Ubumi Bwabo

Icalo Twalebombelamo Bumishonari Casangwike E ku Mwesu

NGA FINTU CASHIMIKWA NA BA DICK WALDRON

Cali ni pa Mulungu akasuba mu September 1953. E lyo twafikile mu calo ca South-West Africa (icitwa nomba Namibia). Umulungu umo tawakumene ukutula apo twafikile muli ici calo kabili twali mupepi no kutungulula ukulongana kwa cintubwingi mu musumba wa bwangalishi, uwa Windhoek. Cinshi catufumishe ku Australia no kwisa muli ici calo caba mu Afrika? Ine no mukashi wandi e lyo na bakashana batatu, twaishile nga bamishonari ba mbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa.—Mateo 24:14.

NAFYALILWE ku Australia ukutali nga nshi, mu mwaka walumbuka sana uwa 1914. Ilyo Ubunonshi Bwabwelele pa nshi ninshi ine nali umusepela, kabili nalebombako imilimo imo pa kwafwilisha ulupwa lwandi. Takwali ukwa kwingila incito, lelo ine nasangileko inshila ya kulungilamo tukalulu, utwafulile nga nshi mu Australia. E co, inama ya tukalulu yali pa fya kulya fikalamba ifyo nalesangwilako ku lupwa lwesu.

Ilyo inkondo ya calo iyalenga bubili yaletendeka mu 1939, ninshi nalisange ncito ya kubombela mu mashitima na mu mabasi mu musumba wa Melbourne. Kwali abaume nalimo 700 abalebomba ifipani mu mabasi, kabili mu cipani conse ico nalebombamo nalesanga namutekenya umbi nelyo kashitisha wa matikiti umbi. Ilingi line nalebepusha ukuti, “mupepa kwi?” kabili nalebeba ukulondolola ifyo basuminemo. Umo uwalenjeba ifyasuko fya cine ali ni Nte ya kwa Yehova. Anondolwelele ubukombe bwa mu Baibolo ubulanda pali paradise wa pe sonde, umo abantu abatiina Lesa bakekala umuyayaya.—Amalumbo 37:29.

Pali iyi ine inshita e po na bamayo na bo batendeke ukulanshanya ne Nte sha kwa Yehova.  Imiku iingi nga nabwela ku ncito ubushiku, nalesanga ifya kulya na magazini wa Consolation (uwitwa nomba Loleni!). Naleumfwa bwino ifyo nalebelenga. Mu kuya kwa nshita, nasukile natila uku e kupepa kwa cine, kabili nalebishanya sana ne cilonganino no kubatishiwa mu May 1940.

Mu Melbourne mwali ing’anda ya bapainiya umwaleikala bapainiya wa nshita yonse aba Nte sha kwa Yehova mupepi na 25. Na ine naile mu kwikala na bo. Cila bushiku nalekutika ku fya kucincimuna ifyo balesanga mu mulimo wa kushimikila, kabili natendeke ukufwaya ukubombako umulimo balebomba. Kuli pele pele, nalilombele umulimo wa bupainiya. Balimpeele uyu mulimo kabili banjitile ukuyabombela pe ofeshi linono ilya Nte sha kwa Yehova mu Australia. Ifi e fyo naingile mu lupwa lwa Bethel.

Ukukakwa no Kubindwa

Pa milimo iingi iyo nalebomba pa Bethel pali no mulimo wa kuputula ifimuti kuli mashini. Twaleputula ifimuti fyakocako amalasha. Aya malasha yalebomfiwa muli bamotoka ba pa maofeshi yanono pantu takwali ukwa kushita amafuta ku mulandu wa nkondo. Fwe balebomba uyu mulimo twali 12, kabili bonse twali mu mishinku ya kulembwa ubushilika. Tapakokwele batupingwile ukukakwa mu cifungo imyeshi 6 pantu twalikeene ukulembesha ubushilika ku mulandu wa fyo twasambilile mu Baibolo. (Esaya 2:4) Batutumine kwi farmu lya cifungo ku kubombe ncito ya cibe. Bushe mulimo nshi bailetupeela ukubomba? Twalipapile pantu bailetupeela umulimo wa kuputula ifimuti, ulya wine batukanshishe ukubomba pa Bethel!

Twaleputula bwino sana ifimuti ica kuti umukalamba wa cifungo atubweseshe Baibolo ne mpapulo shesu ishilanda pali Baibolo, nangu line balikeenye nga nshi ukuti tatufwile ukukwata ifyo fintu. Apa pene e po nasambilile ne sambililo lisuma pa fya kumfwana na bantu. Ilyo nalebomba pa Bethel, kwali munyinane umo uo nshaleumfwana nankwe. Ubuntu bwesu bwalipusaninine fye. Lelo, bushe ni ani muletontonkanya ukuti e o bambikile nankwe mu muputule wa cifungo umo? Ni uyu wine munyinane. Kanshi twalikwete inshita ya kwishibana bwino, kabili icacitike ca kuti twalitemwanene sana no kuba ifibusa fine fine.

Mu kuya kwa nshita, umulimo wa Nte sha kwa Yehova walibindilwe mu Australia. Indalama shonse shalipokelwe, kabili bamunyinefwe pa Bethel bashele fye ne ndalama ishinono. Bushiku bumo, munyinane umo aishile kuli ine no kunjeba ati: “Dick, ndefwaya ukuya mu kushimikila mu kati ka musumba, nomba nshikwete nsapato, nkwete fye amacombo ya kubombelamo.” Nalitemenwe sana ukumwafwa, kabili afwele insapato shandi pa kuya mu musumba.

Pa numa, twaumfwile ukuti nabamwikata no kumukaka pa mulandu wa kushimikila. Namutumine kakalata apo nalembele amashiwi yaleti: “Cabipa sana ica kucitikila. Ine ndi ne nsansa pantu tabanjikete.” Lelo tapakokwele na ine balinjikete no kunkaka pa mulandu wa kukanaitumpa mu mashiwi ya calo, uyu e wali umuku walenga bubili ukukakwa. Ilyo bankakwile, bampeele umulimo wa kusakamana ifarmu umwalefuma ifya kulya fyalelya ulupwa lwa Bethel. Pali ilya nshita ninshi twalicimfya umulandu mu cilye, kabili ne cibindo cali pa milimo ya Nte sha kwa Yehova ninshi balicifumyapo.

Ukuupa Kashimikila wa Mbila Nsuma Uwapimpa

Ilyo nalebombela pa farmu, natendeke ukutontonkanya sana pa kuupa kabili natemenwe nkashi wacaice uwali ni painiya, uwe shina lya Coralie Clogan. Banakulu kwa Coralie baali e ba ntanshi mu lupwa lwabo ukutemwa ubukombe bwa mu Baibolo. Ilyo balele pa busanshi bwabo ubo bafwililepo, baebele banyina kwa Coralie, ba Vera ukuti: “Ilyo ukalakusha abana bobe ukabasambilishe ukutemwa Lesa no kumubombela, kabili bushiku bumo tukakumana mwi sonde lya Paradise.” Limbi limbi fye e lyo ba Vera batendeke ukukutuluka umo yalya mashiwi yalolele, cali ni lintu painiya aile pa ng’anda pa mwabo na katabo kaleti Millions Now Living Will Never Die (Amamilioni Abali no Mweo Nomba Tabakatale Abafwa). Aka katabo kashinine ba Vera ukuti ubufwayo bwa kwa Lesa bwa kutila umuntunse aleipakisha umweo muli paradise pe sonde. (Ukusokolola 21:4) Balibatishiwe ku kwamba kwa  ba1930, kabili filya fine banyina babakoseleshe ukucita e fyo bacitile, bayafwile abana babo batatu—Lucy, Jean, na Coralie—ukutemwisha Lesa. Na lyo line, bawishi kwa Coralie, tabatemenwe nangu panono ifyo ulupwa lwabo lwasuminemo, nga filya fine Yesu asokele ukuti e fikalacitika mu ndupwa.—Mateo 10:34-36.

Aba mu lupwa lwa ba Clogan bali ni ng’omba kabili cila mwana alishibe ukulisha ifilimba. Coralie alelisha violin, kabili mu 1939, ilyo ali ne myaka 15, bamupeele diploma mu kulisha inyimbo. Ukutendeka kwa Nkondo ya Calo iyalenga Bubili yalengele Coralie ukutontonkanya sana pa nshita yakwe iya ku ntanshi. Yali ni nshita ya kupingulapo ifyo ali no kucita mu mikalile yakwe. Cimo ico ali no kucita, kwimbe nyimbo. Kale kale balimwitile ukuya mu kulisha inyimbo mwi bumba lya ng’omba ilya mu Melbourne Symphony Orchestra. Cimbi ico ali no kucita, kulapoosa inshita iikalamba mu mulimo ushaikulila uwa kushimikila ubukombe bwa Bufumu. Pa numa ya kutontonkanyapo sana, Coralie na bakalamba bakwe abanakashi babili babatishiwe mu 1940 kabili bateyenye ukutendeka umulimo wa nshita yonse uwa bukabila bwa mbila nsuma.

Tapakokwele Coralie apingwilepo ukutendeka ubutumikishi bwa nshita yonse ilyo munyinefwe Lloyd Barry uwali no mulimo ukalamba alandile nankwe, uyu munyinefwe afumine ku maofeshi yanono mu Australia kabili mu kuya kwa nshita aliko na mwi Bumba Litungulula ilya Nte sha kwa Yehova. E lyo fye alandile ilyashi mu Melbourne kabili aebele Coralie ati: “Ndebwelelamo ku Bethel. Bushe te kuti tuye bonse mwi shitima no kuyaba mu lupwa lwa Bethel?” Alisumine ukwabula ukupatikishiwa.

Coralie na bankashi bambi abali mu lupwa lwa Bethel balibombele umulimo uukalamba uwa kutwalila bamunyinefwe mu Australia impapulo shilanda pali Baibolo pa nshita ya cibindo mu myaka ya nkondo. Na kuba e babombele umulimo ukalamba uwa kupulinta, uwaleangalilwa na Munyinefwe Malcolm Vale. Icitabo ca The New World ne ca Children fyalepulintwa no kupangwa, kabili takwali magazini wa Ulupungu lwa kwa Kalinda uo twapushilwe mu myaka ukucila pali ibili iyo kwali icibindo.

Pa kubutuka bakapokola twakushishe umwa kupulintila imiku nalimo 15. Limo limo impapulo shilanda pali Baibolo shalepulintilwa mu muputule wa pa nshi ya cikuulwa mu nshila yaibela iya mu bumfisolo. Nkashi uwalesangwa apalefikilila abeni aletinika ibatani lya kulisha indibu yali mu muputule wa pa nshi nga ca kutila kwaisa abalwani pa kuti balya bankashi bali muli ulya muputule bengafisa impapulo ilyo bashilatendeka kupikita.

Bushiku bumo ilyo balepikita, bankashi bamo balyumfwile umwenso lintu baibukishe ukuti nabasha Ulupungu lwa kwa Kalinda pe tebulo pa mbilibili. Kapokola alingile, abika ne cola cakwe pa mulu wa Ulupungu lwa kwa Kalinda, no kukonkanyapo ukupikita. Apo tasangile nelyo cimo, abulile icola cakwe no kufuma!

Pa numa ya kufumyapo icibindo kabili bamunyina bababweseshe amaofeshi yanono, bamunyinefwe abengi bali ne shuko lya kutumwa mwi bala mu kubomba umulimo wa bupainiya bwaibela. Apa pene e po Coralie aitemenwe ukuya ku Glen Innes. Na ine e ko naile kulya kwine mu kubombela pamo nankwe ilyo twaupene pa January 1, 1948. Inshita twafumine kulya twalebombela, icilonganino cakosa calipangilwe.

Ukufuma kulya twaile mu kubombela ku Rockhampton, lelo ku Rockhampton tatwakwete mwakwikala. E co twatanike itenti apashali nangu kamo mwi bala lya muntu uwalefwaya ukusambilila icine. Lilya itenti lyali no kuba e ng’anda yesu pa myeshi 9 iyali no kukonkapo. Twali no kukokola muli lilya itenti, lelo lintu amainsa yaishile,  inkuuka yalepawile itenti, kabili imfula ikalamba ya kungwile itenti lyonse. *

Ukuyabombela mu Calo Cimbi

Ilyo twali mu Rockhampton, twayankwile ku bwite bwa kuyasangwa kwi kalasi lyalenga 19 ilya Watchtower Bible School of Gilead ilikansha bamishonari. Apa pene e patulile no kututuma ku calo caleitwa kale ati South-West Africa pa numa ya kupwisha isukulu mu 1952.

Ukwabula ukupoose nshita, bashimapepo ba mu Kristendomu balangile ifyo balemona umulimo wesu uwa bumishonari. Pa Mulungu lyonse mu milungu mutanda iyakonkene, balesokela pa cisebele ifilonganino fyabo pa lwa ifwe. Baleeba abantu ukukanatwiswila iciibi no kukanatusuminisha ukubabelengela Baibolo, baleti pantu kuti fyabafulunganya. Twashalike impapulo ishingi mu ncende imo, lelo shimapepo aletukonka uluto numa alepokolola impapulo twaleshalika ku ng’anda ne ng’anda. Bushiku bumo ilyo twalelanshanya na shimapepo mu muputule wakwe uwa kubelengelamo twalimwene ifitabo fyesu ifingi ifyo akwete.

Tapakokwele sana, abalashi ba muli ilya ncende batendeke ukusakamikwa pa lwa mibombele yesu. Ukwabula ukutwishika pa mulandu wa kusongelekanya kwa bashimapepo, batutungenye ukuti nalimo twalebombela pamo na baKomyunisti. E co basendele ififwati fya minwe yesu, kabili baipwishe bamo bamo abo twaleshimikila. Te mulandu no kukaanya konse uku, impendwa ya balesangwa ku kulongana yalekulilako.

Ukutula fye apo twatendekele ukwikala kulya, twalefwaisha sana ukusalanganya ubukombe bwa mu Baibolo ku bene ba ilya ncende abena Ovambo, abena Herero, na bena Nama. Na lyo line, uyu mulimo tawayangwike. Pali ilya nshita, icalo ca South-West Africa caletekwa no buteko bwali na kapaatulula ka nkanda ubwa South Africa. Fwe babuta, tabatusuminishe ukushimikila mu ncende sha bantu bafiita ukwabula ukupoka icitupa. Cila nshita twalelomba ulusa, lelo aba buteko balekaana ukutusuminisha.

Pa numa ya kubomba imyaka ibili mu calo cimbi, kwacitike icintu cimo icatupapwishe. Coralie ali ne fumo. Mu October 1955, umwana wesu umwanakashi, Charlotte, alifyelwe. Nangu line umulimo wa bumishonari walipwile, naingile incito ya kubombako inshita inono kabili nalibombeleko na bupainiya panono.

Ubwasuko ku Mapepo Yesu

Mu 1960 twakwete ubwafya na bumbi. Coralie apokelele kalata wa kuti banyina balilwele sana kabili nga tele bwangu ku mwabo, takamonane na banyina na kabili. E co twapangile ukufuma ku South-West Africa no kubwelela ku Australia.  Lyena kwacitike icintu cimo muli ulya wine mulungu twali no kuya, napokelele icitupa ukufuma ku balashi ba muli ilya ncende ukutusuminisha ukuya mu musumba wa bantu bafiita uwa Katutura. Cinshi twali no kucita nomba? Bushe kubwekeshamo icitupa ico batupeele pa numa ya kulwisha imyaka 7? Calyangwike ukupelulula ukuti bambi bali no kukonkanyapo umulimo uo twatendeke. Lelo bushe ici cacitike tacali e bwasuko ku mapepo yesu ayo twalepepa kuli Yehova?

Napingwilepo ica kucita mu kwangufyanya. Nshafumine muli cilya calo, pantu naletiina ukuti bonse nga twaya ku Australia ninshi kulya kulwisha twalelwisha ukwa kwikala muli cilya calo nga takwabombele. Ubushiku bwakonkelepo, nailefutisha ishina lyandi pa bali no kuya ne cibwato kabili nalekele fye Coralie na Charlotte ukuya beka ku Australia uko bali no kwikala inshita iitali.

Ilyo baile, natendeke ukushimikila ku bekashi bali mu musumba wa bantu bafiita. Balitemenwe sana. Ilyo Coralie na Charlotte babwelele, basangile abekashi ba mu musumba wa bantu bafiita balitendeka kale ukusangwa ku kulongana kwesu konse.

Pali iyi nshita, nalikwete motoka wa kale uo naletwalilamo abalefwaya ukusambilila icine ku kulongana. Naleenda inyendo shine nelyo shisano pa kulongana kumo, nalesenda abantu 7, 8, nelyo 9 pa lwendo lumo. Uwa kulekelesha nga aikila muli motoka, Coralie alencenya ati: “Ni banga bashalamo abekele pa nshi ya fipuna?”

Pa kuti twingabomba bwino umulimo wa kushimikila, twalekabila ukukwata impapulo mu lulimi lwa bantu bali kulya. E co nalikwete ishuko lya kuteyanya ukuti trakiti yaleti Life in a New World (Ubumi mu Calo Cipya) ipilibulwe mu ndimi sha cikaya shine, ne shi ndimi shali ni: Herero, Nama, Ndonga, na Kwanyama. Bakapilibula balisambilile kabili twalesambilila na bo Baibolo, lelo twalebombela pamo na bo pa kushininkisha ukuti balungika pa kupilibula ilongo lya mashiwi limo limo. Ululimi lwa Nama talwakwata amashiwi ayengi. Ku ca kumwenako, nalefwaya ukulondolola icishinka caleti: “Ku kutendeka Adamu aali muntu wapwililika.” Uwalepilibula afwenene fye mu mutwe no kutila te kuti ebukishe ishiwi lya mu lulimi lwa Nama ilipilibula “ukupwililika.” Kuli pele pele atile: “Naibukisha.” “Ku kutendeka Adamu aali nge peach (icisabo) ilyapya.”

Twali Aba Nsansa pa Kubomba mu Calo Batutumine

Nalimo napapita imyaka 49 ukutula apo twaishila muli ici calo, icitwa Namibia pali nomba. Tatukabila ukupoka icitupa pa kuya ukwikala abantu bafiita. Icalo ca Namibia citekwa no buteko bupya ubwakwata ifunde likaanya akapaatulula ka nkanda. Pali lelo, mu Windhoek tukwetemo ifilonganino fine ifikalamba ifilonganina mu Mayanda ya Bufumu ayasuma.

Ilingi line tutontonkanya pa mashiwi ayo twaumfwile ku Gileadi aya kuti: “Lengeni icalo bamutumako ukuba e ku mwenu.” Ukumona ifyo Yehova alenga ifintu ukucitika, kwalenga tushininwe ukuti Yehova e wafwaile ukuti ici calo cimbi cibe e ku mwesu. Twalitemwa bamunyinefwe ababa ne ntambi ishisuma ishapusanapusana. Tusekela pamo nabo pa fisuma ifibacitikila kabili tuloosesha pamo nabo ilyo baponenwa na mafya. Bamo pali balya abapya bantu twalepampa muli motoka wesu no kubatwala ku kulongana ino nshita baba ni mpanda mu filonganino fyabo. Ilyo twafikile muli ici calo icikalamba mu 1953, bakasabankanya abaleshimikila imbila nsuma aba muli cilya calo tabafikile 10. Ukufuma pali iyi mpendwa ya bakasabankanya iinono, pali nomba balicila 1,200. Nga filya fine alaya, Yehova e wakusha ifyo ifwe na bambi ‘twalimbile no kutapilila.’—1 Abena Korinti 3:6.

Ilyo twibukisha imyaka iingi iyo twabomba umulimo, ukwambila mu Australia e lyo ukufika na muno mu Namibia, Coralie na ine tuyumfwa aba nsansa nga nshi. Tulecetekela kabili tulepepa ukuti Yehova akatwalilila ukutupeela ubukose bwa kucita ukufwaya kwakwe pali nomba na ku ciyayaya.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 26, 27]

Ukuya ku mulimo wesu mu Rockhampton, Australia

[Icikope pe bula 27]

Pa cabu ilyo twali pa bulendo bwa kuya kwi Sukulu lya Gileadi

[Icikope pe bula 28]

Ukushimikila mu Namibia kutulenga ukuba ne nsansa nga nshi