“Amalango ya wa Mano”—Kamfukumfuku ka Mweo

“WE KUSHIKA kwa bucindami bwa kwa Lesa na mano yakwe no kwishiba kwakwe! Mwandini ifya bupingushi fyakwe tafingelulwa ne mibele yakwe taingelukwa!” E fyasosele Paulo. (Abena Roma 11:33) Kabili Yobo, icikolwe ca busumino atile: “[Yehova Lesa] wa mano ku mutima.” (Yobo 9:4) Ca cine, Kabumba wa muulu ne calo alikwata amano yapulamo. Cinshi cingasoswa pa malango, nelyo Icebo calembwa ica kwa Kabumba uyo?

Kemba wa malumbo aimbile ati: “Amalango ya kwa Yehova yafikapo, yabweseshamo umweo; ukushimika kwa kwa Yehova kwa cishinka, kulengo wapelwa amano ukubo wa mano; ifya kulangulula fya kwa Yehova fyalitambalala, filengo mutima ukusamwa; ifunde lya kwa Yehova lyalisanguluka, libuutusha pa menso.” (Amalumbo 19:7, 8) Mwandini Solomone, Imfumu ya ku kale iya Israele afwile alyumfwikishe ukuti aya mashiwi ya cine! Atile: “Amalango ya wa mano kamfukumfuku ka mweo, ku kuleko kufumako ku fiteyo fya mfwa.” (Amapinda 13:14) Mu fikomo fya kubalilapo 13 ifye buuku lya Amapinda icipandwa 13, Solomone alangile ifyo ukufunda kusangwa mu Cebo ca kwa Lesa kwingatwafwa ukuwamya imikalile yesu no kukanabika ubumi bwesu mu bwafya.

Konkeni Ifyo Mwafundwa

Amapinda 13:1 yatila: “Umwana mwaume wa mano atemwo kusalapula kwa kwa wishi, lelo uwa miponto tomfwa kwebaula.” Ukufunda kwa kwa wishi kuti kwanakilila nelyo kuti kwaluma. Kuti akansha fye pa kubala, kabili ico nga tacibombele, kuli pele pele kuti kwaba ukukanda. Umwana mwaume uupokelela ukusalapula kwa kwa wishi wa mano.

Baibolo itila: “Uo Yehova atemwa alamusalapula; na kuba, afopaula onse uo apokelela ngo mwana.” (AbaHebere 12:6) Inshila imo iyo Shifwe wa mu muulu atusalapwilamo kupitila mu Cebo cakwe icalembwa, Baibolo. Nga twabelenga Baibolo no mucinshi no kukonka ifyo twasambilila mulya, ninshi Icebo cakwe ciletusalapula. Ici cilatwafwa, pantu fyonse ifyo Yehova asosa filatunonsha.—Esaya 48:17.

Abena Kristu banensu abangwa kuli bumupashi bwesu na bo kuti batusalapula. Ukufunda konse ukwa kwafwa ukumfwana ne Cebo ca kwa Lesa kufwile ukumonwa ukuti kulefuma kuli Lesa, Intulo ikalamba iya cine, te ku uletufunda iyo. Tukawamya nga twasumina ukuti kulefuma kuli Yehova. Nga twacite fyo no kuleka ukufunda kwa-alula ukutontonkanya kwesu, kwalenga twalaumfwikisha Amalembo, no kulungika ifyo tucita, tukanonkelamo mu kusalapulwa. E fyo caba na ku kufunda tupokelela pa kulongana kwa Bwina Kristu na mu mpapulo shashimpwa pali Baibolo. Ukukonka ifyo tusambilila mu fyebo fyalembwa nelyo ifilandwa ni nshila ishaiwamina iya kuisalapwilamo.

 Lelo, uwa miponto wena tomfwa kusalapula. Ulupapulo lumo lwatile: “Talungikwa, pantu amona kwati alishiba fyonse.” Tomfwa nangu ebaulwe—ukusalapulwa ukwalumako. Lelo, bushe kuti apeela ubushininkisho bwa kuti ukusalapula kwa kwa Wishi kwalilubana? Yehova tatala alufyanya, kabili takatale alufyanya. Ukukaana ukusalapulwa kulenga uwa miponto ukusekwa. Fintu Solomone alangilila busaka busaka mu mashiwi yanono ayasuma ifyo cacindama ukukonka ukufunda!

Lindeni Ululimi Lwenu!

Pa kulanga ubucindami bwa kukonka Icebo ca kwa Lesa mu milandile yesu, imfumu ya Israele yapalanya akanwa ku muti utwale fisabo. Yatila: “Ku fisabo fya mu kanwa kakwe umuntu alyo busuma, lelo insuuna ya bafutika lufyengo.” (Amapinda 13:2) Amashiwi tulanda e fisabo fya mu kanwa. Kabili umuntu alobolola ico abyala ku mashiwi yakwe. Uwasoma umo atila: “Nga ca kuti amashiwi yalandwa mu cikuuku kabili ku kulundulula bucibusa na bena mupalamano bakwe, “alyo busuma, alaba ne nsansa no mutende mu bumi.” Lelo, te fyo ciba ku ufutika. Afwaya ukucita ulufyengo no kucena bambi. Apaanga ukucita ulukaakala kabili aikolomwena ulukaakala. Ifiteyo fya mfwa fyaba pa mwinshi wakwe.

Solomone atwalilila ukusosa ati: “Uulinda akanwa kakwe e ubako mweo wakwe; uwasamuna akanwa kakwe, litentula kuli wene.” (Amapinda 13:3) Ukonaula ishina, ukukalifiwa, no ukukanaumfwana na bambi, e lyo no kucenwa fye ku mubili, fyonse kuti fyafuma mu kulanda ukwabula ukutontonkanya, ukulanda kwa bupumbu. Ukulanda ukwabula ukuilama kuti kwalenga no kuti Lesa etusenamina, pantu Lesa akalubulwisha cila muntu pa fyo asosa. (Mateo 12:36, 37) Cine cine ukulama sana akanwa kesu kukatucingilila ku boni. Lelo, kuti twasambilila shani ukulinda akanwa kesu?

Inshila imo iyayanguka pa kucite ci kukanalanda sana. Baibolo itila: “Mu bwingi bwa fyebo tamubula bupulumushi.” (Amapinda 10:19) Inshila na imbi kutontonkanya ilyo tushilalanda. Kalemba wapuutwamo alembele ati: “Kuli akapuuka ka kusosa ngo kulasaula kwa lupanga.” (Amapinda 12:18) Nga ca kuti uulelanda tatontonkenyepo kabela pa fyo alasosa, wene na balekutikako kuti bakalifiwa. E co, Baibolo ipanda amano ati: “Umutima wa mulungami welenganye ca kwasuka.”—Amapinda 15:28.

Beni Abacincila

Solomone atila “Mbokoya alakumbwa, kabili ica nsuuna yakwe tapali; lelo abacincila, umweo wabo uleniwa.” (Amapinda 13:4) Ulupapulo lumo lutila “Icishinka [caba pali ili pinda] ca kuti ukukumbwa kwa fye, kabili icacindama kupikintika. Bambokoya balakumbwa ifintu . . . bekalila fye ukukumbwa, kabili muli uko kukumbwa tamufuma nangu cimo.” Lelo, umweo, nelyo ififwaya, uwapikintika filasangwa—aleena.

Cinshi twingasosa pa bashimunuka ukuipeela kuli Yehova pa kukanafwaya ukushingamwa ne milimo? Bailanga ukuti balakumbwa ukwikala mu calo cipya ica kwa Lesa, lelo bushe balaitemenwa ukucitapo cimo pali ico? Icifwaikwa ku “bafuma mu bucushi bukalamba” ca kuti batetekele ilambo lya kwa Yesu  ilya cilubula, baipeela kuli Yehova no kulanga ukuipeela kwabo pa kubatishiwa.—Ukusokolola 7:14, 15.

Tontonkanyeni na pa fikabilwa pa kutinamina imilimo ya bwangalishi mu cilonganino. Kwena ukutinamina iyi milimo kwalitashiwa kabili kwalikoseleshiwa mu Malembo. (1 Timote 3:1) Lelo, ukufwaisha fye icifulo takwakumanina. Pa kuti mufikepo pa kupeelwa uyo mulimo mufwile ukulundulula imibele ikabilwa no kulamuka. Ico cikabila ukubombesha.

Ubulungami Bulacingilila

Umulungami alalundulula imibele ya bukapepa kabili asosa icine. Aleshiba ukuti ukubeepa kutoba ifunde lya kwa Yehova. (Amapinda 6:16-19; Abena Kolose 3:9) Ulwa ici, Solomone atila: “Umulungami apato mulandu wa bufi; lelo umubifi alapimpinusha no kuleto kuseebana.” (Amapinda 13:5) Uwa mano tataluka fye ubufi; lelo, alibupata no kubupata. Alishiba ati nangu ubufi bumoneke shani ubushingaleeta ububi, bulalenga abantu ukuleka ukuumfwana. Na kabili, abantu balaleka ukucetekela uwa bufi. Umubifi alaiseebanya pa kubepa nelyo mu nshila fye imbi, ne ci cilenga aikatwe nsoni.

Ku kulanga ukuti ukucita icalungama mu menso ya kwa Lesa kulanonsha, imfumu ya mano yatila: “Ubulungami bulindo wa mibele ya bumpomfu, lelo ububifi bupotamiko mubembu.” (Amapinda 13:6) Ukupala icubo, ubulungami bulacingilila umuntu, lelo, ububifi bulamonaula.

Mwibepekesha Ukuba Ifyo Mushaba

Ukulanga ifyo imfumu ya Israele yaishiba umuntunse, yatila: “Kuli uuicindamika fye nangu ashaba na fyuma nangu pamo; no uibusha fye nangu aba ne fyuma ifingi.” (Amapinda 13:7) Umuntu napamo te kuti abe ifyo amoneka ukuba. Abapiina bamo kuti baitunga ukuba bakankaala—napamo ukuitakisha, pa kuti abantu bamone kwati ba fyuma, nelyo pa kuti fye bamoneka aba pa muulu. Uwa fyuma kuti alabepekesha ukuba umupiina, pa kuti fye afise icuma cakwe.

Ukuitunga ukuba ne fyuma no kuifisa kwine takwawama. Nga tatwakwata ifyuma, ukupoosa indalama pa fya bwanalale pa kuti fye tulemoneka kwati tuli bakankaala kuti kwalenga ulupwa lwesu ukukanakwata ifikabilwa mu bumi. Kabili umuntu uulenga bambi ukumona kwati mupiina nangu line alikwata indalama kuti aba uwa kaso, alaipusula  umucinshi ne nsansa ififuma mu kuba kapekape. (Imilimo 20:35) Ukuba abafumacumi mu bumi kulawamya imikalile.

Mwilafwaya Ifyacilamo

Solomone atila, “Ica kukonsolwelo mweo wa muntu bucindami bwakwe; lelo uwabulwa taangwa kupanga kwa cipondo.” (Amapinda 13:8) Cinshi tulesambililako kuli iyi nsoso?

Mwaliba ubusuma mu kuba ne fyuma, lelo te lyonse ifyuma fileeta insansa. Mu nshita shayafya isho tuleikalamo, ilingi aba fyuma balekatwa ku tupondo pa kuti indalama shilipilwe pa kubalubula. Limo, uwa fyuma kuti alipila indalama pa kuti wene nelyo uwa mu lupwa lwakwe eipaiwa. Lelo, ilingi uwiketwe ku cipondo balamwipaya. Uwa fyuma lyonse alaba no yo mwenso.

Umupiina tasakamikwa ulwa ico. Kwena, napamo te kuti akwate fya bwanalale ifyo abakankaala baipakisha, lelo, te lingi engekatwa ku tupondo. Ubu e busuma bumo ubwaba mu kukanafwaya ukukwata ifyacilamo no kukanapoosa inshita yesu na maka mu kukonkelela ifyuma.—2 Timote 2:4.

Sekeleleni mu “Cengelo”

Solomone atwalilila ukulanga ukuti ukucita ifintu ukulingana ne fifwaya Yehova kulatunonsha. Atila: “Icengelo ca balungami cilengo kusamwa; lelo inyali ya babifi ikashima.”—Amapinda 13:9.

Inyali imininako ifyo tukabila pa kuti inshila yesu mu bumi ibuute. ‘Icebo ca kwa Lesa ni nyali ku makasa ya mulungami, kabili lubuuto ku nshila yakwe.’ (Amalumbo 119:105) Muli cene mwaba ukwishiba kushipwa na mano ya kwa Kabumba. Nga twaumfwikisha sana ubufwayo bwa kwa Lesa, e lyo ulubuuto lwa ku mupashi ulututungulula lubalika sana. Mwandini ico cilaleta insansa! Mulandu nshi uwa kupumbukila ku mano ya pano nse nelyo ku ciitwa “ukwishiba, lelo icishili kwishiba?”—1 Timote 6:20; 1 Abena Korinti 1:20; Abena Kolose 2:8.

Umubifi wena, nangu ulubuuto lwa nyali yakwe lubalike shani kabili nangu engamoneka shani umukankaala, inyali yakwe ikashima. Akaba mu mfifi, umo ulukasa lwakwe lukalaipununa. Na kabili, “takwakabe cilambu” kuli wene.—Amapinda 24:19, 20.

Lelo, cinshi tufwile ukucita nga ca kuti tatwishibe ifyo tufwile ukucita pa fintu fimo? Ni shani nga ca kuti tuletwishika nampo nga natukwata insambu sha kucitapo cimo? Amapinda 13:10 yasoka ati: “Ukuituumika kupeela fye ukushashala.” Ukucita ifyo tushishibe nelyo ifyo tushikwete insambu ya kucita kuituumika kabili kukalenga twapusana na bambi. Bushe te kuti ciwame ukwipusha bambi abaishiba ifyo fintu kabili abashilimuka? Imfumu ya mano yatila: “Ku bafundikana kwaba amano.”

 Ibakeni ku Kwenekela Ifya Fye

Indalama kuti shatwafwa. Ukukwata indalama ishingi kwawama ukucila ukumemenga ifintu nelyo ukuba mu cipowe. (Lukala Milandu 7:11, 12) Lelo, ubo twingamona ngo busuma mu fyuma finonkwa mu nshila yalubana buba bwa cimbepa. Solomone asoka ati: “Ifyuma ifyanonkwa mu lubilo fikacepa, lelo uulonganya ku minwe akafusha.”—Amapinda 13:11.

Ku ca kumwenako, tontonkanyeni ifyo ifyangalo fya cela mushuke fibeleleka. Uuteye ifyangalo fya cela mushuke kuti ashitika indalama isho acucutikile pa kwenekela ukunonka ishingi. Lelo, ici ilingi cilenga ulupwa ukuculilamo! Cinshi cicitika nga ca kuti uwa fyangalo fya cela mushuke acimfya? Apo indalama shaisa fye ukwabula ukushibombela, napamo te kuti amone ukuti nashicindama sana. Kabili, napamo te kuti eshibe fye no kusunga indalama anonka. Bushe ifyuma fyakwe te kuti filobe bwangu nga fintu fye afinonkele? Lelo, ifyuma finonkwa panono panono pa kubomba imilimo isuma—filaya filefula kabili filabomfiwa bwino.

Solomone atila: “Icacetekelwa icashimba cilwaliko mutima; lelo icafwaiwa icaisa muti wa mweo.” (Amapinda 13:12) Ifyacetekelwa ifishiisa filafuupula ne ci cilalwalika umutima. Ici cilacitika mu mikalile yesu iya cila bushiku. Lelo, te fyo caba ku fyenekelwa ifyashimpwa pa Cebo ca kwa Lesa. Kuti twacetekela umupwilapo ukuti fikafishiwapo. Ne fyo tumona kwati filecelwa te kuti fitufuupule.

Ku ca kumwenako, twalishiba ukuti icalo cipya ica kwa Lesa cili mupepi. (2 Petro 3:13) Tulafulukisha ukufishiwapo kwa malayo ya kwa Lesa ilyo tulelolela ne nsansa. Cinshi cicitika nga ca kuti ilyo tulelolela ukufishiwapo kwa malayo ya kwa Lesa twacincila mu “mulimo wa kwa Shikulu,” mu kukoselesha abasumina banensu, no kukosha bucibusa bwesu na Yehova? Ukucila ‘ukulwala umutima,’ tulasekelela. (1 Abena Korinti 15:58; AbaHebere 10:24, 25; Yakobo 4:8) Nga ca kuti ifyaenekelwa pa nshita ntali fyafishiwapo, fiba muti wa mweo—uupeela amaka no kupembesula icine cine.

Amalango ya kwa Lesa ni Ntulo ya Mweo

Ukulangilila ifyo ukuumfwila Lesa kukabilwa, Amapinda 13:13 yatila: “Uusuule cebo ailetelela; lelo uwatiine funde wene akalambulwa.” Nga ca kuti uwa misha asuula icebo pa kufilwa ukulipila imisha akwata, akalufya ne co abikile ukuti ciikatilo. Na ifwe bene, tukalofya fimo nga twafilwa ukumfwila amafunde ya kwa Lesa. Finshi twingalofya?

“Amalango ya wa mano kamfukumfuku ka mweo, ku kuleko kufumako ku fiteyo fya mfwa.” (Amapinda 13:14) Ukwikala ukwabula amalango ya kwa Lesa wa mano yonse, Yehova, kupusulwa ubutungulushi ubwingatwafwa ukwikala bwino kabili pa nshita ntali. Mwandini kuti twalofya icintu icishaikulila! Kanshi ica mano ico twingacita, kwangwa sana ku Cebo ca kwa Lesa no kuleka amatontonkanyo yesu, imilandile yesu, ne micitile yesu fyaumfwana na cene.—2 Abena Korinti 10:5; Abena Kolose 1:10.

[Ifikope pe bula 23]

Ukukonka ukufunda kwa mu Malembo musango wa kuisalapula uushaiwamina.

[Ifikope pe bula 24, 25]

“Umutima wa mulungami welenganye ca kwasuka”

[Ifikope pe bula 24, 25]

Ukubombesha “mu mulimo wa kwa Shikulu” kulatuletela insansa