Bushe Kuti Mwapingula Shani Ifya Mano?

SOLOMONE, imfumu ya ku kale iya bena Israele, atile: “Uwa mano aumfwa no kulundako ukusambilila.” Inshita shimo fwe bengi tulapingulapo ukucite fya buwelewele, pa mulandu wa kukanaumfwila ukupanda mano kwa bambi.—Amapinda 1:5.

Aya mashiwi ya kwa Solomone yalembelwe mu Baibolo, pamo na mashiwi yambi mu “mapinda amakana yatatu (3,000)” ayo ashikile. (1 Ishamfumu 4:32) Bushe kuti twanonkelamo mu kwishiba no kumfwila ukufunda kwakwe ukwa mano? Ee. Ifyo alembele filatwafwa “ukwishiba amano no kusalapula, ku kwiluke nsoso sha mucetekanya, ku kupokelelo kusalapula kwa kushilimuka, ubulungami no bupingushi no kutambalala.” (Amapinda 1:2, 3) Natulanshanye pa fya kutungulula fyaba mu Baibolo fisano ifingatwafwa ukupingula ifya mano pa fintu.

Tontonkanyeni pa Fikatumbukamo Ifingatwalilila pa Nshita Ntali

Mu fyo tupingula pa milandu imo mutumbuka ifikalamba. E ico, esheni ukwishibila kabela ifikatumbukamo. Mwileka ubusuma bwa pa kashita bumulenge ukukanamona ububi bukafumamo ku ntanshi. Amapinda 22:3 yatusoka ukuti: “Uwacenjela amono bubi no kubelama; abapelwa amano bapitapo no kukandwa.”

Kuti ca-afwa nga mwalemba umutande wa fingesafumamo, ifya pa kashita ne fingatwalilila pa nshita ntali. Ubusuma bwa pa kashita ubwingafuma mu kusala umusango wa ncito imo limbi malipilo yasuma no kuipakisha incito. Lelo bushe icingafumamo ica pa nshita ntali kukanalunduluka pa ncito? Bushe iyo ncito kuti yakabila mwakuukila kumbi, ukutali ne fibusa fyenu nelyo ulupwa? Bushe limbi kuti yamulenga ukuba mu ncende yabipa nelyo ukukanasekelamo ica kuti mwafuupulwa? Pitulukeni mu busuma no bubi, na pa numa pinguleni ico mwalamona ukuba icicindeme pali fyonse.

Tekanyeni

Ukukwankwanya mu kupingula pa fintu kuti mwafuma ifyabipa. Amapinda 21:5 yatusoka ukuti: “Amapange ya wacincila yatwala ku kutuntumika; lelo onse uwasampauka alola ku kubulwa.” Ku ca kumwenako, abapungwe abali mu cintemwa bafwile ukutekanya pa kwingila mu cupo. Nga te ifyo kuti bapita mu fyalembele William Congreve, umuNgeleshi walelemba ifyangalo ku kutendeka kwa ba1700, ati: “Nga twabutukila ukuupa nelyo ukuupwa, limbi kuti twaisalapila.”

Lelo, ukutekanya te cimo no kulaalikisha iyo. Ifyo tupingulapo fimo fyalicindama nga nshi ica kuti ica mano fye umuntu engacita kubombelapo bwangu bwangu. Nga  tuleshingashinga ukupingulapo limbi kuti catubipila nelyo ukubipila abantu bambi. Ukushingashinga ukupingula na ko kuti kwaba kupingulapo—ilingi line ukwa buwelewele.

Kutikeni ku Kufunda

Apo imibele taipalana, abantu babili te kuti balingane pa kupingula pa fintu ilyo baba na mafya yalemoneka ukulingana. Na lyo line, cisuma ukumfwa ku fyo bambi bapingwile ilyo bali na mafya ayapala ku yo tukwete. Bepusheni ifyo nomba batontonkanya pa co bapingwile ukucita. Ku ca kumwenako, pa kusala ubutukushi, ipusheni abaishiba bwino ubo butukushi bamwebe ifibi ne fisuma fyabamo. Busuma nshi basanga mu fyo basalile, kabili fipindami nshi nelyo ubusanso basangamo?

Batusoka ukuti: “Ukushaba kupanda amano amapange yafulunganiwa; lelo ukuli abapanda amano abengi amapange yaleminina.” (Amapinda 15:22) Kwena, ilyo tulefwaya ukupandwa amano no kusambilila ku fyacitikila bambi, tufwile ukwishiba ukuti kwi pele pele ni fwe tufwile ukuisalila kabili ni fwe tukashingamwa pali fyonse ifikafuma mu kusala twasala.—Abena Galatia 6:4, 5.

Muleumfwila Kampingu Wakanshiwa Bwino

Kampingu kuti atwafwa ukupingula bwino ifintu umwabela ifishinte fya kutendekelako ifyo tuisalila ukuti filetutungulula. Ku Bena Kristu, ici calola mu kuti balingile ukukansha kampingu wabo ukuti aleumfwana na matontonkanyo ya kwa Lesa. (Abena Roma 2:14, 15) Icebo ca kwa Lesa citweba ati: “Uko konse wenda umwishibe, na o akatambalike nshila shobe.” (Amapinda 3:6) Kwena, mu milandu imo abantu babili—abakansha kampingu bwino bwino—kuti bapingula ifyapusana.

Lelo, kampingu uwakanshiwa bwino takakonkelele ifi fyebo nga ca kuti umulandu ukumine ifintu ifyo Icebo ca kwa Lesa calesha. Ku ca kumwenako, kampingu ashakanshiwa ne fishinte fya Baibolo limbi kuti asuminisha umwaume ukwikala no mwanakashi pa ntanshi ya kuupana pa kuti bamone nga nabayana kuli umo no munankwe. Limbi kuti batontonkanya ukuti nabapingula bwino, ukumona ukuti, ici kuti cabafwa ukukanabutukila mu cupo cishingawama. Kampingu wabo limbi te kuti abasuushe. Lelo, umuntu onse uwacindamika ifyo Lesa amona ukukumana kwa mwaume no mwanakashi e lyo ne cupo takapingule ukucite cintu ca musango yo ica pa kashita fye kabili ica bucisenene.—1 Abena Korinti 6:18; 7:1, 2; AbaHebere 13:4.

Ifyo Ukupingula Kwenu Kukuma Bambi

Ilingi line, ifyo mupingula pa fintu kuti fyakuma bambi. E ico mwipingula ifya buwelewele ku mumbo—nelyo fye ifyatumpa—ifingabifya ukwampana kwenu ne fibusa na balupwa, nelyo no kucilisha, ukubifya ukwampana kwacindamisha na Lesa. Amapinda 10:1 yatila: “Umwana mwaume wa mano alenga wishi ukusamwa, lelo umwana mwaume umuwelewele bulanda kuli nyina.”

Kabili, mufwile ukwishiba ukuti inshita shimo cilakabilwa ukukanaumfwila ifibusa. Ku ca kumwenako, limbi kuti mwasalapo ukuleka ukusumina mu fya mipepele mwasuminemo kale ifyo nomba mwaishiba ukuti te fya mu Malembo. Limbi kuti mwafwaya ukwalula ubuntu bwenu apakalamba pa mulandu wa kufwaisha ukwikala umwabela  ifishinte fya kwa Lesa ifyo nomba mwapokelela. Ifyo mwingapingula limbi te kuti fisekeshe ifibusa fyenu fimo nelyo balupwa, lelo ukupingula konse ukusekesha Lesa ninshi kwa mano.

Pinguleni Ifya Mano pa Cintu Icakulisha

Abantu abengi tabaishiba ukuti bonse twalilolenkana no kusalapo pa kati ka mweo ne mfwa. Ukupingulapo ukwapala uku e ko abena Israele ba ku kale balolenkene na ko ilyo bali pa mupaka wa Calo Calaiwe mu 1473 B.C.E. Mose, umuntu Lesa alebomfya pa kulanda, abebele ati: “Nimbika ku cinso cenu umweo ne mfwa, ipaalo ne citiipu: e ico saleni umweo, ku kuleka mube no mweo, imwe no bufyashi bwenu, ku kutemwa Yehova Lesa wenu, ku kuumfwa kwi shiwi lyakwe, no kulambatila kuli wene; pantu e mweo wenu kabili e kutantalila kwa nshiku shenu, ku kuleka mwikale mu mpanga iyo Yehova alapile kuli bashinwe, kuli Abrahamu, kuli Isaki, na kuli Yakobo, ukubapeela.”—Amalango 30:19, 20.

Ukusesema kwa mu Baibolo no kupende nshita kulangilila ukuti tuleikala mu “nshita shaibela ishayafya” no kuti “imibele ya pano calo ileyaluka.” (2 Timote 3:1; 1 Abena Korinti 7:31) Ukwaluka kwasobelwa kukafika pa kalume pa bonaushi bwa bwikashi bwabotelela ubwa bantunse, ubukapyanwa ne calo cipya ica kwa Lesa icalungama.

Tuli pa nembenembe ya calo cipya. Bushe na imwe mukengilamo ku kuipakisha ubumi bwa muyayaya mu Bufumu bwa kwa Lesa? Nelyo bushe bakamufumya pe sonde ilyo ubuteeko bwa kwa Satana bukafumishiwapo? (Amalumbo 37:9-11; Amapinda 2:21, 22) Ni mwe bene mufwile ukuipingwila ico mufwile ukucita, ne co kuti camulenga ukuba no mweo nelyo ukumwipaisha. Bushe kuti mwatemwa ukumwafwa pa kuti mupingule bwino?

Nga mwasala umweo mufwile ntanshi ukusambilila ico Lesa afwaya. Ilingi line amacalici yalifilwa ukulungika pa kusambilisha ifyo Lesa afwaya. Intungulushi shabo shalilufya abantu pa kubalenga ukusumina ubufi no kucita ififulwisha Lesa. Tabafwaya ukulondolola ukuti umuntu umo umo akabila ukupingulapo ukupepa Lesa “mu mupashi na mu cine.” (Yohane 4:24) E mulandu wine abantu abengi bashipepela Lesa mu mupashi na mu cine. Lelo moneni ifyalandile Yesu: “Uushaba pamo na ine, ninshi alandwisha, no ushilonganya na ine, ninshi alasalanganya.”—Mateo 12:30.

Inte sha kwa Yehova balatemwa ukwaafwa abantu ukwishiba bwino Icebo ca kwa Lesa. Balatungulula amasambililo ya Baibolo lyonse ku muntu umo umo nelyo kwi bumba lya bantu pa nshita ne cifulo abo bantu bengafwaya. Abalefwaya ukubomfya bwino uku kupekanya bafwile ukulanda ne Nte sha kwa Yehova mu bwina mupalamano nelyo balembe kuli bakasabankanya ba Ulupungu lwa kwa Kalinda.

Kwena, bamo kuti limbi balishibako panono ico Lesa afwaya. Limbi kuti balicetekela icine ca mu Baibolo ne fyo yashintililwapo. Lelo, baleshingashinga ukupingulapo ukuipeela kuli Lesa. Cinshi? Kuti paba imilandu iyafulilako.

Bushe limbi tabaishiba ubucindami bwa kuipeela? Yesu alondolwele bwino ukuti: “Te onse uutila kuli ine, ‘Shikulu, Shikulu’ akengila mu bufumu bwa mu muulu, kano uucita ukufwaya kwa kwa Tata uwaba mu muulu e ukengilamo.” (Mateo 7:21) Ukwishiba fye Baibolo tacakumanina; kubombela na po. Icilonganino ca Bwina Kristu ica kubalilapo caimike ica kumwenako. Tubelenga pa bantu bamo mu cilonganino ca mu kubangilila ati: “Ilyo basumine Filipi, uwalebila imbila nsuma iya bufumu bwa kwa Lesa ne shina lya kwa Yesu Kristu, balibatishiwe, abaume na banakashi.” (Imilimo 2:41; 8:12) E ico, nga ca kutila umuntu napokelela Icebo ca kwa Lesa no mutima onse, nasumina ne fyo calanda, kabili aleikala umwabela ifipimo fya kwa Lesa, cinshi cilemulesha ukubatishiwa pa kuti alange ukuipeela kwakwe? (Imilimo 8:34-38) Kwena, nga tulefwaya Lesa atusenamine tufwile ukuitemenwa ukucite ci no mutima wa nsansa.—2 Abena Korinti 9:7.

Bamo batontonkanya ukuti ubwishibilo bakwata bunono te kuti baipeele kuli Lesa. Lelo bonse abaletendeka ukucita icipya mu  bumi batampa no bwishibilo ubunono. Nani uwaishiba incito lelo uwingatila aishibe fyonse ilyo atendeke fye? Pa kupingula ukubombela Lesa tufwile fye ukukwata ubwishibilo bwe sambilisho lya kutendekelako ilya mu Baibolo ne fishinte, pamo no kufwaisha kwa ku mutima ukwa kwikalila umwabela ilyo isambilisho ne fishinte.

Bushe bamo balashingashinga ukupingulapo pa mulandu wa kutiina ukuti limbi kuti bafilwa ukwikalila ku kupingulapo kwabo? Ca cine mulabako ukulanguluka mu fintu ifingi ifyo abantu balaya. Umuntu uwapingulapo ukuupa no kukwata abana limbi kuti aleumfwa ukukanafikapo, lelo ukuipeelesha kumucincisha ukubombesha. Mu kupalako, namutekenya wacaice uupokele lasenshi nomba line kuti alelanguluka ati limbi alapanga ubusanso pa musebo—no kucilisha nga naishiba ifipendo filanga ukuti ababa sana mu busanso bwa pa musebo ni banamutekenya bacaice ukucila abakalamba. Lelo, ukwishibe co, cikamwafwa, ukumulenga ukwensha bwino bwino. Te kuti apwishe ubwafya pa kutiina ukuyapoka lasenshi!

Saleni Umweo!

Baibolo ilangilila ukuti amapolitiki ya buno bwikashi, ubunonshi, ne mipepele na batungilila ifi fintu bali no kufumishiwa pano isonde nomba line. Lelo, abantu abacita ica mano pa kusala ubumi kabili ababombelapo, bakekalilila. Apo e bakatendekelapo ukupanga ubwikashi bwa calo cipya, bakabombako incito ya kulenga lino isonde ukuba paradaise, nga filya fine Lesa alefwaya cibe. Bushe kuti mwatemwa ukubombako uyu mulimo wa nsansa uukatungululwa na Lesa?

Nga kuti mwatemwa, pingulenipo ukusambilila Icebo ca kwa Lesa. Pinguleni ukusambilila ifyo Lesa afwaya pa kumusekesha. Pinguleni ukwikala umwabela ukufwaya kwa kwa Lesa. Icacilanapo, pinguleni ukufishapo ukupingulapo kwenu ukufika na ku mpela. Ukusupula kwa mulandu ni uku, saleni umweo!

[Ifikope pe bula 4]

Tekanyeni pa kupingula pa fintu fyacindama

[Icikope pe bula 5]

Kutikeni ku kupanda amano pa ncito mulefwaya ukulabomba

[Ifikope pe bula 7]

Abapingulapo ukubombela Lesa lelo bakabombako ku kulenga lino isonde paradaise