Ubufuuke—Imibele ya Bwina Kristu Iyacindamisha

“Fwaleni . . . ukufuuka.”—ABENA KOLOSE 3:12.

1. Cinshi cilenga ubufuuke ukuba imibele ishaiwamina?

UMUNTU nga alifuuka, cilawama ukuba nankwe. Lelo Imfumu ya mano Solomone yatile, “ululimi ulwanaka lutobe fupa.” (Amapinda 25:15) Ubufuuke mibele ishaiwamina iyabamo ubusuma na maka.

2, 3. Kwampana nshi kwaba pa kufuuka no mupashi wa mushilo, kabili finshi twalabebeta muli ici cipande?

² Umutumwa Paulo abikile ukufuuka pa mutande wakwe uwa “fisabo fya mupashi,” ifisangwa pa Abena Galatia 5:22, 23. Ishiwi lya ciGriki ilyapilibulwa “ukufuuka” mu cikomo 23 muli Baibolo wa Amalembo ya Calo Cipya ilingi line lipilibulwa “ukunakilila” mu maBaibolo yambi. Icishinka ca kuti mu ndimi ishingi calyafya ukusanga ishiwi lyalingana ne li shiwi lya ciGriki, pantu ili shiwi lya ciGriki talilondolola ukunakilila kwa ku nse nelyo umutembo; lelo lilondolola ubufuuke bwa lwa nkati ne cikuuku; te micitile ya muntu, lelo ifyaba umuntontonkanya no mutima wa uyo muntu.

³ Pa kuti tumfwikishe ubupilibulo no bucindami bwa kufuuka, natumone ifya kumwenako fya mu Baibolo fine. (Abena Roma 15:4) Ilyo tulebebeta ifi fya kumwenako, twalasambilila iyi mibele ne fyo twingakwata yene na fintu twingalanga yene muli fyonse ifyo tucita.

‘Kwalyumo Mutengo mu Menso ya kwa Lesa’

4. Twaishiba shani ukuti Yehova alicindamika ubufuuke?

⁴ Apo ukufuuka kwaba pa fisabo fya mupashi wa kwa Lesa, cilimo amano ukusosa ukuti kwalyampana sana no buntu bwa kwa Lesa ubushaiwamina. Umutumwa Petro alembele ati, ‘umutima uwatalala kabili uwafuuka walyumo mutengo mu menso ya kwa Lesa.’ (1 Petro 3:4) Cine cine, ubufuuke mibele ya bukapepa; kabili iyi mibele yaba iyaumo mutengo mu menso ya kwa Yehova. Ukwabula no kutwishika, ici cishinka ceka nacikumanina ku kulenga ababomfi ba kwa Lesa bonse ukulundulula ubufuuke. Lelo, bushe Lesa wa maka yonse, Uwakwatisha amaka mu bubumbo bonse alanga shani ubufuuke?

5. Pa mulandu wa kufuuka kwa kwa Yehova, lisubilo nshi twakwata?

⁵ Ilyo abantu babili aba kubalilapo, Adamu na Efa, batobele ifunde lyaumfwika ilya kwa Lesa ilyakenye ukulya ku muti wa kwishiba ubusuma no bubi, bacitile co ku mufulo. (Ukutendeka 2:16, 17) Kulya kubulwa icumfwila ukwa ku mufulo kwaletele ulubembu ne mfwa, kabili kwalengele bene no bufyashi bwabo ukuitalusha kuli Lesa. (Abena Roma 5:12) Nangu line calilingile ukuti Yehova abakande muli ulya musango, tatile abantunse nomba tabengaaluka kabili tabengalubulwa. (Amalumbo 130:3) Lelo, pa mulandu wa cikuuku cakwe no kukanafwaya ukupatikisha—ifilangilila ukufuuka—Yehova ateyenye inshila abantunse ababembu bengeshilamo kuli wene no kusenaminwa na wene. Ukupitila mu bupe bwe lambo lya cilubula ilya Mwana wakwe, Yesu Kristu, Yehova alenga ifwe ukupalama ku cipuna cakwe ica bufumu icasumbuka ukwabula umwenso.—Abena Roma 6:23; AbaHebere 4:14-16; 1 Yohane 4:9, 10, 18.

6. Lesa alangile shani ubufuuke kuli Kaini?

⁶ Ilyo Yesu ashilaisa pe sonde, Yehova  alangile ukufuuka kwakwe ilyo Kaini na Abele, abana ba kwa Adamu, batuulile amalambo kuli Lesa. Pa kumona ifyo imitima yabo yali, Yehova akeene ica bupe ca kwa Kaini lelo ‘asenamine’ Abele ne ca bupe cakwe. Kaini alikalipe pa kumona Lesa asenamina Abele wa busumino ne lambo lyakwe. Baibolo itila, ‘Kaini afulilwe cibi ne mpumi yakwe yaliwile.’ Cinshi Yehova acitile? Bushe alikalipe pa mibele yabipa iya kwa Kaini? Iyo. Bufuuke bufuuke aipwishe Kaini umulandu akalipile. Yehova alondolwele ne co Kaini engacita pa kuti ‘apokelelwe.’ (Ukutendeka 4:3-7) Cine cine, Yehova alalanga ubufuuke.—Ukufuma 34:6.

Ukufuuka Kulapalamika Abantu Kabili Kulapembesula

7, 8. (a) Kuti twatesekesha shani ubufuuke bwa kwa Yehova? (b) Cinshi amashiwi yaba pali Mateo 11:27-29 yasokolola pali Yehova na Yesu?

⁷ Inshila imo iyawamisha ku kutesekesha imibele ya kwa Yehova iyapulamo kusambilila ubumi no butumikishi bwa kwa Yesu Kristu. (Yohane 1:18; 14:6-9) Ilyo ali ku Galili mu mwaka wa cibili uwa kushimikila kwakwe, Yesu acitile ifya maka ifingi mu Korasini, Betsaida, Kapernahumu, ne ncende sha mupepi. Lelo, abantu abengi bali aba filumba kabili tabapooseleko mano, kabili bakeene ukutetekela. Cinshi Yesu acitile? Nangu ca kuti alibacinkwileko pa fyali no kubacitikila pa kukanatetekela, aiketwe nkumbu pa mibele ya bulanda iya ku mupashi iya ba ʽam ha·ʼaʹrets, abantu ba pa nshi, abantu yawe yawe abali pali bene.—Mateo 9:35, 36; 11:20-24.

⁸ Ifyo Yesu aishilecita filanga ukuti ‘alishibe bwino Wishi’ kabili alemupashanya. Yesu alaalike abantu yawe yawe ati: “Iseni kuli ine imwe bonse mwe balecucutika kabili abafininwa, na ine ndemupuupuutula. Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pantu nalifuuka kabili nalipetama umutima, e lyo mwalasanga ukupuupuutulwa ku myeo yenu.” Mwandi aya mashiwi yalisansamwishe no kupuupuutula abanyanyantilwa! Na ifwe ilelo yalatusansamusha no kutupuupuutula. Nga ca kuti twafwala ubufuuke, ninshi tukaba pali balya ‘Umwana afwaya ukusokolwela’ Wishi.—Mateo 11:27-29.

9. Mibele nshi yayampana no kufuuka, kabili Yesu aba shani ca kumwenako cisuma muli ci?

⁹ Icayampana sana no bufuuke, kuicefya, e kutila ukuba ‘uwapetama umutima.’ Lelo, icilumba, cileta amatutumuko kabili ilingi line kuti calenga umo ukuba uwakaluka kuli bambi. (Amapinda 16:18, 19) Yesu alangile ukuicefya mu butumikishi bwakwe bonse ubwa pe sonde. Na lintu aingile mu Yerusalemu pa mpunda no kulumbanishiwa nge Mfumu ya baYuda ninshi kwashele nalimo inshiku 6 ukuti epaiwe, Yesu apusene nga nshi kuli bakateka ba mu calo. Afishishepo ukusesema kwa kwa Sekaria ukwalelanda pali Mesia, ukutila: “Mona! Imfumu yobe ileisa kuli iwe, iyafuuka umutima, kabili ininine pa mpunda, pa mwana wa mpunda, umwana wa citekwa icisende fipe.” (Mateo 21:5; Sekaria 9:9) Kasesema wa busumino Daniele amwene icimonwa umo Yehova apeele Umwana wakwe amaka ya kuteka. Lelo, mu kusesema kwabalilepo, alondolwele Yesu ukuti ‘umulanda wapelekeshako mu bantunse.’  Cine cine ukufuuka no kuicefya fyalyampana sana.—Daniele 4:17; 7:13, 14.

10. Mulandu nshi ukufuuka kwa Bwina Kristu takupilibwila ukuti ninshi umo ali no bunake?

¹⁰ Ubufuuke busuma ubo Yehova na Yesu balanga butwaafwa ukupalama kuli bene. (Yakobo 4:8) Kwena, ubufuuke tacipilibula ukuti bunake. Te bunake napacepa fye! Yehova, Lesa Wa maka yonse, alanga amaka ayengi no kukosa. Alakalipa sana pa bashalungama. (Esaya 30:27; 40:26) Yesu na o alangile umupampamina umo wine, uwa kukananakila, nangu lintu Satana Kaseebanya alemusansa. Akeene ukusuminisha ubukwebo bwa bufumfuntungu ubwa bashimapepo ba mu nshiku shakwe. (Mateo 4:1-11; 21:12, 13; Yohane 2:13-17) Lelo, ali uwafuuka ilyo aleafwa abasambi bakwe pa filubo fyabo, kabili mu kutekanya alishipikishe pa bunake bwabo. (Mateo 20:20-28) Umuntu umo uwasoma Baibolo alondolola ubufuuke muli iyi nshila: “Pa kuba uwanakilila umo akabila ukukosa nge nshimbi.” Shi natulelanga iyi mibele ya kwa Kristu iya bufuuke.

Uwafuukisha pa ba mu Nshiku Shakwe

11, 12. Nga twamona ifyo Mose akulile, cinshi calengele ukuti ubufuuke bwakwe bube ubwapulamo?

¹¹ Ica kumwenako ca butatu twalabebeta ni Mose. Baibolo ilondolola Mose ukuti ali “uwafuukisha ukucilamo mu bantu bonse aba pano isonde.” (Impendwa 12:3) Lesa e wapuutilemo kalemba wa aya mashiwi. Ukufuuka kwapulamo ukwa kwa Mose kwamulengele ukuumfwila ubutungulushi bwa kwa Yehova.

¹² Ukukula kwa kwa Mose kwali ukwaibela. Yehova ashininkishe ukuti uyu mwana wa bafyashi abaHebere aba busumino asungwa uwa mweo mu nshita kwali ubucenjeshi no kwipaya. Mose asungilwe na banyina ilyo ali umunono kabili bamusambilishe pa lwa kwa Lesa wa cine, Yehova. Lyena Mose asendelwe no kuyaikala imikalile yapusanako sana. Stefani uwafwilile icisumino uwali pa Bena Kristu ba kubalilapo atile “Mose asambilishiwe amano yonse ya bena Egupti. Na kuba, [Mose] aali uwa maka mu fyebo fyakwe na mu milimo.” (Imilimo 7:22) Icitetekelo cakwe camoneke  ilyo amwene ifyo abantu ba kwa Farao abaleangalila abasha balefyenga bamunyina. Pa kwipaya umwina Egupti uo amwene aleuma umuHebere, Mose afulumwike ku Egupti no kuya ku calo ca Midiani.—Ukufuma 1:15, 16; 2:1-15; AbaHebere 11:24, 25.

13. Imyaka 40 Mose aikele ku Midiani yamulengele ukuba shani?

¹³ Ilyo ali ne myaka 40, Mose aleikalila mu matololo. Ku Midiani akumenye abana banakashi 7 aba kwa Reuele kabili abaafwile ukutapa amenshi ya mukuni ukalamba uwa kwa shibo. Ilyo babwelele ku ng’anda, aba bakashana ninshi nabasekelela balondolwelele Reuele ukuti “umwina Egupti” abapokolwele ku bacemi balebacusha. Reuele aitile Mose ukuti aleikala no lu lupwa lwakwe. Amacushi yamuponene tayamulengele ukukalipa; kabili tayamuleseshe ukutelula imikalile yakwe pa kuti ilingane no bwikashi bupya. Tabwelele numa mu kufwaisha ukubombela Yehova. Muli ilya myaka 40 iingi iyo Mose acemene impaanga sha kwa Reuele, e mo aupile Sipora no kukusha abana bakwe, Mose alundulwile no kuwamya imibele abantu bamwishibileko. Ukucula Mose aculile kwamulengele asambilile ubufuuke.—Ukufuma 2:16-22; Imilimo 7:29, 30.

14. Londololeni cimo icacitike ilyo Mose ali intungulushi ya Israele icalangile ubufuuke bwakwe.

¹⁴ Pa numa Yehova amusontele ukuba intungulushi ya luko lwa Israele, ubufuuke bucili bwalemoneka muli Mose. Umulumendo umo aebele Mose ukuti Eldadi na Medadi balesesema mu nkambi—nangu line tabalipo ilyo Yehova apongolwele umupashi wakwe pa bakalamba 70 aba abaali no kwaafwa Mose. Yoshua atile: “Mwe shikulu Mose, bakaanyeni.” Bufuuke bufuuke Mose ayaswike ati: “Bushe wanjikatilwa akalumwa? Iye, nga capeelwa abantu bonse ba kwa Yehova ukuba bakasesema! Yehova nga abiko mupashi wakwe pali bene!” (Impendwa 11:26-29) Ubufuuke bwatalalike uyo mulandu.

15. Nangu line Mose ali uushapwililika, mulandu nshi ica kumwenako cakwe cawamina ukukonka?

¹⁵ Inshita imo camoneke kwati Mose tali no bufuuke. Pa Meriba, mupepi na Kadeshe, afililwe  ukuleka ilumbo liye kuli Yehova, kacita Wa fipesha mano. (Impendwa 20:1, 9-13) Nangu line Mose ali uushapwililika, icitetekelo cakwe icakosa calimutungilile lyonse kabili ubufuuke bwakwe ubwapulamo bulatufika pa mutima na ifwe ilelo.—AbaHebere 11:23-28.

Ukwafya Kwalipusana no Kufuuka

16, 17. Kusoka nshi tusanga mu lyashi lya kwa Nabali na Abigaili?

¹⁶ Ica kumwenako ca kusoka cacitike mu nshita ya kwa Davidi, pa numa fye ya mfwa ya kwa Samwele kasesema wa kwa Lesa. Cilanda pa bantu babili abaupana, Nabali, no mukashi wakwe, Abigaili. Mwandi aba bantu babili bali abapusana! Ilyo Abigaili ali “musuma uwashilimuka,” umulume wakwe ali “uwayafya kabili umubi imicitile yakwe.” Nabali akeene ukupeela abaume ba kwa Davidi ifilyo balombele, abalindile imikuni ikalamba iya kwa Nabali ku bapuupu. Pa kuba ne nsambu sha kukalipa, Davidi na bantu bakwe bamo baipangeshe ne mpanga no kuya mu kulolenkana na Nabali.—1 Samwele 25:2-13.

¹⁷ Ilyo Abigaili aumfwile icacitike, bwangu bwangu apekenye imikate, umwangashi, inama, ifisansangu fya myangashi ne mikama ya makunyu no kuyamona Davidi. Apaapete Davidi ati: “Pali ine, mwe shikulu, e po pabe ukupulumuka uku! Shi lekeni cishiko wenu amusosele mu matwi, kabili umfweni ifyebo fya kwa cishiko wenu.” Davidi alinashiwe ku mutima pa kupaapaata kwa kwa Abigaili. Pa numa ya kukutika ku bulondoloshi bwa kwa Abigaili, Davidi atile: “Abe uwacindikwa Yehova Lesa wa kwa Israele uwakutuma lelo ku kunkumanya! Kabili yabe ayapaalwa amano yobe, nobe ube uwapaalwa we wandesha lelo ukwingila mu milopa.” (1 Samwele 25:18, 24, 32, 33) Ukwafya kwa kwa Nabali kwasukile kwamwipaisha. Imibele isuma iya kwa Abigaili yamuletele insansa sha kuba umukashi wa kwa Davidi. Ubufuuke bwakwe bwaba cipasho kuli bonse abalebombela Yehova ilelo.—1 Samwele 25:36-42.

Konkeleleni Ubufuuke

18, 19. (a) Kwaluka nshi kumoneka ilyo twafwala ubufuuke? (b) Cinshi cingatwafwa ukuibebeta bwino?

¹⁸ E co ubufuuke mibele yacindama nga nshi. Tayaba kunakilila fye; lelo yaba mibele isuma iipembesula bambi. Kale napamo twabeleshe ukulanda bukali bukali no kuba ababula icikuuku. Lelo, ilyo twasambilile icine ca mu Baibolo, twalyalwike no kuba abasuma. Paulo alandile pali uku kwaluka ilyo akonkomeshe Abena Kristu banankwe ukuti: “Fwaleni icitemwishi ne nkumbu, icikuuku, ubupete, ukufuuka, no kushishimisha.” (Abena Kolose 3:12) Baibolo ilinganya uku kwaluka ku kwaluka kwa fiswango—umumbulu, imbwili, inkalamo, bere, na ngoshe—ukuba ifitekwa fya mutende—nge mpaanga, umwana wa mbushi, umwana wa ng’ombe, ne ng’ombe. (Esaya 11:6-9; 65:25) Abantu balapapa ilyo bamona uku kwaluka mu mibele pantu uku kwaluka kulamonekesha. Lelo, ifwe, twaishiba ukuti icileta uku kwaluka kubomba kwa mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, pantu ukufuuka kwaba pa fisabo fya uko.

¹⁹ Bushe ici cilepilibula ukuti ilyo twayaluka no kuipeela kuli Yehova, ninshi tufwile ukuleka ukubombela pa kuba abafuuka? Iyo. Ku ca kumwenako, ifya kufwala fipya fikabila ukusakamanwa lyonse pa kuti filemoneka ifya busaka kabili ifisuma. Ukupenenga mu Cebo ca kwa Lesa no kwetetula pa fya kumwenako fyabamo kutwafwa ukuibebeta fwe bene. Bushe  Icebo ca kwa Lesa icapuutwamo kabili icaba nge cilola cisokolola cinshi pali imwe?—Yakobo 1:23-25.

20. Kuti twatunguluka shani mu kulanga ubufuuke?

²⁰ Abantu bakwata ififyalilwa fyapusanapusana. Ababomfi ba kwa Lesa bamo cilabangukila ukulanga ubufuuke ukucila bambi. Na lyo line, Abena Kristu bonse bafwile ukulundulula ifisabo fya mupashi wa kwa Lesa, ukusanshako no bufuuke. Mu kutemwa, Paulo akonkomeshe Timote ati: “Ukonkelele ubulungami, ukuipeelesha kuli bukapepa, icitetekelo, ukutemwa, ukushipikisha, ukufuuka.” (1 Timote 6:11) Ishiwi lya kuti “ukonkelele” lipilibula ukuti tufwile ukuibikilishako. Baibolo imo ipilibula ili shiwi ati ‘bikapo umutima obe.’ (New Testament in Modern English, na J. B. Phillips) Nga mwaibikilishako ukwetetula pa fya kumwenako fisuma ifya mu Cebo ca kwa Lesa, kuti fyalimbwa mu muntontonkanya wenu, kwati fye fyabikwa muli imwe. Fikamumunga imwe no kumutungulula.—Yakobo 1:21.

21. (a) Mulandu nshi tulingile ukukonkelela ubufuuke? (b) Finshi fili no kulandwapo mu cipande cikonkelepo?

²¹ Ifyo tucita kuli bambi filanga ifyo tulebomba muli ulu lubali. Umusambi Yakobo aipusha ati: “Nani uwa mano kabili uwa mucetekanya muli imwe? Lekeni alange imilimo yakwe ku myendele yakwe isuma mu bufuuke bwa mano.” (Yakobo 3:13) Kuti twalanga shani iyi mibele ya Bwina Kristu pa ng’anda, mu butumikishi bwa Bwina Kristu, na mu cilonganino? Icipande cikonkelepo cikwete ubutungulushi bwingatwafwa.

Ukupitulukamo

• Cinshi mwasambilila pa bufuuke ku ca kumwenako ca kwa

• Yehova?

• Yesu?

• Mose?

• Abigaili?

• Mulandu nshi tulingile ukukonkelela ubufuuke?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 16]

Mulandu nshi Yehova asenaminine ilambo lya kwa Abele?

[Icikope pe bula 17]

Yesu alangile ukuti ubufuuke no kuicefya fyendela pamo

[Icikope pe bula 18]

Mose aali ca kumwenako cisuma ica bufuuke