Abena Kristu Balakabila Umo no Munankwe
Abena Kristu Balakabila Umo no Munankwe
“Tuli filundwa fya banensu.”—ABENA EFESE 4:25.
1. Cinshi icitabo cimo cisosa pa mubili wa muntu?
UMUBILI wa muntu waba cipapwa ca mu bubumbo! Icitabo ca The World Book Encyclopedia citila: “Inshita shimo abantu beta umubili wa muntu ati mashini—e kutila mashini wa kupapusha ukucila bonse ababako. Twalishiba ukuti umubili wa muntu te mashini iyo. Lelo kuti walinganishiwa kuli mashini mu fingi. Umubili wakwata ifilundwa ifingi filya fyaba mashini. Icilundwa cimo na cimo ica mubili cibomba imilimo yaibela, filya fine caba na ku filundwa fya mashini. Lelo ifilundwa fyonse fibombela pamo no kulenga umubili nelyo mashini ukubomba busaka busaka.”
2. Bushe umubili wa muntu ne cilonganino ca Bwina Kristu fyapalana shani?
2 Umubili wa muntu wakwata ifilundwa ifingi, kabili cimo na cimo cibomba icintu icikabilwa. Takwaba mushipa nangu umo, imicincili, nelyo icilundwa cimbi icishakwata ncito. E fyaba na mu cilonganino ca Bwina Kristu, umo umo uwabamo alalundako cimo ku butuntulu bwa ciko ubwa ku mupashi no busuma. (1 Abena Korinti 12:14-26) Nangula takuli uwa mu cilonganino uufwile ukuyumfwa ukuti alicila bambi, tapali no ufwile ukuimona ngo ushacindama.—Abena Roma 12:3.
3. Bushe ilembo lya Abena Efese 4:25 lilangilila shani ukuti Abena Kristu balakabila umo no munankwe?
3 Abena Kristu balakabila umo no munankwe nga filya fine ifilundwa fya mubili wa buntunse fyashintilila pali cimo ne cinankwe. Umutumwa Paulo aebele abasumina banankwe abasubwa no mupashi ati: “Pa kufuulo bufi, lanshanyeni icine umuntu onse ku munankwe; pantu tuli filundwa fya banensu.” (Abena Efese 4:25) Apo ababa muli Israele wa ku mupashi—e kutila “umubili wa kwa Kristu” baba ‘filundwa fya banabo,’ kwaba ukulanshanya kwa cishinka no kubombela pamo pa kati kabo. Umo na umo uwa bene aba cilundwa ca bonse bambi. (Abena Efese 4:11-13) Abaikatana na bo mu nsansa baba Bena Kristu ba cishinka, ababombela pamo na bo ababa ne subilo lya kwikala pe sonde.
4. Ni mu nshila nshi abapya bengafwiwa?
4 Cila mwaka, amakana ya bantu abasubila ukwikala muli paradise wa pe sonde balabatishiwa. Bambi aba mu cilonganino balaitemenwa ukubaafwa “ukulola ku bukalamba.” (AbaHebere 6:1-3) Napamo kuti babafwa ukwasuka amepusho ya mu Malembo nelyo ukubafwilishako mu butumikishi. Kuti twayafwa abapya pa kuba ifya kumwenako fisuma ukupitila mu kuisanshamo lyonse mu kulongana kwa Bwina Kristu. Mu nshita sha mafya, kuti twabakoselesha napamo ukubasansamusha. (1 Abena Tesalonika 5:14, 15) Tulingile ukufwaya inshila sha kwafwilamo bambi pa kuti “baleenda mu Cine.” (3 Yohane 4) Nampo nga tuli baice nelyo tuli bakalamba, nampo nga e lyo tutendeke ukwenda mu cine nelyo twalyendamo pa myaka, kuti twalenga ifintu fyawamina abasumina banensu lwa ku mupashi—kabili balatukabila.
Balyafwile mu Fyalekabilwa
5. Bushe Akula na Priskila bayafwile shani Paulo?
5 Abena Kristu baupana baba pa bomfwa bwino ukwafwa abasumina banabo. Ku ca kumwenako, Akula no mukashi wakwe, Priskila (Priska), balyafwile Paulo. Balimupokelele mu myabo, babombele nankwe umulimo wa kubila amatenti, no kumwafwa ukukuula icilonganino cipya mu Korinti. (Imilimo 18:1-4) Baitwele fye na mu kapoosa mweo mu nshila ishalondololwa pa mulandu wa kwa Paulo. Baleikala mu Roma ilyo Paulo aebele Abena Kristu kulya ati: “Celeleni Priska na Akula ababomfi banandi muli Kristu Yesu, abaitwele mu kapoosa mweo pa mulandu wa mweo wandi; ndebatootela, kabili te ine neka iyo, lelo ne nkuta shonse sha Bena fyalo.” (Abena Roma 16:3, 4) Abena Kristu ba muno nshiku bamo, ukupala Akula na Priskila balakuula ifilonganino no kwafwa bakapepa banabo mu nshila shapusanapusana, inshita shimo ukuitwala na mu kapoosa mweo pa kukanafwaya fye ukuseba ababomfi ba kwa Lesa bambi ukuti bacululushiwe nelyo ukwipaiwa ku bapakasa.
6. Bushe Apolo ayafwilwe shani?
6 Akula na Priskila bayafwile no Mwina Kristu waishibishe ukulanda Apolo, uwalesambilisha abekashi ba mu Efese pali Yesu Kristu. Ilya nshita, Apolo aishibe fye ulubatisho lwa kwa Yohane ulwali cishibilo ca kulapila ku membu shalecitwa ku cipingo ce Funde. Pa kwiluka ukuti Apolo alekabila ukwafwa, Akula na Priskila “[bamukolobondelemo] Inshila ya kwa Lesa ukwa kushikimikisho kucilamo.” Napamo bamulondolwelele ukuti ulubatisho lwa Bwina Kristu lwali lwa kwibishiwa mu menshi no kupongolwelwa umupashi wa mushilo. Apolo alikonkele ifyo asambilishiwe. Ilyo papitile inshita “ayafwile apakalamba abatetekele [mu Akaya] pa mulandu wa kusenamina kwa kwa Lesa; pantu alanasha abaYuda na maka pa bantu, pa kulangila mu malembo ukuti Yesu ali e Kristu.” (Imilimo 18:24-28) Ifilanda bakapepa banensu ilingi line kuti fyatwafwa ukumfwikisha Icebo ca kwa Lesa. Muli ci na mo, tulakabila umo no munankwe.
Ukwafwa mu fya ku Mubili
7. Bushe abena Filipi bacitile shani ilyo Abena Kristu banabo balekabila ifya ku mubili?
7 Aba mu cilonganino ca Bwina Kristu ku Filipi balitemenwe sana Paulo kabili bamutumineko ifya ku mubili ilyo ali mu Tesalonika. (Abena Filipi 4:15, 16) Ilyo aba bwananyina mu Yerusalemu balekabila ukwafwiwa mu fya ku mubili, abena Filipi baliitemenwe ukusangula ukucila na mu maka yabo. Paulo alitashishe nga nshi uyu mupashi wa bamunyina na bankashi ba ku Filipi ica kuti abalandilepo ukuti bali fya kumwenako ku basumina bambi.—2 Abena Korinti 8:1-6.
8. Mibele nshi Epafroditi aali na yo?
8 Ilyo Paulo akakilwe mu cifungo, abena Filipi bamutumine ifya bupe e lyo no kutuma inkombe yabo, Epafroditi. Paulo atile, “[Epafroditi] apalamine mupepi na ku mfwa pa mulandu wa mulimo wa kwa Kristu, pa kuisukilisha ku mfwa ukuti afishe umulimo wenu uo mulemombelako.” (Abena Filipi 2:25-30; 4:18) Tatwaebwa nampo nga Epafroditi aali ni eluda atemwa umubomfi utumikila. Na lyo line, aali Mwina Kristu waipeelesha kabili uwa kwafwa, kabili Paulo alemukabila icine cine. Bushe mu cilonganino mu myenu mwaba uwaba nga Epafroditi?
Baali “Cisansamushi”
9. Ca kumwenako nshi Aristarki atupeele?
9 Bamunyina ba kutemwa na bankashi, pamo nga Akula, Priskila, na Epafroditi, baba cuma apakalamba mu cilonganino icili conse. Bakapepa banensu bamo kuti bapala sana Aristarki umo uwa Bena Kristu ba mu myaka ya kubalilapo. Wene na bambi bali “cisansamushi,” napamo ukwafwilisha mu fintu finono, ifingabomba. (Abena Kolose 4:10, 11) Pa kwafwilisha Paulo, Aristarki alangile ukuti aali cibusa cine cine mu nshita ya kukabila. Aali nga ulya muntu walandwa pa Amapinda 17:17 ati: “Icibusa citemwa mu nshita yonse, kabili munyina afyalilwo kumanama.” Bushe ifwe bonse tatufwile ukuibikilishako ukuba “icisansamushi” ku Bena Kristu banensu? Tufwile ukwafwilisha bambi maka maka abalecululuka.
10. Ca kumwenako nshi Petro apeele baeluda ba Bwina Kristu?
10 Baeluda ba Bwina Kristu e bafwile ukucilamo ukuba icisansamushi kuli bamunyinabo ba ku mupashi na bankashi. Kristu aebele umutumwa Petro ati: “Ukoseleshe bamunonko.” (Luka 22:32) Petro aali na maka ya kucite fyo pantu ali ne mibele yashangila ukucilisha pa numa ya kubuuka kwa kwa Yesu. Baeluda, esheni na maka yonse ukucita ifyo fine mu kuitemenwa kabili mu kunakilila, pantu abasumina banenu balamukabila.—Imilimo 20:28-30; 1 Petro 5:2, 3.
11. Kuti twanonkelamo shani mu kulanguluka pa mutima waliko na Timote?
11 Timote, umuyendo munankwe Paulo aali ni eluda uwayangilwe sana Abena Kristu bambi. Nangula alelwalililako, Timote ali ne citetekelo cishalepungaila kabili ‘abombele pamo na Paulo ku mbila nsuma.’ E co uyu mutumwa aebele abena Filipi ati: “Pantu nshikwete muntu uwalingana nankwe umutima, untu engasakamane cine cine ifya kuli imwe.” (Abena Filipi 2:20, 22; 1 Timote 5:23; 2 Timote 1:5) Kuti twanonsha bakapepa banensu aba kwa Yehova nga tuli no mutima ngo wa kwa Timote. Ca cine ukuti tufwile ukushipikisha ukunakuka kwesu ukwa buntunse ne fya kwesha fya misango misango, lelo tufwile no kuba ne citetekelo cakosa no kwangwa bamunyinefwe aba ku mupashi na bankashi. Lyonse tufwile ukwibukisha ukuti balatukabila.
Abanakashi Abasakamene Bambi
12. Cinshi twingasambilila ku fyalecita Dorka?
12 Pa banakashi ba bukapepa abasakamene bambi paba Dorka. Ilyo afwile, abasambi baitile Petro no kumutwala mu muputule wa pa muulu. Mulya, “baiminine nankwe bamukamfwilwa bonse balelila, no kulange miingila na malaya ifyo Dorka aalecita ilyo ali na bo.” Dorka alibuushiwe ku bafwa kabili ukwabula no kutwishika alikonkenyepo ‘ukwisulamo imilimo isuma ne fya nkumbu.’ Mu cilonganino ca Bwina Kristu ica muno nshiku, mwaba abanakashi ababa nga Dorka abengabila ifya kufwala nelyo ukubombelako ababulisha imilimo imbi. Kwena, imilimo yabo iisuma ukucilisha ya kutungilila ifya Bufumu no kubombako umulimo wa kupanga abasambi.—Imilimo 9:36-42; Mateo 6:33; 28:19, 20.
13. Bushe Ludia alangile shani ukuti aleangwa Abena Kristu banankwe?
13 Umwanakashi uutiina Lesa uwe shina lya Ludia alesakamana bambi. Atuntwike ku Tuatira, lelo aleikala mu Filipi ilyo Paulo ashimikile kulya mupepi no mwaka wa 50 C.E. Ludia napamo asangwike fye umuYuda, kabili nalimo ku Filipi kwali fye abaYuda abanono kabili takwali ne sunagoge. Wene pamo na banakashi bambi abaipeelesha balilongene ku lulamba lwa mumana ku kupepa ilyo umutumwa abilishe kuli bene imbila nsuma. Calembwa aciti: “Shikulu aiswile umutima [wa kwa Ludia] ku kwangwe fyalelanda Paulo. Awe ilyo abatishiwe, na ba mu ng’anda yakwe, alitupaapaatile, ati, Nga mwaningo kubo wa cishinka kuli Shikulu, iseni mu ng’anda yandi, e mo mwikale. Kabili alitupatikishe.” (Imilimo 16:12-15) Apantu Ludia alefwaya ukucitila bambi ifisuma, alikuminemo ukunashanasha Paulo na babomfi banankwe ukwikala nankwe. Fintu tutasha ilyo Abena Kristu ba kutemwa ilelo balanga icileela caba nge ci!—Abena Roma 12:13; 1 Petro 4:9.
Mwe Bacaice na Imwe Tulamukabila
14. Bushe Yesu Kristu asungile shani abacaice?
14 Icilonganino ca Bwina Kristu catendekwe no Mwana wa kwa Lesa uwa cikuuku, uwa kutemwa, Yesu Kristu. Abantu baleangukililwa ukuba nankwe ico ali wa kutemwa kabili ali wa cililishi. Inshita imo ilyo abantu bamo batampile ukuletela Yesu abana babo, abasambi bakwe baeseshe ukubatamfya. Lelo Yesu atile: “Lekeni abaice bese kuli ine, mwibakaanya; pantu ubufumu bwa kwa Lesa bwa babe fi. Ndemwebe ca cine, nati, uushipokelela ubufumu bwa kwa Lesa ngo mwaice, takengilemo nakalya.” (Marko 10:13-15) Pa kupokelela amapaalo ya Bufumu, tufwile ukuba abaicefya kabili abaitemenwa ukusambilila nga bana banono. Yesu alangile ifyo atemenwe abana ilyo abafukatile no kubapaala. (Marko 10:16) Ni shani pali imwe mwe bacaice ilelo? Ishibeni ukuti mwalitemwikwa kabili mulakabilwa mu cilonganino.
15. Fishinka nshi pa lwa mikalile ya kwa Yesu ifyalembwa pali Luka 2:40-52, kabili ca kumwenako nshi apeele abacaice?
15 Ilyo Yesu aacili uwacaice, alangile ifyo atemenwe Lesa na Malembo. Ilyo aali ne myaka 12, aile na bafyashi bakwe, Yosefe na Maria, ku Yerusalemu ku kusefya Ica kucilila ukufuma ku mushi wa ku mwabo uwa Nasarete. Pa kubwela, abafyashi ba kwa Yesu basangile ukuti tali pe bumba lyalebwelelamo ku Nasarete. Basukile bamusanga naikala mwi tempele, alekutika kuli bakasambilisha abaYuda no kubepusha amepusho. Pa kupapa ukuti Yosefe na Maria tabaishibe ukwa kumusanga, Yesu aipwishe ati: “Bushe tamwishibe ukuti ndi no kuba mu ng’anda ya kwa Tata?” Abwelele na bafyashi bakwe ku ng’anda, lelo atwalilile ukubanakila, no kukula ku mano ne fumbi. (Luka 2:40-52) We ca kumwenako ubusuma Yesu apeele abacaice besu! Cine cine balingile ukuumfwila abafyashi babo no kufwaya ukusambilila ifya ku mupashi.—Amalango 5:16; Abena Efese 6:1-3.
16. (a) Cinshi abaice bamo baleaula ilyo Yesu aleshimikila pe tempele? (b) Lishuko nshi Abena Kristu bacaice bakwata lelo?
16 Napamo iwe we wacaice, ulashimikila ulwa kwa Yehova ku sukulu na ku ng’anda ne ng’anda na bafyashi bobe. (Esaya 43:10-12; Imilimo 20:20, 21) Ilyo Yesu aleshimikila no kuundapa pe tempele ilyo imfwa yakwe yapaleme, abaice bamo bayawile abati: “Hosana kuli Mwana Davidi”! Bashimapepo bakalamba na bakalemba balikalipe pali ci no kuilishanya ati: “Bushe uleumfwe co aba balesosa?” Yesu abaswike ati: “Ee; bushe tamwatala amubelenga, ukuti, Mu tunwa twa bacece no tonka e mo mwafikishapo ukutasha?” (Mateo 21:15-17) Ukupala balya bana, imwe mwe bacaice mu cilonganino mwalikwata ishuko lyawamisha ilya kulumbanya Lesa no Mwana wakwe. Tulafwaya kabili tulakabila ukuti mulebombela pamo na ifwe nga bakabilisha ba Bufumu.
Ilyo Kwapona Akayofi
17, 18. (a) Mulandu nshi Paulo ateyanishishe ukuti kube ukusangwila Abena Kristu mu Yudea? (b) Bushe imisangulo ya kuitemenwa iya basumina ba mu Yudea yaambukile shani Abena Kristu abaYuda na Bena fyalo?
17 Te mulandu ne mibele twabamo, ukutemwa kutucincisha ukwafwa Abena Kristu abalekabila ubwafwilisho. (Yohane 13:34, 35; Yakobo 2:14-17) Cali kutemwa bamunyina na bankashi aba mu Yudea e kwalengele Paulo ukuteyanya ukuti kube imisangulo mu Akaya, Galatia, Makedonia, na mu citungu ca Asia. Ukupakaswa, icimfundawila ku bana calo, ne cipowe ifyaponene abasambi mu Yerusalemu napamo e fyalengele cilya Paulo aitile “ifya kucula,” “ubucushi,” no “kupokwe fyuma [fyabo].” (AbaHebere 10:32-34; Imilimo 11:27–12:1) E ico aleangalila umusangulo wa kuya ku Bena Kristu ababusu aba mu Yudea.—1 Abena Korinti 16:1-3; 2 Abena Korinti 8:1-4, 13-15; 9:1, 2, 7.
18 Imisangulo ya kuitemenwa iya kuya ku bashila mu Yudea yali bushininkisho bwa kuti pali ubwananyina pali bakapepa ba kwa Yehova abaYuda na Bena fyalo. Ukutwala iyi misangulo kabili kwalengele Abena Kristu Abena fyalo ukulanga bakapepa banabo abaYuda ukuti baletasha pa fyuma fya ku mupashi bapokelele kuli bene. E ico, kwali ukwakana ukwalelenga bamwenemo ifya ku mubili ne fya ku mupashi. (Abena Roma 15:26, 27) Imisangulo ya ku basumina banensu ababulisha muno nshiku na yo yaba ya kuitemenwa kabili icicincisha yene caba kutemwa. (Marko 12:28-31) Tulakabila umo no munankwe muli ci na mo pa kuti kube ukulingana ica kuti ‘uukwete utunono tabulilwe.’—2 Abena Korinti 8:15.
19, 20. Peeleni ifya kumwenako filanga ifyo abantu ba kwa Yehova baafwana ilyo kwaba amasanso.
19 Pa kwishiba ukuti Abena Kristu balakabila umo no munankwe, tulangufyanya ukwankula ku bwite bwa kwafwilisha bamunyinefwe na bankashi aba mu citetekelo. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa cacitike ilyo ifinkukuma no kusholomoka kwa mushili fyaponene icalo ca El Salvador ku kutampa kwa mwaka wa 2001. Ilyashi limo lyatile: “Bamunyina mu ncende shonse isha El Salvador balibombeshe ku kwafwilishako. Amabumba ya bamunyina ukufuma ku Guatemala, ku United States, na ku Canada balishile ku kutwafwa. . . . Amayanda ukucila pali 500 na Mayanda ya Bufumu ayayemba yatatu yalikuulilwe bwangu bwangu. Ubunte bukalamba nabulangwa ku kupikintika no kubombela pamo ukwa aba bamunyina baipeelesha.”
20 Ilyashi limo ukufuma ku South Africa lyatile: “Ilyeshi lyabipisha ilyaonawile incende ishingi isha Mozambique lyakumine na bamunyinefwe ba Bwina Kristu abengi. Iofeshi lya Nte sha kwa Yehova mu Mozambique lyalibombeele pa fyalekabilwa ifingi. Lelo balombele ukuti tutumineko bamunyinefwe babulishe ifya kufwala. Twalisangwile ifya kufwala ifingi ifyaiswile icibokoshi icikalamba icalepa amamita 12 no kutumina bamunyinefwe ku Mozambique.” Na muli shi nshila na mo, tulakabila umo no munankwe.
21. Cinshi cili no kulandwapo mu cipande cikonkelepo?
21 Nga fintu tulandilepo kale, ifilundwa fyonse ifya mubili wa muntu fyalicindama. E fyo caba na ku cilonganino ca Bwina Kristu. Bonse ababamo balakabila umo no munankwe. Na kabili bakabila ukutwalilila ukubomba mu kwikatana. Icipande cikonkelepo cili no kulanda pali fimo ifilenga tulebomba mu kwikatana.
Kuti Mwayasuka Shani?
• Bushe umubili wa muntu ne cilonganino ca Bwina Kristu fyapalana shani?
• Bushe Abena Kristu ba kubalilapo balecita shani ilyo abasumina banabo balekabila ifya ku mubili?
• Fya kumwenako nshi ifya mu Malembo ifilanga ukuti Abena Kristu balakabila umo no munankwe kabili balaafwana?
[Amepusho]
[Icikope pe bula 10]
Akula na Priskila balesakamana bambi
[Ifikope pe bula 12]
Abantu ba kwa Yehova balafwana no kwafwa bambi ilyo kwapona akayofi