Bushe Abena Kristu Bafwile Ukuba na Kalumwa?

AKALUMWA—bushe mibele Abena Kristu bafwile ukulundulula? Pamo nga Bena Kristu, twakoseleshiwa ‘ukukonka ukutemwa,’ kabili twaebwa ukuti “ukutemwa takwikatwa kalumwa.” (1 Abena Korinti 13:4; 14:1) Lelo, twaebwa no kuti “Yehova . . . ni Lesa wa kalumwa” kabili twaebwa ‘ukupashanya Lesa.’ (Ukufuma 34:14; Abena Efese 5:1) Mulandu nshi camonekela kwati pali ukuipilika?

Ni pa mulandu wa kuti amashiwi ya ciHebere ne ciGriki ayapilibulwa ati “akalumwa” mu Baibolo yapilibula ifingi. Kuti yapilibula akalumwa kasuma nelyo akabipa, ukulingana ne fyo aya mashiwi yabomfiwa. Ku ca kumwenako, ishiwi lya ciHebere ilyapilibulwa ati “akalumwa” kuti lyapilibula “ukufwaya ukuipeelesha kuli umo epela; ukupimpa; ukubilima; akalumwa [akasuma nelyo akabipa]; akafindwe.” Ishiwi lyabomfiwa mu ciGriki na lyo lipilibula fimo fine. Aya mashiwi kuti yalosha ku kukanaumfwikisha uko umuntu engakwata pa mulandu wa kutunganya ukuti umbi alecimfyanya nankwe nelyo uo alemona ukuti ifintu filemuwamina. (Amapinda 14:30) Kuti yalosha na ku kalumwa kasuma ako Lesa atupeela—ukufwaya ukucingilila abo twatemwa ku bubi.—2 Abena Korinti 11:2.

Ica Kumwenako Capulamo

Yehova alimika ica kumwenako capulamo mu kulanga akalumwa kasuma. Ubufwayo bwakwe bwalisanguluka, bufuma mu kufwaya ukulenga abantu bakwe ukukanakoweshiwa lwa ku mupashi na mu mibele. Ulwa bantu bakwe aba kale, abalelandwapo mu mampalanya nga Sione, atile: “Naikatilwa Sione akalumwa kakulu, kabili namwikatilwa akalumwa ne cipyu cikalamba.” (Sekaria 8:2) Filya fine umufyashi wa kutemwa aba uwalola ukucingilila abana bakwe ku bubi, e fyo na Yehova aba uwalola ukucingilila ababomfi bakwe ku bubi lwa ku mubili na lwa ku mupashi.

Pa kucingilila abantu bakwe, Yehova ateyenye Icebo cakwe, Baibolo. Yalikwata sana ifya kutukosha ukwenda mano mano, kabili yalikwata ifya kumwenako ifingi ifya bacitile fyo. Pali Esaya 48:17 tubelenga ukuti: “Ine ndi Yehova Lesa obe, uukusambilisho kuti ucenjele, uukwensha mu nshila iyo ufwile ukuyamo.” Fintu caba ica kusansamusha ukwishiba ukuti akalumwa kakwe kamulenga ukutusakamana no kutulinda! Nga ca kuti tali na kalumwa muli iyi nshila isuma, kuti twacula ku fintu ifingi ifyabipa pa mulandu wa kukanabelesha kwesu. E ico, akalumwa Yehova alanga te bukaitemwe.

E co kanshi, akalumwa ka bukapepa na kalumwa kabipa fyapusana shani? Pa kwishiba, natumone ica kumwenako ca kwa Miriamu na Finehasi. Moneni ifyabalengele ukucita ifyo bacitile.

Miriamu na Finehasi

Miriamu ali mukalamba wa kwa Mose na Aarone, intungulushi sha bena Israele lintu Balefuma mu busha. Ilyo abena Israele bali mu matololo, Miriamu aikatilwe akalumwa ndume yakwe Mose. Baibolo itila: “Kabili Miriamu na  Aarone baebele Mose pa mulandu wa mwanakashi umwina Kushi uo aupile: . . . Bushe ni kuli Mose eka fye e ko Yehova asosa? bushe tasosa na kuli ifwe?” Cimoneka kwati, Miriamu e wali cumyalutwe muli uku kulwisha Mose, pantu Yehova asalapwile Miriamu ne fibashi pa mulungu umo pa mulandu wa kubulwa umucinshi, Aarone tasalapwilweko iyo.—Impendwa 12:1-15.

Cinshi calengele Miriamu ukulwisha Mose? Bushe kwangwa ukupepa kwa cine no kufwaya ukucingilila abena Israele banankwe ku bubi? Cifwile te fyo. Cimoneka ukuti Miriamu alengele ulunkumbwa lwa busambashi no kukwata amaka ukwisula mu mutima wakwe. Pamo nga kasesema mwanakashi mu Israele, alicindikwe ku bantu, maka maka abanakashi. Alibatungulwile mu kwimba lintu Israele alubwilwe mu cipesha mano pali Bemba Wakashika. Lelo nomba, Miriamu napamo atendeke ukusakamikwa sana ukuti takabe no lulumbi pa mulandu wa kutunganya ati umbi kuti amupoka, umukashi wa kwa Mose. Pa mulandu wa kalumwa ka bukaitemwe, aimishe ifikansa na Mose, uwasontwa na Yehova.—Ukufuma 15:1, 20, 21.

Finehasi wene, ni fimbi ifyamulengele ukuti acite ifyo acitile. Lwa mupepi no kwingila mu Calo Calaiwe, lintu abena Israele bacitile inkambi mu Mawanga ya Moabu, abanakashi abena Moabu na bena Midiani babeleleke abaume abengi abena Israele mu kucita bucisenene no kupepo tulubi. Pa kusangulula inkambi no kubwesha icipyu ca kwa Yehova, abapingushi ba mu Israele baebelwe ukwipaya abaume bonse abafumine kuli Yehova. Umwina Simeone umukankaala Simri mu kupama aletele umwanakashi umwina Midiani Kosbi mu nkambi “ku menso ya lukuta lonse lwa bana ba kwa Israele” ku kulaala nankwe. Finehasi alicitilepo cimo pa mulandu wa kalumwa, nelyo ukupimpila ukupepa kwa kwa Yehova, no kufwaya ukusungilila umusangwela wa nkambi, aipeye balya balalelale mwi hema lyabo. Alitashiwe pali cilya “cipyu cakwe ica kalumwa,” “ukupimpila” Yehova. Uyu mulimo Finehasi abombele waputwile icikuko icali nacipaya abantu 24,000, kabili Yehova alimulambwile ne cipingo ca bushimapepo ukuba mu lupwa lwakwe umuyayaya.—Impendwa 25:4-13; The New English Bible.

Bupusano nshi bwali pa kalumwa ka aba bantu babili? Miriamu alwishishe ndume yakwe pa mulandu wa kalumwa ka bukaitemwe. Lelo Finehasi wena acitile ubulungi pa mulandu wa kalumwa ka bukapepa. Kulaba inshita shimo na ifwe, ukupala Finehasi, ilyo tufwile ukulandilapo nelyo ukucitapo cimo mu kusosela ishina lya kwa Yehova, ukupepa kwakwe, na bantu bakwe.

Akalumwa Kabipa

Bushe umuntu kuti akwata akalumwa kalubana? Ee. Ifi e fyo cali ku baYuda abengi mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo. Balecingilila sana Amalango bapeelwe na Lesa ne fishilano fyabo. Mu kwesha ukucingilila Amalango, babikileko amafunde ayengi ne fibindo ifyaishileba cisendo cafina pa bantu. (Mateo 23:4) Pa kufilwa nelyo pa kukanasumina ukuti pa Amalango ya kwa Mose Lesa nomba napyanikapo ifyo yalecita icinshingwa, akalumwa kabo  akalubana kalengele bakalipila abakonshi ba kwa Yesu Kristu. Umutumwa Paulo, uyo inshita imo ali na bucishinka ku Malango mu nshila yalubana, atile abantu abalesosela Amalango, “ukupimpa [akalumwa] kwa kuli Lesa balikwata; lelo te kupimpa umwabelo kwishiba.”—Abena Roma 10:2; Abena Galatia 1:14.

Nangu fye baYuda abengi abaishileba Abena Kristu calebakosela ukulubulwa kuli uku kupimpa kwalubana ukwa Malango. Pa numa ya bulendo bakwe ubwa citatu ubwa bumishonari, Paulo apeele lipoti kwi bumba litungulula ilya mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo pa lwa kupilibuka kwa bena fyalo. Pali ilya nshita, imyanda mishila ya Bena Kristu abaYuda ‘bonse basakamene Amalango.’ (Imilimo 21:20) Ici cacitike ninshi palipita imyaka ukutula apo ibumba litungulula lyalandile ati Abena Kristu Abena fyalo tabalekabila ukusembululwa. Imilandu yakumine ukukonka Amalango yaleleta ukukansana mu cilonganino. (Imilimo 15:1, 2, 28, 29; Abena Galatia 4:9, 10; 5:7-12) Pa mulandu wa kukanaumfwikisha bwino bwino ifyo Yehova nomba alebomba na bantu bakwe, Abena Kristu ba ciYuda bamo bakakatile ku baletontonkanya, no kulengulula bambi.—Abena Kolose 2:17; AbaHebere 10:1.

E co kanshi, tufwile ukutaluka ku citeyo ca kalumwa ica kwesha ukucingilila amano yesu ayo twakatamika nelyo inshila ishishashimpwa bwino bwino pa Cebo ca kwa Lesa. Tufwile ukupokelela ulubuuto lubalika pa Cebo ca kwa Lesa ukupitila mu cibombelo Yehova alebomfya lelo.

Kwateni Akalumwa Pali Yehova

Lelo, akalumwa ka bulesa kalilinga mu kupepa kwa cine. Ilyo twacishamo ukwangwa ishina lyesu nelyo insambu, akalumwa ka bukapepa kalenga twaangwa Yehova. Kalenga twafwaya inshila sha kushimikilamo icine pali wene, ukusoselako inshila shakwe na bantu bakwe.

Akiko, umutumikishi wa nshita yonse uwa Nte sha kwa Yehova, alyebawilwe sana kuli mwine ng’anda uushaishibe umwalola ifunde lya kwa Lesa ilya mulopa. Mano mano Akiko asoseleko Icebo ca kwa Lesa, no kulanda pa mafya yabako mu fipatala pa mulandu wa kubika umulopa mu bantu. Pa mulandu wa kufwaisha ukulanda pali Yehova, ayalwile kulya kulanshanya ku co amwene ukuti e calelenga ulya mwanakashi ukukaana—ne ci cali kukanasumina ukuti Kalenga e ko aba. Akiko apelulwile na mwine ng’anda pa fyo ububumbo butungilila icishinka ca kuti Kalenga eko aba. Ukusosela Icebo ca kwa Lesa no kupama kwalengele ilya mpatila ulya mwanakashi akwete ukupwa ne sambililo lya Baibolo ukutendeka. Lelo ulya mwine ng’anda uwali ne cipyu nomba ni kalumbanya wa kwa Yehova.

Akalumwa kasuma, nelyo ukupimpila ukupepa kwa cine filenga twaba abalola no kubomfya amashuko ya kulanda no kusoselako icitetekelo cesu pa ncito, pa sukulu, mu mashitolo, na lintu tuli pa bulendo. Ku ca kumwenako, Midori, apampamina pa kulanda pa lwa citetekelo cakwe na bantu abomba nabo. Umo  uo abomba nankwe uwali mu myaka ya ba40 atile talefwaya ukulanshanya ne Nte sha kwa Yehova. Lelo lintu balelanshanya inshita imbi, ulya mwanakashi ailishenye ukuti umwana wakwe umukashana atendeke ukuba ne mibele yabipa. Midori amulangile icitabo ca Ifipusho Abacaice Bepusha—Ifyasuko Fibomba, * kabili atile kuti batendeka isambililo muli cilya citabo no mwana wakwe. Isambililo lyalitendeke, lelo banyina tabalesangwapo pe sambililo. Midori asalile ukulanga ulya mwanakashi vidio ya Jehovah’s Witnesses—The Organization Behind the Name.* Ici calungike ifingi ifyo umwanakashi ashaishibe bwino. Pa mulandu wa fyo amwene, atile: “Ndefwaya ukuba nge Nte sha kwa Yehova.” Atendeke ukulasangwa pe sambililo lya Baibolo no mwana wakwe.

Akalumwa kasuma kalilinga na mu cilonganino ca Bwina Kristu. Katungilila ukutemwa no kwangwa bambi kabili katulenga ukukaana ukusonga ukwingonaula bamunyina ba ku mupashi, pamo ngo lwambo ne mitontonkanishishe ya busangu. Akalumwa ka bukapepa katulenga ukutungilila ifyo baeluda bapingula abo inshita shimo basanga ukuti cilekabilwa ukwebaula incitatubi. (1 Abena Korinti 5:11-13; 1 Timote 5:20) Ilyo alelemba pa lwa kalumwa aikatilwe abasumina banankwe aba mu cilonganino ca ku Korinti, Paulo atile: “Imufubilo bufuba bwa bulesa; pantu namulengele ukukobekelwa kuli Kristu, ukuti nkamupeele ku mulume umo ngo ushatala opwa uwa musangwela.” (2 Abena Korinti 11:2) E co kanshi, akalumwa kesu na ifwe katulenga ukucita apo twingapesha ku kucingilila ifisambilisho, bumupashi, no musangwela wa cilonganino.

Cine cine, akalumwa kasuma kalaleta ubusuma pali bambi. Kalenga Yehova atusenamina kabili kafwile kaba mibele Abena Kristu bafwile ukukwata lelo.—Yohane 2:17.

[Futunoti]

[Ifikope pe bula 29]

Imicitile ya kwa Finehasi yashimpilwe pa kalumwa ka bukapepa

[Ifikope pe bula 30]

Talukeni ku kalumwa kalubana

[Ifikope pe bula 31]

Akalumwa ka bukapepa kalenga twaebako bambi ifyo twasuminamo no kukatamika ubwananyina bwesu