Imimwene Isuma Iya Baibolo Pali Bumutwe

ICISHINTE ca bumutwe caishilebako ilyo abantunse ba kubalilapo babumbilwe. Umuntu abumbilwe mu cipasho ca kwa Lesa, kabili alikwete insambu sha kuisalila. Alikwete insambu sha kuisalila ukucita icisuma nelyo icibi. Pa kuitemenwa ukuumfwila Kalenga wakwe, ali no kuleta umucinshi ne lumbo kuli Lesa. Ali no kulumbanya Lesa pa mibele yakwe ishaiwamina no kutungilila bumulopwe Bwakwe.

Lelo Adamu takwete insambu shonse. Ali no kutwalilila ne nsansa, kulila fye acindika bumulopwe bwa kwa Yehova. Ici cishinka calangililwe ku muti wa kwishiba ubusuma no bubi, uo Adamu bamuleseshe ukulyako. Ukulyako kwali kubulwa icumfwila, ukupondokela bumulopwe bwa kwa Lesa.—Ukutendeka 2:9, 16, 17.

Na lelo line calicindama ku bapepa Lesa ukwishiba ifyo amona bumutwe. Icishinte cacindama ica bumutwe caba pali 1 Abena Korinti 11:3 apatila: “Umutwe wa mwaume onse ni Kristu; no mutwe wa mwanakashi mwaume; no mutwe wa kwa Kristu ni Lesa.”

Icifulo ca kwa Yesu Kristu

Yesu Kristu alikwata insambu sha kutungulula no kupingula ifikumine icilonganino, pantu e mutwe wa cilonganino ca Bwina Kristu. (Abena Efese 5:23) Lelo bumutwe bwakwe bumupeela no mulimo wa kusakamana icilonganino kabili alashingamwa ifyo apingula.

Yesu Kristu lyonse alakonka icishinte ca bumutwe, kabili mu fyo acita na mu fyo asosa alanga ukuti alicindika bumutwe bwa kwa Wishi. Na pa numa ya kuteka isonde pa myaka ikana limo, akanakila Yehova, umutwe wa bubumbo bonse pa kumubwesesha Ubufumu, akanakila “Uwalengele fyonse ukunakila wene, ukuti Lesa akabe fyonse muli bonse.”—1 Abena Korinti 15:24-28; Abena Filipi 2:5-8.

Icifulo ca Mwaume

Nangu line umwaume e mutwe wa lupwa, taicitila ifyakwe lelo alakabila ukunakila “umutwe.” Afwile ukukonka ubutungulushi ne ca kumwenako ca mutwe wakwe, Kristu. (1 Yohane 2:6) Afwile ukucite co, te mu fikumine fye ukupepa, lelo na muli fimbi ifyo acita.

Ku ca kumwenako, nga alikwato lupwa, lyene pa kucindika umutwe wakwe, Kristu, afwile ukuumfwila ukufunda kwa kwikala no mukashi wakwe umwabela ukwishiba, ‘ukumucindika nge cipe canaka.’ Afwile ukubombesha ukukansha bwino abana bakwe.—1 Petro 3:7; Abena Efese 6:4.

Apo umwaume e o babalilepo ukulenga, alipeelwa amaka ya kutungulula umwanakashi. (1 Timote 2:12, 13) Umwanakashi apangilwe ku lubafu lwafumine ku mwaume. (Ukutendeka 2:22, 23) Alengeelwe umwaume, te mwaume walengeelwe umwanakashi. (1 Abena Korinti 11:9) E co, mu mitantikile ya kwa Lesa iya lupwa, umwanakashi aali no kulanakila umulume wakwe kabili tali no kumupoka bumutwe. (Abena Efese 5:22, 23) Na mu cilonganino ca Bwina Kristu umwanakashi tafwile ukusambilisha abaume abaipeela nelyo ukubatungulula.—1 Timote 2:12.

Ku baHebere ba ku kale bumutwe bwa mwaume mu lupwa na mu mukowa bwalecindikwa. Sara alenakila, aitile Abrahamu “shikulu,” kabili alitashiwa pa kucindika bumutwe.—Ukutendeka 18:12; 1 Petro 3:5, 6.

Icifulo ca Mwanakashi

Ku kale, kwalebe nshita ilyo umwankashi alefwala icifimbo ku mutwe ku kulanga ukunakila. (Ukutendeka 24:65) Ilyo alelanda pali bumutwe mu cilonganino ca Bwina Kristu, umutumwa Paulo alondolwele ati umwanakashi nga alepepa nelyo alesesema mu cilonganino, nga alebomba umulimo Lesa apeela umwaume, afwile ukufimba ku mutwe.

Ilyo alebombe yi milimo pa nshita pashili umwaume wa Bwina Kristu uwaipeela uwingabomba, nangu line akwata umushishi uutali, umwanakashi tafwile ukumona kwati umushishi wakwe uutali ulelanga ukunakila. Lelo, imicitile yakwe e ifwile ukulanga ukuti alanakila no kucindika bumutwe bwa mwaume. Umwanakashi wa Bwina Kristu acite ci pa kufimba ku mutwe nge “cishibilo ca kuteekwa.”—1 Abena Korinti 11:5-16.

Afwile ukucite ci “pa mulandu wa bamalaika,” abamona imicitile ya Mwina Kristu no kusakamana icilonganino ca Bwina Kristu apo bapyungila cene. Nga afwala icifimbo ku mutwe pa milandu iikumine amapepo nga cakabilwa, umwanakashi wa Bwina Kristu acindika ukutantika kwa kwa Lesa ukwa bumutwe.—AbaHebere 1:14.

Uku kutantika kwa kwa Lesa ukwalinga mu cilonganino na mu lupwa takulenga cakosela umwanakashi ukubombela Lesa, kabili takulenga cayafya kuli wene ukubombe milimo ya mu lupwa no kucite fyo ashingamwa. Kumupeela ubuntungwa bwakumanina kabili ubwa mu Malembo ubwa kubomba mu cifulo cakwe, uku ninshi aletemuna Lesa mu kumfwana ne cishinte ca kuti: “Lesa alibika ifilundwa mu mubili, conse cimo cimo ifyo atemenwe.”—1 Abena Korinti 12:18.

Abanakashi abengi aba ku kale balebomba imilimo iisuma kabili balesansamuka no kwikushiwa mu bumi uku ninshi balecindika bumutwe bwa mwaume. Pali aba pali Sara, Rebeka, Abigaili, na banakashi ba Bwina Kristu pamo nga Priskila na Febi.

Ubusuma bwa Bumutwe

Bumutwe bwapeelwa na Lesa bulapeela insambu shimo, lelo bulalenga no kushingamwa. Ku ca kumwenako, umulume ilyo alebomba umulimo wa bumutwe alikwate nsambu sha kupingula no kutungulula. Lelo afwile no kwishibo kuti alishingamwa pa lupwa lwakwe. Alikwata umulimo ukalamba uwa kusakamana aba mu ng’anda yakwe, lwa ku mubili na lwa ku mupashi.—1 Timote 5:8.

Umwaume wa Bwina Kristu afwile ukubomfya bwino bumutwe, ukutemwa umukashi wakwe ifyo aitemwa umwine. (Abena Efese 5:33) E fyo Yesu Kristu abomfya bumutwe bwakwe pa cilonganino ca Bwina Kristu. (Abena Efese 5:28, 29) Apo e mutwe pa bana bakwe, wishi tafwile ukubakalifya lelo afwile ukubakusha “mu kusalapula no kukonkomesha kwa kwa Yehova.”—Abena Efese 6:4.

Abacema umukuni wa kwa Lesa, “abakalamba” mu cilonganino ca Bwina Kristu tabafwile ukutitikisha “impaanga” sha kwa Lesa lelo bafwile ukwibukisha ukunakila Yesu Kristu na Yehova Lesa. (1 Petro 5:1-4) Abena Kristu, abakonshi ba kwa Yesu Kristu, balacindika na bumutwe bwapulamo ubwa kwa Yehova, ukupepa kuli wene no kusumina ukuti ni Shibo kabili Lesa Wa maka yonse.—Mateo 6:9; Ukusokolola 1:8.

Cine cine, ukubomfya bwino bumutwe bwa mu Malembo kulaleta ubusuma ku bantunse. Umutende no kwikatana ififumamo filaleta ilumbo kuli Kalenga.