‘Ikalilileni mu Cebo Candi’

“Nga mwaikalilila mu cebo candi, ninshi muli basambi bandi icine cine.”—YOHANE 8:31.

1. (a) Ilyo Yesu abwelele ku muulu, cinshi ashiile pano nse? (b) Mepusho nshi twalalandapo?

ILYO Yesu Kristu, Katendeka wa buKristu, abwelele ku muulu, tashile alemba ifitabo pano nse, takuulile ifya kumwibukishishako, nelyo ukusha ifyuma anonkele. Lelo ashiile abasambi ne fifwaikwa ku bafwaya ukuba abasambi. Na kuba, mwi Landwe lya kwa Yohane, tusanga ukuti Yesu alumbwile ifintu fitatu ifyacindama ififwile ukucita bonse abafwaya ukuba abakonshi bakwe. Finshi ifyo fine fifwaikwa? Cinshi twingacita pa kufishapo ifyo fifwaikwa? Kabili kuti twacita shani pa kushininkisha ukuti ifwe pa lwesu natufikapo ukuba abasambi ba kwa Kristu lelo? *

2. Cinshi icifwaikwa cacindama ku balefwaya ukuba abasambi, nga fintu calembwa mwi Landwe lya kwa Yohane?

² Ilyo kwashele imyeshi 6 pa ntanshi ya mfwa yakwe, Yesu aile ku Yerusalemu no kushimikila ku mabumba ayalongene ku kusefya Umutebeto wa Nsakwe uwa nshiku 7. Icacitike cali ca kuti, ilyo umutebeto wafikile pa kati, “abengi mwi bumba batetekele wene.” Yesu akonkenyepo ukushimikila, ica kuti pa bushiku bwa kupelelekesha ubwa mutebeto, na kabili “abengi balimutetekele.” (Yohane 7:10, 14, 31, 37; 8:30) Pali ilya nshita, Yesu alandile ku bapya abatetekele no kubeba icacindama icalefwaikwa nga balefwaya ukuba abasambi, nga fintu calembwa ku mutumwa Yohane ati: “E ico Yesu atile kabili ku baYuda abamutetekele: “Nga mwaikalilila mu cebo candi, ninshi muli basambi bandi icine cine.”—Yohane 8:31.

3. Mibele nshi ifwaikwa nga umo alefwaya ‘ukwikalilila mu cebo ca kwa Yesu’?

³ Pa kulanda ayo mashiwi, Yesu taletubulula ukuti abapya abatetekele tabakwete citetekelo sana. Lelo, alelondolola ukuti bakwete ishuko lya kuba abasambi bakwe aba cine cine—kulila fye baikalilila mu cebo cakwe, nga bashipikisha. Balipokelele icebo cakwe, lelo balingile ukwikalilila muli cene. (Yohane 4:34; AbaHebere 3:14) Cine cine, Yesu alemona ukushipikisha ukuti mibele yacindamisha iya kukwata abakonshi bakwe ica kuti mu mashiwi ya kulekelesha alandile ku batumwa bakwe, ayalembwa mwi Landwe lya kwa Yohane, Yesu imiku ibili abacincishe ati: ‘Mulenkonka.’ (Yohane 21:19, 22) Abena Kristu ba kubalilapo abengi bacitile ifyo fine. (2 Yohane 4) Cinshi cabafwile ukushipikisha?

4. Cinshi calengele Abena Kristu ba kubalilapo ukushipikisha?

⁴ Umutumwa Yohane, uwali umusambi wa kwa Kristu uwa busumino pa myaka mupepi na 70, alondolwele icintu cacindama. Atashishe Abena Kristu ba busumino ati: “Mwalikosa, ne cebo ca kwa Lesa caikalilila muli imwe kabili mwalicimfya umubifi.” Balya basambi ba kwa Kristu balishipikishe, nelyo ukwikalilila mu cebo ca kwa Lesa, pantu icebo ca kwa Lesa caikalilile muli bene. Balicikatamike nga nshi. (1 Yohane 2:14, 24) Ne lelo line, pa kuti ‘tushipikishe ukufika na ku mpela,’ tukabila ukushininkisha ukuti icebo ca kwa Lesa caikalilila muli ifwe. (Mateo 24:13) Kuti twacita shani ifyo? Icilangililo Yesu ashimike kuti catwasukila.

‘Ukuumfwa Icebo’

5. (a) Misango nshi iya mushili wapusanapusana iyo Yesu alumbwile mu filangililo fyakwe? (b) Bushe imbuto no mushili mu cilangililo ca kwa Yesu fimininako nshi?

⁵ Yesu alandile icilangililo ca kwa katanda wa mbuto, kabili calembwa mu Malandwe ya kwa Mateo, Marko, na Luka. (Mateo 13:1-9, 18-23; Marko 4:1-9, 14-20; Luka 8:4-8, 11-15) Ilyo mulebelenga  ifi fyalembwa, mwalamona ukuti icapulamo muli ifi filangililo ca kuti imbuto sha musango umo wine shaponena pa mushili wapusanapusana, ne fyacitika fintu fyapusanapusana. Umushili wa ntanshi walikosa, uwa bubili tawashika, no wa butatu wamenwapo ne myunga. Umushili walenga bune, walipuseneko ne misango ya mushili itatu, wena wali “uusuma.” Ukulingana ne fyo Yesu umwine alondolwele, imbuto shaba bukombe bwa Bufumu ubusangwa mu Cebo ca kwa Lesa, no mushili wimininako abantu abakwata imibele yapusanapusana iya mutima. Nangu ca kuti abantu bemininwako ne misango yapusanapusana iya mushili balipalanako muli fimo, abaimininwako no mushili usuma bakwata imibele iibalekanya kuli bambi.

6. (a) Bushe umusango walenga bune uwa mushili mu cilangililo ca kwa Yesu wapusana shani ne misango imbi itatu, kabili ico calola mwi? (b) Cinshi cifwaikwa sana pa kuti tushipikishe nga basambi ba kwa Kristu?

⁶ Ifyalembwa pali Luka 8:12-15 filanga ukuti abantu bonse aba musango yo ‘balomfwako icebo.’ Lelo, abakwata “imitima iyawama kabili iisuma” balacita na fimbi ukulunda pa “kuumfwe cebo.” “Balaciikatisha no kutwala ifisabo mu kushipikisha.” Apo umushili usuma waba uwanaka, ulenga imishila ya lubuto ukulimba, ne ci cilenga ulubuto ukulimbuka no kutwala ifisabo. (Luka 8:8) E fyo caba na ku ba mitima isuma, balomfwikisha icebo ca kwa Lesa, ukucikatamika, no kobelwa na cene. (Abena Roma 10:10; 2 Timote 2:7) Icebo ca kwa Lesa ciikalilila muli bene. E ico, balatwala ifisabo mu kushipikisha. Kanshi, ukukatamika nga nshi Icebo ca kwa Lesa mu mitima yesu kwalicindama pa kuti tushipikishe nga basambi ba kwa Kristu. (1 Timote 4:15) Lelo, kuti twacita shani pa kukatamika nga nshi Icebo ca kwa Lesa mu mitima yesu?

Imibele ya Mutima no Kwetetula Kwashika

7. Micitile nshi yasuntinkana sana no mutima usuma?

⁷ Moneni imicitile iyo Baibolo isuntinkanya no mutima usuma. “Umutima wa mulungami [wetetule, NW] ca kwasuka, lelo akanwa ka babifi kapongolole fyabipa.” (Amapinda 15:28) “Lekeni fibe ifyasuminishiwa ku cinso cenu ifyebo fya mu kanwa kandi [no kwetetula kwa, NW] mu mutima wandi, mwe Yehova.” (Amalumbo 19:14) “Akanwa kandi kalelanda amano, no kwetetula kwa mutima wandi kulebo kwa mucetekanya.”—Amalumbo 49:3.

8. (a) Pa kubelenga Baibolo, finshi tulingile ukusengauka lelo finshi tufwile ukucita? (b) Cinshi tumwenamo mu kwetetula pa Cebo ca kwa Lesa mu kuba ne pepo? (Sanshenimo ifili mu mukululo uleti “Abaikashiwa mu Cine.”)

⁸ Ukupala aba bakalemba ba Baibolo, na ifwe tukabila ukwetetula mu kuba no kutasha kabili mu kubamo ipepo pa Cebo ca kwa Lesa ne milimo yakwe. Pa kubelenga Baibolo nelyo impapulo shashimpwa pali Baibolo, tatulingile ukucita kwati batandashi baletamba incende abakwankwanya fye ukufuma pa ncende imo iisuma ukuya pali imbi, ukukopa fyonse ifyo balemona lelo ukukanamwensekesha ubusuma bwa ncende. Lelo, pa kusambilila Baibolo, tulefwaya kupoosako inshita ukwiminina no kuipakisha ifyo twabelenga. * Ilyo tuleetetula mu mutalalila  pa fyo twabelenga, icebo ca kwa Lesa cilakuma umutima wesu. Cilakuma inkuntu shesu no kumumunga ukutontonkanya kwesu. Cilatulenga no kwebako Lesa mwi pepo ifyashika ifyo tuletontonkanya. E ico, ukwampana kwesu na Yehova kulakoshiwa, no kutemwa twatemwa Lesa kutucincisha ukutwalilila ukukonka Yesu nangu ifintu fyafye shani. (Mateo 10:22) Kanshi, ukwetetula pa fyo Lesa asosa kulafwaikwa nga tulefwaya ukutwalilila aba busumino ukufika ku mpela.—Luka 21:19.

9. Kuti twacita shani pa kushininkisha ukuti umutima wesu watwalilila ukulapokelela icebo ca kwa Lesa?

⁹ Icilangililo ca kwa Yesu cilanga no kuti kwaba ifipindami fingacilikila ukukula kwa lubuto, ulwaba cebo ca kwa Lesa. Kanshi, pa kutwalilila ukuba abasambi ba busumino, tulingile (1) ukwishiba ifipindami fyaimininwako no mushili ubi uwalumbulwa muli ci cilangililo na (2) ukubombelapo ku kufilungika nelyo ukufisengauka. Nga twacite fyo, tuli no kushininkisha ukuti umutima wesu watwalilila ukulapokelela imbuto sha Bufumu no kutwalilila ukutwale fisabo.

“Mu Mbali ya Musebo”—E Kupumbulwa

10. Londololeni umusango wa mushili wa kubalilapo mu cilangililo ca kwa Yesu, kabili londololeni umo calola.

¹⁰ Umushili wa kubalilapo uo lubuto lwaponenapo uli “mu mbali ya musebo,” umo ulubuto ‘lwanyantaulwa.’ (Luka 8:5) Umushili waba mu nshila yaya mwi bala lya ngano ulakankantilwa pa mulandu wa kupitamo abantu. (Marko 2:23) E fyo caba na kubalekelela ifintu fya mu lupita ifya muno calo ukubasendela inshita na maka, kuti basanga ukuti nabapumbulwa nga nshi ica kuti bafilwa ukupokelele cebo ca kwa Lesa no mutima onse. Balomfwa  icebo, lelo balafilwa ukwetetulapo. E ico imitima yabo itwalilila ukuba iyakutwa. Ilyo bashilacitemwa, “Kaseebanya aisa no kusenda icebo mu mitima yabo pa kuti besumina no kupusuka.” (Luka 8:12) Bushe ici kuti cacincintilwa?

11. Kuti twacita shani pa kuti imibele ya mutima wesu taili ngo mushili wakosa?

¹¹ Fingi fingacitwa ku kulesha umutima ukuti wiiba ngo mushili uushimesha uwa mu mbali ya musebo. Umushili wanyantaulwapo kabili uwakosa kuti waba uwanaka kabili uumesha nga ca kuti baushima no kulesha abantu ukupitamo. Cimo na ku mutima, ukufwayako inshita ya kusambilila no kwetetula pa Cebo ca kwa Lesa kuti kwalenga umutima waba ngo mushili usuma, uumesha. Inkama kukanacishamo ukupamfiwa ne fintu fya lyonse ifya mu mikalile yenu. (Luka 12:13-15) Lelo, shininkisheni ukuti muli ne nshita ya kwetetula pa “ifyacilapo ukucindama” mu bumi.—Abena Filipi 1:9-11.

“Pa Mwalala”—E Kuba no Mwenso

12. Mulandu nshi uwine wine akamenwa kabonsela mu musango wa bubili uwa mushili untu Yesu alumbwile mu cilangililo cakwe?

¹² Ilyo ulubuto lwaponena pa musango wa bubili uwa mushili, talwikalilila pa muulu nga filya cali kuli lulya lwaponene pa mushili wa kubalilapo. Lulalimbuka no kumena. Nomba ilyo akasuba kalotoka, aka kalimwa kaapya ku cikabilila ca kasuba no kuuma. Lelo, moneni ici cishinka cikalamba. Icalenga sana aka kalimwa ukubonsa te cikabilila. Na kabushe, akalimwa kamena mu mushili usuma na ko akasuba kalilotokelepo, lelo takaumine, na kuba, kafumba. Cinshi calenga ubu bupusano? Yesu alondolola ukuti icalenga akalimwa ukubonsa, ni co ‘takali na mushili uwingi’ kabili ‘takakwete umutonshi.’ (Mateo 13:5, 6; Luka 8:6) “Umwalala,” nelyo icilibwe cabatama icili pe samba lya mushili, cilenga ulubuto ukukanaingisha imishila pa nshi ku kusanga umutonshi no kuiikasha. Icalenga akalimwa ukuuma ni co umushili taushikile.

13. Bantu ba musango nshi bapala umushili uushashika, kabili mulandu nshi ukalamba batiinina?

¹³ Ulu lubali lwa cilangililo lulanda pa bantu “abapokelela icebo no kusekelela” kabili mu kupimpa bakonka Yesu “pa nshita inono.” (Luka 8:13) Ilyo basansalikwa ku “bucushi nelyo ukupakasa” kwabilima nga kasuba, batiina nga nshi ica kuti baleka no kusekelela no bukose bwapwa kabili baleka ukukonka Kristu. (Mateo 13:21) Lelo, umulandu ukalamba uwa kutiinina, te kukaanya. Na kabushe, imintapendwa ya basambi ba kwa Kristu balashipikisha ubucushi bwapusanapusana, lelo batwalilila aba busumino. (2 Abena Korinti 2:4; 7:5) Icilenga bamo ukutiina no kufuma mu cine ni co imibele ya mutima wabo iyakosa nge bwe ibalenga ukufilwa ukwetetula mu kushika pa fintu fisuma kabili ifya ku mupashi. Ico cilenga ukuti ukukatamika bakatamika Yehova ne cebo cakwe kube fye kwa pa muulu kabili ukwanakuka ica kuti teti bashipikishe ukukaanya. Cinshi umo engacita pa kucincintila ici ukumucitikila?

14. Finshi umo engacita pa kucilikila umutima wakwe ukuti wiiba ngo mushili uushashika?

¹⁴ Umuntu alekabila ukushininkisha ukuti mu mutima wakwe tamwaikala ifipindami fyapala amabwe, pamo nge cipyu calimba ne mishila, bukaitemwe bwa mu mutima, nelyo imibele yapalako iyabipa lelo iyafisama. Nga ca kuti kale kale mwaliba icipindami ca musango yo, amaka ya cebo ca kwa Lesa kuti yacifumyamo. (Yeremia 23:29; Abena Efese 4:22; AbaHebere 4:12) Pa numa ya ifyo, ukwetetula kwabamo ipepo kukacincimuna “icebo icalimbuka” ukushika mu mutima wa uyo muntu. (Yakobo 1:21) Ici cikamupeela amaka ya kucimfya inshita sha kufuupulwa e lyo  no bukose bwa kutwalilila uwa busumino te mulandu ne fya kwesha.

“Mu Myunga”—E Kuba ne Mitima Ibili

15. (a) Mulandu nshi tulingile ukupoosela sana amano ku musango wa butatu uwa mushili untu Yesu alumbwile? (b) Cinshi mu kupelako cacitika mu musango wa butatu uwa mushili, kabili mulandu nshi?

¹⁵ Umusango wa butatu uwa mushili, uwa myunga, ulingile ukuti tupooseko amano pantu walipalanako no mushili usuma. Ukupala umushili usuma, umushili wa myunga uleka ulubuto ukulimbuka no kumena. Pa kubala, imimenene ya kalimwa muli iyi mishili ibili taipusene. Lelo, mu kuya kwa nshita, kwaba imibele iyatabilila akalimwa. Mu kupusanako no mushili usuma, uyu mushili wamenapo imyunga. Ilyo akalimwa kalemena muli uyu mushili, kalatangana ne ‘myunga yamenena pamo na ko.’ Pa kashita fyonse fibili filelwila ifilyo, ulubuuto, ne ncende, lelo mu kupelako imyunga yacila akalimwa no ‘kukatabilila.’—Luka 8:7.

16. (a) Bantu ba musango nshi abapala umushili wa myunga? (b) Ukulingana ne fyalembwa mu Malandwe yatatu, bushe imyunga cinshi imininako?—Moneni utulembo twa pe samba.

¹⁶ Bantu ba musango nshi bapala umushili wa myunga? Yesu alondolola ati: “Ni balya abomfwa, lelo pa mulandu wa kusendwa ku masakamika ne fyuma no kwangala ifya mikalile ino, batabililwa umupwilapo no kukanatwale fyafikapo.” (Luka 8:14) Nga fintu fye imbuto sha kwa katanda ne myunga fyakulile pa nshita imo ine mu mushili, e fyo na bantu bamo besha ukuumfwa icebo ca kwa Lesa lelo pa nshita imo ine ukutemwa “no kwangala [kwa] mikalile ino.” Icine ca cebo ca kwa Lesa cilatandwa mu mitima yabo, lelo citangana ne fyo basupila fimbi na fyo ififwaya ukupooswako amano. Umutima wabo uwa mampalanya walyakanikana. (Luka 9:57-62) Ici e cilenga ukufilwa ukusanga inshita ikalamba iya kwetetula kwashika kabili ukwabamo ipepo pa cebo ca kwa Lesa. Balafilwa ukumfwikisha icebo ca kwa Lesa ne co cilenga babulwa ukutasha kwa ku mutima ukukabilwa pa kushipikisha. Mu kuya kwa nshita, ifintu fya ku mupashi filafimbilikishiwa ku fyo basupila ifishili fya ku mupashi ica kuti ‘fyatabililwa.’ * Mwandini ni mpela ya bulanda kuli abo abashatemwa Yehova no mutima onse!—Mateo 6:24; 22:37.

17. Kusalapo nshi tufwile ukusala mu bumi pa kuti imyunga ya mampalanya iyalumbulwa mu cilangililo ca kwa Yesu taitutabilile?

¹⁷ Nga tuletangishako ifya ku mupashi ukucila ifya ku mubili, te kuti tutabililwe ku masakamika no musamwe wa cino calo. (Mateo 6:31-33; Luka 21:34-36) Ukubelenga Baibolo no kwetetula pa fyo tubelenga tafilingile ukulekeleshiwa. Tukasanga inshita yakulilako iya kwetetula kwashika no kupepa nga twayangusha imikalile yesu ukufika apo twingapesha. (1 Timote 6:6-8) Ababomfi ba kwa Lesa abacite fyo—bacita kwati balenukwila icilimwa pa kuti cikwate ifilyo, ulubuuto, ne ncende ku kuleka citwale—balemona amapaalo ya kwa Yehova. BaSandra aba myaka 26 batila: “Ilyo naetetula pa mapaalo nakwata mu cine, mona ukuti tapali ifyo icalo  cingampeela ifyo ningalinganyako!”—Amalumbo 84:11.

18. Kuti twaikalilila shani mu cebo ca kwa Lesa no kushipikisha nga Bena Kristu?

¹⁸ Camoneka kanshi ukuti, ifwe bonse, abaice na bakalamba, tukekalilila mu cebo ca kwa Lesa no kushipikisha nga basambi ba kwa Kristu kulila fye icebo ca kwa Lesa caikalilila muli ifwe. E ico, natushininkishe ukuti umushili wa mu mutima wesu uwa mampalanya tauli uwakosa, uushabondoka, nelyo uwabamo amankumba, lelo uwanaka kabili uwabondoka. Nga tuli fyo, tukaba na maka ya kuumfwa icebo ca kwa Lesa conse no “kutwala ifisabo mu kushipikisha.”—Luka 8:15.

[Amafutunoti]

Kuti Mwayasuka Shani?

• Mulandu nshi uo tukabila ‘ukwikalilila mu cebo ca kwa Yesu’?

• Kuti twaleka shani icebo ca kwa Lesa ukwikalilila mu mitima yesu?

• Bantu ba musango nshi baimininwako ku mushili wapusanapusana uwalumbwile Yesu?

• Kuti mwacita shani pa kusanga inshita ya kwetetula pa cebo ca kwa Lesa?

[Amepusho]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 10]

“ABAIKASHIWA MU CINE”

ABASAMBI ba kwa Kristu abakokole abengi cila mwaka balashininkisha ukuti baba ‘abaikashiwa mu cine.’ (2 Petro 1:12) Cinshi cibaafwa ukushipikisha? Moneni fimo fimo ifyo balanda.

“Pa mpela ya bushiku bumo na bumo ndabelenga iciputulwa ca Baibolo no kupepa. Lyena ntontonkanya pa fyo nabelenga.”—E fyasosa baJean, babatishiwe mu 1939.

“Ukwetetula pa fyo Yehova, uwasansabala nga nshi, atutemwa kulanenga ukuyumfwa no mutelelwe icine cine no kunkosha ukutwalilila uwa busumino.”—E fyasosa baPatricia, babatishiwe mu 1946.

“Pa kukakatila ku mitantikile isuma iya kusambilila Baibolo na pa kobelwa mu ‘fyashika fya kwa Lesa,’ naliba na maka ya kutwalilila ukubomba.”—1 Abena Korinti 2:10; e fyasosa baAnn, babatishiwe mu 1939.

“Mbelenga Baibolo ne mpapulo shesu ishashimpwa pali Baibolo no bufwayo bwa kubebeta umutima wandi ne nkuntu.”—E fyasosa baZelda, babatishiwe mu 1943.

“Inshita natemwisha ni lintu nja ndeendaukako no kulanda na Yehova mwi pepo no kuleka eshibe fyonse ifili ku mukoshi.”—E fyasosa baRalph, babatishiwe mu 1947.

“Cila lucelo ndabebeta ilembo lya bushiku no kubelengako Baibolo. Ici cilalenga nakwata cimo icipya ica kwetetulapo ubo bushiku.”—E fyasosa baMarie, babatishiwe mu 1935.

“Kuli ine, ukubebeta kwa cikomo cimo na cimo ukwe buuku lya mu Baibolo kulancincimuna.”—E fyasosa baDaniel, babatishiwe mu 1946.

Ni lilali imwe mukwate nshita ya kwetetula pa cebo ca kwa Lesa mu kubamo ipepo?—Daniele 6:10b; Marko 1:35; Imilimo 10:9.

[Icikope pe bula 13]

Kuti ‘twatwala ifisabo mu kushipikisha’ nga tuletangishako ifya ku mupashi