Ukulanda pa fya ku Mupashi Kulakuulilila

“Mwileka icebo cabola cifume mu kanwa kenu, kano icebo conse icisuma ku kukuula umwabelo kukabila, ukuti cibe ica kusenamina ku baleumfwa.”—ABENA EFESE 4:29.

1, 2. (a) Bushe ukulanda kwacindama shani? (b) Bushe ababomfi ba kwa Yehova bafwaya ukubomfya shani ululimi lwabo?

LUDWIG Koehler kalemba wa madikishonari alembele ati: “Ukulanda cintu ca kusungusha, ca bupe, cipesha mano.” Napamo tatupoosako mano kuli ici ca bupe caumo mutengo icafuma kuli Lesa. (Yakobo 1:17) Lelo moneni ifyo tulufya ici cintu caumo mutengo lintu ubulwele bwa lupuma bwaonaula imilandile ya mutemwikwa wesu. Joan, uo umwina mwakwe alwele ulupuma nomba line alondolola ati: “Twalelanshanya sana. Ndafuluka isho nshita twalelanshanya!”

² Ukulanshanya kuti kwakosha bucibusa, ukupwisha ukupusana, ukukoselesha abakungumana, ukukosha icitetekelo, no kuwamya imikalile—lelo ifi fintu tafi-ishila fye. Imfumu ya mano Solomone yatile: “Kuli akapuuka ka kusosa ngo kulasaula kwa lupanga; lelo ululimi lwa ba mano lulaposha.” (Amapinda 12:18) Pamo nga babomfi ba kwa Yehova, tufwaya ukulanshanya kwesu kuleundapa no kukuulilila ukucila ukuti kulekalifya no kubongolola. Kabili tufwaya ukubomfya ululimi lwesu ku kulumbanya Yehova, mu butumikishi bwa ku cintubwingi na mu kulanshanya na banensu. Kemba wa malumbo aimbile ati: “Muli Lesa e mo tutakishisha akasuba konse, ne shina lyenu tuletootela pe.”—Amalumbo 44:8.

3, 4. (a) Bwafya nshi ifwe bonse twakwata ukukuma ku milandile? (b) Mulandu nshi tulingile ukupoosela amano ku milandile?

³ Umusambi Yakobo asoka ukuti: “Ululimi, takwaba muntunse uwingaluteeka.” Atucinkulako ukuti: “Ifwe bonse tulaipununa imiku iingi. Ngo muntu taipununa mu cebo, uyu ninshi muntu uwapwililika, uwingalama no mubili wakwe onse ku mukobelo.” (Yakobo 3:2, 8) Bonse tatwapwililika. E co limo nangu tulefwaya ukulanda ifisuma, te lyonse ifyo tulanda fikuulilila bambi nelyo ukutwala ilumbo kuli Kabumba. E co, tufwile ukusambilila ukwangwa ifyo tusosa. Kabili Yesu atile “Icebo conse ica buwelewele ico abantu balanda, bakalubulwilapo pa Bushiku bwa Bupingushi; pantu ku fyebo fyenu e ko mukalungamikilwa, kabili ku fyebo fyenu e ko mukalingilwa aba mulandu.” (Mateo 12:36, 37) Naendi, Lesa wa cine akatulubulwisha pa fyo tusosa.

⁴ Inshila imo iingatwafwa ukukanalanda ifyabipa kulalanda pa fya ku mupashi. Ici cipande calalanda pa fyo twingacite co, pa malyashi twingalandapo, no busuma twingasanga mu kulanda pa fikuulilila.

Angweni Umutima

5. Bushe mulimo nshi uwacindama umutima ubomba pa kulanda pa fikuulilila?

⁵ Pa kuti tulelanda pa fya ku mupashi, tufwile intanshi ukwishiba ukuti imilandile yesu ilanga ifyaba mu mutima. Yesu atile: “Ku bwingi  bwa fyaba mu mutima e fyo akanwa kalanda.” (Mateo 12:34) Mu nshila yaanguka kuti twatila, ifintu twatemwa ukulandapo e fyacindama kuli ifwe. E co tufwile ukuipusha ati: ‘Bushe ifyo nanda fisokolola cinshi pa fyo umutima wandi waba? Ilyo ndi na balupwa nelyo abasumina banandi, bushe nanda sana pa fya ku mupashi nelyo nanda sana pa mangalo, ifya kufwala, amafilimu, ifya kulya, ifintu nshitile, nelyo ifintu fimbi ifishacindama?’ Napamo mu kukanaishiba, imikalile yesu na matontonkanyo fyatonta sana pa fintu fishacindamisha. Ukuteluka mu fyo twatangisha mu bumi kuti kwawamyako amalyashi yesu ne mikalile.—Abena Filipi 1:10.

6. Mulimo nshi ukwetetula kubomba mu fyo tulanda?

⁶ Ukwetetula ni nshila imbi iingatulenga ukuwamyako ifyo tusosa. Nga ca kuti twaibikilishako ukutontonkanya pa fya ku mupashi, tukasanga ukuti tukalalanda sana pa fya ku mupashi. Imfumu Davidi yalimwene ici cishinka. Yaimbile ati: “Lekeni fibe ifyasuminishiwa ku cinso cenu ifyebo fya mu kanwa kandi na matontonkanyo ya mu mutima wandi, mwe Yehova.” (Amalumbo 19:14) Kabili kemba wa malumbo Asafi atile: “Ndetontonkanyo kubomba kwenu konse [mwe Lesa], no kwetetule milimo yenu.” (Amalumbo 77:12) Umuntu uwakwata umutima uwayangwa icine ca mu Cebo ca kwa Lesa alalanda sana pa fya kulumbanya. Yeremia afililwe ukuleka ukulanda pa fintu Yehova amusambilishe. (Yeremia 20:9) E fyo cingaba na kuli ifwe nga ca kuti lyonse tuleetetula pa fya ku mupashi.—1 Timote 4:15.

7, 8. Malyashi nshi ayakuulilila?

⁷ Ukukonka ukutantika kusuma ukwa fya ku mupashi kulenga twaba ne fya kulandapo ifingi ifikuulilila. (Abena Filipi 3:16) Ukulongana kukalamba, amabungano, ukulongana kwa pa cilonganino, impapulo shipya, ne lembo lya cila bushiku ne fyebo fyapulintwa ifya ilyo ilembo fitupeela ifintu fyaumo mutengo ifya ku mupashi ifya kwebako bambi. (Mateo 13:52) Kabili ifya kukumanya fya mu butumikishi bwesu ubwa Bwina Kristu filacincimusha lwa ku mupashi!

⁸ Imfumu Solomone yapoosele amano ku misango yalekanalekana iya miti, inama, ifyuni, ne sabi ifyo yamwene mu Israele. (1 Ishamfumu 4:33) Yabekelwe mu kulanda pa fyo Lesa abumba. Na ifwe kuti twacita cimo cine. Ababomfi ba kwa Yehova balatemwa ukulanda pa fyalekanalekana, lelo lyonse ifya ku mupashi filawamya ukulanshanya kwa bantu abatemwa ifya ku mupashi.—1 Abena Korinti 2:13.

“Twalilileni Ukutontonkanya Pali fi Fintu”

9. Finshi Paulo akonkomeshe abena Filipi?

⁹ Te mulandu na malyashi tulelanda, amalyashi yesu yakakuulilila bambi nga yaumfwana no kukonkomesha kwa kwa Paulo ku cilonganino ca mu Filipi. Alembele ati: “Tontonkanyeni fyonse ifya cine, fyonse ifya mushiye, fyonse ifyalungama, fyonse ifya musangwela, fyonse ifyatemwikwa, fyonse ifyawama, conse ica busuma icabako na conse ica kutasha icabako, twalilileni ukutontonkanya pali fi fintu.” (Abena Filipi 4:8) Ifyebo Paulo alanda fyalicindama sana ica kuti asosa ukuti “twalilileni ukutontonkanya pali fi fintu.” Tufwile ukwisusha imintontonkanyo yesu ne mitima ne fi fintu. E co, natumone ifyo ukwangwa cimo na cimo ica ifi fintu 8 Paulo alandilepo kwingatwafwa mu milandile yesu.

10. Bushe imilandile yesu kuti yasanshamo shani ifintu fya cine?

¹⁰ Mu fya cine mwaba ifyebo ifyacila pa kuba fye ifyalungika kabili ifishili fya bufi. Icine cintu calungama kabili ica cishinka, pamo nge cine ca mu Cebo ca kwa Lesa. E co, ilyo tulelanda na bambi pa cine ca mu Baibolo ico twatemwa, amalyashi ayatukoseleshe, nelyo ukufunda kwa mu Malembo ukwatwafwa, ninshi tuletontonkanya pa fintu fya cine. Lubali lumbi, tulakaana “icintu ca bufi iciitwa ukwishiba,” icimoneka kwati cine. (1 Timote 6:20)  Kabili tatucita ulwambo pa co twaumfwa nelyo ukushimika ifintu fishashininkishiwa.

11. Fintu nshi ifya mushiye twingalandapo?

¹¹ Ifya mushiye malyashi yabamo umucinshi kabili ayacindama, te yantu yashacindama. Yaba malyashi pa butumikishi bwesu ubwa Bwina Kristu, inshita shaibela tuleikalamo, no bucindami bwa kuba ne myendele isuma. Ilyo tulelanda pa fya mushiye, tukosha umupampamina wesu uwa kuba abalola lwa ku mupashi, ukusungilila bumpomfu, no kutwalilila ukushimikila imbila nsuma. Cine cine, ifisuma ificitika mu butumikishi bwesu na fimbi ificitika mu bwikashi ifitucinkulako ukuti tuleikala mu nshiku sha kulekelesha fyaba malyashi ya kucincimusha ayo twingalandapo.—Imilimo 14:27; 2 Timote 3:1-5.

12. Ukulingana no kufunda kwa kwa Paulo ukwa kutontonkanya pa fyalungama ne fya musangwela, finshi tushilingile ukucita?

¹² Ishiwi lya kuti ukulungama lipilibula ukucita ifyalungama mu menso ya kwa Lesa—ukucita umwabela ifipimo fyakwe. Bumusangwela kuba uushakowela mu matontonkanyo na mu  myendele. Ubukwakwa, imipulwe ya nsoni, nelyo amalyashi pa bulalelale fintu tushifwile ukulandapo. (Abena Efese 5:3; Abena Kolose 3:8) Ku sha ncito nelyo pa sukulu, Abena Kristu balafumapo mano mano lintu abo bali na bo batendeka ukulanda pa fya musango yu.

13. Landeni pa fya kumwenako fya malyashi ya fyatemwikwa na fyonse ifyawama.

¹³ Ilyo Paulo alanda ukuti tuletontonkanya ifyatemwikwa, alelanda pa fintu ifitemuna kabili ifisuma nelyo ifilenga paba ukutemwa, ukupusana na filya ifileta ulupato, ubukali, nelyo ukukansana. Ifyawama fyebo fisuma. Ifyebo fisuma ifya musango yu kuti fyaba malyashi pa bumi bwa bamunyina ba busumino na bankashi, ayafuma lyonse muli bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni! Ilyo mwabelenga ifi fipande fikosha icitetekelo, kuti mwalanshanya na bambi ifishinka mwatemwamo. Kabili ca kukoselesha nga nshi ukumfwa ifintu fya ku mupashi ifyo bambi bapwishishisha! Amalyashi ya musango yu yakalenga mu cilonganino mwaba ukutemwana no kwikatana.

14. (a) Finshi tufwile ukucita pa kulanga ubusuma? (b) Fintu nshi twingalandapo ku kutasha?

¹⁴ Paulo alanda pali “conse ica busuma.” Ubusuma bulosha ku mibele isuma. Tufwile ukushininkisha ukuti tulelanda ukulingana ne fishinte fya mu Malembo no kuti tatulekele ukulanda pa fyalungama, ifya musangwela, ne fisuma. Ica kutasha cipilibula “icingatashiwa.” Nga ca kuti mwaumfwa ilyashi lisuma nelyo mwamona uwaba ca kumwenako ca busumino mu cilonganino, landenipo—kuli uyo muntu na kuli bambi. Umutumwa Paulo libili libili aletasha bakapepa banankwe pa mibele yabo iisuma. (Abena Roma 16:12; Abena Filipi 2:19-22; Filemone 4-7) Kabili ifintu Kalenga wesu alenga fintu fya kumutashishapo. Muli ifi alenga mwaba ifingi sana ifyo twingalandapo mu malyashi yakuulilila.—Amapinda 6:6-8; 20:12; 26:2.

Mulelanda Amalyashi ya Kukuulilila

15. Lifunde nshi ilya mu Malembo lipeela abafyashi umulimo wa kulanshanya na bana babo ifya ku mupashi?

¹⁵Amalango 6:6, 7 yatila: “Ifyebo ifi, ifyo ndemweba lelo, fibe mu mitima yenu: kabili mulefundisha abana benu no mukoosha, mulefisosa na pa kwikala mu mayanda yenu na pa kwenda mu nshila, kabili pa kulaala na pa kubuuka.” Nga fintu twamona ili funde likabila abafyashi ukulalanshanya na bana ifya ku mupashi.

16, 17. Cinshi abafyashi ba Bwina Kristu bengasambilila ku fya kumwenako fya kwa Yehova na Abrahamu?

¹⁶ Yesu afwile alelanshanya sana na Wishi wa ku muulu pa mulimo wakwe uwa pe sonde. Yesu aebele abasambi bakwe ati: “Tata umwine uwantumine alimpeela ifunde lya fyo ndi no kulanda no kusosa.” (Yohane 12:49; Amalango 18:18) Abrahamu icikolwe afwile alelanshanya sana no mwana wakwe Isaki pa fyo Yehova abapaalile pamo ne fikolwe fyabo. Ukulanshanya kwa musango yu kufwile kwalyafwile Yesu na Isaki ukunakila ku kucita ukufwaya kwa kwa Lesa.—Ukutendeka 22:7-9; Mateo 26:39.

¹⁷ Abana besu na bo bakabila ukulanshanya  na bo ifya kukuulilila. Abafyashi bafwile ukusanga inshita ya kulanshanya na bana babo. Nga cingacitika bafwile ukuteyanya ukuliila capamo no lupwa nangu fye umuku umo cila bushiku. Ilyo balelya na pa numa ya ca kulya, bakulakwata inshita ya kulanshanya pa fikuulilila ifingafwa sana ulupwa ukuba na bumupashi busuma.

18. Landeni icacitike icilanga ubusuma bwaba mu kulanshanya kusuma pa kati ka bafyashi na bana.

¹⁸ Alejandro, painiya wa myaka ya mu kubangilila iya ba 20 ebukisha ifyo aletwishika ilyo ali ne myaka 14. Atila: “Pa mulandu wa bana be sukulu banandi na bakafundisha, natendeke ukutwishika nga Lesa eko aba nelyo nga Baibolo ya cine. Abafyashi bandi balepelulushanya na ine sana. Ukulanshanya na bo kwangafwile ukuleka ukutwishika muli iyi nshita ya-afya no kungafwa ukupingula bwino pa fintu mu bumi bwandi.” Ni shani pali ino nshita? Alejandro akonkanyapo ukuti: “Ncili njikala pa bafyashi. Lelo pa mulandu wa kuba abapamfiwa cilafya ukusanga inshita ya kulanshanya na batata. E co ifwe babili tulaliila capamo umuku umo mu mulungu ku ncito ku mwabo. Nalikatamika sana uku kulanshanya.”

19. Mulandu nshi ifwe bonse tukabila ukulanshanya ifya ku mupashi?

¹⁹ Bushe na ifwe tatukatamika amashuko ya kulanshanya ifya ku mupashi na basumina banensu? Tulakwata inshita ya kulanshanya kwa musango yu ilyo tuli pa kulongana, ilyo tuli mu butumikishi bwa mwi bala, na lintu tulebishanya, nelyo lintu tuli pa bulendo. Paulo alefuluka ukulanshanya na Bena Kristu mu Roma. Abalembeele ati: “Ndefuluka ukumumona, . . . pa kuti kube ukukoseleshanya pamo na imwe, umo na umo ku citetekelo ca mubiye, fyonse pamo icitetekelo cenu ne candi.” (Abena Roma 1:11, 12) Johannes, eluda wa Bwina Kristu atila: “Ukulanshanya pa fya ku mupashi na Bena Kristu banensu kulaafwa sana. Kulasansamusha no kulenga ifisendo fya cila bushiku ukumoneka ifyaanguka. Ilingi ndepusha abakoloci ukunjebako pa bumi bwabo ne fyalenga ukuti batwalilile ukuba aba busumino. Pa myaka iingi, nalilanda na bengi, kabili umo umo uwa aba bantu alimpandako amano no kunshilimuna ifyalenga ubumi bwandi ukuwaminako.”

20. Cinshi twingacita nga ca kuti umuntu tulelanshanya nankwe ali ne nsoni?

²⁰ Ni shani nga umo alemoneka ukukana-angwako ilyo mwatendeka ukulanshanya pa fya ku mupashi? Mwinenuka. Napamo kuti mwasangako inshita isuma limbi. Solomone atile: “Nga maapele ya golde mu fipe ifyacekwa fya silfere, icebo icasoswa apayene e fyo caba.” (Amapinda 25:11) Umfwikisheni balya abali ne nsoni. “Ukupanda amano kwa mu mutima wa muntu menshi ayashika, lelo umuntu wa mucetekanya alatapulamo.” * (Amapinda 20:5) Icacilapo ca kuti mwileka imibele ya bambi ukumulesha ukulanda pa fintu ifimufika pa mutima.

Mu Kulanshanya pa fya ku Mupashi Mwaliba Ubusuma

21, 22. Busuma nshi tusanga mu kulanshanya pa fya ku mupashi?

²¹ Paulo afundile ati: “Mwileka icebo cabola cifume mu kanwa kenu, kano icebo conse icisuma ku kukuula umwabelo kukabila, ukuti  cibe ica kusenamina ku baleumfwa.” (Abena Efese 4:29; Abena Roma 10:10) Kuti cakabila ukuibikilishako pa kuti ukulanshanya kwesu kube ukwa kukuulilila, lelo ifilambu fyena fingi. Ukulanshanya pa fya ku mupashi kutulenga ukwebako bambi pa lwa citetekelo no kukuula aba bwananyina.

²² E co, natubomfye ica bupe ca kulanda ku kusansamusha bambi no kulumbanya Lesa. Ukulanshanya kwa musango yu kukasansamusha ifwe no kukoselesha bambi. Pali fyonse, kukalenga Yehova ukusekelela pantu alyangwa ku fyo tulanda kabili alasekelela ilyo twabomfya ululimi lwesu bwino. (Amalumbo 139:4; Amapinda 27:11) Nga ca kuti tulelanda pa fya ku mupashi, kuti twacetekela ukuti Yehova takatulabe. Ukulanda pa babombela Yehova mu nshiku shesu, Baibolo itila: “E lyo abali na katiina kuli Yehova balesoshanya; na o Yehova alepeepeka, no kuumfwa, ne buuku lya kwibukisha lyalembelwe ku cinso cakwe, ilya babela Yehova akatiina, ilya batontonkanye shina lyakwe.” (Malaki 3:16; 4:5) Calicindama ukuti ifyo tulelanshanyapo fyaba fya kukuulilila lwa ku mupashi!

[Futunoti]

Bushe Kuti Mwayasuka Shani?

• Bushe ifyo tulandapo cinshi fisokolola pali ifwe?

• Fintu nshi ifya kukuulilila twingalandapo?

• Mulimo nshi uwacindama ukulanshanya kubomba mu lupwa na mu cilonganino ca Bwina Kristu?

• Busuma nshi bwaba mu kulanshanya pa fikuulilila?

[Amepusho]

[Ifikope pe bula 12]

Ukulanshanya kwa kukuulila kuba pali . . .

“fyonse ifya cine”

“fyonse ifya mushiye”

“conse ica kutasha icabako”

“fyonse ifyawama”

[Abatusuminishe]

Inkupo ya pali vidio, Stalin: icikope ca U.S. Army; Inkupo ya pa citabo ca Creator, Eagle Nebula: J. Hester and P. Scowen (AZ State Univ.), NASA

[Icikope pe bula 13]

Inshita ya ca kulya ni nshita isuma iya kulanda pa fya ku mupashi