Yehova Apaala no Kucingilila Aba Cumfwila

“Lelo uumfwa kuli ine akekalo mutelelwe, akekale cibote ukubulwo mwenso wa bubi.”—AMAPINDA 1:33.

1, 2. Mulandu nshi cacindamina ukuumfwila Lesa? Peeleni icilangililo.

UTWANA twa nkoko utwa masako yayemba natusendwa, tulekompa ifilyo mu cani, tatwishibe no kuti pungwa alelela mu muulu. Mu kupumikisha, nankoko alila iciunda catwa ica kusoka no kufungulula amapindo yakwe. Utwana twabutukilako kabili bwangu bwangu twayauba mu mapindo yakwe. Pungwa aongoloka aya no kuya. * Lisambililo nshi lili muli ci? Lya kuti icumfwila cilapususha!

² Ili sambililo lyalicindama sana maka maka ku Bena Kristu ilelo, pantu Satana nafundumana ukufwaya ukutaakanya abantu ba kwa Lesa. (Ukusokolola 12:9, 12, 17) Ubuyo bwakwe bwa konaula bumupashi bwesu pa kuti Yehova aleke ukutusenamina kabili tupusumune isubilo lya mweo wa muyayaya. (1 Petro 5:8) Lelo, nga ca kuti twapalama kuli Lesa no kubombela bwangu bwangu pa butungulushi bwakwe ubwishila mu Cebo cakwe no kuteyanya, ukwabula no kutwishika akatucingilila. Kemba wa malumbo alembele ati: “Mu tulume twa ngala twakwe alekucingilila, na mwi samba lya mapindo yakwe e mo uleuba.”—Amalumbo 91:4.

Uluko lwa Bucintomfwa Balutaakanya

3. Bushe bucintomfwa bwa mutatakuya ubwa bena Israele bwatwele kuli cinshi?

³ Ilyo uluko lwa Israele lwaleumfwila Yehova, lyonse lwalemwenamo ifyo alelusakamana. Lelo, ilingi line sana, abantu balesha Kalenga wabo no kukonka balesa ba fimuti na mabwe—e kuti “ifya cimfulumfulu ifishingaafwa nangu kupokolola.” (1 Samwele 12:21) Pa numa ya myanda ya myaka iya kupondoka kwa musango yo, uluko lonse lwalitikile mu busangu ica kuti talwali na kupuupuutulwa. E co Yesu alilishike ati: “We Yerusalemu, we Yerusalemu! we wipaya bakasesema, na batumwa kuli iwe ukubapoola amabwe! Inshita ishingi nafwayo kulonganya abana bobe, filya nankoko alonganya utwana twakwe mu mapindo yakwe, lelo mwalikene! Moneni, ing’anda yenu yashilwa imwe icipompa.”—Mateo 23:37, 38.

4. Bushe ifyo Yehova afutatile Yerusalemu fyamoneke shani mu 70 C.E.?

⁴ Ifyo Yehova afutatile abena Israele ba bucintala fyamoneke mu nshila ya kulengo bulanda mu 70 C.E. Muli ulya mwaka abashilika ba Roma, basanshile Yerusalemu ninshi nabasenda ne fishibilo ifyabako icipasho ca kwa kapumpe no kwipaya abengi nga nshi. Mu musumba mwaiswile abantu baishile ku kusefya Ica kucilila. Amalambo yashaifulila balepeela yalifililwe ukulenga Lesa ukubasenamina. Uko kwali kucinkulako kwa bulanda ukwa mashiwi ayo Samwele aebele Imfumu Shauli iyapondweke aya kuti: “Bushe Yehova abekelwa mu fya kuninika na malambo, nga mu kuumfwa kwi shiwi lya  kwa Yehova? Mona, ukunakila kwawamo kucile lambo, kabili ukuumfwa kwawamo kucila amafuta ya basukusuku.”—1 Samwele 15:22.

5. Cumfwila ca musango nshi Yehova afwaya, kabili twaishiba shani ukuti icumfwila ca musango yo kuti cabako?

⁵ Te mulandu ne fyo Yehova akomaila pa cumfwila, alishiba ukupelebela kwa fwe bantunse bashapwililika. (Amalumbo 130:3, 4) Ifyo afwaya kuba no mutima wafumaluka no kumumfwila ukushintilila pa citetekelo, ukutemwa, na katiina ka kukanafwaya ukumufulwisha. (Amalango 10:12, 13; Amapinda 16:6; Esaya 43:10; Mika 6:8; Abena Roma 6:17) Icilangilila ukuti icumfwila ca musango yo kuti cabako, ‘likumbi lya nte sha pa ntanshi ya buKristu,’ abali ba mpomfu ilyo baponenwe ne fya kwesha fyabipisha, nelyo fye ukwipaiwa. (AbaHebere 11:36, 37; 12:1) Aba cine cine balengele umutima wa kwa Yehova ukusamwa! (Amapinda 27:11) Lelo, kwali bambi abali aba busumino pa kutendeka lelo bafililwe ukutwalilila aba cumfwila. Umo pali aba aali ni Mfumu Yoashi iya muli Yuda wa ku kale.

Imfumu Yaonaulwa ku Kubishanya Kubi

6, 7. Bushe Yoashi aali ni mfumu ya musango nshi ilyo Yehoyada aali uwa mweo?

⁶ Imfumu Yoashi apuswike fye kwempe ilyo aali akanya. Ilyo Yoashi akumenye imyaka 7, Shimapepo Mukalamba Yehoyada alishipile no kumufumya umo bamufishile no kumucite mfumu. Apantu Yehoyada waletiina Lesa aali nga wishi kabili impanda mano ya kwa Yoashi, uyu kateka wacaice “acitile icawama mu menso ya kwa Yehova inshiku shonse sha kwa Yehoyada shimapepo.”—2 Imilandu 22:10–23:1, 11; 24:1, 2.

⁷ Pa milimo isuma iyo Yoashi acitile pali no kuwamya itempele lya kwa Yehova—ico e cintu “cali ku mutima wa kwa [Yoashi].” Acinkwileko Shimapepo Mukalamba Yehoyada ukuti balekabila ukulonganika “umusangulo [walandile] Mose” uwe tempele mu Yuda na Yerusalemu, pa kuti kube indalama sha kuwamisha itempele. Cimoneka kwati Yehoyada alikumanishe ukukoselesha iyi mfumu yacaice ukusambilila Ifunde lya kwa Lesa no kulikonka. Ici calengele ukuti umulimo wa pe tempele no wa kucita ifipe fye tempele upwishishiwe bwangu bwangu.—2 Imilandu 24:4, 6, 13, 14; Amalango 17:18.

8. (a) Cinshi maka maka icalengele Yoashi ukonaika lwa ku mupashi? (b) Bushe bucintomfwa bwa iyi mfumu bwailengele ukucita nshi kuli pele pele?

⁸ Ku ca bulanda, icumfwila ca kwa Yoashi kuli Yehova tacabelelele. Mulandu nshi? Icebo ca kwa Lesa citwebo kuti: “Pa numa ya mfwa ya kwa Yehoyada, kwaishile bacilolo ba bena Yuda, no kutoota ku mfumu; e lyo imfumu yaumfwile kuli bene, no kuleka basuule ing’anda ya kwa Yehova Lesa wa bashibo, no kubombela baAshera no tulubi. Awe ubukali bwa kwa Lesa bwaishileba pali Yuda na Yerusalemu pa lubembu ulu.” Ukusonga kwabipa ukwa bacilolo ba Yuda na ko e kwalengele imfumu ukukanaumfwa kuli bakasesema ba kwa Lesa, pali abo pali na mwana Yehoyada Sekaria, uwaebawile Yoashi na bantu mu kushipa pali bucintomfwa bwabo. Ukucilo kulapila, Yoashi aebele ukuti Sekaria apoolwe amabwe no kufwa. Mwandini Yoashi asangwike umunkalwe kabili uwabulwa icumfwila—icalengele kunakila ku kusonga kwabipa ukwa bantu alebishanya na bo!—2 Imilandu 24:17-22; 1 Abena Korinti 15:33.

9. Bushe ifyacitikile Yoashi na bacilolo bakwe fikomailapo shani ukuti bucintomfwa bwaba butumpe?

⁹ Apo Yoashi nomba afutatile Yehova, cali  shani kuli wene pamo na bacilolo wakwe ababifi abo alebishanya na bo? Umulalo wa bena Suria—uwali fye “abaume banono”—wasanshile Yuda no ‘konaula mu bantu bacilolo bonse ba bantu.’ Uyu mulalo wasanshile wapatikishe ne mfumu ukulekulukamo ifikwatwa fya iko fyonse pamo nga golde na silfere ifya mwashila. Nangula Yoashi alipuswike, ashele uwabula amaka kabili umulwele. Tapapitile ne nshita ikalamba, bamo ukufuma pa babomfi bakwe baumene akapi no kumwipaya. (2 Imilandu 24:23-25; 2 Ishamfumu 12:17, 18) Mwandini ya cine amashiwi ya kwa Yehova ku bena Israele aya kuti: “Nga mwakaana ukuumfwa kwi shiwi lya kwa Yehova Lesa wenu, ku kwangwo kucita fyonse amafunde yakwe ne fipope fyakwe . . . , ifitiipu . . . fikesa pali imwe, no kumusanga”!—Amalango 28:15.

Kalemba Apusushiwa ku Cumfwila

10, 11. (a) Mulandu nshi cabela bwino ukutontonkanya pa kufunda kwa kwa Yehova kuli Baruki? (b) Kufunda nshi Yehova afundile Baruki?

¹⁰ Bushe inshita shimo mulafuupulwa ico banono abo musanga mu butumikishi bwa Bwina Kristu abasekela mu mbila nsuma? Bushe inshita shimo mulakumbwako aba cuma ne mikalile yabo iya kuipoosaika? Nga ni fyo, tontonkanyeni pali Baruki, kalemba wa kwa Yeremia, e lyo na pa kufunda kwa kutemwa uko Yehova amufundile.

¹¹ Baruki aalelemba ubukombe bwa kusesema ilyo umwine alandilwepo kuli Yehova. Mulandu nshi? Pantu Baruki atampile ukuilishanya pa mibele yakwe mu bumi kabili atampile ukufwaya ifisuma ukucila pe shuko lyaibela ilya kubombela Lesa. Pa kumona uku kwaluka muli Baruki, Yehova amufundile ukufunda kwa kulungatika lelo ukwa cikuuku, ati: “Na iwe bushe uleifwaile fikalamba? Wifwaye fi; pantu mona, nkaleto bubi pa bantunse bonse, . . . lelo napeela kuli iwe umweo obe ku kube ca kutapa cobe konse uko wingaya.”—Yeremia 36:4; 45:5.

12. Mulandu nshi tufwile ukusengaukila ukuifwaile “fikalamba” muli buno bwikashi?

¹² Bushe mu mashiwi Yehova aebele Baruki mwamonamo ifyo ayangilwe uyu muntu musuma, uwamubombele mu busumino kabili no bukose pamo na Yeremia? Na lelo line, Yehova alyangwa sana ku batunkwa ukuti bakonkelele ifyo bamona kwati e busambashi bwa muli buno bwikashi. Lelo ica nsansa ca kuti, abantu ba musango yo abengi balyankulako bwino ku kufunda kwa bamunyinabo bakosoka aba ku mupashi, nge fyacitile Baruki. (Luka 15:4-7) Kanshi, lekeni ifwe bonse twiluke ukuti abaifwaile “fikalamba” muli buno bwikashi, inshita yabo iya ku ntanshi yalifiita. Abantu ba musango yo balafilwa ukusanga insansa sha cine, e lyo ne cabipisha ca kuti, nomba line fye bali no kupita pamo na cino calo no lunkumbwa lwa ciko ulwa kaso.—Mateo 6:19, 20; 1 Yohane 2:15-17.

13. Lisambililo nshi ilya kuicefya ifyalembwa pali Baruki fitusambilisha?

¹³ Ifyalembwa pali Baruki filatusambilisha ne sambililo lisuma ilya kuicefya. Moneni ukuti Yehova tafundile Baruki mu kulungatika lelo alandiile muli Yeremia, untu Baruki napamo aishibe no kukanapwililika kwakwe no tumisango tumbi. (Yeremia 45:1, 2) Lelo, Baruki taibililike; mu kuicefya alilwike ukuti intulo ine ine iya kufunda kwakwe ni Yehova. (2 Imilandu 26:3, 4, 16; Amapinda 18:12; 19:20) E ico, nga ‘twasangilishiwa mu bubi bumo’ e lyo twalungikwa ku Cebo ca kwa Lesa, natupashanye ukukosoka kwa kwa Baruki, umucetekanya wakwe uwa ku mupashi, no kuicefya.—Abena Galatia 6:1.

14. Mulandu nshi cawamina ukuti tuleba aba cumfwila ku batutungulula?

¹⁴ Nga twaba ne mibele ya kuicefya iya musango yo cilaafwa na baletufunda. Ilembo lya AbaHebere 13:17 litila: “Beni aba cumfwila ku balemutungulula, no kubanakila; pantu bene balinde myeo yenu, nga bantu abakaba no kulubulula. Lekeni bacite ico no kusekelela, te mu bulanda iyo; pantu nga cabe fi, ninshi te ca kumwafwa cintu.” Ilingi line nga nshi baeluda balapepa no mukoosha kuli Yehova, ukupepela ubukose, amano, no kucenjela pa kuti bafishepo ulu lubali lwakosa ulwa bucemi bwabo! Lekeni ‘tulesekelela ababe fi.’—1 Abena Korinti 16:18.

15. (a) Bushe Yeremia alangile shani ukuti alicetekele Baruki? (b) Bushe Baruki alambwilwe shani pa kumfwila mu kuicefya?

 ¹⁵ Cimoneka ukuti Baruki aliteulwile ukutontonkanya kwakwe, pantu Yeremia nomba amupeele umulimo wakosa nga nshi—uwa kuya kwi tempele no kuyabelengela abantu ubukombe bwa bupingushi ubo umwine aebelwe ukulemba kuli Yeremia. Bushe Baruki alyumfwilile? Ee, acitile “conse ico Yeremia kasesema amwebele.” Na kuba, abelengeele na bacilolo ba mu Yerusalemu ubukombe bumo bwine, ne co ukwabula ukutwishika cakabile ukushipa. (Yeremia 36:1-6, 8, 14, 15) Ilyo umusumba wacimfiwe ku bena Babele pa numa ya myaka 18, elenganyeni ifyo Baruki afwile atashishe pa kupusuka ico aumfwilile ukusoka kwa kwa Yehova no kuleka ukulaifwaile “fikalamba”!—Yeremia 39:1, 2, 11, 12; 43:6.

Ukuumfwila Ilyo Bashingilwe Kwalibapuswishe

16. Bushe Yehova alangile shani inkumbu ku baYuda ba mu Yerusalemu ilyo abena Babele bashingile ulya musumba mu 607 B.C.E.?

¹⁶ Ilyo ukupwa kwa Yerusalemu kwafikile mu 607 B.C.E., inkumbu sha kwa Lesa ku ba cumfwila na kabili shalimoneke. Ilyo ukushinga kwali pa kalume, Yehova aebele abaYuda ati: “Moneni, ndebika ku cinso cenu inshila ya mweo ne nshila ya mfwa; uwaikala muli uno musumba akafwa ku lupanga, na ku cipowe, na ku cikuko; lelo uwafumamo, no kuwila ku bena Kaldi abalemucandila, akaba no mweo, kabili umweo wakwe ukaba kuli wene icitapwa cakwe.” (Yeremia 21:8, 9) Nangula abekashi ba mu Yerusalemu balingile ukonaulwa, Yehova ali ne nkumbu ku balemumfwila, na pali ilya nshita yakakala, iyapitingene. *

17. (a) Ni mu nshila nshi shibili umo icumfwila ca kwa Yeremia caeshiwe ilyo Yehova amwebele ukweba abaYuda bashingilwe ‘ukuwila ku bena Kaldi’? (b) Bushe kuti twanonkelamo shani mu ca kumwenako ca kwa Yeremia ica kuba ne cumfwila mu bukose?

¹⁷ Ukweba abaYuda ukucimba ukwabula no kutwishika na ko kwalengele icumfwila ca kwa Yeremia ukweshiwa. Umulandu umo wa kuti, aikatilwe ishina lya kwa Lesa akalumwa. Talefwaya liseebanishiwe ku balwani abaali no kutontonkanya ukuti bacimfishe ku mulandu wa kwafwilishiwa ne filubi fyabo ifishaba na mweo. (Yeremia 50:2, 11; Inyimbo sha Bulanda 2:16) Kabinge, Yeremia alishibe ukuti nga aleeba abantu ukucimba, aleibika mu kapoosa mweo, pantu abengi kuti baumfwa ati ifyo alesosa fya kwimya intulubundi. Na lyo line, taumfwile umwenso, lelo mu cumfwila alandile ifyebo fya kwa Yehova. (Yeremia 38:4, 17, 18) Na ifwe bene, twasenda ubukombe ubushatemwikwa filya cali kuli Yeremia. E bukombe bumo bwine Yesu asuulilwepo. (Esaya 53:3; Mateo 24:9) E ico, ‘twilatutumo muntu,’ lelo tube nga Yeremia no kuumfwila Yehova no kushipa, ukumutetekela umupwilapo.—Amapinda 29:25.

 Icumfwila pa Kulolenkana no Kusansa kwa kwa Goge

18. Fya kwesha nshi ifya ku ntanshi ifili no kulolenkana na babomfi ba kwa Yehova?

¹⁸ Nomba line fye, ubwikashi bwa kwa Satana bonse buli no konaulwa mu “bucushi bukalamba” ubushatala abubako. (Mateo 24:21) Ukwabula no kutwishika ilyo bushilatendeka e lyo na mu nshita ya ubo bucushi, abantu ba kwa Lesa bakaba ne fya kwesha fikalamba ifya kwesha icitetekelo cabo ne cumfwila. Ku ca kumwenako, Baibolo itweba ukuti Satana, pamo nga “Goge [wa] mu calo ca Magoge,” ali no kusansa icibi ababomfi ba kwa Yehova, akapekanya bacipipya bakwe abo calondololwa ukuti “cilibumba cikulu kabili umulalo ukalamba . . . , nge kumbi ku kukupe calo.” (Esekiele 38:2, 14-16) Apo abantu ba kwa Lesa bakaba abanono kabili ababulwe fyanso, bali no kufwaya ubucingo mu “mapindo” ya kwa Yehova, ayo afungulula ku kucingilila aba cumfwila.

19, 20. (a) Mulandu nshi icumfwila cabelele icacindama sana ku bena Israele ilyo bali pali Bemba Wakashika? (b) Bushe ukutontonkanya sana pa fyalembwa ifyacitike pali Bemba Wakashika no kupepelapo kuti fyatwafwa shani lelo?

¹⁹ Ici cintu catucinkulako pa Kufuma kwa bena Israele mu Egupti. Pa numa ya kupuma Egupti ku finkunka fya konaula 10, Yehova atungulwile abantu bakwe, tabatwele ku nshila yaipipisha ukuya ku Calo Calaiwe, lelo abatwele kuli Bemba Wakashika, uko cinganguka ukubacilikila no kubasansa. Ukulingana ne fya bushilika, camoneke kwati uko kwali kuiipaisha. Amubako, bushe nga mwalyumfwilile icebo ca kwa Yehova ico alelandila muli Mose no kuya kuli Bemba Wakashika namucetekela no kucetekela, nangula namwishiba ukuti Icalo Calailwe cali ku ntunga imbi no ko mwalelola?—Ukufuma 14:1-4.

²⁰ Ilyo tukonkanyapo ukubelenga mu Ukufuma icipandwa 14, tulamona ifyo Yehova apuswishe abantu bakwe pa kulanga amaka yakwe aya cipesha amano. Mwandini ifyo fyalembwa kuti fyakosha nga nshi icitetekelo cesu ilyo twalubulako inshita ya kufibelenga no kwetetulapo! (2 Petro 2:9) Icitetekelo cakosa na co, cilatukosha ukuti tuleumfwila Yehova, nangu ca kuti ifyo afwaya tafimoneka ukubamo amano ukulingana no buntunse. (Amapinda 3:5, 6) E ico, ipusheni mwe bene amuti, ‘Bushe ndetukuta ukukusha icitetekelo candi ukupitila mwi sambililo lya Baibolo ilya mukoosha, ipepo, no kwetetula, pamo no kubishanya lyonse na bantu ba kwa Lesa?’—AbaHebere 10:24, 25; 12:1-3.

Icumfwila Cilimba Isubilo Muli Ifwe

21. Kwaba mapaalo nshi ino nshita, na ku ntanshi, ku ba cumfwila kuli Yehova?

²¹ Abo balenga ukuumfwila Yehova kuba e mikalile yabo balamona ukufishiwapo kwe lembo lya Amapinda 1:33 na lelo line. Litila: “Lelo uumfwa kuli ine akekalo mutelelwe, akekale cibote ukubulwo mwenso wa bubi.” Fintu aya mashiwi ya kusansamusha yakafishiwapo  bwino bwino mu nshita ya cilandushi ca kwa Yehova icileisa! Na kuba, Yesu aebele abasambi bakwe ati: “Pa kutendeko kubako ifi fintu, inukeni, inuneni imitwe; pantu ukulubuka kwenu nakupalama.” (Luka 21:28) Nacimoneka kanshi ukuti ni beka fye aba cumfwila kuli Lesa e bakacetekela no kuumfwila aya mashiwi.—Mateo 7:21.

22. (a) Mulandu nshi abantu ba kwa Yehova bafwile ukubela abacetekela? (b) Finshi fili no kulandwapo mu cipande cikonkelepo?

²² Umulandu na umbi tufwile ukubela abacetekela wa kuti “Shikulu Yehova tacita kantu, kano abala asokolwele ca nkama cakwe ku babomfi bakwe bakasesema.” (Amose 3:7) Ilelo, Yehova tapuutamo bakasesema nga fintu alecita kale; lelo, alituma ibumba lya musha wa cishinka kabili uwashilimuka ukupeela aba mu ng’anda yakwe icilyo ca ku mupashi mu nshita iyene. (Mateo 24:45-47) Kanshi calicindama ukuti tube aba cumfwila kuli uyo “musha”! Nga fintu icipandwa cikonkelepo cili no kulondolola, icumfwila ca musango yo cilanga ne fyo tumona Yesu, e kutila shikulu wa uyo “musha.” Ni kuli Wene e ‘kwabe cumfwila ca nko sha bantu.’—Ukutendeka 49:10.

[Amafutunoti]

Bushe Muleibukisha?

• Cinshi cafumine muli bucintomfwa bwatwalilila ubwa bena Israele?

• Bushe Imfumu Yoashi yasongelwe shani ku bantu yalebishanya na bo, ku bwaice na ku bukalamba?

• Finshi twingasambilila kuli Baruki?

• Mulandu nshi abantu ba kwa Yehova aba cumfwila bashilingile ukutiinina ilyo buno bwikashi bulepalamina ku mpela?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 13]

Ilyo Yoashi wacaice aletungululwa na Yehoyada, aali wa cumfwila kuli Yehova

[Icikope pe bula 15]

Abalebishanya na Yoashi ababipa balengele ukuti epaishe kasesema wa kwa Lesa

[Icikope pe bula 16]

Bushe nga mwalyumfwilile Yehova no kumona amaka yakwe aya cipesha amano?