Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Ifyo Ukupepa Kukuma Ubumi Bwenu

Ifyo Ukupepa Kukuma Ubumi Bwenu

Ifyo Ukupepa Kukuma Ubumi Bwenu

NAKALIMO mulapoosa inshita iikalamba ukusakamana ubumi bwenu. Cila bushiku, nalimo mupoosa ama-awala mupepi na 8 ukulaala, yambi ama-awala muyabomfya ku kwipika no kulya, na yambi 8 nelyo ukucilapo muyabomfya ku ncito pa kuti mwingasonkelela umwa kwikala no kushitamo ifya kulya. Nga mwalwala, nalimo mulapoosa inshita ne ndalama pa kuyamona badokota nelyo ukufwaya umuti wa cimuntu. Mulawamya ing’anda yenu, ukusamba, limbi no kutukushako fye umubili, ne co mucitile fi fyonse ni co mufwaya ubumi busuma.

Nangu cibe fyo, ukusungilila ubumi busuma kwalicila pa kuisakamana fye lwa ku mubili. Kwaliba icintu cimbi icibomba umulimo wacindamisha ku bumi bwenu. Ukusapika pa lwa miti kulango kuti ubumi bwenu bwalyampana sana no kupepa.

Ifyo Fya-Ampana

Profesa Hedley G. Peach uwa pa Yuniversiti ya Melbourne ku Australia asosele ati: “Ifipande ifingi ifilanda pali uku kusapika pali ili lyashi tulelandapo filango kuti ukupepa no bumi busuma fyalyampana.” Ukulandapo pali fi basangile, The Medical Journal of Australia itila, “Imipepele na kabili yalyampana no . . . kukanabutukisha kwa mulopa, ukukanakwata amafuta ayengi mu mubili. . . no kucefyako ukubako kwa bulwele bwa kansa ya mu mala.”

Kabinge, mu kusapika kwacitilwe pa bantu 6,545 mu United States mu mwaka wa 2002 pa sukulu likalamba ilya University of California, mu musumba wa Beckley, casangilwe ukuti “abantu abaya ku calici umuku umo pa mulungu tabafwa bwangu nga kubalinganya ku bashiya lyonse ku calici nelyo ku bashiya na ko.” Doug Oman, uwatungulwile muli uku kulemba no kusapika kabili kafundisha wa dipartimenti isambilisha ifya bumi pa sukulu likalamba ilya University of California, atile: “Twalisanga ubu bupusano nangu fye ni lintu twalanguluka pa fintu fyapala bucibusa ne fibelesho ifikuma ubumi, ukulundapo no kupeepa no kutukusho mubili.”

Ukulangilila ubunonshi na bumbi ubwaba mu kupepa, The Medical Journal of Australia yatile: “Ukufwailisha kwacitilwe mu Australia kwalangile ukuti abantu abaya ku calici balikwatapo ifyupo fyashikatala, tabanwensha ubwalwa nelyo ukubomfya bubi bubi imiti, tabatontonkanya sana pa kuipaya, tababa na masakamika sana no kupopomenwa, kabili te bakaitemwe.” Kabili, British Medical Journal itila: “Ubulanda bwa bantu abaitunga ukuba ne fisumino fyakosa bumoneka ukupwako mu kwangufyanya pa numa ya mfwa ya mutemwikwa wabo ukucila abantu abashaba ne fisumino ifili fyonse.”

Kwaliba ifisumino fyalekanalekana ukulosha kuli bumupashi bwa cine cine. Nangu cibe fyo, bumupashi bwenu bulambukila ubumi na matontonkanyo yenu. Ubu bushinino buleumfwana ne fyo Yesu Kristu asosele imyaka mupepi na 2,000 iyapita. Atile: “Ba nsansa abaibukila ukuti balakabila ifya ku mupashi.” (Mateo 5:3) Apo ubumi ne nsansa fyalikumwako kuli bumupashi bwenu, cilimo amano ukwipusho kuti: ‘Ni kwi ningasanga ubutungulushi bwa cine cine mu fya mapepo ? Kabili cinshi casanshiwa mu kuba umuntu wa bumupashi?

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 2]

Tuletasha Abakonkapo pa Fikope: Ibula 18: Mao Tse-tung na Golda Meir: Hulton/Archive kuli ba Getty Images; Francis Ferdinand: Mu citabo ca The War of the Nations; Hirohito, Lindbergh, & Einstein: Icikope ca U.S. National Archives; Stalin: Icikope ca U.S. Army; Roosevelt: Franklin D. Roosevelt Library; Churchill: The Trustees of the Imperial War Museum (MH 26392)