Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Ifyo Yoshua Aibukishe

Ifyo Yoshua Aibukishe

Ifyo Yoshua Aibukishe

YEHOVA atile: “Mose umubomfi wandi alifwa; e ico nomba ima, abuka Yordani uyu, iwe, na aba bantu, ukuya ku calo ico ndepeela kuli bene.” (Yoshua 1:2) We muli- mo wakosa Yoshua aali na o! Aali kapyunga wa kwa Mose nakalimo pa myaka 40. Nomba aebelwe ukupyana icifulo ca kwa shikulu wakwe no kutungulula abana ba kwa Israele mu Calo ca Bulayo abo ilingi line bali abayafya.

Ilyo Yoshua alangulwike ifyo ali no kupitamo, nakalimo aibukishe amesho akwete kale ne fyo acimfishe. Ifyo Yoshua aibukishe ukwabula ukutwishika fyalimwafwile sana iyo nshita, kabili kuti fyaafwa Abena Kristu ilelo.

Uwali Umusha Aba Mushika

Yoshua aleibukisha ne myaka iingi iya busha. (Ukufuma 1:13, 14; 2:23) Kwena kuti twaelenganya fye ifyo Yoshua apitilemo pali iyo nshita, pantu Baibolo tailandapo pali fyo. Yoshua napamo asambilile ukuba kateyanya musuma ilyo alebomba mu Egupti, kabili afwile alyafwilisheko ukupekanya ulwendo lwa baHebere ne “cintobentobe cikalamba” ukufuma muli cilya calo.—Ukufuma 12:38.

Yoshua afumine mu lupwa lwa mukowa wa kwa Efraimu. Shikulu wakwe Elishama aali mukankaala wa mu mukowa kabili cimoneka kwati e watungulwile abaume ba bulwi 108,100 aba mikowa itatu iya kwa Israele. (Impendwa 1:4, 10, 16; 2:18-24; 1 Imilandu 7:20, 26, 27) Lelo, ilyo abena Amaleke basanshile Israele pa numa fye ya kufuma mu Egupti, Mose aebele Yoshua ukuteyanya ukubalwisha. (Ukufuma 17: 8, 9a) Mulandu nshi Mose asalile Yoshua, ukucila shikulu wakwe nelyo wishi? Ubulondoloshi bumo butila: “Pamo nga mushika wa mukowa wacindama uwa kwa Efraimu, kabili uwaishibikwe bwino kale kale ngo walamuka mu kuteyanya ifintu, kabili abantu balimucetekele sana, Mose asalile [Yoshua] ngo walingile sana ukube ntungulushi ya kwangalila ifita.”

Te mulandu ne calengele, ilyo asalilwe, Yoshua acitile ifyo fine Mose amwebele. Nangula Israele talamwike sana mu fya kulwa, Yoshua alishininwe ukuti Lesa ali no kubafwa. E ico lintu Mose amwebele ukuti, “mailo ine nkeminina pa muulu wa lupili ulo ne nkonto ya kwa Lesa mu minwe yandi,” alicetekele. Yoshua afwile aibukishe ukuti Yehova e lintu fye alofeshe imilalo yakwatishe amaka iya ilya nshita. Ubushiku bwakonkelepo, lintu Mose atumpwile amaboko yakwe kasuka akasuba kawa, takwali umulwani uwaiminine ku kucimfya Israele, kabili abena Amaleke balibatembawishe. Lyene Yehova aebele Mose ukulemba mwi buuku no “kukonkomwena mu matwi ya kwa Yoshua” icipope cakwe ati: “Pantu ukupasa nkapase ciibukisho ca kwa Amaleke mwi samba lya muulu.” (Ukufuma 17:9b-14) Cine cine, Yehova ukwabula ukufilwa aali no kucita ifyo fine asosele.

Ilyo Aali Kapyunga wa kwa Mose

Cilya cacitike pa kushokana na Amaleke cifwile cakoseshe bucibusa bwa kwa Yoshua na Mose. Yoshua alicindikwe pa kuba kapyunga wapalamisha uwa kwa Mose, nelyo [uutumikila, NW] “ukutula pa bulumendo bwakwe” ukufika pa mfwa ya kwa Mose, iciputulwa ca myaka 40.—Impendwa 11:28.

Ico cifulo calikwete amapaalo yaibela ne milimo. Ku ca kumwenako, lintu Mose na Aarone, na bana ba kwa Aarone, na bakalamba 70 aba kwa Israele baninine Ulupili lwa Sinai no kumona icimonwa ca bukata bwa kwa Yehova, Yoshua na o e po ali. Pamo nga kapyunga, ashindike Mose pa muulu wa lupili kabili nakalimo ashele lwa mupepi ilyo Mose aingile mwi kumbi lyaleimininako ukubapo kwa kwa Yehova. Kwena, cimoneka kwati Yoshua aikele pa lupili inshiku 40 akasuba no bushiku. Mu busumino alindile ukubwela kwa kwa shikulu wakwe, pantu ilyo Mose atentemwike ne fipampa fya Cishimiko, asangile Yoshua alemupembelela.—Ukufuma 24:1, 2, 9-18; 32:15-17.

Pa numa abena Israele bapepele umutepa wa ng’ombe, Yoshua atwalilile ukupyungila Mose mwi hema lya kulaishanya ku nse ya nkambi. Kulya Yehova alandile na Mose pa kanwa nkati. Lelo ilyo Mose abwelele ku nkambi, Yoshua “tafuminemo mwi Hema.” Napamo ukubapo kwakwe kwalekabilwa ku kulesha abena Israele ukwingila mwi hema lintu bali abashasanguluka. Mwandi Yoshua alipooseleko amano kuli uyo mulimo!—Ukufuma 33:7, 11.

Ukubishanya na Mose uyo ukulingana no wasambilila ilyashi lya kale Josephus, acilileko Yoshua imyaka 35, kufwile kwakoseshe sana icitetekelo ca kwa Yoshua. Bucibusa bwabo bwitwa ukuti “ukubishanya kwa kukosoka no buteku, ukwa kwa kafundisha no musambi,” kwalengele Yoshua aba “uwashangila, umwaume wacetekelwa.” Tatwakwata bakasesema pamo nga Mose pa kati kesu ilelo, lelo mu filonganino fya bantu ba kwa Yehova mwaliba abakalamba ababelesha kabili aba bumupashi abakuulilila no kukoselesha. Bushe mulabatasha? Kabili bushe mulamwenamo mu kubishanya na bo?

Aba Inengu mu Kanaani

Ica kucitika cakakala mu bumi bwa kwa Yoshua cacitike pa numa fye Israele apokelele Amafunde. Alisalilwe ukwimininako umukowa wakwe ku kulengula Icalo Calaiwe. Ili lyashi lyalishibikwa bwino. Inengu shonse 12 shalisumine ukuti cine cine calo ‘calefumfumune shiba no buci,’ nga fintu fye Yehova alaile. Nangu cibe fyo, 10 mu kubulwa ubusumino balitiinine abati Israele teti apyanunune abekashi ba mu calo. Ni Yoshua fye na Kalebu e bacincishe abantu ukukanapondoka pa mulandu wa mwenso, pantu Yehova mu kushininkisha ali nabo. Pali co, ulukuta lonse lwang’wintile aba babili no kusosa ulwa kubapoola mabwe. Yehova nga tacilime no kulanga ubukata bwakwe napamo nga balibepeye. Pa mulandu wa kubulwe citetekelo, Lesa apeele cipope ca kuti bonse abalembelwe mu Israele ukufuma pa myaka 20 ukuya pa muulu tabali na kwingila mu Kanaani. Pali aba, ni Yoshua fye na Kalebu, na bena Lebi e bapuswike.—Impendwa 13:1-16, 25-29; 14:6-10, 26-30.

Bushe te bantu bonse bamweneko ifya maka fya kwa Yehova mu Egupti? Lyene, cinshi calengele Yoshua ukuba ne citetekelo mu kwafwa kwa kwa Lesa apo abengi baletwishika? Yoshua afwile aleibukisha bwino fyonse ifyo Yehova alaile ne fyo acitile, kabili aleetetula pali fi fintu. Lintu papitile imyaka asosele ukuti ‘takwashala nangu cimo ca mu fintu fyonse fisuma ifyo Yehova asosele kuli Israele. Fyonse fyalimoneke.’ (Yoshua 23:14) E ico Yoshua atetekele ukuti amalayo yonse ayo Yehova alaile aya ku ntanshi na yo cine cine yali no kufikilishiwa. (AbaHebere 11:6) Ici kuti calenga umo ukuipusha ukuti: ‘Nga ine? Bushe umukoosha nakwata uwa kusambilila no kwetetula pa malayo ya kwa Yehova kwalinshinina ukuti yakafikilishiwa? Bushe nalisumina ukuti Lesa kuti ancingilila pamo na bantu bakwe mu bucushi bukalamba ubuleisa?’

Yoshua takwete fye icitetekelo lelo na kabili ali uwashipa mu mibele. Wene na Kalebu babili fye bali ku lubali lwa kwa Yehova, kabili ulukuta lonse lwalandile ulwa kubapoola amabwe. Bushe nga mwayumfwile shani? Bushe nga mwalitiinine? Yoshua tatiinine. Wene na Kalebu balandile mu kushipa ifyo basuminemo. Bucishinka kuli Yehova kuti bwakabila na ifwe bushiku bumo tukacite cimo cine.

Ilyashi lya nengu na kabili litucinkulako kuti ishina lya kwa Yoshua lyalyalwilwe. Kwi shina lyakwe lya kutendekelako ilya kuti Hoshea ilipilibula “Ipusukilo,” Mose alundileko ifilembo fipanga ishiwi lilangilila ishina lya kwa Lesa no kumwita ati Yehoshua nelyo Yoshua—e kuti “Yehova Lipusukilo.” Septuagint ipilibula ishina lyakwe ati “Yesu.” (Impendwa 13:8, 16) Umwabela ilyo shina likankaala, Yoshua mu kushipa abilishe ukuti Yehova lipusukilo. Ukwalula ishina lya kwa Yoshua te cintu ca mankumanya. Calangile ifyo Mose atemenwe nga nshi imibele ya kwa Yoshua ne fyo cayampene kwi shuko lya mulimo Yoshua ali no kubomba uwa kutungulula aba nkulo ipya mu Calo Calaiwe.

Lintu bashibo bafwile, abena Israele balulumbile mu matololo pa myaka 40 iya kutendusha. Tapali ifyo twaishiba pali Yoshua iyo nshita. Lelo, afwile asambilileko ifingi. Afwile alimweneko ubupingushi bwa kwa Lesa kuli bacipondoka Kora, Datani, na Abiramu na bakonshi babo na abo abaleilunda ku kupepa Baali-peore. Ukwabula ukutwishika Yoshua aliyumfwile ubulanda ilyo aishibe ukuti Mose, tali no kwingila mu calo ca bulayo, pantu tashishishe Yehova pa menshi ya Meriba.—Impendwa 16:1-50; 20:9-13; 25:1-9.

Asontwa Ukuba Impyani ya kwa Mose

Ilyo imfwa ya kwa Mose yapaleme, aipwishe Lesa ukusonta impyani yakwe pa kuti Israele eba “nge mpaanga ishishaba na mucemi.” Bushe Yehova ayaswike shani? Asontele Yoshua, ‘umuntu uwalimo umupashi,’ ku kutungulula ulukuta lonse. Bali no kumumfwila. We kutashiwa! Yehova alimwene icitetekelo ca kwa Yoshua no kulamuka. E wali uwafikapo icine cine ukutungulula Israele. (Impendwa 27:15-20) Na lyo line, Mose alishibe ukuti Yoshua ali no kukumanya amafya yabipa. E ico Mose acincishe impyani yakwe ukuba ‘uwakosa kabili uwatalila,’ pantu Yehova ali no kutwalilila ukuba na wene.—Amalango 31:7, 8.

Lesa umwine wine abwekeshepo ukukoselesha kumo kwine kuli Yoshua no kulundako ukuti: “[Wangwe ukucita] umwabela amalango yonse ayo Mose umubomfi wandi akwebele; wialukako ku kuya ku kwa kulyo nangu ku kwa kuso, ku kuleka ushilimuke konse uko uleya. Ibuuku ili lya malango wileka lifume mu kanwa kobe pe, lelo uletontonkanyamo akasuba no bushiku, ukuti wangwe ukucita umwabela conse icalembwamo: pantu e lyo kuti walenge mibele yobe ukutunguluka, kabili kuti washuka. Bushe nshikwebele? Kosa kabili talila; witutuma kabili witentuka: pantu Yehova Lesa obe ali nobe konse uko uleya.”—Yoshua 1:7-9.

Apo aali acili aleibukisha amashiwi ya kwa Yehova ne fyo kale kale apitilemo no kumona, bushe Yoshua kuti atwishika shani? Icalo cena baali no kucicimfya. Kwena, amafya yali no kwisa, ubwafya bwa kubalilapo ubukalamba, bwali bwa kwabuka umumana wa Yordani uwali naupoosa. Lelo, Yehova aali namweba ukuti: “Ima, abuka Yordani uyu.” E ico, bwafya nshi bwalipo?—Yoshua 1:2.

Ifyakonkelepo mu bumi bwa kwa Yoshua—e kutila ukucimfya Yeriko, ukukonkanya ukucimfya abalwani babo, no kwakanya icalo—kusokolola ukuti tatalile alaba amalayo ya kwa Lesa. Lintu aali mupepi no kufwa, ilyo Yehova apeele Israele ukutusha ku balwani babo, Yoshua alonganike abantu ku kupituluka mu fyo Lesa ababombele no kubacincisha ukumubombela no mutima onse. Ici, calengele Israele ukulapa cipya cipya icipingo cakwe na Yehova, kabili ukwabula ukutwishika pa kukonka ica kumwenako ca ntungulushi yabo, “abena Israele babombeele Yehova inshiku shonse sha kwa Yoshua.”—Yoshua 24:16, 31.

Yoshua alatupeela ica kumwenako cisuma na ifwe. Abena Kristu ilelo balaponenwa na mesho ya citetekelo ayengi. Ukucimfya yene mu kutunguluka kwalicindama pa kutwalilila ukusenaminwa na Yehova na kuli pele pele ukupyana amalayo yakwe. Ukutunguluka kwa kwa Yoshua kwashintilile pa citetekelo cakwe icakosa. Ca cine ukuti tatwamonapo ifya maka fya kwa Lesa nga fintu Yoshua amwene, lelo umo nga aletwishika, ibuuku lya mu Baibolo ilyakwata ishina lya kwa Yoshua lilapeela ubunte bwashininkishiwa ubwa kushintililwapo kwa fisosa Yehova. Ukupala Yoshua, twalilaiwa amano no kutunguluka nga tulebelenga Icebo ca kwa Lesa cila bushiku no kushininkisha ukuti tulebomfya ifyabamo mu bumi bwesu.

Bushe inshita shimo mulakalifiwa pa myendele ya Bena Kristu banenu? Tontonkanyeni pa kushipikisha kwa kwa Yoshua pa myaka 40 alulumbile mu matololo na banankwe babulwa ubusumino pa mulandu uo ashacitileko. Bushe cilamukosela ukucingilila ifyo mwasuminamo? Ibukisheni ifyo Yoshua na Kalebu bacitile. Pa mulandu wa citetekelo cabo ne cumfwila, bapokelele icilambu cikalamba. Yoshua cine cine aali ne citetekelo ca kuti Yehova ali no kufikilisha amalayo yakwe yonse. Shi na ifwe natube ne citetekelo ca musango yo.—Yoshua 23:14.

[Icikope pe bula 10]

Ukubishanya na Mose kwakoseshe icitetekelo ca kwa Yoshua

[Icikope pe bula 10]

Yoshua na Kalebu balicetekele amaka ya kwa Yehova

[Icikope pe bula 10]

Ubutungulushi bwa kwa Yoshua bwacincishe abantu ukupalamina kuli Yehova