Bushe Icitetekelo Cenu Cakosa Shani?
Bushe Icitetekelo Cenu Cakosa Shani?
“Mwaimininina ku citetekelo cenu.”—2 ABENA KORINTI 1:24.
1, 2. Mulandu nshi tufwile ukukwatila icitetekelo, kabili kuti cakoselako shani?
ABABOMFI ba kwa Yehova balishiba ukuti bafwile ukukwate citetekelo. Na kuba, ‘ukwabula icitetekelo te kuti tuteemune Lesa.’ (AbaHebere 11:6) E ico, mano mano tulapepela umupashi wa mushilo ne citetekelo, uwaba ni cimo ica fisabo fya uko ifisuma. (Luka 11:13; Abena Galatia 5:22, 23) Ukupashanya icitetekelo ca basumina banensu na ko kuti kwakosha iyi mibele muli ifwe.—2 Timote 1:5; AbaHebere 13:7.
2 Icitetekelo cesu cikakoselako nga twakoselela mu kukonka inshila iyo Icebo ca kwa Lesa cabikila Abena Kristu bonse. Pa kuti icitetekelo cikoseleko kano tulebelenga Baibolo cila bushiku no kusambilila no mukoosha Amalembo ukwafwilishiwa ne mpapulo shiteyanishiwa na “kangalila wa cishinka.” (Luka 12:42-44; Yoshua 1:7, 8) Tulakoseleshiwa ku citetekelo ca umo no munankwe ukupitila mu kusangwa lyonse ku kulongana kwa Bwina Kristu, ukulongana kukalamba, na mabungano. (Abena Roma 1:11, 12; AbaHebere 10:24, 25) Kabili icitetekelo cesu cilakoselako ilyo twalanda na bambi mu butumikishi.—Amalumbo 145:10-13; Abena Roma 10:11-15.
3. Ukukuma ku citetekelo, kwafwa nshi tupokelela kuli baeluda ba kutemwa aba Bwina Kristu?
3 Baeluda ba Bwina Kristu aba kutemwa balatwafwa ukukuula icitetekelo cesu ku kufunda kwa mu Malembo no kutukoselesha. Baba ne mibele nge ya mutumwa Paulo, uwaebele abena Korinti ati: “Tuli babomfi banenu ku kumuletelo kusekelela, pantu mwaimininina ku citetekelo cenu.” (2 Abena Korinti 1:23, 24) Ubupilibulo bumbi butila: “Tulebombela pamo na imwe ku kumuletele nsansa, pantu icitetekelo cenu calikosa.” (Contemporary English Version) Abalungama baba no bumi pa mulandu wa citetekelo. Kwena, takwaba uwingatukwatilako icitetekelo nelyo ukutulenga ukuba abampomfu kabili aba cishinka. Muli ci, ‘tuli no kusenda icipe cesu fwe bene.’—Abena Galatia 3:11; 6:5.
4. Bushe ifyalembwa mu Malembo pa lwa babomfi ba busumino aba kwa Lesa kuti fyakosha shani icitetekelo cesu?
4 Mu Malembo mwaisula ifyalembwa fya bantu bakwete icitetekelo. Napamo twalishiba ifingi ifya lulumbi ifyo bacitile, lelo ni shani ulwa citetekelo balangile cila bushiku napamo mu bumi bwabo bonse? Ukulanda nomba pa fyo balangishe icitetekelo mu mibele iyapala ku yesu kuti kwatwafwa ukukosha icitetekelo cesu.
Icitetekelo Citupeele Nkosho
5. Bushininkisho nshi ubwa mu Malembo ubulanga ukuti icitetekelo cilatukosha ukubilisha icebo ca kwa Lesa mu kushipa?
5 Icitetekelo cilatukosha ukubilisha ifyebo fya kwa Lesa no bukose. Enoke mu kushipa asobele ulwa kwisa kwa bupingushi bwa bulesa. Atile: “Moneni! Yehova aishile ne minshipendwa ya ba mushilo bakwe, ku kuleto bupingushi pali bonse, no kushinina bonse abashipepa pa micitile yabo yonse iya kukanapepa iyo bacitile mu kukanapepa, na pa fya kuselausha fyonse ifyo ababembu bashipepa balandile pali wene.” (Yuda 14, 15) Ilyo abalwani ba kwa Enoke abashipepa baumfwile ayo mashiwi, ukwabula no kutwishika balefwaya ukumwipaya. Lelo, alandile ukwabulo mwenso kabili mu citetekelo, na Lesa “alimusendele” pa kumulaalika mu mfwa, napamo ukwabula ukumuleka ukuti omfwe ubukali bwa mfwa. (Ukutendeka 5:24; AbaHebere 11:5) Ifipesha amano fya musango yo tafitucitikila nomba, lelo Yehova alaasuka amapepo yesu pa kuti tulebila icebo cakwe mu citetekelo no bukose.—Imilimo 4:24-31.
6. Bushe icitetekelo no bukose bwapeelwa na Lesa fyayafwile shani Noa?
6 Ni ku citetekelo e ko Noa “[akuuliile] icibwato ku kupususha aba mu ng’anda yakwe.” (AbaHebere 11:7; Ukutendeka 6:13-22) Noa kabili aali “kashimikila wa bulungami” uyo mu kushipa abilishe ukusoka kwa kwa Lesa ku ba mu nkulo yakwe. (2 Petro 2:5) Bafwile balemupumya pa bukombe alebila ubwa kwisa kwa Lyeshi, kwati fintu na bamo batupumya ilyo tulebalanga ubushininkisho bwa mu Malembo ubwa kuti buno bwikashi nomba line buli no konaulwa. (2 Petro 3:3-12) Lelo, nge fyacitile Enoke na Noa, kuti twabila ubo bukombe pa mulandu wa citetekelo twapeelwa no bukose twapeelwa na Lesa.
Icitetekelo Citulenga Ukutekanya
7. Bushe Abrahamu na bambi balangile shani icitetekelo no kutekanya?
7 Tukabila icitetekelo no kutekanya, na kucilisha ilyo tulepembela ukupwa kwa buno bwikashi bubifi. Pali abo ‘abakapyanina amalayo mu kutetekela na mu kutekanya’ paba Abrahamu, icikolwe caletiina Lesa. (AbaHebere 6:11, 12) Ku citetekelo afumine mu musumba wa Uri, ukusha ifisuma fya uko fyonse, no kuba umulebeshi mu calo cimbi cimbi ico Lesa amulaile. Isaki na Yakobo bali ni mpyani kuli ubo bwine bulayo. Lelo, “mu citetekelo e mo bonse bafwilile, nangu ca kutila tabapokelele ukufishiwapo kwa malayo.” Ku citetekelo ‘batinamine icifulo cawamako, e kutila, ica mu muulu.’ E ico, Lesa “alibapekanishisha umusumba.” (AbaHebere 11:8-16) Cine cine, Abrahamu, Isaki, na Yakobo—na bakashi babo abaletiina Lesa—mu kutekanya bapembelele Ubufumu bwa kwa Lesa ubwa mu muulu, muli ubo bali no kwisabuushiwa ukuba abomi pe sonde.
8. Bushe Abrahamu, Isaki, na Yakobo bali abatekanya no kulanga icitetekelo te mulandu na finshi?
8 Abrahamu, Isaki, na Yakobo tabalufishe icitetekelo. Bali tabalatendeka ukwikala mu Calo Calaiwe, kabili tabamwene inko shonse ukuifwailo kupaalwa mu bufyashi bwa kwa Abrahamu. (Ukutendeka 15:5-7; 22:15-18) Nangula ‘umusumba wali no kukuula Lesa’ tawali no kubako mpaka ilyo papita imyaka amakana na makana, aba bantu batwalilile ukulanga icitetekelo no kuba abatekanya mu bumi bwabo bonse. Cumi tufwile ukucita cimo cine apo nomba Ubufumu bwa buMesia bwaba bwa cine cine mu muulu.—Amalumbo 42:5, 11; 43:5.
Icitetekelo Citupeela Amabuyo Ayatuntulu Sana
9. Bushe icitetekelo cikuma shani amabuyo?
9 Filya fikolwe fya busumino tafyayambwile imikalile ya bupulumushi iya bena Kanaani, pantu fyakwete amabuyo ayatuntulu icine cine. Na ifwe icitetekelo citupeela amabuyo ya ku mupashi ayatulenga ukukanayobeka mu calo calaala mu maka ya mubifi, Satana Kaseebanya.—1 Yohane 2:15-17; 5:19.
10. Twaishiba shani ukuti Yosefe asupile ubuyo ubwacila sana pa kulumbuka kwa ku calo?
10 Mu kutungulula kwa kwa Lesa, Yosefe mwana Yakobo abombele nga kangalila wa fya kulya mu Egupti, lelo tabwali buyo bwakwe ubwa kuba umukalamba muli cino calo. Pa kuba ne citetekelo mu kufishiwapo kwa malayo ya kwa Yehova, Yosefe wa myaka 110 aebele bamunyina ati: “Ine ndefwa, lelo Lesa ukupempula akesamupempula, no kumuninika ukumufumya mu calo cino no kumutwala ku calo ico alapile ukuti akacipeela kuli Abrahamu, kuli Isaki, na kuli Yakobo.” Yosefe alombele ukuti akashiikwe mu calo ca bulayo. Ilyo afwile, balimukangile no kumubika mu mbokoshi mu Egupti. Lelo ilyo abena Israele balubwilwe mu busha mu Egupti, kasesema Mose aebele ukuti amafupa ya kwa Yosefe yasendwe yakayeshiikwa mu Calo Calaiwe. (Ukutendeka 50:22-26; Ukufuma 13:19) Icitetekelo nge ca kwa Yosefe cifwile ukutulenga ukusupila amabuyo ayatuntulu sana ukucila ukulumbuka kwa muno calo.—1 Abena Korinti 7:29-31.
11. Ni mu nshila nshi Mose alangile ubushininkisho bwa kuti akwete amabuyo ya ku mupashi?
11 Mose “asalile ukucushiwa pamo na bantu ba kwa Lesa ukucila ukuipakisha kwa pa kashita fye ukwa lubembu” pamo ngo wasambilila uwa mu lupwa lwa mfumu ya Egupti. (AbaHebere 11:23-26; Imilimo 7:20-22) Asuulile ubusambashi bwa ku calo nalimo pamo no kushiikwa kwa lulumbi mu mbokoshi yayemfiwa icine cine mu nshiishi yalumbuka iya mu Egupti. Lelo bushe ico nga cali ca bucindami nshi ukulinganya ku mucinshi wa kuba “umuntu wa kwa Lesa,” kawikishanya wa cipingo ce Funde, kasesema wa kwa Yehova, kabili kalemba wa Baibolo? (Esra 3:2) Bushe ukusumbulwa ku calo e ko mufwaya, atemwa bushe icitetekelo calimupa amabuyo ya ku mupashi ayasumbuka?
Icitetekelo Cileta Imikalile Ituntulu
12. Bushe icitetekelo cakumine shani imikalile ya kwa Rahabu?
12 Icitetekelo cilenga abantu ukuba na mabuyo yasumbuka e lyo ne mikalile ituntulu. Rahabu wa ku Yeriko afwile alemona ukuti imikalile yakwe iya bucilende yali iya fye. Lelo, ico calyalwike icine cine ilyo atetekele! “Alungamikilwe ku milimo [ya citetekelo], ilyo apokelele inkombe [sha bena Israele] no kushifumisha ku nshila imbi,” ica kuti shafyukile abalwani abena Kanaani. (Yakobo 2:24-26) Pa kwishiba ukuti Yehova e Lesa wa cine, Rahabu alangile icitetekelo na pa kuleka imikalile yakwe iya bucilende. (Yoshua 2:9-11; AbaHebere 11:30, 31) Aupilwe ku mubomfi wa kwa Yehova, te ku mwina Kanaani ushatetekela iyo. (Amalango 7:3, 4; 1 Abena Korinti 7:39) Rahabu alikwete ishuko lyawamisha ilya kuba nacikolwe wa kwa Mesia. (1 Imilandu 2:3-15; Ruti 4:20-22; Mateo 1:5, 6) Nge fyo caba na kuli bambi abaleka imikalile ya bucisenene, akapokelela icilambu na cimbi—e kutila ukubuushiwa ku kuba umumi muli paradise wa pe sonde.
13. Bushe Davidi abembwike shani na Bati-sheba, lelo ali ne mibele nshi?
13 Pa numa ya kuleka imikalile yakwe iya bupulumushi, cimoneka kwati Rahabu alitwalilile mu nshila yatambalala. Lelo, bamo abaipeela kuli Lesa pa nshita yalepa balibembuka icabipisha. Imfumu Davidi yacitile ubucende na Bati-sheba, yateyenye ukuti umulume wakwe epaiwe mu bulwi, e lyo yabuulile Bati-sheba ukuba umukashi. (2 Samwele 11:1-27) Ilyo Davidi alapile no kuba no bulanda bwine bwine, apaapete kuli Yehova ati: “Mwipoka no mupashi wenu wa mushilo kuli ine.” Davidi tapokelwe umupashi wa kwa Lesa. Alitetekele ukuti Yehova, mu nkumbu shakwe, takasuule “umutima uwalopota uwafunshika” pa mulandu wa lubembu. (Amalumbo 51:11, 17; 103:10-14) Pa mulandu wa citetekelo cabo, Davidi na Bati-sheba bapeelwe icilambu ca kuba mu mutande wa fikolwe fya kwa Mesia.—1 Imilandu 3:5; Mateo 1:6, 16; Luka 3:23, 31.
Icitetekelo Cakoshiwa ku Bulayo bwa Kwafwilishiwa
14. Bulayo nshi Gideone apokelele, kabili bushe ifi fyalembwa kuti fyakuma shani icitetekelo cesu?
14 Nangu ca kuti twendela ku kutetekela, inshita shimo tukabila ubulayo bwa kuti tukaafwiwa na Lesa. E fyo cali ku Mupingushi Gideone, umo uwa “abo ku citetekelo . . . bacimfishe amabufumu mu bulwi.” (AbaHebere 11:32, 33) Ilyo abena Midiani na bantu baumene na bo akapi basanshile Israele, umupashi wa kwa Lesa wakupile Gideone. Pa kufwaya ubulayo bwa kuti Yehova ali nankwe, atubulwile ukuti eshe ukubomfya umukama wa masako ya mpaanga, ukuusha pa cipuulilo ubushiku bonse. Mu kwesha kwa ntanshi, kwali umume ku mukama wa masako kweka, ilyo umushili onse wali uwauma. Mu kwesha kwa bubili, pa mushili onse pali umume, ilyo umukama wa masako washele uwauma. Pa kukoshiwa kuli ubu bulayo, Gideone wacenjela abombele mu citetekelo no kucimfya abalwani ba bena Israele. (Abapingushi 6:33-40; 7:19-25) Nga twafwaya ubulayo bwa kuti tukaafwiwa ilyo tulefwaya ukupingula, te kutila ninshi twabulwa icitetekelo. Na kuba tulanga ukuti twalikwate citetekelo ukupitila mu kufwaya muli Baibolo ne mpapulo sha Bwina Kristu no kupepela ubutungulushi bwa mupashi wa mushilo ilyo tulepingula.—Abena Roma 8:26, 27.
15. Ukutontonkanya pa citetekelo ca kwa Baraki kuti kwatwafwa shani?
15 Icitetekelo ca Mupingushi Baraki calikoshiwe ku bulayo bwali bwa kukoselesha. Kasesema mwanakashi Debora alimukoseleshe ukuitendekelako ukulubula abena Israele ku lumanimani lwa Mfumu Yabini iya bena Kanaani. Pa kuba ne citetekelo no bulayo bwa kuti Lesa akamwafwa, Baraki atungulwile abaume bashakwete fyanso fine fine 10,000 ukuya ku kulwa no kucimfya imilalo ya kwa Yabini iya maka iyaletungululwa na Sisera. Basekelele kulya kucimfya mu lwimbo lwa kucincimuna ulwa kwa Debora na Baraki. (Abapingushi 4:1–5:31) Debora akoseleshe Baraki ukubomba nge ntungulushi ya Israele iyasontwa na Lesa, kabili aali ni umo uwa babomfi ba kwa Yehova abo ku citetekelo “batapile imilalo ya bambi bambi.” (AbaHebere 11:34) Ukutontonkanya pa fyo Lesa apaalile Baraki pa kubomba ne citetekelo kuti kwalenga twacitapo cimo nga ca kuti tulashimunuka ukubomba incito yakosa mu mulimo wa kwa Yehova.
Icitetekelo Cileto Mutende
16. Ca kumwenako nshi cawamisha ico Abrahamu abikile pa kukonkelela umutende na Lote?
16 Nga fintu fye icitetekelo citwafwa ukubomba incito shakosa mu mulimo wa kwa Lesa, cilaleta umutende ne cibote. Ilyo abacemi ba kwa Abrahamu na Lote balelwa kabili calefwaikwa ukuti bapaatukane, Abrahamu uwali umukalamba alekele Lote, umwana wakwe muli munyina, uwali umwaice pali wena, ukusala impanga yakwete umulemfwe uusuma. (Ukutendeka 13:7-12) Abrahamu afwile apepele mu citetekelo ukulomba ubwafwilisho bwa kwa Lesa mu kupwisha bulya bwafya. Ukucila ukutangishako ifyo wena alefwaya, apwishishe ubwafya mutende mutende. Nga twasanga ukuti tulekansana na munyinefwe wa Bwina Kristu, natupepe mu citetekelo no ‘kufwayo mutende,’ ukulaibukisha ica kumwenako ca kwa Abrahamu ica kulangulukilako bambi mu kutemwa.—1 Petro 3:10-12.
17. Mulandu nshi twingasoselo kuti ukukangana kwamoneke ukuba pali Paulo, Barnaba, na Marko kwapwile mutende mutende?
17 Tontonkanyeni pa fyo ukubomfya ifishinte fya mu Baibolo mu citetekelo kwingatwafwa ukuleto mutende. Ilyo Paulo ali mupepi no kwima ubulendo bwa bumishonari ubwa cibili, Barnaba alisumine ukuti batandalile na kabili ifilonganino fya mu Kupro na Asia Minor. Lelo, Barnaba alefwaya ukusenda umufyala wakwe Marko. Paulo alikeene pantu Marko alibashiile ku Pamfulia. Kwaimine “icipyu cikalamba,” kabili uku kukansana kwalengele balekane. Barnaba asendele Marko no kuya ku Kupro, ilintu Paulo asalile Sila ukubomba nankwe kabili “apitile mu Suria na Kilikia, alekosha ifilonganino.” (Imilimo 15:36-41) Mu kupita kwa nshita, kulya kukangana kwalipwile, pantu Marko aali na Paulo mu Roma, kabili uyu mutumwa alandile ifisuma pali wene. (Abena Kolose 4:10; Filemone 23, 24) Ilyo Paulo aali umufungwa mu Roma mupepi no mwaka wa 65 C.E., aebele Timote ati: “Buula Marko wise nankwe, pantu wa mulimo ku kumpyungila.” (2 Timote 4:11) Paulo afwile alepepela mu citetekelo pali cilya cacitike pali wene, Barnaba na Marko, kabili ici calengele icibote ukubapo icayampana no “mutende wa kwa Lesa.”—Abena Filipi 4:6, 7.
18. Cilemoneka kwati cinshi cacitike kuli Yuodia na Suntuki?
18 Kwena, apo tatwapwililika, “bonse tulaipununa imiku iingi.” (Yakobo 3:2) Kwaimine amafya pa kati ka banakashi ba Bwina Kristu babili, pali abo Paulo alembele ati: “Nakonkomesha Yuodia kabili nakonkomesha Suntuki ukuba abaikatana muli Shikulu. . . . Twalilila ukwafwa aba banakashi abaatukutila pamo na ine mu mbila nsuma capamo.” (Abena Filipi 4:1-3) Cilemoneka kwati aba banakashi batiina Lesa balipikulwile ubwafya bwabo mu nshila ya mutende pa kubomfya ukufunda nga kulya kwalembwa pali Mateo 5:23, 24. Ukubomfya ifishinte fya mu Malembo mu citetekelo kuti kwayafwa sana ukuleto mutende lelo.
Icitetekelo Citupeela Amaka ya Kushipikisha
19. Mibele nshi yayafya iishaonawile icitetekelo ca kwa Isaki na Rebeka?
19 Ku citetekelo kuti twashipikisha na mafya. Napamo nacitubipila sana pa mulandu wa kuti lupwa lwesu uwabatishiwa akaana ukuumfwila Lesa kabili aupana no ushatetekela. (1 Abena Korinti 7:39) Isaki na Rebeka balishikitike ico umwana wabo Esau aupile abanakashi bashipepa. Abakashi bakwe abena Hiti “bali akalusha buci” kuli bene—ica kuti Rebeka atile: “Ninengwo bunani ku mweo wandi ku cinso ca bana banakashi aba ba kwa Hete. Yakobo abuulo mukashi pa bana banakashi ba kwa Hete nga aba, uwa mu bana banakashi ba bana calo, nga waba wa nshi kuli ine umweo wandi?” (Ukutendeka 26:34, 35; 27:46) Na lyo line, iyi mibele yayafya tayaonawile icitetekelo ca kwa Isaki na Rebeka. Natusungilile icitetekelo cakosa nga ca kuti amafya yatukosela nga nshi.
20. Bushe Naomi na Ruti bapeele ifya kumwenako nshi ifya citetekelo?
20 Mukamfwilwa walekota Naomi aali mwina Yudea kabili alishibe ukuti abanakashi bamo mu Yuda kuti bafyala abana abali no kuba banafikolwe ba kwa Mesia. Apo abana bakwe bafwile imbulwa bana kabili alipitile pa mushinku wa kufyala, calemoneka kwati ulupwa lwakwe talwakabe mu mutande wali no kufyalwamo Mesia. Lelo, Ruti, nafyala uwali mukamfwilwa aishileba muka Boasi umukoloci, amufyalile umwana mwaume, kabili abele nacikolwe wa kwa Yesu, Mesia! (Ukutendeka 49:10, 33; Ruti 1:3-5; 4:13-22; Mateo 1:1, 5) Icitetekelo ca kwa Naomi na Ruti calipuswike akayofi no kubaletela ubuseko. Na ifwe tukaba no buseko nga twasungilila icitetekelo cesu ilyo twaba no bwafya.
21. Finshi icitetekelo cingatucitila, kabili cinshi tulingile ukupampaminapo?
21 Nangula tatwaishiba ifikatucitikila ubushiku bwa mailo, nga tuli ne citetekelo kuti twashipikisha ubwafya ubuli bonse. Icitetekelo citulenga ukukosa no kuba abatekanya. Citupeela amabuyo yasumbuka icine cine ne mikalile iituntulu. Icitetekelo cilawamya bucibusa bwesu na bambi kabili taconaulwa ku kayofi. E ico shi natube “abakwata icitetekelo no kubaka umweo.” (AbaHebere 10:39) Natutwalilile ukuba ne citetekelo cakosa ku maka ya kwa Lesa wesu uwa kutemwa Yehova, no kumuletela ubukata.
Kuti Mwayasuka Shani?
• Bushininkisho nshi bwabako ubwa mu Malembo ubwa kuti icitetekelo kuti catukosha?
• Mulandu nshi twingasoselo kuti icitetekelo citulenga ukuba ne mikalile ituntulu?
• Bushe icitetekelo cileta shani umutende?
• Bushininkisho nshi twakwata ubwa kuti icitetekelo citupeela amaka ya kushipikisha akayofi?
[Amepusho]
[Ifikope pe bula 16]
Icitetekelo capeele Noa na Enoke ubukose bwa kubilisha ubukombe bwa kwa Yehova
[Ifikope pe bula 17]
Icitetekelo ukupala ica kwa Mose citulenga ukusupila amabuyo ya ku mupashi
[Ifikope pe bula 18]
Ubulayo bwa kuti Lesa akabaafwa bwakoseshe icitetekelo ca kwa Baraki, Debora, na Gideone