Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

“Ishiwi Lyabo Lyaile mwi Sonde Lyonse”

“Ishiwi Lyabo Lyaile mwi Sonde Lyonse”

“Ishiwi Lyabo Lyaile mwi Sonde Lyonse”

“Kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya mupashi wa mushilo.”—MATEO 28:19.

1, 2. (a) Mulimo nshi Yesu apeele abasambi bakwe? (b) Cinshi calengele Abena Kristu ba kubalilapo ukubomba ulya mulimo ushaikulila?

ILYO Yesu ali mupepi no kuya ku muulu, apeele abasambi bakwe umulimo. Abebele ati: “Kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya mupashi wa mushilo.” (Mateo 28:19) Mwandini uyo wali mulimo ushaikulila!

2 Taleni tontonkanyeni! Pa Pentekoste wa mu 33 C.E., abasambi mupepi na 120 bapokelele umupashi wa mushilo no kutendeka ukufishapo ulya mulimo pa kwebako bambi ukuti Yesu e Mesia walaiwe, umo ipusukilo lyaishila. (Imilimo 2:1-36) Bushe ibumba lyacepe fyo lyali no kushimikila shani ku “nko shonse”? Ku bantunse tacali na kucitika, lelo “kuli Lesa fyonse kuti fyacitwa.” (Mateo 19:26) Abena Kristu ba kubalilapo baletungililwa no mupashi wa mushilo uwa kwa Yehova, kabili bali abacincila. (Sekaria 4:6; 2 Timote 4:2) E co, mu myaka amakumi fye ayanono, umutumwa Paulo asosele ati: Imbila nsuma yabililwe “ku cibumbwa conse ica mwi samba lya muulu.”—Abena Kolose 1:23.

3. Cinshi cafimbilikishe “ingano” sha buKristu bwa cine?

3 Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, ukupepa kwa cine kwalyanene. Lelo, Yesu aliseseme ati inshita ikesa ilyo Satana akatanda “amankumba” kabili “ingano” sha buKristu bwa cine shikafimbilikishiwa pa myaka iingi mpaka inshita ya kulobolola. Ici calicitike ilyo abatumwa bafwile.—Mateo 13:24-39.

Umulimo Ulelunduluka Sana Pali Lelo

4, 5. Ukutula mu 1919, mulimo nshi Abena Kristu basubwa batendeke ukubomba, kabili mulandu nshi ushayangukile?

4 Mu 1919, inshita ya kupaatula ubuKristu bwa cine ku mankumba yalifikile. Abena Kristu basubwa balishibe ukuti na pali ilya nshita balekabila ukubomba umulimo ukalamba uo Yesu abapeele. Balishininkishe ukuti baleikala “mu nshiku sha kulekelesha” kabili balishibe no kusesema kwa kwa Yesu ukwa kuti: “Ne mbila nsuma iyi ya bufumu ikabilwa ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse; e lyo impela ikesa.” (2 Timote 3:1; Mateo 24:14) Balishibe ukuti umulimo walipo wali uukalamba icine cine.

5 Lelo nga filya fine cali ku basambi mu 33 C. E, umulimo balya Bena Kristu basubwa bakwete tawayangwike. Bali fye amakana yanono sana mu fyalo ifinono fye. Bushe bali no kushimikila shani imbila nsuma “pano isonde ponse”? Ibukisheni ukuti abantu pe sonde balifulile napamo ukufuma pa mamilioni 300 mu nshita ya kwa Kaisare ukufika ku mabilioni napamo yabili pa numa ya nkondo ya calo iya kubalilapo. Kabili mu myaka yonse iya ba1900 impendwa yali no kulakula lubilo lubilo.

6. Bushe ukusabankanya imbila nsuma kwalundulwike ukufika pi muli ba1930?

6 Na lyo line, nga filya cali kuli bamunyinabo ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, ababomfi ba kwa Yehova abasubwa, batetekele sana Yehova no kutendeka ukubomba kabili umupashi wakwe wali na bo. Ilyo calefika pa kati ka ba1930 bakasabankanya 56,000 balishimikile icine ca mu Baibolo mu fyalo 115. Kale kale balibombele umulimo ukalamba, lelo kwalishele umulimo ukalamba na umbi.

7. (a) Mulimo nshi ukalamba Abena Kristu basubwa baishilekwata? (b) Ifi abasubwa babombela pamo ne “mpaanga shimbi,” bushe umulimo wa kulonganika walunduluka shani ukufika pali lelo?

7 Lyene, ilyo baishibe bwino bwino “ibumba likalamba” ilyalumbulwa pa Ukusokolola 7:9, balikutulwike ukuti umulimo wabo wakulilako. Kabili ukwishiba ico kwalengele balya Bena Kristu balebombesha ukwenekela ukuti kukaba aba kubafwa. Imintapendwa ya “mpaanga shimbi,” e kuti abasumina abakwata isubilo lya kwikala pano isonde, bali no kulonganikwa “ukufuma mu nko shonse ne mitundu na bantu na bantu ne ndimi.” (Yohane 10:16) Abo bali no ‘kubombela Yehova umulimo washila akasuba no bushiku.’ (Ukusokolola 7:15) Ici cilelangilila ukuti bali no kwafwa abasubwa ukushimikila no kusambilisha. (Esaya 61:5) E co, Abena Kristu basubwa balicankilwe ukumona bakabila bafula ukufika mu makana ayengi na kuli pele pele ukufika ku mamilioni. Mu mwaka wa 2003, ababombeleko umulimo wa kushimikila bafikile 6,429,351—abengi pali aba, ba mwi bumba likalamba. * Abena Kristu basubwa balatasha pali uku kwafwa, kabili ne mpaanga shimbi shilatasha pa kupeelwa ishuko lya kwafwa bamunyinabo abasubwa.—Mateo 25:34-40.

8. Bushe Inte sha kwa Yehova shacitile shani ilyo amafya yakulishe mu nshita ya nkondo ya calo iya bubili?

8 Ilyo ibumba lya ngano lyaishibikwe na kabili, Satana alwishishe lyene icabipisha. (Ukusokolola 12:17) Bushe acitile shani ilyo ibumba likalamba lyatendeke ukumoneka? Acitile ulukaakala lwine lwine! Tatuletwishika ukuti e wasongelekenye ukuti ukupepa kwa cine kusanswe ilyo kwali inkondo ya calo iya bubili. Abena Kristu balipakeswe ku amabumba yonse yabili ayalelwishanya. Bamunyinefwe batemwikwa na bankashi abengi balyeshiwe icabipisha, bamo bafwilile ne citetekelo cabo. Na lyo line bayumfwile ifyaumfwile kemba wa malumbo uwalembele ati: “Muli Lesa e mo ntashishe cebo cakwe; Lesa e o natetekela, nshatiine: cinshi ico umuntunse engacita kuli ine?” (Amalumbo 56:4; Mateo 10:28) Abena Kristu basubwa ne mpaanga shimbi, balishangile, ilyo bakoshiwe no mupashi wa kwa Yehova. (2 Abena Korinti 4:7) Ne ci calengele ‘icebo ca kwa Lesa ukulakula.’ (Imilimo 6:7) Mu 1939, ilyo inkondo yabuukile, Abena Kristu ba busumino abatumine lipoti wa mulimo wa kushimikila bali 72,475. Lelo, lipoti ishakumanine na kukumanina iya mu 1945, umwaka inkondo yapwile, yalangile ukuti kwali baNte 156,299 abalebilisha imbila nsuma. Mwandini Satana alicimfiwe!

9. Masukulu nshi yabili ayapya ayatendeke ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Bubili?

9 Kwena, ifimfulunganya inkondo ya calo iya bubili yaimishe tafyalengele ababomfi ba kwa Yehova ukutwishika nampo nga umulimo wa kushimikila ukapwishishiwa. Na cine, mu 1943, ilyo inkondo yalumine sana, amasukulu yabili yalitendeke. Limo, ilitwa pali ino nshita ati Isukulu lya Butumikishi ilya Bulesa, lyali no kulatungululwa mu filonganino fyonse ku kukansha Inte sha kwa Yehova umo umo ifya kushimikila no kupanga abasambi. Limbi lyali, Lisukulu lya Baibolo ilya Gileadi ilya Watchtower. Balibikileko ukukansha bamishonari abaali no kulundulula umulimo wa kushimikila mu fyalo fimbi. Ilyo inkondo yapwile, abena Kristu bali-iteyenye ukubomba umulimo wakulileko.

10. Bushe ukupimpa kwa bantu ba kwa Yehova kwamoneke shani mu 2003?

10 Cine cine aya masukulu yalibomba! Abanono na bakalamba, abafyashi na bana, pamo fye na balemana abakanshiwa mwi Sukulu lya Butumikishi ilya Bulesa balibombako kabili batwalilila ukubomba umulimo ushaikulila uo Yesu abapeele. (Amalumbo 148:12, 13; Yoele 2:28, 29) Mu mwaka wa 2003, nga kwakanya mu mweshi umo na umo, abantu 825,185 balilangile ukucincila kwabo pa kubombako bupainiya pa nshita inono nelyo inshita yonse. Muli uyu wine mwaka, Inte sha kwa Yehova shapoosele ama-awala 1,234,796,477 ukulanda na bambi pa lwa mbila nsuma iya Bufumu. Cine fye, Yehova alabekelwa mu kupimpa kwa bantu bakwe!

Mu Fyalo Fimbi

11, 12. Fya kumwenako nshi filelangilila ukuti bamishonari balibombesha sana?

11 Pa myaka iingi, abapwisha isukulu lya Gileadi, na bapwisha Isukulu lya Kukansha Ilya Butumikishi mu myaka ya nomba line, balibombesha sana. Ku ca kumwenako, mu Brazil mwali bakasabankanya ukucepako panono pali 400 ilyo bamishonari bafikile kulya mu 1945. Aba bamishonari e lyo na baileko pa numa, pamo na bamunyina ba ku Brazil abapimpa balibombesha sana. Kabili Yehova alipaala sana ukubombesha kwabo. Kwena uuli onse uwibukisha ifyo Brazil yali lilya kuti acankwa ukwishiba ukuti bakasabankanya mu Brazil bafikile 607,362 mu 2003!

12 Natulande pali Japan. Ilyo Inkondo ya calo iya bubili ishilatendeka, muli cilya calo mwali bakasabankanya ba Bufumu napamo 100. Mu nshita ya nkondo, ukupakasa kwabipisha kwacefeshe impendwa ya bakasabankanya, kabili ilyo inkondo yapwile, mwali fye baNte abanono abali abomi lwa ku mubili na ku mupashi. (Amapinda 14:32) Mu 1949, balya abanono abali aba mpomfu balitemenwe sana ilyo bapokelele bamishonari 13 abakanshiwe mwi sukulu lya Gileadi. Bamishonari na bo bwangu bwangu balitemenwe bamunyinabo abena Japan, abasansamuka kabili aba cileela. Pa numa ya myaka 50, mu mwaka wa 2003, Japan yacitile lipoti bakasabankanya ukufika kuli 217,508! Yehova alipaala sana abantu bakwe muli cilya calo. Ifi fine e filecitika na mu fyalo fimbi. Abaya mu kushimikila mu fyalo fimbi balibombesha sana ukusabankanya imbila nsuma, ica kuti mu 2003, imbila nsuma yalyumfwikile mu fyalo, ifishi, ne fifulo 235, pano isonde ponse. Cine fye ibumba likalamba lileisa ukufuma mu “nko shonse.”

“Ukufuma mu . . . Mitundu na Bantu na Bantu ne Ndimi”

13, 14. Bushe Yehova alangile shani ukuti calicindama ukushimikila imbila nsuma mu ‘ndimi shonse’?

13 Ilyo abasambi basubilwe no mupashi wa mushilo pa Pentekoste wa mu 33 C.E., icipesha amano ca kubalilapo ico bacitile cali kulandila mu ndimi ku mabumba ya bantu abalongene. Bonse abalekutika kuli bene napamo balelanda indimi sha mu fyalo fimbi, napamo iciGriki. Apo “baletiina Lesa,” bafwile baleumfwa iciHebere calelandwa ku mapepo pe tempele. Lelo balifwaishe ukukutika ilyo baumfwile imbila nsuma mu lulimi basambilile ukufuma ku bunya.—Imilimo 2:5, 7-12.

14 Na pali lelo, indimi ishingi shilebomfiwa mu mulimo wa kushimikila. Ukusesema kwatila ibumba likalamba likafuma mu “mitundu na bantu na bantu ne ndimi,” te mu nko fye iyo. Ukulingana ne ci cishinka, Yehova aseseme ukupitila muli Sekaria ati: “Abantu ikumi aba mu nko sha ndimi shonse bakekata ku cisempe ca muYuda umo, no kutila, Tuleya na imwe, pantu natuumfwo kuti muli na Lesa.” (Sekaria 8:23) Nangu line Inte sha kwa Yehova tashapeelwa ukulandila mu ndimi pali nomba, balishiba ukuti calicindama ukusambilisha mu ndimi isho abantu balanda.

15, 16. Bushe bamishonari pamo na bambi baacita shani pa kuti bashimikile mu ndimi sha mu fyalo babombela?

15 Ca cine, pali lelo, kwaba fye indimi ishinono ishibomfiwa sana mu ncende ishingi, pamo nga IciNgeleshi, iciFrench, ne ciSpanish. Lelo, abasha ifyalo fyabo no kuyabombela ku fyalo fimbi balesha ukusambilila indimi sha ku fyalo baya pa kuti bafwilishe “abalemenena ku bumi bwa muyayaya,” ukumfwikisha imbila nsuma (Imilimo 13:48) Ico tacayanguka. Ilyo bamunyina ba mu calo ca Tuvalu icabela ku kapinda ka ku kulyo aka Pacific balefwaya impapulo mu lulimi lwabo, mishonari umo alibombeshe ukuti bakwate. Apo takwali icitabo cilondolola amashiwi, atendeke ukulemba amashiwi ya ciTuvalu no bupilibulo bwa yako. Kuli pele pele, icitabo ca Kuti Waikala Kuli Pe na Pe Muli Paradise pe Sonde * calilembelwe mu ciTuvalu. Ilyo bamishonari bafikile mu Curaçao, tamwali impapulo sha Baibolo kabili tamwali ne fitabo filondolola amashiwi ya lulimi lulandwa kulya, ulwa Papiamento. Kabili kwali no kukansana sana pa fyo ululimi lufwile ukulembwa. Na lyo line, mu myaka fye ibili ukutula apo bamishonari ba kubalilapo baishile, trakiti wa Bwina Kristu uwashimpwa pali Baibolo alilembelwe muli lulya lulimi. Pali lelo, ululimi lwa Papiamento lwaba pa ndimi 133 umo Ulupungu lwa kwa Kalinda lufumina pamo no lwa CiNgeleshi.

16 Bamishonari babalilepo ukuya ku Namibia, tabasangileko Nte wa kubafwa ukupilibula. Kabili ululimi lumo kulya, ulwitwa Nama, talwakwete amashiwi yabomfiwa sana pamo nga “ukupwililika.” Mishonari umo atila: “Pa kupilibula, ilingi nalebomfya bakafundisha abalesambilila Baibolo. Apo tabaishibe sana icine, twaleba bonse ilyo balepilibula pa kuti ndemona ukuti ifyo bapilibula fyonse nafilungama.” Te mulandu ne fyo, trakiti wa kuti “Ubumi mu Calo Cipya aalisuka apilibulwa mu ndimi shine isha ku Namibia. Pali lelo, Ulupungu lwa kwa Kalinda lulafuma lyonse mu lulimi lwa Kwanyama na Ndonga.

17, 18 Mulimo nshi ukalamba uulebombwa mu Mexico na mu fyalo fimbi?

17 Mu Mexico, ululimi balanda sana ciSpanish. Lelo, ilyo abena Spain tabalafika, mwali indimi ishingi ishalelandwa kabili ishingi shicili shilabomfiwa. E co, impapulo sha Nte sha kwa Yehova nomba shilalembwa mu ndimi 7 isha muli cilya calo e lyo na mu lulimi lwa bankomamatwi ulwa cina Mexico. Ubutumikishi ubwa Bufumu mu lulimi lwa Maya e lupapulo lwa kubalilapo ukulembwa mu lulimi lwa bena Amerindia. Cine cine, abaMaya, abaAztec, na bambi abengi nga nshi baba pali bakasabankanya 572,530 aba mu Mexico.

18 Mu myaka ya nomba line, imintapendwa baba ni mbutushi abafulumukila ku fyalo fimbi, nelyo baya ku sha ncito. Pa muku wa kubalilapo, ici calenga ukuti mu fyalo ifingi mube abantu abengi abalanda indimi sha ku fyalo fimbi. Inte sha kwa Yehova bali-ipelesha ukwafwa aba bantu. Ku ca kumwenako, mu Italy mwaba ifilonganino na mabumba ababomfya indimi 22 ukufumyako icina Italy. Pa kwafwa bamunyina ukushimikila ku balanda indimi shimbi, amakalasi ya kusambilisha indimi 16, ukusanshako no lulimi lwa bankomamatwi ulwa cina Italy yaliteyanishiwa nomba line. Na mu fyalo fimbi ifingi, Inte sha kwa Yehova shilebombesha ukulanshanya na bafuma ku fyalo fimbi. Ca cine, ukwafwa kwa kwa Yehova kulelenga ibumba likalamba ukufuma mu ndimi ishingi.

“Mwi Sonde Lyonse”

19, 20. Mashiwi nshi aya kwa Paulo ayalefishiwapo sana pali lelo? Londololeni

19 Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, umutumwa Paulo alembele ati: “Bushe ukuumfwa kwena tabaumfwile? Kwena balyumfwile, pantu, ‘ishiwi lyabo lyaile mwi sonde lyonse, ne fyebo fyabo fyaile ku mpela she sonde.’” (Abena Roma 10:18) Nga e fyo cali mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, pali bufi ilelo! Abengi nga nshi, napamo ukucila kale lyonse, balesosa ati: “Nkacindika Yehova inshiku shonse, ukumutasha kukaba pe mu kanwa kandi.”—Amalumbo 34:1.

20 Na cimbi, umulimo taulebwelele numa. Bakasabankanya balefulilako fye. Inshita ilepooswa mu mulimo wa kushimikila ilekulilako. Ifipempu fya kubwelelamo nafifula nga nshi pamo na masambililo ya Baibolo ayaletungululwa. Kabili abalefwaya ukusambilila icine balefulilako. Umwaka wapwile, abasangilweko ku Cibukisho ca Mfwa ya kwa Yesu bafikile 16,097,622. Ici calanga fye ukuti kucili umulimo uukalamba uwa kubomba. Shi natutwalilile ukupashanya ukushangila kwa bamunyinefwe abashipikisha ukupakaswa kwabipisha. Kabili shi natupimpe nga bamunyinefwe abatwalilila ukubombesha mu mulimo wa kwa Yehova ukutula mu 1919. Bonse natutwalilile ukwankula ku mashiwi ya kwa kemba wa malumbo ayatila: “Lekeni icipema conse citashe Yehova. Aleluya!”—Amalumbo 150:6.

[Amafutunoti]

^ para. 7 Moneni lipoti wa mwaka pa mabula 18 ukufika ku 21 muli uno magazini.

^ para. 15 Casabankanishiwa ne Nte sha kwa Yehova.

Bushe Kuti Mwalondolola?

• Mulimo nshi bamunyina batendeke ukubomba mu 1919, kabili mulandu nshi ushayangukile?

• Ni bani balonganikwe ku kubombako umulimo wa kushimikila?

• Bushe bamishonari na bambi ababombela mu fyalo fimbi babombesha shani?

• Finshi mwingalandapo ifilelangilila ukuti Yehova alepaala umulimo wa bantu bakwe pali lelo?

[Amepusho]

[Charti pe bula 18-21]

LIPOTI WA MWAKA WA MULI UWA 2003 UWA NTE SHA KWA YEHOVA MU CALO CONSE

(Moneni muli magazini)

[Ifikope pe bula 14, 15]

Icimfulumfulu caliko pa nshita ya nkondo ya calo iya bubili tacalengele Abena Kristu ukutwishika nga ca kuti imbila nsuma ikabilwa

[Abatusuminishe]

Ukupuulika: icikope ca ba U.S. Navy; fimbi: fikope fya ba U.S. Coast Guard

[Ifikope pe bula 16, 17]

Ibumba likalamba likafuma mu mikowa ne ndimi shonse