Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Ukutendeka—Ulubali lwa Cibili
Icebo ca kwa Yehova ca Mweo
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Ukutendeka—Ulubali lwa Cibili
UKUTULA apo Adamu, umuntu wa kubalilapo abumbilwe, ukwisafika na po Yosefe mwana Yakobo afwilile, imyaka yapitilepo yonse yali 2,369. Kabili ifyo ibuuku lya ku Ukutendeka lyalandapo fyacitike muli iyi myaka. Magazini wafumineko alandile pa fipandwa fya kubalilapo 10 ukwisafika mu cipandwa 11:9. Ifi fipandwa filanda pa bubumbo ukwisafika pa kukuula ulupungu lwa Babele. * Cino cipande cilelanda pali fimo ifyo mwingafwaisha ukwishiba ifyaba mu fipandwa ifyasheleko ifya mwi buuku lya Ukutendeka. Fikumine ifyo Yehova aleumfwana na Abrahamu, Isaki, Yakobo, na Yosefe.
ABRAHAMU ASANGWIKE CIBUSA WA KWA LESA
Ilyo ilyeshi lyapwile kabili papita ne myaka 350, kwafyelwe umuntu uwaishileba uwatemwikwa nga nshi kuli Lesa. Atuntwike muli Shemu, mwana Nao. Ishina lyakwe ni Abramu, kabili aishileinikwa Abrahamu. Afumine mu musumba wa Uri ukulingana ne fyo Lesa amwebele. Atendeke ukulaikala mu mahema mu calo ico Yehova amulaile ukuti akapeela wena ne ntuntuko shakwe. Abrahamu aishileitwa “Cibusa wa kwa Yehova” pa mulandu wa citetekelo cakwe ne cumfwila.—Yakobo 2:23.
Lesa akandile abekashi babipa aba mu musumba wa Sodomu ne misumba yali mupepi na wene. Lelo alekele Lote na bana bakwe abanakashi babe no mweo. Ifyo Lesa alaile fyafikilishiwe ilyo Isaki mwana Abrahamu afyelwe. Ilyo papitile myaka, icitetekelo ca kwa Abrahamu calyeshiwe ilyo Yehova amwebele ukuti apeele umwana wakwe ilambo. Abrahamu alefwaya ukumfwila ifyo aebelwe lelo malaika e wamuleseshe. Te kuti tutwishike no kutwishika ukuti Abrahamu ali muntu wa citetekelo. Kabili bamulaile ukuti inko shikapaalilwa muli wene. Ilyo umukashi wakwe uwatemwikwa Sara afwile, Abrahamu ali no bulanda nga nshi.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
12:1-3—Ni lilali icipingo ca kwa Abrahamu catendeke, kabili calipo imyaka inga? Icipingo ico Yehova apingene na Abramu ica kuti “shikapaalilwa muli [Abramu] indupwa shonse isha pe sonde”, catendeke ilyo Abramu ayabwike umumana wa Yufrate ilyo aleya ku Kanani. Pali ni pa Nisani 14, mu 1943 B.C.E. Ni nshi kucili imyaka 430 ukuti Israele alubulwe ukufuma mu Egupti. (Ukufuma 12:2, 6, 7, 40, 41) Icipingo ca kwa Abrahamu “cipingo ca muyayaya.” Cikabako ukufikila indupwa sha pano isonde shonse shapaalwa e lyo na balwani bonse aba kwa Yehova baonaulwa.—Ukutendeka 17:7; 1 Abena Korinti 15:23-26.
15:13—Ni lilali imyaka yasobelwe 400 iya kucusha ubufyashi bwa kwa Abrahamu yapwile? Inshita ilya iya kubacusha yatendeke mu 1913 B.C. E lintu Isaki mwana Abrahamu asumwinwe ninshi ali ne myaka 5. E pa nshita ‘balemupumya’ kuli munyina Ishmaele uwafyelwe muli nyina umbi. (Ukutendeka 21:8-14; Abena Galatia 4:29) Kabili ilya nshita yapwile ilyo abena Israele balubwilwe ukufuma mu busha mu Egupti mu 1513 B.C.E.
16:2—Bushe cali fye bwino ukuti Sara apeele kanakashi wakwe kuli Abramu ukuti abe umukashi wakwe? Ico Sara acitile cali e lutambi lwa mu nshiku shilya. Umwanakashi ing’umba ali ne nsambu sha kupeela kanakashi ku mulume wakwe ukuti amufyalileko impyani. Kaini e watendekelepo ukuupe mpali. Kabili caishileba e lutambi kabili na bakapepa ba kwa Yehova na bo batendeke ukuupa impali. (Ukutendeka 4:17-19; 16:1-3; 29:21-28) Lelo Yehova tayalwile ifunde lyakwe ilya pa kubala ilya kuupa umwanakashi umo. (Ukutendeka 2:21, 22) Noa na bana bakwe abaume bapeelwe ifunde lya kuti ‘bafule no kukumana pe sonde.’ Kabili bonse baupile umukashi umo umo. (Ukutendeka 7:7; 9:1; 2 Petro 2:5) Na Yesu abwekeshepo ukusosa ili funde lya kuupa fye umukashi umo.—Mateo 19:4-8; 1 Timote 3:2, 12.
19:8—Bushe Lote alilufyenye pa kupeela abana bakwe abanakashi ku bena Sodomu? Ukulingana no lutambi lwa bena Kabanga, shibweni e wali no kucingilila abeni abali mu ng’anda yakwe. Ali no kubacingilila no kufwilanapo nga pakakala. Ico e co Lote alefwaya ukucita. Lote alishipile ica kuti afuma na pa nse ukulolenkana na bena Sodomu, asha aisalako ne ciibi, no kubatununuka. Ilyo abapeele abana bakwe abanakashi, Lote alishibe ukuti abeni bakwe bali ni nkombe sha kwa Lesa. Kabili aletontonkanya ukuti Lesa ali na maka ya kucingilila abana bakwe filya fine acingilile Sara muka wishi mukalamba mu Egupti. (Ukutendeka12:17-20) Awe ifyo fine e fyo caishileba, kabili Lote na bana bakwe abanakashi balicingililwe.
19:30-38—Bushe Yehova alisuminishe ukuti Lote akolwe no kufyala abana mu bana bakwe babili abanakashi? Yehova tasuminisha ukukumana na ba mu lupwa nangu ni bucakolwa. (Ubwina Lebi 18:6, 7, 29; 1 Abena Korinti 6:9, 10) Kabili Lote alipatile ‘micitile ya bumpulamafunde’ iya baleikala mu Sodomu. (2 Petro 2:6-8) Ico abana banakashi ba kwa Lote bamunwenseshe ubwalwa, ni co balishibe ukutila te kuti asumine ukukumana na bo. Lelo pa mulandu wa kuti bali balebeshi muli cilya calo, abana ba kwa Lote baleti nalimo ilya e yali e nshila yeka iyo bali no kucilikila ulupwa lwa kwa Lote ukuti lwiloba. Umulandu ili lyashi lyalembelwa mu Baibolo ni mu kuti twishibe ukuti abena Moabu (abatuntwike muli Moabu) na bena Amone (abatuntwike muli Benammi) bali ni balupwa ba bena Israele, abatuntwike muli Abrahamu.
Ifyo Twingasambililako:
13:8, 9. Cine cine Abrahamu aba ca kumwenako cisuma nga nshi ku fya kucita nga twapusana na bantu bambi! Shi twilaonaula bucibusa busuma pa kuti fye tumonemo indalama, nangu pa kuti tucite ifyo ifwe pa lwesu tulefwaya, nangu pa mulandu wa cilumba.
15:5, 6. Ilyo Abrahamu aile alekota ukwabula umwana, alandile na Lesa wakwe pali ci. Awe na o Yehova amwebele ukuti ifintu fyali no ku kuba fye bwino. Bushe ici calengele Abrahamu acite nshi? Abrahamu “atetekele Yehova.” Nga tulepepa kuli Yehova no kumweba ifili mu mutima wesu, kabili nga twasumina amashiwi atulaya mu Baibolo, aya kuti ifintu fikaba fye bwino, kabili nga tulemumfwila, na ifwe icitetekelo cesu cikakosa.
15:16. Yehova takandile abena Amore (nelyo abena Kanani) kabili papitile nkulo shine. Mulandu nshi? Pantu Lesa alitekanya. Aliloleelele mpaka takwali ne subilo lya kuti bakaalule mibele yabo. Na ifwe tukabila ukutekanya, ifyo na Yehova aba uwatekanya.
18:23-33. Yehova tonaula abantu iconauleonaule. Alacingilila abalungami.
19:16. Lote “aleshingashinga,” ica kuti bamalaika bamutintenye fye no lupwa lwakwe ukubafumya mu musumba wa Sodomu. Na ifwe tatufwile ukulamono kuti kucili nshita ilyo tuleloleela ukuti cino calo cabipa conaulwe.
19:26. Fintu cingaba kubulwa amano nga twapumbulwa nelyo twalafuluka ifya ku numa ifyo twasha muli cino calo!
YAKOBO AFYELE ABANA BAUME 12
Abrahamu apekanishishe Isaki ukuti ope Rebeka, umwanakashi uwatetekele Yehova. Afyele bampundu, Esau na Yakobo. Esau alisuulile ububeli bwakwe no kubushitisha kuli Yakobo. Kabili Yakobo eo wishi apaalilemo. Yakobo abutukile ku Paddan-aramu uko aileupa Lea na Rakele, no kulacema ifitekwa fya kwa shifyala pa myaka 20 ilyo ashilati afumeko no lupwa lwakwe. Muli Lea, na muli Rakele, na muli bacishiko babo babili, e mo Yakobo afyele abana baume 12 no mwanakashi umo. Yakobo ashashele na malaika kabili alipaalilwe, ne shina lyakwe lyayalwike Israele.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
28:12, 13—Bushe iciloto ico Yakobo alotele ica “mutanto” calolele mwi? Uyu “umutanto” uwalemoneka kwati matabo ya mabwe walelangilila ukuti aba pano isonde na ba ku muulu balomfwana. Kabili filya bamalaika balenina no kwikila pa mutanto cilangililo ca kuti bamalaika balapyungila Yehova apakalamba na bantunse abo asenamina.—Yohane 1:51.
30:14, 15—Mulandu nshi Rakele asalilepo ukupoka bamandragora no kusoso kuti tali na kukumana no mulume wakwe mu cupo? Akale sana, icimenwa ca mandragora calebomba ku muti wa kulesha ubukali, e lyo no kucilikila imishipa ukutintika. Baleti ici cisabo calelenga abantu ukuba ne nsuuna ya mubili no kufusha amaka ya bufyashi nelyo ukwafwilisha umwanakashi ukwimita. (Ulwimbo lwa Nyimbo7:13) Nangu ca kutila Baibolo tailanda umulandu Rakele apokele bamandragora, nalimo aleti bamandragora kuti bamwafwilisha ukwimita no kupwisha umuseebanya wa kube ng’umba. Lelo palipitile imyaka ilyo Yehova ‘aiswile bufyashi bwakwe.’—Ukutendeka 30:22-24.
Ifyo Twingasambililako:
25:23. Yehova kuti aishibe cifyalilwa ca kanya mu nda. Kabili kuti aishibile fintu kabela no kusalila kabela uo engabomfya mu fyo alefwaya ukucita. Lelo te utantikila kabela ifyo umuntu akaba ku ntanshi.—Hosea 12:3; Abena Roma 9:10-12.
25:32, 33; 32:24-29. Yakobo alicindamike sana ifintu fyashila. Kabili icilangilila ukuti alificindamike kwangwako kuntu ayangilwe ububeli e lyo na fintu ashashele na malaika ubushiku bonse pa kuti fye apoke paalo. Na ifwe Yehova alituseekesha ifintu fyashila ifingi. Fimo ni fi: bucibusa na wena, ukuba mu kuteyanya kwakwe, icilubula, Baibolo, ne subilo lyesu ilya Bufumu. Shi na ifwe natucindamike ifyashila filya fine Yakobo aficindamike.
34:1, 30. Ukwatendekele amacushi ya kwa Yakobo nelyo ‘ukufundaula’ ni kuli Dina ilyo apangile icibusa na bantu abashatemenwe Yehova. Tufwile ukusala bwino ifibusa.
YEHOVA APAALILE YOSEFE MU EGUPTI
Akalumwa kalengele abana ba kwa Yakobo ukushitisha munyinabo Yosefe mu busha. Kulya ku Egupti, Yosefe apooselwe mu cifungo pa mulandu wa kuti alekonke fishinte fya kwa Lesa ifya mibele isuma. Umuye nshiku, bamufumishe mu cifungo ukuti aye-elule filoto fya kwa Farao. Ifi filoto fyasobele ukuti kwali no kuba ifya kulya ifingi pa myaka 7 kabili pali no kukonka imyaka na imbi 7 iya cipowe. Na pali ici, Yosefe bamusontele ukuba cilolo wa fya kulya mu Egupti. Pa mulandu wa cipowe, bamunyina Yosefe baishile ku Egupti mu kufwaya ifya kulya. Ulupwa lwa kwa Yakobo lwalikumene capamo na kabili, lwaikele na mu citungu ca Goshene. Ilyo ali mupepi no kufwa, Yakobo apaalile abana bakwe. Kabili aseseme ukusesema ukwalangile ukuti kwaliko isubilo lya cine cine ilya mapaalo yakalamba ayaali ku nshita ku ntanshi sana. Yakobo aileshiikwa ku Kanani. Ilyo Yosefe afwile ne myaka 110, umubili wakwe wasubilwe ifya kulesha ukubola, kabili wali no kutwalwa ku Calo Calaiwe.—Ukufuma 13:19.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
43:32—Mulandu nshi ukulya na baHebere kwabelele ica kuselausha ku bena Egupti? Umulandu ukalamba nalimo wali wa kuti balipatile ukupepa kwa bena Israele nelyo balemona ati umushobo wabo walicilile uwa abena Israele. Kabili abena Egupti balipatile bakacema. (Ukutendeka 46:34) Mulandu nshi babapatile? Nalimo ico babapatile ca kuti bakacema bali bantu ba pa nshi sana mu Egupti. Nelyo ni pa mulandu wa kuti impanga ya kulimapo yalicepele e co abena Egupti basuulile bonse abalefwaya umulemfwe wa fitekwa fyabo.
44:5—Bushe ca cine ukuti Yosefe alibomfeshe kapu ku kubukilako? Ilya kapu ne fyalandilwepo fyali fye mapange ayo Yosefe apangile ukucita. Yosefe ali ni kapepa wa kwa Yehova uwa cishinka. Talebomfya kapu ku kubukilako, kabili Benjamini na o taibile kapu nakalya.
49:10—Bushe “Umulumbu” cinshi ne “nkonto ya bumushika”? Umulumbu ni nkonto iyo kateeka asenda nge cishibilo ca kuti e mfumu. Inkonto ya bumushika yena ni nkonto itali iyaba e cishibilo ca maka mushika akwata. Ilyo Yakobo alandile pali ifi fibili, calangile ukuti ubufumu na maka fyali no kuba mu mukowa wa kwa Yuda ukufikila Shilo aisa, e kutila uo ubufumu bwakwe. Uyu uwatuntwike muli Yuda ni Yesu Kristu, uo Yehova apeela ubuteko bwa ku muulu. Yesu e mfumu kabili e waba na maka ya kwa mushika.—Esaya 55:4; Daniele 7:13, 14.
Ifyo Twingasambililako:
38:26. Yuda alilubile mu fyo acitile ku mupongoshi wakwe, Tamari. Lelo ilyo bamwebele ukuti e wamupeele fumo, Yuda aliicefeshe no kusumina ukuti alilufyene. Na ifwe tufwile ukulasumina bwangu nga twalufyanya.
39:9. Filya Yosefe akeene ukukumana na muka Potifari, cilangilila ukuti filya fine Yehova atontonkanya pa mibele isuma, e fyo na Yosefe aletontonkanya. Kabili kampingu wakwe aletungululwa ne fishinte fya kwa Lesa ifya mafunde. Bushe na ifwe tatufwile ukupooseshako amano ukucita fimo fine lintu tuleya tuleishibilako icine bwino bwino?
41:14-16, 39, 40. Yehova kuti ayalule fintu pa kuti fiwamine abantu bakwe abamutiina. E co nga twaponenwa na macushi, ifyo twingacita, kucetekela Yehova no kuba aba cishinka kuli wena.
Bali ne Citetekelo Icishipwa
Abrahamu, Isaki, Yakobo, Yosefe bali abantu abatiina Lesa icine cine kabili bali ne citetekelo. Ifyalembelwe pali aba bantu mwi buuku lya Ukutendeka, filakosha nga nshi icitetekelo kabili fitusambilishe fintu ifingi ifyacindama.
Kuti mwasambililako ifisuma kuli bena ilyo mulebelenga Baibolo ukwa cila mulungu mwi Isukulu lya Butumikishi Ilya Bulesa. Ukutontonkanya pa fili muli cino cipande, kuti kwalenga ifyo mulebelenga ukube fya cine cine.
[Futunoti]
^ para. 1 Moneni icipande cileti “Icebo ca kwa Yehova ca Mweo—Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Ukutendeka—Ulubali lwa Kubalilapo” mu Ulupungu lwa Kalinda ulwa January 1, 2004.
[Icikope pe bula 26]
Yehova apaalile Yosefe
[Icikope pe bula 26]
Abrahamu ali ne citetekelo
[Icikope pe bula 26]
Lote umulungami na bana bakwe babakilwe aba mweo
[Icikope pe bula 29]
Yakobo alicindamike fintu fyashila. Bushe na imwe mwalificindamika?