Imikalile mu Nkambi Ya Mbutushi

CINSHI mutontonkanyapo nga mwaumfwa ati “inkambi ya mbutushi”? Bushe mwalitandalako muli imo? Bushe kwena imoneka shani?

Ilyo ici cipande calelembwa, ku masamba ya Tanzania kwali inkambi sha mbutushi 13. Imbutushi mupepi na 500,000 ukufuma ku fyalo fimbi ifya mu Afrika abafulumwike inkondo ya bana calo baleafwilishiwa no buteko bwa Tanzania pamo na kabungwe kalolekesha pa mbutushi aka United Nations High Commissioner of Refugees (UNHCR). Bushe imikalile mu nkambi yaba shani?

Ukufika pa Nkambi

Kandida, umukashana umupungwe alondolola ifyo cali ilyo wena no lupwa lwakwe bafikile pa nkambi imyaka inono iyapita. Atila: “Batupeele kardi wa fya kulya pamo ne nambala ya kardi, kabili ulupwa lwandi lwapeelwe icifulo mu nkambi ya Nyarugusu. Kulya batupeele inambala ya cifulo no musebo wesu. Batulangile ukwa kutema imiti no kufumya icani ca kubomfya pa kukuula ing’anda yesu iinono. Twatamine injelwa she loba. Ba UNHCR batupeele ci pulasitiki ico twafimbiile umutenge. Yali ni ncito yakosa, lelo twalitemenwe ilyo iyi ng’anda yesu yapwile.”

Kardi wa kupokelapo ifya kulya abomfiwa pa numa ya milungu ibili pali Citatu. Kandida atwalilila ukusosa ati: “Tulatantama pa muputule wa fya kulya ku kupoka ifya kulya ifyo ba UNHCR baleta.”

Finshi umuntu umo alya cila bushiku?

“Batupeela cila muntu amakapu yatatu aya bunga bwa mataba, amagramu 20 aya bunga bwa soya, amasupuni yabili aya mafuta ya kwipikila, na supuni umo uwa mucele. Limo balatupeela ne sopo limo, ilya kubomfya umweshi onse.”

Nga menshi yasuma? Bushe yalabako? Umukashana we shina lya Riziki atila: “Ee yalabako, balapompa amenshi ukufuma mu mimana ya mupepi ayapita mu mipaipi ukuya mu fishima ifikalamba. Balayasangulula ukubomfya umuti wa chlorine ilyo yashilatendeka ukuya  uko batapila mu nkambi imo na imo. Na lyo line, tulabilaushako amenshi ilyo tushilanwa pa kuicingilila ku kulwala. Ilingi tulaba ne ncito sana iya kutapa amenshi no kucapa ifya kufwala pali ifi fishima ukutula ulucelo ukufika icungulo. Tukwata fye imbeketi imo na hafu iya menshi cila bushiku.”

Nga mwapitile mu nkambi yonse kuti mwamona amasukulu ya bana banono sana, e lyo na ya ba ku primari na ku sekondari. Kuti mwaba na masukulu ya shibukeni aya bakalamba mu nkambi. Amaofeshi ya bakapokola ne ofeshi lya buteko ifyaba ku nse ya nkambi fyabelako ukushininkisha ukuti inkambi naicingililwa kabili tamuli amasanso. Kuti mwamona no mushiika na mashitolo ayanono yanono ayengi uko imbutushi bengasanga umusalu, ifisabo, isabi, inkoko, na fimbi ifya kulya ifikabilwa. Bamo aba kulya ku ncende balaya ku mushiika ku makwebo. Lelo, bushe imbutushi bafumya kwi indalama sha kushitamo fyonse ifi? Bamo balalima akalibala ka musalu no kuyashitisha ifyo basombola pa mushiika. Bamo kuti bashitishapo ubunga nelyo intongwe babapeela ifya kulya, ukucite fyo nge nshila ya kukwatilamo inama nelyo ifisabo. Cine cine, inkambi kuti yamoneka kwati mushi uukalamba. Caliseeka ukumona bamo pa mushiika baleseka kabili baleipakisha, filya fine bengacita nga bali ku mwabo.

Nga mwafika pa cipatala, umo uwa muli badokota kuti amweba ati mwaliba amakiliniki mu nkambi uko abalwele bondapwa; abalwalisha na balwala amalwele yabipisha babatuma  ku fipatala ifikalamba. Iciputulwa ca ba mafumo no muputule wa kupaapilamo pa cipatala fyalicindama, pantu mu nkambi ya bantu 48,000 kuti mwafyalwa abana 250 mu mweshi.

Ukulishiwa Bwino lwa ku Mupashi

Mwi sonde lyonse, Inte sha kwa Yehova napamo kuti basakamikwa pa lwa bamunyinabo ba ku mupashi abekala mu nkambi mu Tanzania. Bonse pamo baba 1,200 abateyanishiwa mu filonganino 14 na mabumba yatatu. Bushe balecita shani?

Cimo pa fyo aba Bena Kristu baipeela babalilepo ukucita ilyo baile fye muli ishi nkambi, cali kulomba incende ya kukuulapo Ing’anda ya Bufumu. Ici cali no kwafwa imbutushi ukwishiba ukwa kusanga baNte no kwa kulongana cila mulungu. Mu nkambi ya Lugufu, mwaba ifilonganino 7, umwaba Abena Kristu 659. Pa kulongana kwabo ukwa pa Mulungu, impendwa ya basangwako mu filonganino fyonse 7 iba mupepi na 1,700.

BaNte mu nkambi shonse balanonkelamo mu kulongana kukalambako no kwa citungu. Ilyo kwali ukulongana kwa citungu ukwa kubalilapo mu nkambi ya Lugufu, abasangilweko bali 2,363. BaNte balipangile icishiba ca lubatisho ku nse ya cifulo ca kulonganinapo. Ici cishiba cali cilindi baimbile mu mushili no kwansamo ci pulasitiki mu kati pa kuti amenshi yesuuma. Bamunyinefwe baletapa amenshi no kuyasendela pa macinga ukwenda mupepi na bakilomita babili. Balesenda fye balita 20 pa lwendo lumo, kanshi balyendele inyendo ishingi. Abalebatishiwa abafwele ifya kufwala fyayana, balitanteme pa kuti bayebatishiwa. Bonse pamo ababatishiwe pa kutumpikwa mu menshi umupwilapo bali 56. Umutumikishi wa nshita yonse umo uo baipwishe pa kulongana kwa citungu alondolwele ati aletungulula amasambililo ya Baibolo ku bantu 40. Bane pali aba balibatishiwe pali kulya kulongana.

Amaofeshi ya Nte sha kwa Yehova yaliteyanya ukuti bakangalila benda baletandalila ifi filonganino lyonse. Umo pali bene atila: “Bamunyinefwe balipimpa mu butumikishi. Balikwata  icifulo icikalamba ica kushimikilamo, kabili mu cilonganino cimo cila Nte apoosa amaawala mupepi na 34 pa mweshi mu butumikishi. Abengi batungulula amasambililo ya Baibolo 5 no kucilapo ku balefwaya. Painiya umo [umutumikishi wa nshita yonse] atile tengakwata icifulo ca kushimikilamo icingawama ukucile ci. Abantu mu nkambi balaipakisha sana impapulo shesu.”

Bushe impapulo sha Baibolo shifika shani mu nkambi? Iofeshi lya musambo lilatuma shene ku Kigoma pe shitima. Ili tauni lyabela ku kabanga ka lulamba lwa Bemba wa Tanganyika. Kulya bamunyina balapokelela impapulo no kupekanya motoka wa kutwala ku filonganino. Limo balaashima motoka no kuitwalila abene impapulo ku nkambi shonse. Ici cisenda inshiku shitatu nelyo shine ukwenda mu misebo iibi.

Ukwafwa mu fya ku Mubili

Inte sha kwa Yehova maka maka ku France, Belgium, na Switzerland balyafwa sana imbutushi muli ishi nkambi. Bamo balitandala mu nkambi sha mu Tanzania, pa kusuminishiwa ne cipani ca buteko ica Ministry of Home Affairs na ba UNHCR. Inte sha kwa Yehova ku Bulaya balilongenye umukaka ufuma kuli soya uwingi sana, ifya kufwala, insapato, amabuuku ya bana be sukulu, ne sopo. Ifi fipe fyasangwilwe ukuti fikapeelwe ku mbutushi shonse. Ici cilomfwana ne cishinte ca mu Baibolo icitila: “Lyonse ilyo twaba ne nshita yalinga, tubombe icisuma kuli bonse, lelo maka maka ku ba bwananyina mu citetekelo.”—Abena Galatia 6:10.

Uku kubombesha ukwafwa bambi kwalileta ifisuma, imbutushi abengi balyafwiwa. Bamo ababa muli Komiti wa mu nkambi imo batashishe mu mashiwi ya kuti: “Ukwimininako imbutushi shonse, lishuko kuli ifwe ukulanda kuli imwe, ukumutasha pa kwafwa uko akabungwe kenu katwafwa imiku itatu . . . Ifya kufwala nafyafwilisha abaume, abanakashi, na bana pamo no tunya, bonse pamo 12,654 abalekabila . . . Mu nkambi ya Muyovozi pali nomba mwikala imbutushi 37,000. Abaafwilwe bonse pamo bali 12,654, nelyo amapesenti 34.2 aya bekashi bonse.”

Mu nkambi imbi, imbutushi 12,382 balipeelwe cila muntu ifya kufwala fitatu, kabili mu nkambi imbi bapokelele amabuuku ayengi sana aya kubomfya ku sukulu lya praimari ne lya sekondari na mu masukulu ya bana banono sana. Uulolekesha pa nkambi sha mbutushi uwa mu kabungwe ka UNHCR mu ncende imo atile: “Twatasha sana pa fyo mwasangwilako ifyaafwa imbutushi abengi sana muli ishi nkambi. Ifya bupe twalekelesheko ukupokelela fyali ifibokoshi fikalamba 5 ifya mabuuku ayo abalolekesha pa bwikashi bayakeenye imbushi bonse. . . . Twatasha nga nshi.”

Na balemba amalyashi mu nyunshipepala sha mu Tanzania balilandapo pali ubu bwafwilisho. Ilyashi likalamba mu nyunshipepala ya Sunday News iya May 20, 2001, yatile: “Ifya Kufwala fya Mbutushi mu Tanzania Fileisa.” Inyunshipepala imo ine nomba iyafumine pa February 10, 2002 yatile: “Imbutushi baletasha sana pa bupe pantu abaice bamo, abalekele ukuya ku sukulu pa mulandu wa kusapula, nomba balaya ku sukulu lyonse.”

Abafenenkeshiwa, Lelo te Bashaba na pa Kufumina

Ku mbutushi abengi, cisenda napamo umwaka umo pa kuti babeleshe imikalile ipya mu nkambi. Bekala ubumi ubwayanguka. Inte sha kwa Yehova muli ishi nkambi balebomfya inshita yabo iikalamba ku kwebako imbutushi shinabo imbila nsuma iya kubasansamusha ukufuma mu Cebo ca kwa Lesa, Baibolo. Balanda pe sonde lipya, umo bonse “bakasuke abafule mpanga shabo shibe baplao, na mafumo yabo yabe ifya kutungwilako imiti; uluko talwakasumbwile ku luko lunankwe ulupanga, nangu kusambilila kabili ubulwi.” Lyene “bakekalo muntu onse mwi samba lya mwangashi wakwe, kabili mwi samba lya mukunyu wakwe, tapakabe na wa kututumya; pantu akanwa ka kwa Yehova nakasosa.” Cailanga fye ukuti kwi paalo lya kwa Lesa, ici cikaba calo cabulamo inkambi sha mbutushi.—Mika 4:3, 4; Amalumbo 46:9.

[Icikope pe bula 8]

Amayanda mu nkambi ya Nduta

[Ifikope pe bula 10]

Ing’anda ya Bufumu iya Lukole (ku kulyo) Ukubatishiwa mu Lugufu (pe samba)

[Icikope pe bula 10]

Ukulongana kwa Citungu mu nkambi ya Lugufu