Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Balicimfishe Ukupakaswa

Balicimfishe Ukupakaswa

Balicimfishe Ukupakaswa

BAFRIEDA JESS bafyelwe mu 1911 mu Denmark, bakuukile kulya na bafyashi babo ukufuma ku Husum ku kapinda ka ku kuso aka Germany. Pa numa ya myaka, baingile ncito mu Magdeburg, kabili mu 1930 e lyo babatishiwe ukuba Abasambi ba Baibolo, nge fyo Inte sha kwa Yehova baishibikwe ilya nshita. Hitler atendeke ukuteeka mu 1933, kabili kuli baFrieda iyi yali ni ntendekelo ya kucushiwa pa myaka 23 ku mabuteko ya lucu yabili.

Mu March 1933 ubuteko bwa ku Germany bwafwaile ukuti kube ukusala kwa cinkumbawile. Dokota Detlef Garbe, umukalamba wa Nkambi ya Cibukisho ca Kucushiwilwamo iya Neuengamme mupepi na ku Hamburg alondolola ati: “Ubuteko bwa National Socialist bwalefwaya ukupatikisha icinabwingi ca bantu ukusala cilolo wabo kabili intungulushi Adolf Hitler.” Inte sha kwa Yehova baumfwilile ukukonkomesha kwa kwa Yesu ukwa kukanaipoosa mu mapolitiki no kukanaba ‘aba pano calo,’ kanshi tabasalileko. Cinshi cafuminemo? BaNte balibindilwe.—Yohane 17:16.

BaFrieda batwalilile ukubomba imilimo ya Bwina Kristu mu bumfisolo, baleafwilisha fye no kupulinta magazini wa Ulupungu lwa kwa Kalinda. Batila: “Bamagazini bamo mu bumfisolo baletwalwa ku basumina banensu abali mu nkambi sha kucushiwilwamo.” Baliketwe mu 1940 kabili balilubulwile kuli baGestapo, pa numa ya ico bapoosele imyeshi iingi mu cifungo beka. Bashipikishe shani? Batila: “Ipepo lyali e cubo candi. Natampile ukulapepa lucelocelo kabili nalepepa imiku iingi mu bushiku bumo. Ipepo lyampeele ubukose kabili lyangafwile ukukanacishamo ukusakamikwa.”—Abena Filipi 4:6, 7.

BaFrieda balikakwilwe, lelo mu 1944 baliketwe na kabili kuli baGestapo. Ili lyena babapingwilile ukukakwa imyaka 7 mu cifungo ca ku Waldheim. BaFrieda bakonkanyapo ati: “Abalinshi ba cifungo bampeele umulimo wa kubomba na banamayo bambi mu miputule ya kusambilamo umwali ne fimbusu. Ilingi line naleba no mufungwa munandi uwafumine ku Czechoslovakia, e ico nalemweba sana pali Yehova na pa cisumino candi. Uko kulanshanya kwalinkoseshe.”

Ukukakulwa kwa pa Kashita Kanono

Icifungo ca ku Waldheim calubwilwe ne fita fya ku calo ca Soviet mu May 1945, kabili baFrieda babwelelemo ku Magdeburg kabili baile mu kubomba ubutumikishi bwa ku cintubwingi lelo bwali bwa pa kashita fye akanono. BaNte na kabili balicushiwe, ili lyena ku balashi ba citungu caletekwa ne calo ca Soviet icaleitwa Soviet Occupational Zone. BaGerald Hacke aba ku Cipani Cibebeta Amabuteko ya Lucu ica Hannah-Arendt balemba ati: “Inte sha kwa Yehova baali pa mabumba ya mu bwikashi ayanono abapakeswe nakalimo lyonse fye ku mabuteko yabili aya lucu mu Germany.”

Cinshi calengele ukucushiwa na kabili? Ne li line, umulandu ukalamba wali wa kuti Abena Kristu tabaipoosa mu milandu ya calo. Mu 1948, mu calo ca East Germany abantu ebaisalile abene ubuteko, kabili nga fintu Hacke alondolola, “icalengele sana ukuti [Inte sha kwa Yehova bapakaswe] ca kuti tabasalileko.” Mu August 1950, Inte sha kwa Yehova abaali mu East Germany balibindilwe. Abengi baliketwe, ukubikako fye na baFrieda.

BaFrieda na kabili bali mu cilye kabinge babapingwile ukukakwa imyaka 6 mu cifungo. Batila: “Uno muku naali na basumina banandi, kabili ukubishanya na bo kwalingafwile nga nshi.” Ilyo bafumine mu 1956, bakuukile ku West Germany. BaFrieda pali nomba bali ne myaka 90, nomba bekala mu Husum, bacili balebombela Lesa wa cine, Yehova.

BaFrieda bapakeswe pa myaka 23 ku mabuteko ya lucu yabili. Batila: “AbaNazi baeseshe ukunjipaya; baKomyunisti baeseshe ukuntompola. Ni kwi nafumishe ubukose? Ukutantika bwino ukusambilila Baibolo ilyo naali umuntungwa, ipepo lya lyonse ilyo naali neka, ukubishanya na basumina banandi ilyo nali ne shuko lya kucite fyo, no kwebako bambi ifyo nasuminamo pa nshita iili yonse.”

Imitekele ya Fascist mu Hungary

Icalo na cimbi umo Inte sha kwa Yehova bashipikishe imyaka iingi iya kucushiwa ni mu Hungary. Bamo bapakeswe ku mabuteko ya lucu yatatu. Ica kumwenako cimo ni baÁdám Szinger. BaÁdám bafyalilwe mu Paks, mu Hungary, mu 1922 kabili bakushiwe nga baProtestanti. Mu 1937 Abasambi ba Baibolo bamo batandalile baÁdám pa ng’anda, kabili palya pene batemenwe ubukombe babashimikile. Ifyo basambilile muli Baibolo fyabashinine ukuti ifyo icalici baleyako lyalesambilisha te fya mu Baibolo. E ico bafumine mwi calici lya ciProtestanti no kuilunda ku Basambi ba Baibolo mu butumikishi bwabo ubwa ku cintubwingi.

Imitekele ya Fascist yalesalangana mpanga yonse mu Hungary. Pa miku iingi, bakapokola balemona baÁdám baleshimikila ku ng’anda ne ng’anda kabili balibekete no kubalubulwisha. Ukutitikisha baNte kwalicililemo, kabinge mu 1939 balibindilwe. Mu 1942, baÁdám baliketwe no kupooswa mu cifungo, kabili bapuminwe icabipisha. Cinshi cabafwile pa mushiku wa myaka 19 ukushipikisha ukucula no kukakwa imyeshi iingi mu cifungo? Batile: “Ilyo nali ku ng’anda, nalipooseleko amano ku kusambilila Baibolo kabili naumfwikishe bwino ubufwayo bwa kwa Yehova.” BaÁdám babatishiwe ukuba Inte ya kwa Yehova pa numa ya kufuma mu cifungo. Ico cali bushiku mu August 1942, mu mumana wabelele mupepi ne ng’anda yabo.

Ukukakwa mu Hungary, Ukubomba Umulimo wa Cibe mu Nkambi mu Serbia

Mu nshita ya nkondo ya calo iya bubili, icalo ca Hungary capuminkene ne calo ca Germany ku kulwisha Soviet Union, kabili mu mibundo ya mwaka wa 1942 , baÁdám babalembele ubushilika. Bashimika ati: “Natile teti mombeko ubushilika pa mulandu wa fyo nasambilila muli Baibolo. Nalondolwele ukuti nshi-ipoosa mu milandu ya calo.” Babapingwile ukukakwa imyaka 11 mu cifungo. Lelo baÁdám tabakokwele mu Hungary.

Mu 1943 Inte sha kwa Yehova nalimo 160 babalonganike pamo, kabili babalongele mu mato, no kubatwala ku Serbia ukubomfya umumana wa Danube. BaÁdám na bo e po baali. Mu Serbia aba bafungwa ilyo lyena baletekwa no Buteko bwa Citatu Ubwa kwa Hitler. Bakakilwe mu nkambi ya kubomba umulimo wa cibe mu Bor kabili babapatikishe ukubomba mu mukoti wa mukuba. Nakalimo pa numa ya mwaka umo, bababweseshemo ku Hungary, uko baÁdám babakakwile ku bashilika ba ku Soviet muli shinde wa mu 1945.

Hungary Ateekwa no Buteko bwa Komyunisimu

Lelo ubuntungwa tabwakokwele. Ku mpela ya ba1940, ubuteko bwa Komyunisimu mu Hungary bwabindile umulimo wa Nte sha kwa Yehova, nga fintu fye baFascist bacitile ilyo inkondo tailati ibuuke. Mu 1952, baÁdám pali iyo nshita baali ne myaka 29 kabili ninshi balyupa bakwata na bana babili, baliketwe no kupeelwa umulandu ilyo na kabili bakeene ubushilika. BaÁdám baebele icilye ati: “Uyu tauli muku wa kubalilapo nakaana ubushilika. Mu nshita ya nkondo, nalikakilwe mu cifungo kabili bantwele ku Serbia pa mulandu umo wine. Nakaana ukwingila ubushilika pa mulandu wa kampingu wandi. Ndi Nte ya kwa Yehova, kabili nshi-ipoosa mu mapolitiki.” BaÁdám babapingwile ukukakwa imyaka 8 mu cifungo, pa numa babafumisheko imyaka ine.

BaÁdám batwalilile ukucushiwa ukufika mu myaka ya pa kati iya ba1970, ukucila pa myaka 35 ukutula apo Abasambi ba Baibolo pa kubala batandalile abafyashi babo pa ng’anda. Inshita yonse iyi, ifilye 6 fyabapingwile ukukakwa imyaka 23, babakakile mu fifungo na mu nkambi ukucila pa miku 10. Bashipikishe ukupakaswa kwatwalilila ilyo baleteekwa na mabuteko yatatu—BaFascist mu Hungary ilyo nkondo ya cibili tailaima, Ubuteko bwa ku Germany ubwa National Socialist mu Serbia, no bwa Komyunisimu mu kuumana kwa fyalo mu Hungary.

BaÁdám bacili bekala mu tauni bakulile iya Paks, balebombela Lesa mu busumino. Bushe balikwata amaka yaibela ayabafwile ukushipikisha amafya bacimfishe umusango yo? Awe. Balondolola ati:

“Nalicindamike ukusambilila Baibolo, ipepo, no kubishanya na basumina banandi. Lelo kuti natemwa ukulanda ifintu fimbi fibili ifyacindamisha. Ica kubalilapo, Yehova e Ntulo ya bukose. Nalicindamike ukuba na bucibusa busuma na wena. Ne ca bubili, naleibukisha Abena Roma icipandwa 12, apatila: ‘Mwilalandula.’ E ico nshatalile mbikila akambala abalempakasa. Inshita ishingi nali ne shuko lya kulandula abampakese, lelo nshatalile ncite co. Tatufwile ukubomfya ubukose Yehova atupeela kukubwesesha ububi pa bubi.”

Impela ya Kupakasa Konse

BaFrieda na baÁdám pali nomba bapepa Yehova ukwabula ukucincintilwa. Lelo, cinshi ifyo bapitilemo fisokolola pa lwa kupakasa aba mu mipepele? Fisokolola ukuti ukupakasa kwa musango yo takutunguluka—ilyo kwaponena Abena Kristu bene bene. Nangu ca kuti pa kupakasa Inte sha kwa Yehova papooselwe indalama ishingi no kulenga ukucula kwabipisha, kwalifililwe ukufishapo ubufwayo bwa kuko. PaIi lelo, Inte sha kwa Yehova balelunduluka mu Bulaya umo amabuteko ya lucu yabili ayakalamba inshita imo yatekele.

Bushe baNte bayankwile shani ku kupakaswa? Nge fyo ubulondoloshi bwa baFrieda na baÁdám bulanga, baumfwilile ukufunda kwa mu Baibolo ukutila: “Wileka ububi bukucimfye, lelo ulecimfisha ububi ku busuma.” (Abena Roma 12:21) Bushe cine cine ubusuma kuti bwacimfya ububi? Ca cine, ilyo bwayampana ne citetekelo cakosa muli Lesa. Ukucimfya ukupakaswa ukwa Nte sha kwa Yehova mu Bulaya kwali kucimfya kwa mupashi wa kwa Lesa, icilangililo ca maka ya busuma ayafuma mu citetekelo ico umupashi wa mushilo uletako mu Bena Kristu baicefya. (Abena Galatia 5:22, 23) Muli cino calo ca lukaakala, ilyo lisambililo ilyo abantu bonse bafwile ukukatamika.

[Ifikope pe bula 5]

BaFrieda Jess (abali nomba ni baThiele) pa nshita babekete ne fyo bali nomba

[Ifikope pe bula 7]

BaÁdám Szinger pa nshita bakakilwe ne fyo bali nomba