Ukukushisha Abana mu Calo Cimbi—Amafya na Mapaalo

ABANTU abengi sana balakuuka pa kusubila ukutendeka ukwikala cipya cipya mu calo cimbi. Ku Bulaya nomba kwaba abakuukilako fye ukucila pa mamilioni 20, mu United States mwikala abafyalilwa mu calo cimbi ukucila pa mamilioni 26, ilyo mu Australia pa bekalamo paba abantu ukucila pa mapesenti 21 abafyalilwe mu fyalo fimbi. Ilingi ishi ndupwa shikuuka shilashomboka pa kusambilila ululimi lupya no kubelesha intambi ishipya.

Ilingi line, abana balasambilila bwangu ululimi lulandwa mu calo bakuukilako kabili balatendeka no kutontonkanya ukulingana no lulimi lupya. Abafyashi babo napamo kuti bakokola ukusambilila. Ilyo abana balekula mu calo ico abafyashi bashabelesha, ukukanaishiba ululimi kuti kwalenga amafya ya kulanshanya ayengafya ukupwisha.

Ululimi lupya lulakuma ifyo abana batontonkanya ne ntambi sha mu calo bakuukila shilakuma ifyo bayumfwa. Abafyashi napamo kuti cabakosela ukumfwikisha ifyo abana bankula kuli fimo. E ico, abafyashi abakuukila ku calo cimbi abeshaesha ukukusha abana babo mu “kufunda no kukonkomesha kwa kwa Shikulu,” balaba na mafya yaibela.—Abena Efese 6:4.

Ubwafya Buba pa Kusambilisha no Kufika Abana pa Mutima

Abafyashi ba Bwina Kristu balafwaisha kabili mulimo wabo ukusambilisha abana babo “ululimi lwine lwine” ulwa cine ca mu Baibolo. (Sefania 3:9) Lelo, nga ca kuti abana tabaishiba sana ululimi lulanda abafyashi babo kabili nga abafyashi tabalanda bwino ululimi abana babelesha, kuti babika shani Amafunde ya kwa Yehova mu mitima ya bana? (Amalango 6:7) Abana kuti baumfwikisha amashiwi abafyashi balanda, lelo nga ca kutila ifilelandwa tafilebafika pa mutima, kuti baba abeni pa ng’anda pa mwabo.

Ba Pedro na ba Sandra bakuukile ku Australia ukufuma ku South America, kabili balakwata ubu bwine bwafya pa kukusha abana baume abapungwe babili. * Ba Pedro batila: “Ilyo mulelanda pa fya ku mupashi umutima ne nkuntu filasanshiwamo. Mufwile ukulanda ifyebo ifyashika kabili ifyacindama, e co ukwishiba sana ululimi kulakabilwa.” Ba Sandra na bo abati: “Nga ca kuti abana besu tabeshibe sana ululimi lwa ku mwesu, bumupashi bwabo kuti bwaba mu bwafya. Kuti baleka ukumfwikisha icine, baleka ukwiluka ifishinte fili mu fyo balesambilila. Kuti bafilwa ukulunduluka mu kucetekanya ifya ku mupashi,  kabili bucibusa bwabo na Yehova kuti bwaonaika.”

Ba Gnanapirakasam na ba Helen bakuukile ku German ukufuma ku Sri Lanka kabili nomba bali na bana babili. Basumina ukuti: “Kwena calicindama ukuti abana besu balelanda ululimi lwa ku mwesu ilyo tulesambilila iciGerman. Calicindama kuli bene ukulanda na ifwe pa fyo baleyumfwa, ukulanda ukufuma ku mutima.”

Ba Miguel na ba Carmen, abafumine ku Uruguay no kuya ku Australia, batila: “Abafyashi baba nga ifwe bafwile ukubombesha. Bafwile ukwishiba ululimi lupya bwino bwino pa kuti baleumfwa no kulondolola ifya ku mupashi muli ulo lulimi atemwa bafwile ukusambilisha abana babo ululimi lwa ku mwabo.”

Ulupwa Lufwile Ukupingulapo

Icikabilwa pa kuti bumupashi bwa lupwa lonse ulwakuuka bube bwino kusala ululimi ulupwa lukalabomfya pa ‘kusambilishiwa na Yehova.’ (Esaya 54:13) Nga ca kuti icilonganino icilanda ululimi ulupwa lulanda cili lwa mupepi, ulupwa kuti lwasalapo ukutungilila ici cilonganino. Cimbi na co, kuti basalapo ukulalongana ne cilonganino icilanda ululimi lwaishibikwa sana mu calo bakuukile. Finshi fikapima uku kupingulapo?

Ba Demetrios na ba Patroulla abafumine ku Cyprus baya ku England no kukushisha abana basano kulya, balondolola ifyalengele bene ukupingulapo muli ilya nshila, abati: “Pa kubala, ulupwa lwesu lwalelongana ne cilonganino ca ciGriki. Nangu line ici calitwafwile sana fwe bafyashi, calengele abana besu ukukanalunduluka lwa ku mupashi. Nangu ca kutila balishibeko iciGriki, balefilwa ukumfwikisha ifishinka fyashika. Ici caliilangile fye pantu balelunduluka panono panono lwa ku mupashi. Ulupwa lonse lwakuukile ku cilonganino ca ciNgeleshi, kabili ifya kufumamo fisuma fyatendeke ukumoneka mu bana besu ilyo line fye. Balikoshiwa lwa ku mupashi. Tacayangwike ukupingulapo ukuselela ku cilonganino cimbi, lelo kuli ifwe ico cali ca mano.”

Ulupwa lonse lwatwalilile ukwishiba ululimi lwa ku mwabo kabili lwalilambwilwe apakalamba. Abana babo batila: “Ukwishiba indimi ishingi kulafwa. Nangu line iciNgeleshi e co tulanda sana, twasanga ukuti ukwishiba iciGriki kwalenga ulupwa lwesu ukwikatana, maka maka na bamama na bashikulu. Kwalenga no kuti tulelangulukilako abakuuka ukufuma mu fyalo fimbi, kabili kwatulenga ukucetekela ukutila kuti twasambilila ululimi na lumbi. E co, ilyo twakulile, ulupwa lwesu lwakuukile ku kwafwa icilonganino ca ciAlbania”

Ba Christopher na ba Margarita na bo bafumine ku Cyprus bakuukila ku England kabili kulya e ko bakushishe abana batatu. Basalilepo ukutungilila icilonganino ca ciGriki. Umwana  wabo, Nikos, eluda pali ino nshita mu cilonganino ca ciGriki, atila: “Twalikoseleshiwe ukutendeka ukulongana ne cilonganino ca ciGriki icipya. Ulupwa lwesu lwamwene ukuti lwapeelwe umulimo wa bulesa.”

Ba Margarita batila: “Ilyo abana bandi bakalume bali ne myaka 7 na 8, balembeshe mwi Sukulu lya Butumikishi Ilya Bulesa. Fwe bafyashi twalisakamikweko pantu tabaishibe sana iciGriki. Lelo, lyonse ilyashi bapeelwa lyaleba mulimo wa lupwa lonse, kabili twalepoosa amaawala ayengi ukubafwa ukupekanya amalyashi yabo.”

Joanna umwana wabo umwanakashi atila: “Ndebukisha ninshi batata baletusambilisha iciGriki pa kulemba ifilembo fya muli alufabeti pa cipampa mu ng’anda, kabili twalisambilile ifilembo bwino sana. Abengi bapoosa imyaka pa kusambilila ululimi, lelo, ifwe apo bamayo na batata baletwafwa, tatwakokwele ukusambilila iciGriki.”

Indupwa shimo shilatungilila icilonganino cibomfya ululimi lwa ku calo bafuma pantu abafyashi batontonkanya ukuti pa ‘kucetekanya ifya bumupashi’ no kulunduluka bafwile ukusambilila mu lulimi lwa ku mwabo. (Abena Kolose. 1:9, 10; 1 Timote 4:13, 15) Nelyo ulupwa kuti lwamona ukuti ukwishiba kwabo ululimi kuti kwayafwa bambi abafuma ku mwabo ukusambilila icine.

Cimbi na co, ulupwa kuti lyaumfwa ukuti lukafwiwa sana nga lwalalongana ne cilonganino cibomfya ululimi lulandwa sana mu calo bakuukileko. (Abena Filipi 2:4; 1 Timote 3:5) Ilyo balanshanya uyu mulandu no lupwa, cili  ku mutwe wa lupwa nomba ukupingulapo pa numa ya kupepa. (Abena Roma 14:4; 1 Abena Korinti 11:3; Abena Filipi 4:6, 7) Mitubululo nshi ingafwa ishi ndupwa?

Imitubululo Iibomba

Ba Pedro na ba Sandra, abo tulandilepo kale, batila: “Twaimika ifunde lya kuti pa ng’anda twakulalanda fye iciSpanish pa kuti twikalaba ululimi lwa ku mwesu. Lifunde lyakosa ukukonka, pantu abana besu abaume balishiba ukuti tulomfwa iciNgeleshi. Lelo, nga tatwalekonka ili funde, nga balilabile iciSpanish mu kwangufyanya.”

Ba Miguel na ba Carmen, nabo natubalandapo kale, batila: “Nga ca kuti abafyashi baletungulula isambililo lya lupwa lyonse kabili cila bushiku balelanshanya ilembo lya bushiku mu lulimi lwa ku mwabo, abana bakasambilila sana ulo lulimi—bakasambilila ukulondolola ifishinka muli ulo lulimi.”

Ba Miguel na kabili batila: “Lengeni umulimo wa kushimikila ukuwama. Icifulo cesu ica kushimikilamo casenda incende iikulu iya musumba ukalamba, kabili tulapoosa inshita ikalamba ukwenda muli motoka ukufwaya abalanda ululimi lwesu. Tubomfya iyi nshita ukwangala ifyangalo fya Baibolo no kulanda pa fyacindama. Ndesha ukupekanya bwino inyendo sha kuya mu kushimikila pa kuti twabwelela ku bengi no kulanshanya na bo bwino. Lyene ilyo twapwa, abana ninshi nabalanshanya na bantu bwino sana.”

Ukubombela pa Kupusana kwa Ntambi

Icebo ca kwa Lesa cikoselesha abacaice ati: “We mwana wandi umwaume, umfwo kusalapula kwa kwa wiso, kabili wileka malango ya kwa noko.” (Amapinda 1:8) Lelo, kuti kwaba amafya nga ca kuti ukusalapula kwa kwa wishi na “malango” ya kwa nyina fyakuma intambi ishapusana ku sho abana babeleshe kuntu bali.

Kwena, cili kuli cila mutwe wa lupwa ukumona ifya kuteka aba mu ng’anda yakwe, kabili tafwile ukukonkelesha sana indupwa shimbi. (Abena Galatia 6:4, 5) Na lyo line, nga ca kuti abafyashi na bana balelanshanya bwino kuti cayanguka ku bafyashi ukusuminisha intambi shipya.

 Lelo, imisango iingi iya mu fyalo ifikankaala ilonaula bumupashi bwa Bena Kristu. Bucisenene, ubufunushi, bucipondoka ilingi filatungililwa mu nyimbo shaseeka na mu fya kusekesha. (Abena Roma 1:26-32) Abafyashi ba Bwina Kristu tabafwile ukusuula ukushingamwa kwabo ukwa kumona inyimbo abana babo bakutikako ne fya kusekesha pantu fye tabomfwa ululimi lulebomfiwa. Bafwile ukubapeela ubutungulushi bwa mu kulungatika. Lelo, ici kuti calenga ubwafya.

Ba Carmen batila: “Ilingi tatumfwikisha amashiwi ya mu nyimbo abana besu bakutikako. Iciunda kuti caba fye bwino, lelo, te kuti twishibe nga ca kuti amashiwi yalimo ya kufulunganya no kufutika nelyo nga muli insoso sha mu musebo isha bucisenene.” Bushe balungika shani uyu mulandu? Ba Miguel batila: “Tupoosa inshita iikalamba ukusambilisha abana besu pa mafya ya nyimbo sha bucisenene, kabili tulabombesha ukubafwa ukusala inyimbo isho Yehova asuminisha.” Ca cine, umupampamina no kukanaumina kumo filakabilwa pa kubomba ne ntambi shapusana.—Amalango 11:18, 19; Abena Filipi 4:5.

Ukulobolola Ifilambu

Ukukusha abana mu calo cimbi kukabila inshita no kubombesha. Ico te ca kutwishika. Lelo, bonse bene, abana na bafyashi kuti bamwenamo mu kubombesha kwabo.

Ba Azzam na bakashi babo ba Sara, bakuukile ku Germany ukufuma ku Turkey, uko bakushishe abana babo batatu. Umwana wabo umukalamba pali bonse nomba abombela pa maofeshi ya Nte sha kwa Yehova mu Selters, ku Germany. Ba Azzam batila: “Icikalamba ico abana bamwenamo ca kutila, kuti balundulula imibele yacindama mu fyalo fyonse fibili.”

Ba Antonio na ba Lutonadio bakuukile ku Germany ukufuma ku Angola kabili balekusha abana 9 kulya. Ulu lupwa lulanda iciLingala, iciFrench, ne ciGerman. Ba Antonio batila: “Ukwishiba ukulanda indimi shalekanalekana kulafwa ulupwa lwesu ukushimikila ku bafuma mu fyalo ifingi. Ici cilatuletela insansa sana.”

Abana babili aba bena Japan baupana babili abakuukile ku England bayumfwa ukuti balamwenamo mu kwishiba iciJapanese ne ciNgeleshi. Abacaice batila: “Ukwishiba indimi shibili kwalitwafwile ukusanga incito. Twalimwenamo mu mabungano yakalamba aya ciNgeleshi. Pa nshita imo ine, twalikwata ishuko lya kubombela mu cilonganino ca ciJapanese, umwaba sana ukukabila.”

Kuti Mwatunguluka

Ukukusha abana ilyo muleikala mu bantu bashikonka intambi mukonka bwaba bwafya ubo ababomfi ba kwa Lesa bakwata ukutula fye na ku kale. Abafyashi ba kwa Mose balitungulwike, nangu line akulile mu Egupti. (Ukufuma 2:9, 10) AbaYuda abengi abasendelwe bunkole mu Babele bakushishe abana abaitemenwe ukubwelela ku Yerusalemu ku kubukulula ukupepa kwa cine.—Esra 2:1, 2, 64-70.

Na lelo line, abafyashi ba Bwina Kristu kuti batunguluka. Kuti bakwata icilambu ca kuumfwa abana babo balelanda ifyo abaupana bambi baumfwile ku bana babo abatile: “Tuli lupwa ulwaikatana sana pa mulandu wa kusakamana no kutemwa kwa batata na bamayo, abo twalelanshanya nabo cisuma cisuma lyonse. Tuli ne nsansa pa kuba mu lupwa lwa mwi sonde lyonse ulubombela Yehova.”

[Futunoti]

[Icikope pe bula 24]

Ukulanda fye mu lulimi lwa ku mwenu pa ng’anda kulenga abana benu ukwishiba ulo lulimi

[Icikope pe bula 24]

Ukulanda ululimi lumo lwine kulenga banakulwibo na bashikulwibo ukusungilila bucibusa na beshikulu babo

[Icikope pe bula 25]

Ukusambilila Baibolo na bana benu kulenga bene ukulunduluka mu ‘kucetekanya ifya bumupashi’