Umfweni Ico Umupashi Ulesosa!
Umfweni Ico Umupashi Ulesosa!
“Uuli no kutwi omfwe ico umupashi ulesosa ku filonganino.”—UKUSOKOLOLA 3:22.
1, 2. Kufunda nshi kwabwekeshiwapo mu bukombe bwa kwa Yesu ku filonganino 7 ifyalumbulwa mu Ukusokolola?
ABABOMFI ba kwa Yehova bafwile ukwangwa ku fyebo fyapuutwamo no mupashi ifyo Yesu Kristu aebele ifilonganino 7 ifyalumbulwa mwi buuku lya mu Baibolo ilya Ukusokolola. Na kabushe, ubu bukombe bonse bwine bwabamo ukufunda kwa kuti: “Uuli no kutwi omfwe ico umupashi ulesosa ku filonganino.”—Ukusokolola 2:7, 11, 17, 29; 3:6, 13, 22.
2 Natulanda kale pa bukombe bwa kwa Yesu kuli bamalaika, nelyo bakangalila, ba ku Efese, Smurna, na ku Pergamo. Kuti twanonkelamo shani mu fyo alandile ku filonganino fyashala fine ukupitila mu mupashi wa mushilo?
Kuli Malaika wa ku Tuatira
3. Bushe umusumba wa Tuatira wabelele kwi, kabili butukushi nshi maka maka waishibikilweko?
3 “Umwana wa kwa Lesa” atasha no kwebaula icilonganino ca ku Tuatira. (Belengeni Ukusokolola 2:18-29.) Umusumba wa Tuatira (uwitwa nomba Akhisar) wali mu lulamba lwa mumana wa Gediz (uwaleitwa kale Hermus) ku masamba ya Asia Minor. Umusumba wali uwalumbuka ku butukushi bwa uko. Abalepanga amalangi ya nsalu balebomfya icilimwa cimo uko balefumya ifya kuyemfesha insalu ukuba ishakashika ce, nelyo ishakashikila. Ludia, uwasangwike Umwina Kristu ilyo Paulo atandele ku Filipi mu Greece, aali “kashitisha wa shakashikila, uwa mu musumba wa Tuatira.”—Imilimo 16:12-15.
4. Ni pali cinshi icilonganino ca ku Tuatira catashiwe?
4 Yesu atasha icilonganino ca ku Tuatira pa milimo ya ciko iisuma, ukutemwa, icitetekelo, ukushipikisha, no kupyunga. Na kuba, ‘imilimo yabo iya nomba yacilile iya ntanshi.’ Lelo, nangu ca kuti twaishibikwa ukuti tulabomba bwino ukufuma na kale, tatufwile ukuilekelesha mu mibele nangu panono.
5-7. (a) Bushe “ulya mwanakashi Yesebele” aali nani, kabili cinshi cali no kucitwa pa kusonga kwakwe? (b) Cinshi ubukombe bwa kwa Kristu ku cilonganino ca mu Tuatira bwafwa abanakashi ba bukapepa ukucita?
5 Icilonganino ca mu Tuatira caletekelesha ukupepo tulubi, ifisambilisho fya bufi, na bucisenene. Mu kati kabo mwali “ulya mwanakashi Yesebele”—napamo ibumba lya banakashi abali ne mibele nga ilya iya kwa Namfumu Yesebele uwa mu Bufumu bwa Israele ubwa mikowa 10. Abasoma bamo batila ‘bakasesema banakashi’ aba mu Tuatira baeseshe ukubeleleka Abena Kristu ukupepa balesa na balesa banakashi abalepepwa ku ba mu tubungwe twa bashimakwebo ne ntukushi. Balebabeleleka pa kuti balecitako imitebeto iyalebamo ifya kulya fyalepeelwa amalambo ku tulubi. Kasesema mwanakashi uwaisonta umwine, shi ekatala abeleleka bambi mu cilonganino ca Bwina Kristu ica muno nshiku!
6 Kristu ‘aali apepi no kupoosa ulya mwanakashi Yesebele pa busanshi bwa kulwala, na bacita nankwe ubucende ukubapoosa mu bucushi bukalamba, nga tabalapile ku milimo yakwe.’ Bakangalila tabafwile nangu panono ukunakila ku fisambilisho fya bubifi no kusonga kwa fiko, kabili takuli Umwina Kristu uulingile ukucita ubulalelale bwa ku mupashi no bwa cine cine nelyo ukupepako utulubi pa kuti eshibe ukuti “ifyashika fya kwa Satana” fya bubifi icine cine. Nga twaumfwila ukusoka kwa kwa Yesu, ‘tukekatisha ico twakwata,’ kabili ulubembu talwakatuteke. Abena Kristu basubwa ababuushiwa bapokelela “amaka pa nko” apo balikeene imicitile iishili ya bukapepa, ulunkumbwa, na mabuyo, kabili bakaba na Kristu mu kubobaula inko tupimfya tupimfya. Ifilonganino fya muno nshiku fyalikwata intanda sha mampalanya, kabili abasubwa ilyo babuushiwa ukuya ku muulu, bakapeelwa “ulutanda ulubalika ulwa lucelo,” e kutila Shibwinga, Yesu Kristu.—Ukusokolola 22:16.
7 Icilonganino ca ku Tuatira calisokelwe ukukanatekelesha ukusonga kwa banakashi basangu. Ubukombe bwa kwa Kristu ku cilonganino ubwapuutwamo no mupashi, bwafwa abanakashi ba bukapepa ukubaka ififulo Lesa abapeela ilelo. Tabeesha ukukwata amaka pa baume kabili tabeesha ukubeleleka bamunyina ukucita ubulalelale bwa ku mupashi nelyo ubwa cine cine. (1 Timote 2:12) Ukucila ukucite fyo, aba banakashi baba ca kumwenako mu kubomba imilimo isuma iilenga Lesa ukulumbanishiwa. (Amalumbo 68:11; 1 Petro 3:1-6) Nga ca kuti icilonganino cilebakilila ifyo cakwata—e kutila ififundisho fyasanguluka ne myendele no kuteesa umulimo wa Bufumu—Kristu akesa na mapaalo yawamisha, takabonaule iyo.
Kuli Malaika wa ku Sarde
8. (a) Ni kwi Sarde yabelele, kabili wali musumba wa musango nshi? (b) Mulandu nshi icilonganino ca mu Sarde calekabila ukwafwa?
8 Icilonganino ca ku Sarde calekabila ukwafwa mu kampampa pantu califwile lwa ku mupashi. (Belengeni Ukusokolola 3:1-6.) Sarde wali musumba ukankaala uwali ku kapinda ka ku kulyo aka Tuatira, apalepele bakilomita 50. Ubukwebo, umufundo wa mushili, ukupika insalu sha masako ya mpaanga na ba-kapeti fyalengele uyu musumba ukuba uukankaala ica kuti inshita imo mwali na bekashi mupepi na 50,000. Ukulingana na kalemba wa lyashi lya kale Josephus, mu Sarde mwali abaYuda abengi sana mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo uwa B.C.E. Pa fibolya fyaba mu musumba paba ne sunagoge ne tempele lya kwa lesa mwanakashi wa bena Efese Artemi.
9. Cinshi tulingile ukucita nga ca kuti umulimo wesu kuli Lesa wa kubombela fye ico cine?
9 Kristu aebele malaika wa ku cilonganino ca ku Sarde ati: “Nalishiba imilimo yobe, ukuti uli ne shina lya kuti uli uwa mweo, lelo walifwa.” Ni shani nga ca kuti twaishibikwa ati tuli abalola lwa ku mupashi lelo kanshi tulashipula, tatushukila amashuko ya kubomba e lyo umulimo wesu tuubombela fye ico cine kabili lwa ku mupashi ‘twalaswa tufwe’? Ninshi tulekabila ‘ukwibukisha ifyo twapokelele ne fyo twaumfwile’ ubukombe bwa Bufumu, kabili tulingile ukubukulula amaka yesu aya kubomba umulimo washila. Tufwile fye ukutampa ukuisanshamo no mutima onse mu kulongana kwa Bwina Kristu. (AbaHebere 10:24, 25) Kristu asokele icilonganino ca mu Sarde ati: “Nga taushibwike, nkesa ngo mupuupu, kabili tawakeshibe nakalya inshita nkesa kuli iwe.” Ni shani pa lwa nshiku shesu? Nomba line fye tuli no kulubulula.
10. Nangu nga ca kuti ifintu fyaba nga filya fyali mu Sarde, cinshi Abena Kristu bamo bamo bengalacita?
10 Nangu nga ca kuti ifintu fyaba nga filya fyali mu Sarde, kuti kwaba bamo bamo ‘abashakoweshe mingila yabo kabili abengenda na Kristu nabafwala imingila yabuuta pantu baliwamina.’ Lyonse tabalubwa ukuti Bena Kristu, batwalilila ukuba abashakowela, ababula akalema mu mibele na mu fya mipepele ifya pano isonde. (Yakobo 1:27) E ico, Yesu ‘takafuute nakalya amashina yabo mwi buuku lya bumi, lelo akabalumbula ku cinso ca kwa Wishi na ku cinso ca bamalaika.’ Apo casoswa ukuti baliwamina ukwenda na Kristu, ibumba lya kwa nabwinga wakwe ilya basubwa likafwala insalu ishabuuta buu, isha busaka, ishawama ishimininako imicitile ya bulungami iya ba mushilo ba kwa Lesa. (Ukusokolola 19:8) Imilimo yawamisha iibapembelela mu muulu ilabacincisha ukucimfya cino calo. Abakekala ubumi bwa muyayaya pe sonde na bo baebwa ukuti bakapokelela amapaalo. Na bo bene amashina yabo yalilembwa mwi buuku lya bumi.
11. Cinshi tulingile ukucita nga twalashipula lwa ku mupashi?
11 Tapali uuli onse muli ifwe uwingafwaya ukucula lwa ku mupashi nge fyali icilonganino ca mu Sarde. Lelo ni shani nga twamona ukuti twatendeka ukushipula lwa ku mupashi? Tufwile ukubombelapo bwangu bwangu pa kuti cituwamine. Tutile tulekulilwa ku mibele iishili ya bukapepa nelyo tuleba no mulekelesha wa kusangwa ku kulongana nelyo mu butumikishi bwesu. Shi natulombe ukwafwa kwa kwa Yehova mwi pepo lya mukoosha. (Abena Filipi 4:6, 7, 13) Ukubelenga Baibolo cila bushiku ne mpapulo sha kwa “kangalila wa cishinka” na fyo fikatwafwa ukutwalilila abalola lwa ku mupashi. (Luka 12:42-44) Lyena tukaba nga ba ku Sarde abasenaminwe kuli Kristu, kabili tukakoselesha abasumina banensu.
Kuli Malaika wa ku Filadelfia
12. Bushe imipepele ya mu Filadelfia wa pa kale kuti mwailondolola shani?
12 Yesu atashishe icilonganino ca ku Filadelfia. (Belengeni Ukusokolola 3:7-13.) Filadelfia (iitwa nomba Alasehir) wali musumba wa busambashi ukwalepangwa sana umwangashi mu citungu conse ica ku masamba ya Asia Minor. Na kuba, umulungu ukalamba uwa uyu musumba wali ni Dionysus, lesa wa mwangashi. Cimoneka kwati abaYuda mu Filadelfia balyeseshe ukunasha Abena Kristu ba ciYuda ukubakilila nelyo ukubwelela ku micitile imo iya mu Malango ya kwa Mose, lelo balifililwe.
13. Bushe Kristu aabomfya shani “ulufungulo lwa kwa Davidi”?
13 Kristu alikwata “ulufungulo lwa kwa Davidi,” e co apeelelwa na fyonse ifya Bufumu no kwangalila aba mu ng’anda aba busumino. (Esaya 22:22; Luka 1:32) Yesu abomfeshe ulo lufungulo ku kwisula amashuko ya Bufumu ku Bena Kristu ba mu Filadelfia wa pa kale na kumbi. Ukutula mu 1919 aliteyanishisha “kangalila wa cishinka” “umwinshi uukalamba” uutwala ku kushimikila Ubufumu uushingesalwa ku uli onse uulwisha uku kushimikila. (1 Abena Korinti 16:9; Abena Kolose 4:2-4) Lelo kwena, ku baba mwi “sunagoge lya kwa Satana,” uyu mwinshi uutwala ku mashuko ya mu Bufumu waliisalwa, pantu te bena Israele ba ku mupashi.
14. (a) Cinshi Yesu alaile icilonganino ca mu Filadelfia? (b) Kuti twacita shani nga tatulefwaya ukuwa mu “nshita ya kwesha”?
14 Yesu alaile Abena Kristu ba mu Filadelfia wa pa kale ati: “Pantu wabakile icebo ca kushipikisha kwandi, na ine nkakubaka ku nshita ya kwesha, iikesa pe sonde lyonse, ku kwesha abaikala pe sonde.” Pa kushimikila kano umo ali no kushipa ukwaliko na Yesu. Tanashiwe ku balwani lelo akonkenyepo fye ukucita ukufwaya kwa kwa Wishi. E ico, Kristu abuushiwe no kupeelwa ubumi bwa bumunshifwa ku muulu. Nga twaikatilila ku kupingulapo kwesu ukwa kubombela Yehova no kutungilila Ubufumu ukupitila mu kushimikila imbila nsuma, cikatwafwa ukukanawa muli ino “nshita ya kwesha.” ‘Tukatwalilila ukwikatisha ico twakwata’ ukufuma kuli Kristu pa kwesha ukufusha ifyo fintu fya Bufumu. Ukucite ci kukalenga abasubwa ukukwata icilongwe ca mu muulu icaumo mutengo na banabo ba cishinka ukukwata ubumi bwa muyayaya pe sonde.
15. Cinshi cifwaikwa ku bali no kuba ‘inceshi mwi tempele lya kwa Lesa’?
15 Kristu asosa no kuti: “Uwacimfya—nkamulenga ukuba uluceshi mwi tempele lya kwa Lesa wandi, . . . na ine nkalemba pali wene ishina lya kwa Lesa wandi ne shina lya musumba wa kwa Lesa wandi, Yerusalemu mupya uuleika mu muulu ukufuma kuli Lesa wandi, ne shina lyandi lipya.” Bakangalila basubwa bafwile ukusumbula ukupepa kwa cine. Bafwile ukutwalilila ukuba abafikapo pa kuba muli “Yerusalemu mupya” ukupitila mu kushimikila pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa no kuisunga abasanguluka lwa ku mupashi. Ici cilakabilwa nga balefwaya ukuba inceshi mwi tempele lya bukata mu muulu kabili nga balefwaya ukukwata ishina lya musumba wa kwa Lesa pamo nga bekashi ba uko aba mu muulu no kukwatako ishina lya kwa Kristu apo bakaba banabwinga wakwe. Kabili, bafwile ukuba na matwi ‘ayomfwa ico umupashi ulesosa ku filonganino.’
Kuli Malaika wa ku Laodikea
16. Fishinka nshi fimo fimo pa lwa Laodikea?
16 Kristu aebawile icilonganino ca ku Laodikea icali no muleele. (Belengeni Ukusokolola 3:14-22.) Umusumba wa Laodikea uwali amakilomita 150 ukufuma ku Efese wali pa masansa ya misebo ikalamba iyalepitamo aba makwebo mu mukonko wafunda uwa mumana wa Lycus. Wali musumba ukankaala umwalepangwa ifintu kabili umwali na mabanki. Ifya kufwala fyalepangwa na masako ya mpaanga ayafiita fyali ifyalumbuka nga nshi. Apo ku Laodikea kwali isukulu lya kusambililako ifya miti ilyalumbuka, napamo e kwalepangwa umuti wa menso uwaleitwa ubungululu bwa ku Frugia. Lesa wa miti Asclepius, aali ni umo uwa milungu ikalamba iya uyu musumba. Cimoneka kwati ku Laodikea kwali abaYuda abengi, bamo aba bene kwati bali ba cuma sana.
17. Mulandu nshi abena Laodikea baebawililwe?
17 Ilyo Yesu alelanda ku cilonganino ca mu Laodikea ukubomfya “malaika” wa ciko, alanda na maka nge “nte ya cishinka kabili iya cine, ukutendeka kwa bubumbo bwa kwa Lesa.” (Abena Kolose 1:13-16) Abena Laodikea balyebawilwe pa kuba ‘abashatalala nangu ukukaba’ lwa ku mupashi. Apo bali aba cifulefule, Kristu aali no kubafwisa mu kanwa kakwe. Cifwile tacabakosele ukumfwikisha ico alelandapo. Lwa mupepi, umusumba wa Hierapoli wakwete utumfukumfuku twa menshi yakaba, e lyo uwa Kolose wakwete amenshi yatalala. Lelo, apo amenshi yalepita mu mipaipi ukuya ku Laodikea apali intamfu yalepa, ilyo yalefika kulya napamo yaleba aya cifulefule. Mumo yalepita mu munyangala. Lwa mupepi na Laodikea, yalepita mu mabwe batula ayalambatikwa pamo kuli sementi.
18, 19. Bushe Abena Kristu ba muno nshiku kuti bayafwiwa shani nga balya aba mu Laodikea?
18 Abantu ilelo abapala aba mu Laodikea tabakaba ukufika ku kucincimusha kabili tabatalala ukufika ku kupembesula. Balafwiswa, nge fifwiswa amenshi ya cifulefule! Yesu talefwaya balemulandilako, nge “nkombe [shasubwa] abaleimininako Kristu.” (2 Abena Korinti 5:20) Nga tabalapile, bakapokwa ishuko lya kuba bakabilisha ba Bufumu. Abena Laodikea balefwaya ifyuma fya pano isonde kabili ‘tabaishibe ukuti baali aba nkumbabulili kabili abalanda kabili abapiina kabili impofu kabili aba bwamba.’ Pa kufumyapo ubupiina bwabo ubwa ku mupashi, ubupofu, no bwamba, abo bonse ababa nga bene muno nshiku balekabila ukushita kuli Kristu “golde uwalopolwa” uwa citetekelo caeshiwa, “imingila yabuuta” iya bulungami, no “muti wa kusuba mu menso” uulenga amenso ya ku mupashi yalemwensekesha. Bakangalila ba Bwina Kristu balaitemenwa ukubafwa ukuba abaibukila ukuti balakabila ifya ku mupashi pa kuti babe “abakankaala mu citetekelo.” (Yakobo 2:5; Mateo 5:3) Kabinge, bakangalila bakabila ukubafwa ukubomfya “umuti wa kusuba mu menso” uwa ku mupashi—e kutila ukupokelela no kuumfwila isambilisho lya kwa Yesu, ukufunda kwakwe, ica kumwenako cakwe, ne mibele yakwe iya mutima. Uyu waba muti undapa umuntu ica kuti teti abe no “lunkumbwa lwa mubili no lunkumbwa lwa menso, na mataki ya fya mikalile ya bantu.”—1 Yohane 2:15-17.
19 Yesu alebaula no kusalapula bonse abo atemwa. Bakangalila abatungululwa na wene bafwile ukucita cimo cine mu kunakilila. (Imilimo 20:28, 29) Abena Laodikea balekabila ukuba ‘abapimpa no kulapila,’ ukwalula imitontonkanishishe yabo ne mikalile. Bushe bamo muli ifwe twalibelesha imikalile iishicindamika umulimo wesu uwashila kuli Lesa? Nga ni fyo, shi ‘natushite umuti wa kusuba mu menso kuli Yesu’ ukuti tumone ubucindami bwa kuba abapimpa mu kufwaya Ubufumu intanshi.—Mateo 6:33.
20, 21. Ni bani baleankulako bwino ku ‘kukonkonsha’ kwa kwa Yesu ilelo, kabili finshi bapembelela?
20 Kristu atila: “Mona! ninjiminina pa ciibi, ndekonkonsha. Ngo muntu aumfwa ishiwi lyandi no kwisulako iciibi, ndeingila mu ng’anda yakwe no kulya pamo nankwe umulaalilo, na o pamo na ine.” Ilingi line Yesu alefunda ifya ku mupashi pa kulya na bambi. (Luka 5:29-39; 7:36-50; 14:1-24) Nomba alekonkonsha pa ciibi ca cilonganino caba nge ca ku Laodikea. Bushe aba mu cilonganino bali no kwankulako, bushe bali no kubukulula ukutemwa bamutemenwe, bushe bali no kumusengela mu kati kabo, no kuleka abasambilishe? Nga ni fyo, Kristu akalya pamo na bo kabili bakanonkelamo nga nshi ifya ku mupashi.
21 “Impaanga shimbi” isha muno nshiku mu mampalanya shilaleka Yesu ukwingila, kabili ukucite fyo kutungulula ku bumi bwa muyayaya. (Yohane 10:16; Mateo 25:34-40, 46) Ku wasubwa umo na umo uwacimfya, Kristu akapeela ishuko lya ‘kwikala pamo nankwe pa cipuna cakwe ca bufumu, ifyo na wene acimfishe no kwikala pamo na Wishi pa cipuna Cakwe ica bufumu.’ Cine cine, Yesu alaya abasubwa abacimfya icilambu cawamisha ica kwikala nankwe ku kwa kulyo kwa kwa Wishi mu muulu. Na ba mu mpaanga shimbi abacimfya bapembelela icifulo cawamisha pe sonde, ukutekwa no Bufumu.
Ifyo Ifwe Bonse Twingasambililako
22, 23. (a) Bushe Abena Kristu bonse kuti banonkelamo shani mu mashiwi ya kwa Yesu ku filonganino 7? (b) Cinshi tulingile ukupampaminapo?
22 Takuli ukutwishika ukuti Abena Kristu bonse kuti banonkelamo sana mu mashiwi ya kwa Yesu ku filonganino 7 ifya ku Asia Minor. Ku ca kumwenako, baeluda ba kutemwa pa kwishiba ukuti Yesu atashishe ifilonganino umo fyalecita bwino, balacincishiwa ukutasha abantu umo umo ne filonganino ifilebomba bwino lwa ku mupashi. Nga kuli ubunake, baeluda balaafwa abasumina banabo ukubomfya umuti wa mu Malembo. Ifwe bonse kuti twatwalilila ukunonkelamo mu kufunda kwalekanalekana ukwa kwa Kristu ku filonganino 7, kulila fye twakubomfya mu kubamo ipepo kabili ukwabula ukushingashinga. *
23 Shino nshiku sha kulekelesha te nshita sha kuba aba muleele, ukutemwe fyuma, nelyo fimbi ifingatulenga ukumona umulimo wesu kuli Lesa ngo wa kubombela fye ico cine. Shi ifilonganino fyonse nafitwalilile ukubalikisha nge fya kutekapo inyali ifyo Yesu akasungilila mu fifulo fya fiko. Nga Bena Kristu ba busumino, shi lyonse natupampamine pa kwangwako ilyo Kristu alelanda no kukutika ku fyo umupashi ulesosa. Lyene tukaba no buseko bubelelela nga bakasenda wa lubuuto ne co cikaletela Yehova ubukata.
[Futunoti]
^ para. 22 Ukusokolola 2:1–3:22 kwalilandwapo na mu fipandwa 7 ukufika ku 13 mu citabo ca Ukusokolola—Akalume ka Kuko Kakalamba Nakapalama, icasabankanishiwa ne Nte sha kwa Yehova.
Kuti Mwayasuka Shani?
• Bushe “ulya mwanakashi Yesebele” aali nani, kabili mulandu nshi abanakashi ba bukapepa bashimupashanishisha?
• Bushe ifintu fyali shani mu cilonganino ca ku Sarde, kabili cinshi twingacita pa kusengauka ukuba nga Bena Kristu abengi abali kulya?
• Cinshi Yesu alaile icilonganino ca ku Filadelfia, kabili catukuma shani lelo?
• Cinshi abena Laodikea baebawililwe, lelo masubilo nshi yakwata Abena Kristu bapimpa?
[Amepusho]
[Icikope pe bula 16]
Imibele ya bubifi iya “ulya mwanakashi Yesebele” ifwile ukusengaukwa
[Ifikope pe bula 18]
Yesu aliteyanishisha abakonshi bakwe “umwinshi uukalamba” uutwala ku mashuko ya mulimo wa Bufumu
[Icikope pe bula 20]
Bushe mulasengela Yesu no kukutika kuli wene?