Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Ukufwaya Ubufumu Intanshi Kuleta Umutelelwe ne Nsansa

Ukufwaya Ubufumu Intanshi Kuleta Umutelelwe ne Nsansa

Ubumi Bwabo

Ukufwaya Ubufumu Intanshi Kuleta Umutelelwe ne Nsansa

NGA FINTU CASHIMIKWA NA BA JETHA SUNAL

Pa numa ya kulya umwikulo twaumfwile icishibisho pa cilimba icaleti: “Inte sha kwa Yehova tabasuminishiwa, kabili umulimo wabo wabindwa.”

CALI ni mu 1950, kabili fwe banakashi bane abali ne myaka muli ba20 twalebomba umulimo wa Nte sha kwa Yehova uwa bumishonari mu Dominican Republic. Twafikile kulya mu mwaka wafumineko.

Te lyonse naletontonkanya pa kubomba umulimo wa bumishonari ku ntanshi. Kwena, ilyo nali umwaice naleya ku calici. Batata bena balekele ukuya ku calici ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Kubalilapo. Ubushiku nasuminishiwe ukuba mu calici ca Episcopal Church mu 1933, shikofu abelengele fye icikomo cimo mu Baibolo, no kutendeka ukulanda ifya mapolitiki. Bamayo balikalipe ica kuti balekele no kuya ku calici.

Imikalile Yesu Yalyalwike

Abafyashi bandi ba William Karl na ba Mary Adams, bafyele abana basano. Abaume amashina yabo ni Don, Joel, na Karl. Nkashi nandi Joy, e wali kasuli, ine nali ibeli. Mfwile nali ne myaka 13 ilyo bushiku bumo pa numa ya kufuma ku sukulu, nasangile bamayo balebelenga akatabo kalembele Inte sha kwa Yehova. Kakwete umutwe waleti The Kingdom the Hope of the World. Bamayo banjebele ati “ici e cine.”

Bamayo baletweba bonse ifyo balesambilila mu Baibolo. Ifyo baletweba e lyo ne ca kumwenako cabo, fyatulengele ukumfwikisha ubucindami bwa mashiwi ya kwa Yesu ayatila: ‘Fwayeni intanshi ubufumu no bulungami bwakwe.’—Mateo 6:33.

Ilingi line nshalefwaya ukukutika. Bushiku bumo natile, “mayo, muleke ukunshimikila nga tamulekele ninshi nshakamupukutileko imbale na kabili.” Lelo mu kucenjela batwalilile ukulanda na ifwe. Lyonse fwe bana bonse baletusenda ku kusambilila Baibolo ku ng’anda ya ba Clara Ryan, abaleikala lwa mupepi na pa mwesu pa Elmhurst, mu Illinois, ku United States of America.

Ba Clara balesambilisha no kulisha piyano. Cila mwaka abasambi babo nga balelisha pa cintubwingi pa kulanga ifyo balundulwike, ba Clara baleshukila iyi nshita no kulanda pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa ne subilo lya kubuuka. Apo nalitemenwe inyimbo, kabili naishibe ukulisha violin ilyo nali ne myaka 7, nalikutike ifyo ba Clara balelanda.

Tapakokwele fwe bana twayambile ukusangwa ku kulongana kwa cilonganino na bamayo ku masamba ya Chicago. Bwali bulendo ubutali, twaleya na basi ne shitima, lelo kulya kwali kukanshiwa kwa kubalilapo ukwa fintu cipilibula ukufwaya intanshi Ubufumu. Mu 1938, pa numa ya myaka itatu ukutula apo bamayo babatishiwilwe, naile nabo kwi bungano lya Nte sha kwa Yehova mu Chicago. Uyu musumba wali pa misumba 50 iyalepokelele fyebo fyalandilwe palya ukupitila mu filimba. Ifyo naumfwile kulya fyalimfikile pa mutima.

Lelo, ukwimba inyimbo na ko nalitemenwe sana. Napwishishe isukulu lya ku sekondari mu 1938, kabili batata bateyenye ukuti nje mu kusambilila pa American Conservatory of Music mu Chicago. E ico, mu myaka ibili iyakonkelepo, nasambilile ukwimba inyimbo, nalishishe mu mabumba ya bakemba yabili, kabili natontonkenye ukuti nkabe fye kemba.

Herbert Butler, uwansambilishe ukulisha violin, alifumine ku Bulaya no kuyaikala ku United States. E co namupeele akatabo kaleti Refugees, * naletontonkanya ukuti nalimo kuti akabelenga. Alikabelengele, kabili pa numa ye sambililo umulungu wakonkelepo, atile: “Jetha, ulelisha bwino, kabili nga watwalilila na masambililo yobe, ukengila incito kwi bumba lya bakemba wa nyimbo pa mulabasa nelyo ukaba kafundisha wa nyimbo. Lelo ndemona nautemwa sana ici. Cinshi ushingafwaila ukulabomba uyu mulimo?” Alelanda aya mashiwi ninshi alealaula na katabo namupeele.

Natontonkenye sana pali aya mashiwi. Ukucila ukukonkanyapo na masomo pa sukulu, nasumine ubwite bwa bamayo ubwa kuya nabo kwi bungano lya Nte sha kwa Yehova mu Detroit, Michigan, mu July 1940. Twaikele mu matenti pa ncende ya mayanda yakulikwa ku myotoka na matenti. Nalisendele na violin yandi, kabili nalishishe mwi bumba lya balelisha pe bungano. Lelo mu matenti na mayanda yakulikwa ku myotoka, nakumene na bapainiya abengi (bakashimikila ba nshita yonse). Bonse balisansamwike sana. Nasalilepo ukubatishiwa no kwipusha umulimo wa bupainiya. Napepele kuli Yehova ukuti angafwe ukutwalilila mu butumikishi bwa nshita yonse ilyo ndi umumi.

Natendekele bupainiya mwi tauni lya ku mwesu. Mu kuya kwa nshita, nabombele mu Chicago. Mu 1943, nakuukile ku Kentucky. Lulya lwine lusuba, ilyo fye ibungano lya citungu lishilatendeka, napokelele ubwite bwa kuyasangwa mwi kalasi lyalenga bubili ilye Sukulu lya Gileadi, uko nali no kukanshiwe fya kubomba umulimo wa bumishonari. Ikalasi lyali no kutendeka mu September 1943.

Pa nshita ye bungano lulya lwine lusuba, naikele na Nte uwampeele ica kufwala conse ico nalefwaya pa fya kufwala fya mwana wakwe umwanakashi. Umwana wakwe umwanakashi aingile ubushilika, kabili aebele banyina ukuti bapeele bambi fyonse ifyo akwete. Kuli ine, ifi fintu napeelwe fyafikilishe ubulayo bwa kwa Yesu ubwa kuti: “Mulefwaya intanshi ubufumu no bulungami bwakwe, na fyonse ifi fimbi fikalundwako kuli imwe.” (Mateo 6:33) Imyeshi isano iyo nali ku Gileadi yapitile fye ulubilo, kabili ilyo napwishishe isukulu pa January 31, 1944, nalefwaisha ukutendeka umulimo wa bumishonari.

Na bo Basalile Umulimo wa Nshita Yonse

Bamayo batendeke umulimo wa bupainiya mu 1942. Pali ilya nshita, bandume yandi batatu na nkashi nandi umo bali tabalapwisha isukulu. Ilingi line bamayo balebakumanya pa kwinuka ku sukulu no kubasenda mu butumikishi bwa mwi bala. Babasambilishe no kubomba imilimo imo pa ng’anda. Bamayo bena ilingi tabalelaala bwangu pa kuti bacise ifya kufwala no kubombako imilimo imbi iyalekabilwa pa kuti mu nshita ya kasuba baleba mu butumikishi.

Mu January 1943, ilyo nalebomba umulimo wa bupainiya mu Kentucky, ndume yandi Don na o atendeke ukubomba umulimo wa bupainiya. Ici cakalifye batata, abaleenekela ukuti bonse abana babo bali no kuya ku koleji, nga fintu cali kuli bena na bamayo. Pa numa ya kubomba umulimo wa bupainiya mupepi ne myaka ibili, Don balimwitile ku kuyatwalilila no mulimo wa nshita yonse pa maofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova mu Brooklyn, ku New York.

Joel atendeke bupainiya mu June 1943 ninshi talafuma pa ng’anda. Pali ilya nshita aeseshe ukunashanasha batata ukuti bakayesangwa kwi bungano lelo alifililwe ukubanasha. Na lyo line, lintu Joel aeseshe ukuti atendeke isambililo lya Baibolo ilya pa ng’anda mu ncende baleshimikila alifililwe, e lyo batata basumine ukuti alebatungulula isambililo mu citabo caleti “The Truth Shall Make You Free.” Baleyasuka ifipusho ukwabula ubwafya, lelo balepatikisha Joel ukuti abalange apo ifyali mu citabo fyalembwa mu Baibolo. Ico cayafwile Joel ukuleka icine ukulamutungulula.

Joel aleenekela ukuti akabungwe ka Selective Service Board kalya kafumisheko Don ku kulembwa ubushilika pa mulandu wa kuba umutumikishi na o kali no kumufumyako. Lelo ilyo abali mu kabungwe bamwene ukuti Joel ali mwaice, balikeene ukumupendela pa batumikishi kabili bamutumine kalata wa kumwishibisha ukuti afwile ukuyatendeka ubushilika. Ilyo akeene ukutendeka ubushilika, batile alingile ukwikatwa. Pa numa ya kumusanga kuli batifitifi ba FBI, bamukakile inshiku shitatu mu cifungo ca Cook County.

Batata bapeele ing’anda yesu nge cikatilo pa kuti bamulubule. Pa numa ya ici, batata bacitile cimo cine na kuli baNte bacaice bambi abakwete ubwafya bumo bwine. Ulufyengo lwacitilwe lwakalifye batata, kabili basendele Joel ku Washington, D.C., ku kwipusha nga ca kuti umulandu kuti wapitulukwamo. Kuli pele pele, Joel asuminishiwe ukumonwa ukuti mutumikishi, kabili e po no mulandu wapwilile. Batata bantumine kalata kuntu nalebombela bumishonari, batile, “Ndemona tufwile ukutasha Yehova pali uku kucimfya!” Ku kupwa kwa August 1946, Joel na o bamwitile ukuyabombela pa maofeshi yakalamba ku Brooklyn.

Imiku iingi nga ca kuti Karl aisale sukulu alebombako bupainiya ilyo ashilapwa isukulu lya ku sekondari ku kutendeka kwa 1947 kabili atendeke no mulimo wa bupainiya wa nshita yonse. Pali ilya nshita batata batendeke ukulwalilila, e co Karl abafwileko mu makwebo yabo ilyo ashilatendeka umulimo wa bupainiya kumbi. Ku kupwa kwa 1947, Karl aile mu kubombela pamo na Don na Joel mu lupwa lwa Bethel pa maofeshi yakalamba ku Brooklyn.

Ilyo Joy apwishishe isukulu ku sekondari, atendeke bupainiya. Lyena mu 1951, ailundile kuli bamunyina pa Bethel. Abombele umulimo wa kuwamya imiputule ya kulalamo kabili abombele na muli Dipartiment wa Kulembeseshako bamagazini. Mu 1955, aupilwe kuli Roger Morgan, na o uwali mu lupwa lwa Bethel. Ilyo papitile imyaka 7, bapingwilepo ukukwata abana, e co, bafumine pa Bethel. Mu kuya kwa nshita, bafyele abana babili, nabo balabombela Yehova.

Ilyo abana bonse bali mu mulimo wa nshita yonse, bamayo bakoseleshe sana batata, kabili nabo baliipele kuli Yehova no kubatishiwa mu 1952. Pa myaka 15, mpaka fye ne mfwa, bali abalamuka ukusanga inshila sha kushimikilamo icine ca Bufumu kuli bambi, nangu line ukulwala kwabalengele ukuba abapelebela.

Pa numa ya kuleka umulimo wa nshita yonse pa kashita kamo pa mulandu wa kulwala kwa batata, bamayo batwalilile na bupainiya mpaka ne mfwa. Bamayo tabakwete motoka, nelyo ni ncinga ya kwendelapo. Bamayo bali bepi, baleya monse monse, ilingi line mu mishi, ku kutungulula amasambililo ya Baibolo.

Mu Mulimo wa Bumishonari

Pa numa ya kupwisha Isukulu lya Gileadi, ibumba lyesu ilya bapainiya lyaile ku kushimikila ku kapinda ka ku kuso aka musumba wa New York City pa mwaka umo ukufikila lintu twapokele ifipepala fya kwendelapo ifyalekabilwa. Kuli pele pele, mu 1945 twaimine ukuya ku mulimo wesu, ku Cuba, uko twatendeke ukubelesha imikalile ipya panono panono. Abantu baleyankuko bwino ku fyo twalebashimikila, kabili bwangu bwangu bonse twatendeke ukutungulula amasambililo ya Baibolo ayengi. Twabombele kulya imyaka iingi. Lyena batutumine ukuyabombela ku calo ca Dominican Republic. Bushiku bumo nakumenye umwanakashi uwankoseleshe ukumona uo alebombelako imilimo imo, umwanakashi umwina France, Suzanne Enfroy, uwalefwaya ukwafwiwa ukumfwikisha Baibolo.

Suzanne ali mu Yuda, kabili ilyo Hitler asanshile France, umulume wakwe amutwele ku calo cimbi pamo na bana bakwe babili. Suzanne mu kwangufyanya atendeke ukushimikilako bambi ifyo alesambilila. Intanshi alandile no mwanakashi wanjebele ukumutandalila, lyena alandile na Blanche, umunankwe uwafumine ku France. Bonse babili balilundulwike no kubatishiwa.

Suzanne anjipwishe ati “kuti nacita shani pa kwafwa abana bandi?” Umwana wakwe umwaume alesambilila ifya budokota, no mwana wakwe umwanakashi alesambilila ifya kucinda, kabili alefwaisha ukuyacinda mu cikuulwa ca Radio City Music Hall mu New York. Suzanne alebatumina bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni! abo abalembeseshe. E ico, umwana mwaume wa kwa Suzanne, umukashi wakwe pamo na mpundu mubiye umwanakashi, bonse baishileba baNte. Umulume wa kwa Suzanne, Louis, aleumfwa umwenso pa fyo umukashi wakwe atemenwe Inte sha kwa Yehova pantu pali iyi nshita ninshi ubuteko bwa Dominican Republic bwalibinda umulimo wesu. Lelo lintu ulupwa lonse lwakuukile ku United States, na o mu kuya kwa nshita aishileba Nte.

Twalebomba Nangu Kwali Icibindo

Nangu line umulimo wa Nte sha kwa Yehova walibindilwe mu Dominican Republic pa numa fye ya kututuma kulya mu 1949, ico twapampaminepo kunakila Lesa nga Kateeka ukucila ukunakila abantu. (Imilimo 5:29) Twatwalilile ukufwaya Ubufumu bwa kwa Lesa intanshi ukupitila mu kulenga imbila nsuma pa lwa bwene ukwishibikwa, nga fintu Yesu aebele abakonshi bakwe ukucita. (Mateo 24:14) Na lyo line, twasambilile ukuba “abacenjela nge nsoka lelo aba kaele nge nkunda” ilyo tulebomba umulimo wa kushimikila. (Mateo 10:16) Ku ca kumwenako, violin yandi, yalingafwile sana. Naleisenda nga naya mu kutungulula amasambililo ya Baibolo. Abasambi bandi tabasangwike bakalisha wa violin, lelo indupwa ishingi baishileba ababomfi ba kwa Yehova!

Pa numa ya kubinda umulimo, ifwe fwe bakashana bane—Mary Aniol, Sophia Soviak, Edith Morgan, na ine—batufumishe ku ng’anda ya bamishonari mu San Francisco de Macorís no kututwala ku ng’anda ya bamishonari imbi iyali pa maofeshi yanono aya Nte sha kwa Yehova mu Santo Domingo, umusumba wa bwangalishi. Lelo cila mweshi naleya uko twatendekele ukubomba umulimo wesu ku kusambilisha inyimbo. Ukucite fi kwalengele cayanguka kuli ine ukusendela ica kulya ca ku mupashi mu cola candi ico nalesendelamo violin no kutwala kuli bamunyinefwe ba Bwina Kristu no kubwelako na malipoti ya mulimo wa kushimikila.

Ilyo bamunyinefwe ba ku San Francisco de Macorís bapooselwe mu cifungo mu Santiago pa mulandu wa kuba Abena Kristu bashiitumpa mu fikansa fya calo, banjipwishe ukubatwalila indalama e lyo nga cingacitika na maBaibolo, no kwisaeba indupwa shabo ifyo bali. Pa cifungo ca Santiago, ilyo abalesopa bamwene ninsakatila icola ca kusendelamo violin, banjipwishe ati, “Ca nshi ico?” Nayaswike ati, “ca kubasansamushishako.”

Pa nyimbo nalishishe pali no lwimbo lwalembele Nte umo ilyo ali mu nkambi ya kucushiwilwamo iya baNazi. Lulya lwimbo pali nomba lwaba pa nambala 29 mu citabo ca nyimbo sha Nte sha kwa Yehova. Nalulishishe ica kuti bamunyinefwe abali mu cifungo balisambilile ne fya kwimba.

Banjebele ukuti, baNte abengi balibatwele kwi farmu lya kwa Trujillo, umukalamba wa buteko. Banjebele abati ifarmu lyali mupepi no musebo walepitamo basi. E ico, ilyo akasuba kali mupepi na pa kati ka mutwe, naikiile muli basi no kwipusha ukwabelele farmu. Umwine we tuuka asontele ukucila apali impili kabili ampeele impunda yakwe no mulumendo wa kuntungulula e lyo anjebele ukuti ekatilemo violin yandi.

Ukucila shilya mpili, twakubwile mu mumana, ifwe bonse babili twaninine pa mpunda ilyo yalekubula mu menshi. Kulya e ko twamwene bamucence abengi, abakwete amasako ya katapakatapa na blu ayalebalabata mu kasuba. Bali abayemba! Napepele ukuti: “Ndemutasha mwe Yehova, pa kubapanga abayemba.” Kuli pele pele, twafikile apali ifarmu ne nshita ya 16:00 hrs. Umushilika walelolekesha pa cifungo mu cikuuku ansuminishe ukulanda na bamunyinane, kabili ansuminishe no kubapeela fyonse ifyo nabatwalile, kumo fye na ka Baibolo akanono.

Pa kubweluluka, napepele nshila yonse, pantu palifitile. Twafikile pe tuuka ninshi natubomba ku mfula. Apo basi wa kulekeleshako bulya bushiku alipitile kale, naebele umwine we tuuka ukunjimikilako icimbayambaya calepita. Bushe nali no kufika umutende ukunina icimbayambaya calimo fye abaume babili? Umo pali bena anjipwishe ati: “Bushe Sophie walimwishiba? Alesambilila na nkashi yandi.” Natile Yehova ayasuka ipepo lyandi! Bansendele umutende mpaka no kufika ku Santo Domingo.

Mu 1953, nali pali balya bafumine ku Dominican Republic abasangilwe kwi bungano lya citungu ilya pa kati ka nko ilya Nte sha kwa Yehova pa cibansa ca Yankee Stadium mu New York. Ulupwa lwandi lonse, kumo na batata, e ko twali. Pa numa ya kulanda pali lipoti wa fyo umulimo wa kushimikila waleya pa ntanshi mu Dominican Republic, mishonari munandi, Mary Aniol, na ine twacitile icilangililo icipi pa kulanga ifyo twaleshimikila ilyo kwali icibindo.

Insansa Shaibela Ishaba mu Mulimo wa Kwenda

Lulya lwine lusuba nakumene na Rudolph Sunal, uwaishilengupa umwaka wakonkelepo. Ulupwa lwakwe lwaishileba Inte sha kwa Yehova mu Allegheny, Pennsylvania, pa numa fye ya Nkondo ya Calo Iya Kubalilapo. Pa numa ya kukakwa mu cifungo pa mulandu wa kuba Umwina Kristu ushaleitumpa mu fikansa fya calo ilyo kwali Inkondo ya Calo Iyalenga Bubili, atendeke umulimo wa pa Bethel mu Brooklyn, New York. Tapapitile inshita iitali ukutula apo twaupanine, bamwebele ukutandalila ifilonganino nga kangalila wenda. Pa myaka 18 iyakonkelepo, naleya nankwe mu muputule.

Mu mulimo wesu, twaleya ku Pennsylvania, West Virginia, New Hampshire, na Massachusetts, ne ncende shimbi. Ilingi line twaleikala na bamunyinefwe ba Bwina Kristu mu mayanda yabo. Twaleba ne nsansa shaibela ukubeshiba bwino no kubombela Yehova pamo nabo. Ukutemwa ne cileela baletulanga lyonse fyaleba ifya cine cine. Ilyo Joel aupile umunandi nalebomba nankwe bumishonari, Mary Aniol, bapoosele myaka itatu mu mulimo wa kwenda, ukutandalila ifilonganino mu Pennsylvania na Michigan. Lyena, mu 1958, Joel balimwitile ukuba mu lupwa lwa Bethel na kabili, pali uyu muku aile na Mary.

Karl ali pa Bethel mupepi ne myaka 7 ilyo bamutumine mu muputule pa myeshi inono pa kuti eshibilepo na fimbi. Pa numa aishileba kafundisha pe Sukulu lya Gileadi. Mu 1963 aupile Bobbie, uwabombele na bucishinka pa Bethel mpaka ne mfwa yakwe mu October 2002.

Imyaka iingi iyo Don aba pa Bethel, mu nshita mu nshita alaya mu fyalo fimbi ku kubombela ababa pa maofeshi yanono na bamishonari. Umulimo wakwe wamufisha ku Asia, Afrika, ku Bulaya, na mu ncende shalekanalekana isha mu Amerika. Dolores, mukashi wa kwa Don uwa cishinka, ilingi line alaya nankwe.

Ifintu Fyalyalwike Kuli Ifwe

Pa numa ya kulwala inshita ntali, batata balifwile, lelo ilyo bashilafwa banjebele ati bali ne nsansa sana pantu twasalilepo ukubombela Yehova Lesa. Batile twalipokelela amashuko ayengi sana ukucila ayo twali no kukwata atukonkelela amasambililo ya pa muulu ayo balefwaya ukuti tukayeko. Pa numa ya kwaafwa bamayo ukulonge fipe no kubatwala mupepi no kwikala nkashi nandi, Joy, ine na balume bandi twapokelele imilimo ya bupainiya mu New England pa kuti twingapalama kuli banyinabo, abalekabila ubwafwilisho bwesu pali ilya nshita. Ilyo banyina bafwile, bamayo baikele na ifwe imyaka 13. Lyena, pa January 18, 1987, bapwishishe umulimo wabo pe sonde ninshi bali ne myaka 93.

Ilingi line, bamayo nga babatasha pa kukusha abana batemwa Yehova kabili abamubombela, bufuuke bufuuke baleyasuka ati: “Nakwete fye ‘umushili’ usuma apa kubombela.” (Mateo 13:23) Mwandi lyali lishuko ukukwata abafyashi bakwete akatiina kuli Lesa kabili abali ca kumwenako cisuma kuli ifwe mu kupimpa no kuicefya!

Ubufumu Bucili E bwa Ntanshi

Twalitwalilila ukubika intanshi Ubufumu bwa kwa Lesa mu mikalile yesu kabili twalyesha ukubomfya ukufunda kwa kwa Yesu pa lwa kushimikilako bambi. (Luka 6:38; 14:12-14) Yehova na o, alituteyanishisha ifingi ifyo tukabila. Imikalile yesu yabamo umutelelwe ne nsansa.

Ba Rudy na ine tucili twalitemwa sana inyimbo. Tulatemwa sana nga bambi abatemwa inyimbo baisa ku mwesu mu nshita ya cungulo no kulishisha capamo ifilimba fyesu. Lelo kwena ukulisha inyimbo te ncito momba. Cintu fye na cimbi icinsansamusha. Nomba ine na balume bandi tulaipakisha ukumona ifyafuma mu mulimo wesu uwa bupainiya, abantu abo twayafwa pa myaka iingi.

Te mulandu no kulwala ndelwala pali nomba, kuti natila twaliba ne nsansa no mutelelwe mu mikalile yesu pali iyi myaka ukucila 60 iyo twabomba ubutumikishi bwa nshita yonse. Lyonse nga nabuuka ulucelo, ndatasha Yehova pa kwasuka ipepo lyandi ilyo natendeke umulimo wa nshita yonse imyaka iingi iyapita, kabili ndaipusha ne mwine ukuti, ‘bushe kwena kuti nafwaya shani Ubufumu ilelo?’

[Futunoti]

^ para. 14 Akalembwa ne Nte sha kwa Yehova lelo pali nomba takapulintwa.

[Icikope pe bula 24]

Ulupwa lwesu mu 1948 (ukufuma ku kuso ukuya ku kulyo): Joy, Don, bamayo, Joel, Karl, ine, na batata

[Icikope pe bula 25]

Bamayo bali ca kumwenako cisuma ica kupimpa mu butumikishi

[Icikope pe bula 26]

Karl, Don, Joel, Joy, na ine ilelo, pa numa ya myaka nalimo 50

[Icikope pe bula 27]

Ukufuma ku kuso ukuya ku kulyo:

Ine, Mary Aniol, Sophia Soviak, na Edith Morgan ilyo twali bamishonari mu Dominican Republic

[Icikope pe bula 28]

Ndi na Mary (ku kuso) pa cibansa ca Yankee Stadium, 1953

[Icikope pe bula 29]

Ndi na balume bandi ilyo bali mu mulimo wa muputule