Ukusambililako ku Lupwa lwa kwa Yesu Ulwa Pano Isonde

CINSHI mwaishiba pa lupwa lwa kwa Yesu, ulo aikele nalo pa myaka 30, ukutula apo afyalilwe mpaka abatishiwa? Cinshi Amalandwe yatweba? Cinshi twingasambililako nga twabebeta ulupwa lwakwe? Kuti mwanonkelamo mu fyasuko kuli aya mepusho.

Bushe Yesu afyalilwe mu lupwa ulukankaala? Yosefe, wishi wa pano isonde, ali ni kabasa. Uyo mulimo wali uwakosa icine cine. Ilingi walesanshamo ukutema imiti iyo balefumyako imbao. Ilyo abafyashi ba kwa Yesu aba pano isonde baile ku Yerusalemu inshiku 40 pa numa ya kufyalwa kwakwe, bapeele umutuulo we lambo uwalandilwepo mu Malango. Bushe bapeele umwana wa mpaanga pamo ne nkunda nelyo icipeele, nga fintu Amalango yasosele? Iyo. Cimoneka kwati tabakwete uyo mutuulo. Lelo, Amalango yaliteyenye ifyo abapiina bali no kupeela. Yosefe na Maria bacitile ifyasoswa mu Malango, e co bapeele “Ifipele fibili nelyo utwana twa nkunda tubili.” Ukupeela ifyuni ifyanaka umutengo, kwalangile ukuti ulupwa lwabo lwali lupiina.—Luka 2:22-24; Ubwina Lebi 12:6, 8.

Cailanga fye apabuuta ukutila Yesu Kristu, Uukateeka abantunse bonse ku ntanshi, afyalilwe mu lupwa ulupiina, mu bantu abalebombesha  pa kusanga ifikabilwa mu bumi. Aishileba kabasa, nga filya fine wishi aali. (Mateo 13:55; Marko 6:3) “Nelyo [Yesu] aali uwacindama” mu muulu, umo ali icibumbwa ca mupashi ica maka, Baibolo itila, “aisangwile umupiina” pa mulandu wesu. Aliicefeshe, aaba umuntu no kukulila mu lupwa lwa bantu yawe yawe. (2 Abena Korinti 8:9; Abena Filipi 2:5-9; AbaHebere 2:9) Yesu tafyalilwe mu lupwa ulukankaala. Napamo e calengele na abantu bamo ukwangukililwa ukuba na wene. Icifulo cakwe mu bwikashi tacabapumbwile. Bamutemenwe pa fyo alebasambilisha, pa mulandu wa mibele yakwe iisuma, na pa milimo yakwe iya kupapusha. (Mateo 7:28, 29; 9:19-33; 11:28, 29) Twamona ukuti Yehova Lesa alibomfeshe amano pa kuleka Yesu ukufyalilwa mu lupwa lwa bantu yawe yawe.

Nomba natulande pa ba mu lupwa lwa kwa Yesu no kumona ifyo twingasambililako kuli bene.

Yosefe—Umwaume Walungama

Lintu Yosefe aishibe ukuti nkobekela wakwe ali pa bukulu “ilyo bashilaba pamo,” alifililwe ica kucita. Alitemenwe sana Maria, na lyo line aliselaushiwe ku co amwene nga ubulalelale. Ifyacitike fyonse fyamoneke kwati fyamupoka insambu sha kuba umulume wakwe ku ntanshi. Mu nshiku shakwe, umwanakashi uwakobekelwa alemonwa fye ngo mukashi wa mwaume akobekelwako. Pa numa ya kutontonkanyapo, Yosefe asalilepo ukuleka Maria mu bumfisolo pa kuti tapoolelwe amabwe pali bucilende bwakwe.—Mateo 1:18; Amalango 22:23, 24.

Lyene malaika amoneke kuli Yosefe mu ciloto no kusosa ati: “Witiina ukusenda umukashi obe Maria ku mobe, pantu icaimitwa muli wene ni ku mupashi wa mushilo cafuma. Akafyala umwana mwaume, kabili ukamwinike shina lyakwe Yesu, pantu akapususha abantu bakwe ku membu shabo.” Ilyo aebelwe ubo bukombe bwafumine kuli Lesa, Yosefe acitile ifyo malaika amwebele kabili asendele Maria ku mwakwe.—Mateo 1:20-24.

Ilyo acitile ci, ulya mwaume wa busumino alengele ifyo Yehova asosele ukupitila muli Esaya fifishiwepo. Atile: “Moneni, Umukashana akemita, akafyala umwana mwaume, no kumwinike shina Imanuele.” (Esaya 7:14) Yosefe ali muntu wa bumupashi icine cine uwatashishe no kucindika ishuko lya kuba wishi wa pano isonde uwa kwa Mesia. Acitile fyo nangu line alishibe ukuti umwana mwaume wa kwa Maria uwa bubeli tali na kuba umwana wakwe uwa kuifyalila.

Yosefe atalwike ku kupange cupo na Maria mpaka fye ilyo apaapile umwana mwaume. (Mateo 1:25) Kwena cifwile tacayangwike ku ba cupo cipya ukutaluka ku kupange cupo. Na lyo line, calimonekesha ukuti balefwaya Wishi wa kanya ukwishibikwa bwino bwino. Mwandini ici, ca kumwenako cisuma ica kuilama! Yosefe aangilwe sana ku fya ku mupashi ukucila ukwangwa ku nsuuna ya cifyalilwa.

Imiku ine, malaika aebele Yosefe ifya kukusha uyu mwana. Imiku itatu pali iyi, amwebele uko ali no kukushisha kalume. Alekabila ukwangufyanya ukucita ifyo malaika amwebele pa kuti umwana apusuke. Imiku yonse ine, Yosefe alicitile ifyo aebelwe ukwabula ukwikata ku cani. Intanshi atwele umwana munono ku Egupti na pa numa amubweseshe ku Israele. Ici calengele Yesu munono ukukanaipaiwa ilyo Herode aleipaya utunya utwaume. Kabili icumfwila ca kwa Yosefe calengele ukusesema pali Mesia ukufishiwapo.—Mateo 2:13-23.

Yosefe asambilishe Yesu umulimo pa kuti alesanga ifyo alekabila. E co, Yesu taishibikwe fye ati “mwana wa kwa kabasa,” aleitwa no kuti “kabasa.” (Mateo 13:55; Marko 6:3)  Umutumwa Paulo alembele ati Yesu ‘alyeshiwe muli fyonse nga ifwe.’ Ici cifwile fye casanshishemo no kubombesha ukusakamana ulupwa lwakwe.—AbaHebere 4:15.

Na ku kulekelesha, tumona ubushininkisho bwa kuti Yosefe alipimpiile ukupepa kwa cine. Ifi e fyo Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGriki yalangilila ilyo yalanda pali wene umuku wa kulekeleshako. Yosefe asendele ulupwa lwakwe ku Yerusalemu ku ca Kucilila. Nangu ca kuti baume fye balekabila ukuyako, Yosefe alesenda ulupwa lwakwe ku Yerusalemu “cila mwaka.” Ali-ipeeleshe sana, pantu baleenda bakilomita 100 ukufuma ku Nasarete ukufika ku Yerusalemu. Lelo, pali iyi nshita yalandwapo mu Malembo, Yesu tali pe bumba lyalebwelelamo. Bailemusanga pe tempele, alekutika no kwipusha bakafundisha ba Malango. Nangu ca kuti Yesu ali fye ne myaka 12, alangilile ukuti ali wa mano sana kabili alishibe Icebo ca kwa Lesa. Ici catulanga ukuti abafyashi ba kwa Yesu bafwile balimusambilishe bwino. Bamukushishe ukuba kalume watemwa ifya ku mupashi. (Luka 2:41-50) Cimoneka kwati Yosefe aafwile pa numa ya iyi nshita, pantu talandwapo na kabili mu Malembo.

Ca cine, Yosefe ali mulungami uwasakamene sana ulupwa lwakwe, lwa ku mupashi na lwa ku mubili. Ilyo mwaishiba ico Lesa afwaya ifwe ukucita pali leelo, bushe mulapashanya Yosefe, pa kwangwa intanshi ifya ku mupashi mu bumi bwenu? (1 Timote 2:4, 5) Bushe mulaitemenwa ukuumfwila ifyo Lesa aasosa mu Cebo cakwe, no kulanga ukuti mulanakila nga Yosefe? Bushe mulasambilisha abana benu ukulanshanya na bambi ifya ku mupashi?

Maria—Umubomfi wa kwa Lesa Uwabula Bukaitemwe

Maria, nyina kwa Yesu, ali mubomfi wa kwa Lesa umusuma nga nshi. Ilyo Malaika Gabriele amwebele ukuti akafyala umwana, alisungwike. Apo ali nacisungu, tabalile ‘akumana na mwaume.’ Ilyo aishibe ukuti ali no kufyala umwana ukupitila mu mupashi wa mushilo, aliicefeshe no kusumina ifyo bamwebele. Atile: “Moneni! Ndi musha mwanakashi uwa kwa Yehova! Nacibe ifyo fine umwabela icebo cenu.” (Luka 1:30-38) Alikatamike sana ishuko lya ku mupashi ica kuti aliitemenwe ukushipikisha ubwafya bonse ubo ukucite co kwali no kuleeta.

Cine cine, ukusumina uyu mulimo kwa-alwile ubumi bwakwe bonse apo ali mwanakashi. Ilyo aile ku Yerusalemu ku kusangululwa, Simeone, umwaume umukoloci uutiina Lesa  amwebele ati: “ulupanga ulutali lukapula mu mweo obe wine.” (Luka 2:25-35) Cimoneka kwati alelanda pa fyo Maria ali no kuumfwa pa kumona Yesu bamukaana ku bengi na kuli pele pele apoopelwa pa cimuti.

Ilyo Yesu alekula, Maria aleibukisha ifyacitike mu bumi bwakwe, “alatontonkanyapo mu mutima wakwe.” (Luka 2:19, 51) Na o ali wa bumupashi nga filya fine Yosefe ali kabili alikatamike ifyalecitika e lyo ne fyebo ifyalefishapo ukusesema. Afwile lyonse aletontonkanyapo pa fyo Malaika Gabriele amwebele ilyo atile: “Uyu akaba umukalamba kabili aketwa Umwana wa Wapulamo; kabili Yehova Lesa akamupeele cipuna ca bufumu ica kwa Davidi wishi, kabili akabe mfumu pe na pe pa ng’anda ya kwa Yakobo, no bufumu bwakwe tabwakabe ne mpela.” (Luka 1:32, 33) Cine fye, alyangilweko kwi shuko lya kuba nyina wa pano isonde uwa kwa Mesia.

Bumupashi bwa kwa Maria na kabili bwalimoneke ilyo akumene na Elisabete, lupwa lwakwe. Uyu na o aimite mu cisungusho. Ilyo Maria amumwene, atashishe Yehova kabili alangile ifyo atemwa Icebo ca kwa Lesa. Asosele ifyalandileko Hana mwi pepo lyakwe ilyalembwa muli 1 Samwele icipandwa 2 kabili alandileko na pali fimo ifyaba mu mabuuku yambi aya mu Malembo ya ciHebere. Ukwishiba Amalembo kwalangilile ukuti alilingile ukuba nyina uwaipeelesha kabili uutiina Lesa. Aali no kubombela pamo na Yosefe mu kukusha umwana wakwe muli bumupashi.—Ukutendeka 30:13; 1 Samwele 2:1-10; Malaki 3:12; Luka 1:46-55.

Maria alicetekele sana ukuti umwana wakwe ali ni Mesia, kabili ico citetekelo tacacepele na lintu Yesu afwile. Ilyo Yesu abuushiwe, tapakokwele, Maria alongene pamo na basambi ba kwa Yesu aba busumino abakumene ku kupepa pamo na batumwa. (Imilimo 1:13, 14) Abakile ubusumino bwakwe, te mulandu ne fyo alungulushiwe ukumona umwana wakwe uwatemwikwa afwa pa cimuti.

Kuti mwanonkelamo shani mu kusambilila pa bumi bwa kwa Maria? Bushe mulasumina ukubombela Lesa nangu line mufwile ukuipusulako fimo? Bushe mwalicindamika uyu mulimo pali leelo? Bushe mulebukisha ifyo Yesu asoobele no kufilinganaya ku filecitika pali lelo, ‘ukufitontonkanyapo mu mitima yenu’? (Mateo, Ifipandwa 24 na 25; Marko, icipandwa 13; Luka, icipandwa 21) Bushe mulapashanya Maria pa kwishiba sana Icebo ca kwa Lesa, ukucibomfya libili libili ilyo mulelanshanya na bambi? Bushe mukatwalilila ukucetekela Yesu te mulandu na mafya yengesa pa mulandu wa kuba abasambi bakwe?

 Bamunyina ba kwa Yesu—Bafwile Ba-alwike Fye

Cimoneka kwati bamunyina ba kwa Yesu tabamutetekele mpaka fye ilyo afwile. Napamo e co bashasangilweko ilyo afwile pa cimuti, e lyo limbi e calengele no kuti Yesu ashingamike umutumwa Yohane ukusakamana banyina. Balupwa lwa kwa Yesu balilangile ukuti tabamucindike. Pa nshita imo basosele no kuti Yesu “napena.” (Marko 3:21) Apo Yesu ali na balupwa abashatetekele, pali leelo, ababa na balupwa abashatetekela balingile ukucetekela ukuti Yesu alomfwikisha ifyo bayumfwa ilyo balupwa babapumya pa citetekelo cabo.

Lelo, ilyo Yesu abuushiwe, cimoneka kwati bamunyina balitendeke ukumutetekela. E po bali pe bumba lyakumene mu Yerusalemu ilyo ubushiku bwa Pentekoste wa mu 33 C.E., bushilafika kabili bapepeele pamo na batumwa mu mukoosha. (Imilimo 1:14) Ukubuushiwa kwa kwa Yesu, kufwile e kwalengele baalule imitima, no kuba abatumwa bakwe. Tatufwile ukusondwelala ukuti, balupwa lwesu abashasumina mu fyo twasumina tabakabale abaaluka.

Ukulingana na Malembo, Yakobo, munyina Yesu kuli nyina, uo amonekeko alibombeshe sana mu cilonganino ca Bwina Kristu. Alembele kalata wapuutwamo na Lesa ku Bena Kristu banankwe, ukubafuunda ukutwalila aba citetekelo. (Imilimo 15:6-29; 1 Abena Korinti 15:7; Abena Galatia 1:18, 19; 2:9; Yakobo 1:1) Yuda, munyina Yesu na umbi alembele kalata wapuutwamo umo akoseleshe abasumina banankwe ukulwila icitetekelo cabo. (Yuda 1) Yakobo na Yuda tabalangile mu makalata yabo ukuti Yesu ali lupwa lwabo pa kuti banashenashe Abena Kristu banabo. Cine fye kuti twasambiliako isambililo lisuma kuli bene ilya kuba abafuuka!

E co, finshi twasambililako ku lupwa lwa kwa Yesu? Twasambilako ukuipeelesha mu kupepa uko twingalanga muli ishi nshila: (1) Ukutwalilila ukucita ubufwayo bwa kwa Lesa te mulandu na mesho yesa pa mulandu wa kucita co. (2) Angweni ku fya ku mupashi intanshi, nangu line mufwile ukuipusula pa kucite co. (3) Kansheni abana benu umwabela Amalembo. (4) Te kwesha ukuleka ukwafwa balupwa lwenu abashasumina mu fyo mwasuminamo. (5) Te kwesha ukuitakisha nga ca kuti bamo ababa no bulashi mu cilonganino ca Bwina Kristu ni balupwa lwenu nelyo mulomfwana sana na bo. Ca cine, ukusambilila pa lupwa lwa kwa Yesu ulwa pano isonde kulatupalamika kuli wene kabili kulalenga twatasha sana Yehova pa kusala ulupwa ulwa bantu yawe yawe ukukusha Yesu.

[Ifikope pe bula 4, 5]

Yosefe asendele Maria ukuba umukashi wakwe no kulenga ukusesema kwa pali Mesia ukufishiwapo

[Ifikope pe bula 6]

Yosefe na Maria basambilishe abana babo ifya ku mupashi e lyo no bucindami bwa kubomba imilimo

[Ifikope pe bula 7]

Nangu line bakulile mu lupwa lwa bumupashi, bamunyina Yesu tabamucetekele mpaka fye ilyo afwile

[Ifikope pe bula 8]

Yakobo na Yuda, bamunyina Yesu kuli nyina bakoseleshe Abena Kristu banabo