Ubumi Bwabo

“Te Kuti Ngalule Icili Conse!”

NGA FINTU CASHIMIKWA NA BA GLADYS ALLEN

Inshita shimo balanjipusha ati, “Nga mwali no kubwelela ku bwaice no kutendeka ubumi cipya cipya, finshi mwingalula?” Njasuka fye icishinka ukuti, “nshingalula icili conse!” Lekeni nondolole ico nalandila ifi.

MU 1929 mu lusuba, ilyo nali ne myaka ibili, icintu cimo icisuma sana cacitikile batata, ba Matthew Allen. Bapokele akatabo kaleti Millions Now Living Will Never Die! (Abali no Mweo Nomba Tabakatale Abafwa!), akasabankanishiwe na Basambi ba Baibolo, nga fintu Inte sha kwa Yehova baishibikwe pali ilya nshita. Pa numa ya kubelenga sana amabula ya kupenda fye, batata batile, “Ifi e fyebo fyacindamisha ifyo nshabala mbelengapo!”

Tapakokwele ukufuma apo, batata bapokele impapulo na shimbi isha Basambi ba Baibolo. Apo pene fye batendeke ukwebako na bena mupalamano bonse ifyo balesambilila. Lelo, mu mushi wesu tamwali icilonganino ca Nte sha kwa Yehova. Ilyo batata baishibe ukuti cikankaala ukulabishanya na Bena Kristu lyonse, batata bakuushishe ulupwa lwabo ku Orangeville, Ontario, ku Canada, mu 1935 pantu kulya kwali icilonganino.

Muli shilya nshiku, te lyonse abana balebakoselesha ukusangwa ku kulongana kwa cilonganino; ilingi line baleyangala fye pa nse mpaka abakalamba bapwisha ukulongana. Uyu musango batata tabautemenwe. Bapelulwile ukuti, “Nga ca kutila ukulongana kusuma kuli ine, ninshi kufwile ukuba ukusuma na ku bana bandi.” E ico, nangu line batata bali abapya mu cilonganino, baebele ndume yandi Bob, ne nkashi nandi shibili, Ella na Ruby, na ine wine ukulasangwa ku kulongana pamo na bakalamba, na ifwe twacitile ifyo batata batwebele. Tapakokwele, na bana  ba baNte bambi batendeke ukusangwako. Twalicindamike nga nshi ukusangwa ku kulongana no kwasukapo.

Batata balitemenwe Baibolo kabili balikwete ne nshila iisuma iya kucitilamo ifyangalo pa kutusambilisha amalyashi ya mu Baibolo. Ukubomfya ishi nshila, babikile mu mitima yesu iinono amasambililo yacindama nga nshi ayo ntemwa ukwibukisha na lelo line. Isambililo limo ilyo njibukisha lya kuti Yehova alapaala abamumfwila.

Batata batusambilishe ne fya kubomfya Baibolo ku kusosela icitetekelo cesu. Twalepangako no bwangalo bwa mu Baibolo. Ifyo caleba ni fi, batata baletweba ati, “Nalishiba ukuti nga nafwa nkaya ku muulu. Nomba nshinineni ukuti nshakaye ku muulu.” Ruby na ine twalebuula icitabo ca fisontelelo no kusokota amalembo ya kubomfya pa kushinina cilya cisambilisho. Pa numa ya kubelenga amalembo twalesanga, batata baletila, “Cawama, na lyo line nshisumine.” Nga cabe fyo na kabili twalebwelela ku citabo ca fisontelelo. Twalecita ifi pa maawala ayengi mpaka fye batata baumfwikisha amasuko yesu. Pa mulandu wa ici, Ruby na ine twalishibe sana ukulondolola ifisumino fyesu no kusosela icitetekelo cesu.

Ukucimfya Ukutiina Umuntu

Nangu line nalisambilishiwe bwino pa ng’anda na pa kulongana kwa cilonganino, ndesumina ukuti imilimo ya Bwina Kristu imo yalingafishe. Nga fintu ciba ku bacaice abengi, na ine wine nshalefwaya ukupusana na bacaice bambi, maka maka balya nalesambilila na bo. Ica kubalilapo ukwesha icitetekelo candi mulimo wa kuya mulesabankanya ifyebo.

Ifyo caleba ni fi, ibumba lya bamunyina na bankashi baleenda panono panono mu misebo iikalamba iya mu musumba ninshi nabasenda ne fipampa ifyalembelwepo amashiwi yamo. Bonse twalishibene mu musumba pantu mwali fye abantu nalimo 3,000. Bushiku bumo ilyo twaile tuleenda panono panono pa kusabankanya ifyebo, nali ku mpela ya mulongo ninshi ninsenda ne cipampa apalembelwe amashiwi yaleti “Imipepele citeyo kabili kaliilo.” Bamo abo nalesambilila na bo balimwene, kabili tabaposele na nshita na bo baiposele pa mulongo ku numa yandi, balaimba no lwimbo abati “Mwe Lesa Pususheni Imfumu.” Bushe nacitile shani? Nalipepele sana ukuti ningakwatako ubukose bwa kutwalilila. Ilyo twapwishishe ukusabankanya ifyebo, nabutukile ku Ng’anda ya Bufumu ku kutwala icipampa nasendele no kuya ku ng’anda. Lelo, abaletungulula banjebele ukuti na kabili kwalaba ukusabankanya ifyebo kabili balefwayako umuntu na umbi uwa kusenda icipampa. E co na kabili nalile, uyu muku wena nalipepele sana. Kwena, iyi nshita ninshi abo nalesambilila na bo bali nabanaka no kuya nabaya ku mwabo. Amapepo ya kulomba ubukose yasangwike ya kutasha!—Amapinda 3:5.

Twalitemenwe ukupokelela ababomfi ba nshita yonse pa mwesu. Bali ne nsansa kabili twaleipakisha ukwiisha na bo. Ifyo njibukisha sana ukutula ku kale fya kuti lyonse abafyashi besu baletweba ukuti ubutumikishi bwa nshita yonse e mulimo wawamisha.

Pa kwankula ku kukoselesha kwabo, mu 1945, natendeke umulimo wandi uwa nshita yonse. Mu kuya kwa nshita naile mu kwikala na nkashi nandi Ella, uwalebomba umulimo wa nshita yonse mu London, Ontario. Kulya, banangile inshila ya kushimikilamo imo iyo namwene kwati te kuti nkumemo. Bamunyinefwe baleshalika Ulupungu lwa kwa Kalinda na Consolation (uwitwa nomba ati Loleni!) pa matebulo ya bantu balenwa ubwalwa mu fikuulwa baleshitisha ubwalwa.  Icaweme ca kuti uyu mulimo walebombwa pa cibelushi akasuba, e co mu kati ka mulungu nalepepela amaka ya kuyashimikila! Kwena uyu mulimo wena tawayangwike, lelo nalimwenenemo.

Nasambilile ne fya kushalika impapulo shaibela isha Consolation ishalelanda pa lwa kupakaswa kwa bamunyinefwe mu nkambi sha kucushiwilwamo isha baNazi, kabili nalelanda sana na bashimakwebo, kabili bashimucindikwa ba mu Canada, kumo fye na bakalamba batwampani tukalamba. Pa myaka iingi, nasanga ukuti Yehova alatwafwa kulila fye twamucetekela ukutupeela ubukose. Nga fintu batata batemenwe ukusosa, Yehova apaala ababa ne cumfwila kuli Wene.

Ukwasuka Ubwite bwa Kuyabombela mu Quebec

Pa July 4, 1940, umulimo wa Nte sha kwa Yehova walibindilwe mu Canada. Mu kuya kwa nshita, icibindo califumishiwepo, lelo twali tucili tulepakaswa mu citungu ca Quebec ica baRoma Katolika. Kampeni waibela uwa kushalika trakiti walembelwepo amashiwi yakakala aya kuti Quebec’s Burning Hate for God and Christ and Freedom Is the Shame of All Canada (Ca Nsoni ku Bena Canada Bonse pa Bulwani Bwabipisha Kuli Lesa na Kristu na ku Buntungwa bwa mu Quebec), abeleleko ukulenga abantu ukwishiba ifyo bamunyinefwe balecushiwa kulya. Ba Nathan H. Knorr, abali mwi Bumba Litungulula Ilya Nte sha kwa Yehova, bakumene na bapainiya abengi mu musumba wa Montreal ukuti bengalondolola ifyakumine umulimo twali no kutendeka ukubomba. Munyinefwe Knorr atwebele ati nga twasumina ukuya pali uyu kampeni, twali no kwenekela ukwikatwa no kubikwa mu cifungo. Ifi fine e fyacitike! Pa ciputulwa ca nshita cimo banjikete imiku 15. Nga twaya mu mulimo wa mwi bala, twalesenda imiswaki yesu ne cisakulo epali twalala mu cifungo.

Pa kubala, imilimo iingi twalebomba inshita ya bushiku pa kuti tabatwishibe. Nalesenda amatrakiti na yambi mu cola no kucikobeka mu mukoshi nafwalilapo ne jeketi. Icola ca matrakiti caleisula sana ica kuti nalemoneka kwati ndi ne fumo. Ukumoneka nga uuli ne fumo kwalengafwa nga ca kutila nanina motoka uwiswile sana pa kuya ku ncende naleshimikila. Calecitika ilingi line ukuti umwaume aleima no kusha icipuna ukuti umwanakashi “ali ne fumo” ekalepo.

Mu kuya kwa nshita, twatendeke ukushalika impapulo akasuba. Twalesha amatrakiti pa mayanda yatatu nelyo yane, no kuya ku cifulo ca kubombelamo cimbi. Ilingi line, twalebomba bwino. Lelo, nga ca kuti umupatili wa mu Katolika aumfwa ukuti twaciba muli ilya ncende, twaleenekela ubwafya. Bushiku bumo, umupatili atumine ibumba lya bakalamba na banono 50 nelyo 60 ku kututoba batomato na mani. Twailebelama ku ng’anda ya kwa nkashi wa Bwina Kristu, e ko twalele pa nshi ubushiku bonse.

Bapaininya abengi balekabilwa ukuyabombela mu citungu ca Quebec umo balelanda ululimi lwa French, e co mu December 1958, nkashi nandi Ruby na ine twayambile ukusambilila ululimi lwa French. Pa numa ya kusambilila batutumine ukuyabombela mu ncende ishingi muli cilya citungu balelanda ululimi lwa French. Twalesanga ifya kukumanya ifyaibela mu cifulo cimo na cimo ico twalebombelamo. Mu ncende imo, twaleshimikila ku mwinshi no mwinshi amaawala 8 cila bushiku pa myaka ibili ukwabula nelyo umo uwa kwankulako! Abantu baleti fye baisa pa mwinshi balengela no kubwesha amakatani epela babwelela namo. Lelo tatwanenwike. PaIi lelo, muli lilya itauni mwaba ifilonganino fibili.

Ukutungililwa na Yehova mu Fintu Fyonse

Twatendeke umulimo wa bupainiya bwaibela mu 1965. Limo ilyo twalebomba umulimo wa bupainiya bwaibela, twaumfwikishe ubucindami bwa mashiwi ya kwa Paulo ayalembwa pali 1 Timote 6:8, ayatila: “Awe pa kuba ne fya kulya ne fya kufwala, tuteke imitima kuli ifyo fine.” Tatwalefusha ifya kushita pa kucefyanyako ukupoosaike ndalama. E co twalepatulapo indalama sha kusonkela ifya kukafya mu ng’anda, ing’anda, amalaiti, no kushita ifya kulya. Nga twacita fyonse ifi bwino bwino, twaleshalapo ne ndalama amacent 25 isha kubomfya kuli fimbi ifyo tulefwaya umweshi onse.

Indalama shinono twakwete, shaletwafwa ukukafya ing’anda pa maawala yanono mu nshita ya bushiku. Kanshi umuputule wesu uwa kusendamamo tawatalile aukabapo ukufika ku  madigri 15 kabili ilingi line kwaletalala sana. Lyena bushiku bumo, umwana wa musambi wa kwa Ruby alitutandalile. Afwile ilyo aile ku ng’anda aebele banyina ukuti impepo iletwipaya, pantu ukutula apo batendeke ukututumina indalama amadola 10 cila mweshi iya kushitamo amafuta ya kusha imbabula ileyaka ubushiku bonse. Tatwaleyumfwa ukupusulwa nelyo cimo. Tatwali bakankaala, lelo lyonse twalekwata ifyo twalekabila. Twalemona ukuti conse icapulamo cali fye bupe. Mwandi amashiwi yaba pa Amalumbo 37:25 ya cine, ayatila: “Nali umwaice, nomba ninkota; lelo nshamona uwalungama nalekeleshiwa, nangu bufyashi bwakwe bulepule cilyo”!

Te mulandu no kukaanya kwaliko, nalisekelele pa kumona abantu abengi abo naletungulula amasambililo ya Baibolo baisa ku kwishiba icine. Bamo batendeke umulimo wa nshita yonse, ici na co candetele insansa shaibela.

Ukucimfya Amesho Ayapya Bwino

Mu 1970, batutumine ukuyabombela umulimo upya ku Cornwall, ku Ontario. Mupepi no mwaka umo pa numa ya kufika mu Cornwall, bamayo balilwele. Batata bafwile mu 1957, kabili ine ne nkashi nandi shibili twalelekanina ukusakamana bamayo mpaka ne fyo bafwile mu 1972. Bapainiya baibela abo twalebomba na bo, ba Ella Lisitza na ba Ann Kowalenko balitukoseleshe sana no kutwafwilisha bwino pali iyi nshita. Baletutungulwila amasambililo no kutubombelako imilimo imbi ilyo tushalipo. Mwandi amashiwi yaba pa Amapinda 18:24 ya cine, ayatila: “Kuli icibusa icilambatilo kucilo wa bwananyina”!

Cine cine ubumi bwaisulamo amesho yabipisha. Ukwaafwa kwa kwa Yehova ukwa kutemwa, kwalinenga ukucimfya amesho. Na nomba line ncili ndeipakisha ukubomba umulimo wa nshita yonse. Ba Bob, bafwiile mu 1993, babombele umulimo wa bupainiya pa myaka ukucila 20, pali iyi pali imyaka 10 iyo babombele bupainiya pamo na bakashi babo, ba Doll. Abakalamba bandi abanakashi ba Ella bafwile mu October 1998, babombele bupainiya ukucila pa myaka 30 kabili bali no mupashi wa bupainiya lyonse. Mu 1991 ba nkashi nandi bambi, ba Ruby, basangilwe no bulwele bwa kansa. Lelo, babombele apapelele ubukose bwabo ukushimikila imbila nsuma. Na bo bali ne nsansa mpaka fye ne mfwa yabo mu nshita ya lucelo, pa September 26, 1999. Nangu  line nshakwata nkashi nandi, nalikwata ulupwa lwa ku mupashi ulwa bamunyinane na bankashi abanenga ukuba ne nsansa.

Nga naibukisha ifyo napitamo, cinshi ningalula? Nshaupwapo, lelo nalipaalwa pa kuba na bafyashi bakutemwa, munyinane, na bankashi abakatamika icine mu mikalile yabo. Ndelolela ukubamona nomba line ilyo bakabushiwa. Isubilo lyandi lya cine ica kuti ng’umfwa kwati pali nomba batata nabankumbatila kabili ndemona na bamayo balelukusha ifilamba ninshi nimbakumbatila sana. Ba Ella, ba Ruby, na ba Bob bakacilauka ku nsansa.

Pali ino nshita, ifyo ndepanga fya kuti ningatwalilila ukubomfya ubutuntulu ndi na bo na maka nkwete ku kulumbanya no kucindika Yehova. Umulimo wa bupainiya bwa nshita yonse waliwamisha, kabili ulalambula. Abaubomba baba fye filya fine kemba wa malumbo alandile pa lwa benda mu nshila sha kwa Yehova ukuti: “Walishuka, kabili cikawama kuli iwe!”—Amalumbo 128:1, 2.

[Ifikope pe bula 26]

Batata balitemenwe Baibolo. Batusambilishe ukuibomfya pa kusosela icitetekelo cesu

[Icikope pe bula 28]

Ukufuma ku kuso ukuya ku kulyo: Ba Ruby, ine, ba Bob, ba Ella, bamayo, na batata mu 1947

[Icikope pe bula 28]

Abali ku ntanshi, ukufuma ku kuso ukuya ku kulyo: Nine, ba Ruby, na ba Ella pe Bungano lya Citungu, mu 1998