“Imibele Ya Pano Calo Ileyaluka”

“Mwe ba bwananyina, ndetila, naipipe nshita iyashalako.”—1 ABENA KORINTI 7:29.

1, 2. Kwaluka nshi mwamona ukutula apo mwafyalilwa?

KWALUKA nshi mwamona apo mwafyalilwa? Bushe kuti mwaibukisha kumo kumo? Ku ca kumwenako, kwaliba ukulunduluka mu fya miti. Mu fyalo fimo, ku kutendeka kwa ba1900, abantu tabalefisha myaka 50, lelo pa mulandu no kufwailisha inshila sha kuwamishamo ubumi, shino nshiku baleikala imyaka 70 no kucila. Tontonkanyeni na pa nshila twanonkelamo mu kubomfya bwino redio, televishoni, amafoni ya kwenda na yo, na bamashini ba fax. Na cimbi caba buyantanshi mu fya masomo, imyendele, na mu kucingilila insambu sha bantu, kabili ifi fyonse fyaliwamya imikalile ya bantu abengi nga nshi.

² Kwena, te konse ukwaluka ukwawama. Te kuti tulabeko kuli bumpulamafunde ubulefulilako fye, imibele ilebipilako, ukufula kwa kubomfya imiti ikola, ukupwa kwa fyupo, ukunina kwa mitengo, ne cintiinya cilekulilako ica kusansa kwa tupondo. Lelo kwena, mufwile mulesuminishanya ne fyo umutumwa Paulo alembele kale sana ati: “Imibele ya pano calo ileyaluka.”—1 Abena Korinti 7:31.

3. Bushe Paulo aloseshe mwi ilyo alembele ati “imibele ya pano calo ileyaluka”?

³ Ilyo Paulo alandile fyo, alepashanya cino calo ku cisebele. Abacite fyangalo pali co cisebele—aba mapolitiki, aba fya mapepo, na bantu balumbuka—balesapo, bayangala, lyene bafumapo no kushiila bambi. Ici calicitika pa myaka ne myaka. Ku kale, ulupwa lumo kuti lwateka pa myaka—napamo iingi nga nshi—kabili ukwaluka kwalekokola. Lelo te fyo caba leelo, pantu ifintu kuti fyayaluka bwangu nga ca kutila intungulushi yalumbuka yaipaiwa! Cine  cine, muli shino nshita sha cimfulumfulu, tatwishiba ifyo cikaba mailo.

4. (a) Bushe Abena Kristu balingile ukumona shani ifilecitika mu calo? (b) Bushininkisho nshi bubili ubushingatwishikwa ubo twalabebeta nomba?

⁴ Nga ca kuti icalo e cisebele ne ntungulushi e bangala, ninshi Abena Kristu ba kutambako. * Lelo apo “tabali ba pano calo,” tabacishamo ukusakamikwa pa filecita abaleangala. (Yohane 17:16) Lelo, bapembelela fye ifya kulanga ukuti ifilecitika nomba fyalafika pa kalume—impela ya kayofi—pantu balishiba ukuti buno bwikashi bufwile ukupwa ilyo Yehova talaleta icalo cipya ica bulungami icalolelwa pa nshita ntali. * E ico, natubebete ubushininkisho bubili ubulanga ukuti tuleikala mu nshita sha mpela no kuti icalo cipya nacipalama. Ubu bushininkisho ni (1) ukupende nshita ukulingana na Baibolo na (2) imibele ya mu calo iilebipilako.—Mateo 24:21; 2 Petro 3:13.

Ubwile Bwasuka Bwapikululwa!

5. Bushe “inshita shasontwa isha bena fyalo,” e cinshi, kabili mulandu nshi twapooselako amano kuli shene?

⁵ Ukupende nshita kusanshamo ukumona ifyo inshita yayampana ne ficitika. Yesu alandile ulwa nshita ilyo intungulushi sha mu calo shali no kuba nge shapulamo mu kwangala kwa pa cisebele ukwabula ukupumfyanishiwa no Bufumu bwa kwa Lesa. Yesu aitile iyo nshita ati “inshita shasontwa isha bena fyalo.” (Luka 21:24) Pa mpela ya isho “nshita shasontwa isha bena fyalo,” Ubufumu bwa kwa Lesa ubwa mu muulu bwali no kutendeka ukuteeka, na Yesu aali no kuba e Kateeka walinga. Pa kubala, Yesu aali no kuteka “mu kati ka balwani [bakwe].” (Amalumbo 110:2) Lyena, ukulingana na Daniele 2:44, ubu Bufumu bwali no “[kushonaula] no kupesha” amabuteko yonse aya bantunse, kabili bwali no kwiminina umuyayaya.

6. Ni lilali “inshita shasontwa isha bena fyalo” shatendeke, shalepele shani, kabili shapwile lilali?

⁶ Bushe “inshita shasontwa isha bena fyalo” shali no kupwa lilali no Bufumu bwa kwa Lesa ukutendeka ukuteka? Ubwasuko, ‘ubwakomenenwe ukufika pa nshita ya ku mpela,’ busanshamo ukupende nshita kwa mu Baibolo. (Daniele 12:9) Ilyo iyo “nshita” yalepalama, Yehova alicitilepo fimo ku kusokolola ubwasuko kwi bumba lya basambi ba Baibolo abaicefya. Pa kwafwiwa no mupashi wa kwa Lesa, bailwike ukuti “inshita shasontwa isha bena fyalo” shatendeke ilyo Yerusalemu aonawilwe mu 607 B.C.E. no kuti isho “nshita” shali no kulepa imyaka 2,520. Ici calengele bapende ukuti umwaka wa 1914 waishibishe impela ya “nshita shasontwa isha bena fyalo.” Na kabili bailwike ukuti mu 1914 e lyo inshiku sha kulekesha isha buno bwikashi shatendeke. Apo muli basambi ba Baibolo, bushe kuti mwalondolola ukubomfya Amalembo ifya kupenda ukufika pali 1914? *

7. Malembo nshi ayatwafwa ukwishiba ilyo imyaka 7 nelyo inshita 7 ishalumbulwa mwi buuku lya kwa Daniele shatendeke, ifyo shalepele, ne lyo shapwile?

⁷ Ica kwafwa ukusanga cimo cabelama mwi buuku lya kwa Daniele. Apo Yehova abomfeshe Imfumu Nebukadnesari iya Babele ku konaula Yerusalemu ku kutendeka kwa “nshita shasontwa isha bena fyalo,” mu 607 B.C.E., asokolwelele ulya kateeka ukuti inko shali no kuteeka ukwabula ukucilimwa kuli Lesa pa myaka ya mampalanya 7, nelyo inshita 7. (Esekiele 21:26, 27; Daniele 4:16, 23-25) Bushe iyo myaka nelyo inshita 7 shalepele shani? Ukulingana no Ukusokolola 11:2, 3, na 12:6, 14, inshita shitatu na hafu wa nshita shalepa inshiku 1,260. E ico, inshita 7 shifwile ukulepa 1,260+1,260, nelyo inshiku 2,520. Bushe ninshi capwa? Iyo, pantu Yehova apeele kasesema Esekiele,  uwaliko inshita imo ine na Daniele, ifunde pa fya kwilula ifya mampalanya ati: “Ubushiku bumo ku mwaka umo ubushiku bumo ku mwaka umo nabika pali iwe.” (Esekiele 4:6) Kanshi, inshita 7 shali no kulepa imyaka 2,520. Ukutampila ukupenda pa mwaka wa 607 B.C.E. no kupenda imyaka 2,520, kuti twasondwelela ukuti “inshita shasontwa isha bena fyalo” shapwile mu 1914.

“Inshita ya ku Mpela” Yashininkishiwa

8. Bushininkisho nshi mwingalandapo ubwa kulanga ukuti ifintu mu calo fyalibipilako ukutula mu 1914?

⁸ Ificitika mu calo ukutula 1914 ukufika na leelo fishininkisha ukuti ukuumfwikisha twalandapo ukwashimpwa pa kupende nshita kwa mu Baibolo kwalilungika. Yesu umwine atile “impela ya bwikashi” yali no kwishibikilwa ku nkondo, ifipowe, ne fikuko. (Mateo 24:3-8; Ukusokolola 6:2-8) Cine cine e fyo caba ukutula mu 1914. Umutumwa Paulo alundilepo na fimbi, ati kwali no kuba ubupusano bukalamba pa mibele ya bantu ku bantu banabo. Ubulondoloshi bwakwe pa kwaluka uko bonse ifwe twamona bwalilungike.—2 Timote 3:1-5.

9. Finshi ababebeta ifintu basosa pa mibele ya mu calo ukutula mu 1914?

⁹ Bushe “imibele ya pano calo” cine cine yalyaluka sana ukutula mu 1914? Profesa Robert Wohl mu citabo ca The Generation of 1914, atila: “Abaikeleko mu nkondo tabakatale abaleka ukutontonkanya ati icalo cimo calipwile na cimbi calitendeke mu August wa 1914.” Ukushininkishe ci, Dokota Jorge A. Costa e Silva, umukalamba wa balolekesha pa butuntulu bwa matontonkanyo ya bantu mu kabungwe ka World Health Organization, alembele ati: “Tuleikala mu nshita ifintu fyaluka lubilo lubilo nga nshi, ne ci cileta fye ukusakamikwa no kubongoteka ukukalamba ukushatala akumonwa ukutula ku kale.” Bushe e fyo na imwe mwamona?

10. Bushe Baibolo itwishibisha shani pa calenga imibele pa calo ukubipilako ukutula mu 1914?

¹⁰ Ni ntalamisoka nshi yalenga ukuti ifintu filebipilako mu calo? Ilembo lya Ukusokolola 12:7-9 lilamusokolola ilyo litila: “Kwabuukile inkondo mu muulu: Mikaele [Yesu Kristu] na bamalaika bakwe balwile ne cing’wena [Satana Kaseebanya], ne cing’wena na bamalaika ba ciko fyalilwile lelo tacacimfishe iyo, ne cifulo cabo tacasangilwe kabili mu muulu. E fyo icing’wena cikalamba capooselwe pa nshi, . . . icilufya aba pano isonde bonse.” Kanshi Satana Kaseebanya e mundetelele, kabili ukutamfiwa atamfiwe mu muulu mu 1914 kwalenga kube “[akalanda] kwi sonde na kuli bemba, pantu Kaseebanya naikila pali imwe, ali ne cipyu cikalamba, pa kwishiba ukuti ali ne nshita inono.”—Ukusokolola 12:10, 12.

Ifikacitika ku Nsondwelelo

11. (a) Ni nshila nshi Satana abomfya ku ‘kulufya aba pano isonde bonse’? (b) Kubombesha nshi kwaibela ukwa kwa Satana uko umutumwa Paulo alandilepo?

¹¹ Apo Satana alishiba ukuti impela yakwe ilepalama, ukutula mu 1914 alilumya ukubombesha abombesha mu ‘kulufya aba pano isonde  bonse.’ Apo Satana lyonse ni ncenjeshi ku kufutika, mu bumfisolo abika pa ntanshi intungulushi na basolwesolwe mu fintu pa kuti e bo balemonekelamo. (2 Timote 3:13; 1 Yohane 5:19) Ubuyo bwakwe bumo bwa kubepa abantunse pa kuti baletila imitekele yakwe kuti yaleta umutende wa cine. Kwena, ubu bufi bwalibomba, pantu abantu batontonkanya fye ukuti ifintu fikawama, te mulandu no bushininkisho bulefulilako ubwa kuti fintu fileya filebipilako pe. Umutumwa Paulo asobele ati pa ntanshi fye ya konaulwa kwa buno bwikashi, kukaba ukukubanya kwa bufi ukukalamba ukwa kwa Satana. Alembele ati: “Ilyo balesosa abati: ‘Umutende no mutelelwe!’ e lyo ubonaushi bwa kupumikisha bukabemina filya ukucululuka kwa kupaapa kwisa pa mwanakashi uuli ne fumo.”—1 Abena Tesalonika 5:3; Ukusokolola 16:13.

12. Matukuto nshi ayacitwa mu nshiku shesu aya kuleta umutende?

¹² Mu myaka ya nomba, aba mapolitiki ilingi line balilanda pa “mutende no mutelelwe” ilyo balelanda pa matukuto ya bantunse ayapusanapusana. Bainike fye no mwaka wa 1986 ati Umwaka wa Mutende, nangu ca kuti ulya mwaka tawaletele umutende mwi sonde lyonse. Bushe ayo matukuto ya ntungulushi sha mu calo e kufishiwapo konse ukwe lembo lya 1 Abena Tesalonika 5:3, atemwa Paulo alelanda pa ca lulumbi icili no kucitika ica kuti icalo conse cikeshiba?

13. Ilyo Paulo asobele ukubilikisha kwa kuti “Umutende no mutelelwe!,” alingenye ubonaushi bukakonkapo kuli cinshi, kabili cinshi twingasambililako?

¹³ Apo ukuumfwikisha bwino bwino ukwa kusesema kwa mu Baibolo kubako fye pa numa ya kwafishiwapo nelyo pa nshita kulefishiwapo, tukalolela. Lelo, ku ca kupapusha, Paulo alinganya ubonaushi bwa kupumikisha ubukakonka pa kubilikisha kwa kuti “Umutende no mutelelwe!” ku kucululuka kwa kupaapa ukwisa pa mwanakashi uuli ne fumo. Pa myeshi napamo 9, umwanakashi uli ne fumo aleshiba ukuti umwana mu nda yakwe alekula. Napamo kuti aumfwa umutima wa kanya uletunta nelyo ukumfwa kalesunkana mwi fumo. Napamo kuti kalemupanta no kumupanta. Ifishibilo filakulilako mpaka bushiku bumo, akomwe fumo, ukulanga ukuti ico ale-enekela cafika—e kuti ukufyalwa kwa mwana. E ico, te mulandu ne fyo ukusesema kwa kubilikisha kwa kuti “Umutende no mutelelwe!” kukafikilishiwa, kuli no kutwala ku cintu ca kupumikisha, ica kukalifya, lelo icikalete nsansa ku mpela. Ne ci cikaba bonaushi bwa bubifi no kutendeka kwa bwikashi bupya.

14. Bushe ifikacitika ku ntanshi fikakonkana shani, kabili finshi fikatumbukamo?

¹⁴ Ubonaushi buleisa bukaba bwa kutiinya ku Bena Kristu ba busumino abakalatambako. Intanshi, ishamfumu sha pe sonde (ulubali lwa mapolitiki ulwa kuteyanya kwa kwa Satana) shikaalukila abatungilila Babiloni Mukalamba (imipepele) no kubonaula. (Ukusokolola 17:1, 15-18) E ico, ilyo ifintu fikaaluka mu kupapusha, ubufumu wa kwa Satana bukapaatukana ubwine no kuilwisha, ulubali lumo ukusansa ulubiye, kabili Satana takakwate amaka ya kuleshe co. (Mateo 12:25, 26) Yehova akabika mu mitima ya shamfumu sha pe sonde pa kuti ‘bafishepo ipange lyakwe,’ e kutila, ukufumya pe sonde abalwani bakwe aba fya mapepo. Pa numa ya konaulwa kwa kupepa kwa bufi, Yesu Kristu akatungulula imilalo yakwe iya ku muulu ku kupwishishisha ifikashalapo ifya kuteyanya kwa kwa Satana, e kuti aba makwebo na ba mapolitiki. Na mu kupelako, Satana umwine akashinshibikwa. Na pa, e pakapwila buno bwikashi ubwaba ngo kwangala kwa pa cisebele.—Ukusokolola 16:14-16; 19:11-21; 20:1-3.

15, 16. Bushe ukucinkulako kwa kuti “naipipe nshita iyashalako” kulingile ukukuma shani imikalile yesu?

¹⁵ Ni lilali ifi fyonse fikacitika? Tatwaishiba ubushiku nelyo inshita. (Mateo 24:36) Lelo, ico twaishiba ca kuti “naipipe nshita iyashalako.” (1 Abena Korinti 7:29) Cili icakatama kanshi, ukuti tubomfye inshita isheleko mano mano. Kuti twacita shani ifyo? Nga fintu umutumwa Paulo alondolola, tufwile “ukuilubwile nshita” ku kucita ifyacindama  ukucila ukulacita ifishacindama kabili tufwile ukubomba mano mano cila bushiku. Mulandu nshi? “Pantu ishi nshiku sha bubifi.” Kabili ilyo ‘twakutuluka icabo kufwaya kwa kwa Yehova’ kuli ifwe, tatwakonaule inshita yacindama iyashalako.—Abena Efese 5:15-17; 1 Petro 4:1-4.

¹⁶ Pa kwishiba ukuti ubwikashi bwa cino calo bonse buli no konaulwa, cifwile ukutukuma shani? Umutumwa Petro alembele ifya kuti tumwenemo ati: “Apo ifi fyonse e fyo fili no kusunguluka, imwe mufwile ukuba abantu ba musango wa myendele ya mushilo ne milimo ya kuipeelesha kuli bukapepa!” (2 Petro 3:11) Cine cine e musango wa bantu tufwile ukuba! Ukulingana no kupanda amano kwa kwa Petro, tulekabila (1) ukusakamana sana imyendele yesu pa kuti tushininkishe ukuti ya mushilo na (2) ukushininkisha ukuti imicitile yesu iyapimpa mu mulimo wa kwa Yehova lyonse ilelanga ifyo twamutemwa nga nshi.

17. Fiteyo nshi ifya kwa Satana ifyo Abena Kristu ba busumino balingile ukutwalilila ukuibakako?

¹⁷ Ukutemwa Lesa kukatwafwa ukukanakakatila kuli ci calo pa mulandu wa fya kubeleleka fya ciko. Pa kumona ifili no kuponena buno bwikashi, ca busanso kuli ifwe ukutemwa ifya kubeleleka fya ku calo ifya mikalile ya kutemwa ukwangala. Nangula twikala no kubomba muno calo, tulingile ukuumfwila ukupanda amano ukwa kukanabomfya sana icalo. (1 Abena Korinti 7:31) Na kuba, tufwile ukubombesha ukuibaka pa kuti tatulufiwe ku bufi bwa muli cino calo. Cino calo tacakasange ifya kupwisha amafya ya ciko. Tacakatwalilile fye ukulaitungilila. Mulandu nshi twingashininkishishe co? Pantu Icebo ca kwa Lesa icapuutwamo e fyo cisosa aciti: “Icalo cileya no lunkumbwa lwa ciko, lelo uucita ukufwaya kwa kwa Lesa ekalilila umuyayaya.”—1 Yohane 2:17.

Ifisuma Ficili ku Ntanshi!

18, 19. Kwaluka nshi mulefwaisha ukwisamona mu calo cipya, kabili mulandu nshi tukamwena ukuti tatwaonawile fye inshita ukulolela?

¹⁸ Nomba line fye Yehova akafumyapo Satana na bamutungilila. Pa numa ya ico, aba busumino abakapusuka buno bwikashi, bakapaalwa kuli Lesa ilyo bakatampa ukubombela pa kwalula ifintu kabili fikatwalilila ukuba ifyo fine umuyayaya. Takwakabe inkondo ya konaule fintu kabili; Lesa ‘akaputulo bulwi ukufika ku mpela ya calo.’ (Amalumbo 46:9) Ukucila ukucepelwa ifilyo, ‘mukaba ukupaka kwa ngano mu calo, fikafukila.’ (Amalumbo 72:16) Ifikafumapo fimbi fifungo, bakapokola, amalwele ya mu bulalelale, abashitisha imiti ikola, ifilye fya kupwisha ifyupo, ukonaika kwa bunonshi, no kusansa kwa tupondo.—Amalumbo 37:29; Esaya 33:24; Ukusokolola 21:3-5.

¹⁹ Mu nshiishi bakafumyamo ababamo, kabili imintapendwa ne mintapendwa ya bakabuushiwa bakesa pa calo. Ifyo cikaba ica nsansa ilyo inkulo imo ikalaikatana ne nkulo imbi ilyo abatemwikwa abalolelwa pa myaka bakafukatilana ne nsansa sha kufuma ku mutima! Kwi pele pele, bonse abakabako ilya nshita bakalapepa Yehova. (Ukusokolola 5:13) Ilyo ukwaluka kukapwa, ifintu fipya fikatendeka ilyo isonde lyonse likaba paradaise. Mukomfwa shani ilyo mukalolesha konse konse? Ukwabula no kutwishika cikamufika pa mutima ica kuti mukabilikisha amuti, ‘Nalipembelele ci pa myaka ne myaka, kabili nshaonawile fye nshita yandi!’

[Amafutunoti]

Kuti Mwayasuka Shani?

• Bushe amashiwi ya mutumwa Paulo aya kuti “imibele ya pano calo ileyaluka” yaba shani aya cine mu nshiku shesu?

• Bushe ukupende nshita kwa mu Baibolo kwasonta shani ku kupwa kwa “nshita shasontwa isha bena fyalo” ukwabula no kupusa?

• Bushe ifyacitika mu calo fyashinina shani ukuti umwaka wa 1914 waishibishe ukutampa kwa ‘nshita ya mpela’?

• Bushe ukwishiba ukuti “naipipe nshita iyashalako” kulingile ukutukuma shani?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 20]

Ubwile bwasuka bwapikululwa!