Ubumi Bwabo

Yehova Alinanga Ukutemwa Kwakwe Ukwa Cishinka Kabili Alinsakamana

NGA FINTU CASHIMIKWA NA BA FAY KING

Abafyashi bandi bali ba cikuuku, lelo nga filya abantu abengi bali, tabatemenwe ukupepa. Bamayo batemenwe ukusosa ati: “Lesa afwile e ko aba, nga te ifyo ninshi nani wapangile amaluba ne miti?” Lelo ifi fine fye e fyo baletontonkanya ukukuma imipepele.

BATATA bafwile mu 1939 ninshi ndi ne myaka 11, kabili naleikala na bamayo mwi tauni lya Stockport, ku kapinda ka kulyo aka Manchester, ku England. Nalefwaya sana ukwishibilapo na fimbi pali Kalenga kabili nalicindike Baibolo, nangu ca kuti tapali ifyo naishibe pali yene. E co nasalilepo ukutendeka ukupepa kwi calici lya Church of England no kumona ifyo bapepa.

Imipepele yabo tayamfikile pa mutima, lelo nga babelenga Amalandwe, amashiwi ya kwa Yesu yalenshinina ukuti Baibolo ya cine. Nga naibukisha, ndapapa icalendesha ukubelenga Baibolo. Kabili, ilyo umunandi ampeele Baibolo mupya uwa “Icipingo Cipya”, nshamubelengele iyo.

Inkondo ya ku Korea iyatendeke mu 1950 yanengele ukutontonkanya. Bushe uku kukansana kuti kwasuka kwakula nga filya cali pa Nkondo ya Calo iya Cibili? Nga ca kuti uku kukansana kwakula, kuti naumfwila shani ifunde lya kwa Yesu ilya kutemwa abalwani bandi? Kabili bushe kuti naikala fye ndetamba ukwabula ukulwisha abantu abaingilila icalo candi? Nga nacite fyo ninshi nshilebomba umulimo wandi. Nangu ca kuti nali uwapelenganishiwa,  nalicetekele ukuti amasuko ku mepusho yandi yali mu Baibolo, te mulandu no kukanaishiba ifya kusanga aya masuko no kwa kuyasanga.

Ukufwayafwaya Icine mu Calo ca Australia

Mu 1954 ine na bamayo twakuukiile ku Australia, ukwaleikala nkashi nandi Jean. Ilyo papitile imyaka inono, Jean anjebele ukuti alyebele Inte sha kwa Yehova ukuntandalila pantu alishibe ukuti nalitemwa Baibolo kabili naleya na ku calici. Alefwaya ukwishiba ifyo naletontonkanya pali bene. Anjebele ati: “Nshaishiba nga ca kuti ifyo balondolola fya cine nelyo iyo. Lelo balalondolola bwino ukucila amacalici yambi.”

Bill na Linda Schneider, abali balume na bakashi abantandalile bali ba nsansa. Baleya mu myaka ya ba70 kabili ni kale sana babele baNte. Balebomba ku mulabasa wa Nte sha kwa Yehova mu musumba wa Adelaide, kabili ilyo umulimo wa kushimikila wabindilwe mu Australia mu nshita ya Nkondo ya Calo iya Cibili, babele bakabila wa nshita yonse. Lelo, nangu ca kuti Bill na Linda balengafwa sana, nali ncili ndebebeta amacalici yambi.

Umwaume nalebomba nankwe ansendele ku kulongana kwa kwa pasta Billy Graham, kabili pa numa ya ico ifwe bamo twakumene na shimapepo uwatwebele ukumwipusha amepusho. Naipwishe ilipusho ilyalencusha ilya kuti: “Bushe umuntu kuti aba shani Umwina Kristu no kutemwa abalwani bakwe nga ca kuti aya ku nkondo no kuyabepaya?” Ilyo line fye ibumba lyonse lyalicincimwike pantu ilyo lipusho na bo lyalebacusha! Mu kulekelesha, shimapepo atile: “Nshikwete ubwasuko kuli ilyo lipusho. Ncili ndetontonkanyapo.”

Nalitwalilile ukusambilila na Bill na Linda, kabili mu September 1958, nalibatishiwe. Nalefwaisha ukucita ifyo abalensambilisha balecita, e co mu August umwaka wakonkelepo, nabele painiya wa nshita yonse. Ilyo papitile imyeshi 8 nabele painiya waibela. Nalitemenwe nga nshi ukwishiba ukuti nkashi nandi Jean, alilundulwike mu kusambilila kabili alibatishiwe!

Umwinshi wa Mulimo Waisuka

Nalebomba ne cilonganino cimo ku Sydney kabili naletungulula amasambililo ya Baibolo ayengi. Bushiku bumo nakumene no wali kale shimapepo wa kwi calici lya Church of England kabili namwipwishe ifyo icalici lyakwe lilanda pa lwa mpela ya calo. Nangu ca kuti anjebele ukuti alisambilisha ififundisho fye calici pa myaka 50, ifyo ayaswike fyalimpapwishe, atile: “Mfwile ukufwailisha pantu nshaishiba Baibolo nge fyo Inte sha kwa Yehova baishiba.”

Tapakokwele, kwaishileba ubwite ku bengatemwa ukuyabombela ku calo ca Pakistan. Nalembele formu wa kwipushishapo, ukwabula ukwishiba ukuti tabaletuma abanakashi abashimbe, kano fye abaume abashimbe nelyo abaupa. Cimoneke fyo formu wandi uwa kwipushishapo uyu mulimo atuminwe ku maofesi yakalamba ku Brooklyn pantu mu kwangufyanya napokelela kalata uwa kunjeba ukuti balekabila uwa kuyabomba ku Bombay (uko nomba beta ati Mumbai), ku India, nga kuti natemwa ukuyako. Cali ni mu 1962. Nalisumine kabili naikele ku Bombay imyeshi 18 pa ntanshi ya kukuukila ku Allahabad.

Tapakokwele natendeke ukusambilila ululimi lwa ciHindi. Mu lulimi lwa ku India amashiwi  bayashimbula filya fine umuntu aleyamona, e co tacakosa ukwishiba. Lelo, ilingi calenkalifya nga ca kuti abene mayanda banjeba ukulanda mu ciNgeleshi ukucila ukulatulukusha ukulanda ululimi lwabo! Lelo muli ici calo mwali ifintu ifisuma ifya kusambilila, kabili naleipakisha ukubishanya na baNte banandi aba ku Australia.

Ilyo nali umwaice naletontonkanya pa lwa kuupwa, lelo ilyo nabatishiwe, nali ne fya kucita ifingi mu mulimo wa kwa Yehova ica kuti nalekele no kutontonkanyapo. Nomba natendeke na kabili ukumfwa ukuti nalekabila umunandi. Kwena, nshalefwaya ukufuma kuli ici calo bantumine ukuyabombela, e co nalipepelepo kuli Yehova lyene no kuleka ukutontonkanyapo.

Ipaalo Nshale-enekela

Edwin Skinner aleangalila umulimo pe ofesi lya ku India pali ilya nshita. Asangilwe kwi Sukulu lya Baibolo Ilya Gileadi Ilya Watchtower mu 1946 pamo na ba bwananyina abengi aba cishinka, pamo na Harold King na Stanley Jones, abatuminwe ukuyabombela ku China. * Mu 1958 Harold na Stanley babikilwe mu cifungo beka pa mulandu wa kushimikila mu musumba wa Shanghai. Ilyo Harold akakwilwe mu 1963, Edwin amulembele kalata. Harold abweseshe kalata pa numa ya kubwelela ku Hong Kong ilyo afumine ku United States of America na ku Britain no kulemba ukuti alefwaya ukuupa. Aebele Edwin ukuti alipepele pali ci ilyo ali mu cifungo, kabili aipwishe Edwin nga ca kuti alishibako Nte uwingalinga ukuba umukashi wakwe.

Ku India ifyupo ifingi ni balupwa bateyanya, kabili abengi baleipusha Edwin ukubateyanishishako ifyupo, lelo lyonse alekaana ukucite co. E co apeele kalata ya kwa Harold kuli Ruth Mckay, uyo umwina mwakwe, Homer ali ni kangalila wenda. Mu kulekelesha, Ruth alinembeele ukunjeba ukuti mishonari uwaba mu cine pa myaka iingi alefwaya umwanakashi wa kuupa, kabili anjipwishe nga kuti natemwa ukumulembela. Tanjebele ishina lya kwa uyo munyina nangu ifili fyonse pali wene.

Kwena, tapali uwaishibe ukuti nalepepela ukukwata umwina mwandi, kano fye Yehova, kabili icabalilepo ukwisa ku mano ca kukaana. Lelo ilyo naletontonkanyapo nalesondwelela ukuti te lingi Yehova asuka amapepo yesu mu nshila tuletontonkanya. E co nalembele Ruth no kumweba ati napamo kuti fyabomba nangu teti fibombe lelo kuti aeba uyu munyina ukulemba na kabili. Kalata ya bubili Harold King alembele yena alinungatike.

 Ifikope fya kwa Harold ne lyashi lyakwe fyaleba mu manyunshipepala na bamagazini ilyo afumine mu cifungo mu China. Pali iyi nshita aishibikwe isonde lyonse, lelo natemenwe sana ifyo alebomba umulimo wa Bufumu muli bucishinka. E co twalembeshenye bakalata pa myeshi 5 kabili naile ku Hong Kong. Twaupene pa October 5, 1965.

Bonse twalefwaya ukuupana no kutwalilila mu mulimo wa nshita yonse, kabili ilyo twaleya tulekula, ukufwaisha kwa kuba ne cibusa kwalekulilako. Natemenwe Harold, kabili ilyo nalemona ifyo ali ne cikuuku ku bantu no kubalangulukilako ne fyo alebomba na mafya ayalekuma umulimo wesu, nalimucindike nga nshi. Pa myaka 27 twaipakishe icupo ca nsansa sana kabili Yehova alitupaalile nga nshi.

Abena China balabombesha nga nshi, kabili nalibatemwa sana. Ku Hong Kong ululimi balanda ciCantonese, icapala iciChinese umo bashimbula amashiwi mu nshila ishingi, ukucila iciMandarin e co kanshi iciCantonese calikosa no kusambilila. Ilyo ine na Harold twaupene fye twaleikala mu ng’anda ya bamishonari pe ofesi lya Nte sha kwa Yehova, kabili twabombele mu ncende shalekanalekana isha Hong Kong. Twali ne nsansa icine cine, lelo mu 1976 nalishilelwala sana.

 Ukushipikisha Amalwele

Pa myeshi inono naishilelwala ubulwele bwa kufuma umulopa, kabili umulopa mu mubili walicepele nga nshi. Nalekabila ukuya ku opareshoni, lelo badokota pa cipatala banjebele ukuti tabengacita opareshoni nga nakaana ukubikwamo umulopa pantu nga tabambikilemo umulopa napamo kuti nafwa pa mulandu wa kucepelwa umulopa. Bushiku bumo ilyo badokota balelanshanya pali ine, banasi baeseshe ukunenga ukubweshamo umutima, ukuti nshalekabila ukufwila apa fye. Ubo bushiku badokota bali no kulepula abantu 12, abali 10 bali no kubafumya amafumo, lelo namwene ukuti takwali uwalandilepo kuli aba banakashi bali pa bukulu ukuti baleipaya abana babo.

Harold asukile alemba kalata ukweba aba ku cipatala ukuti nga nafwa tabali no kuba mu mulandu, kabili badokota balisumine ukundepula. Bantwele ku muputule bacitila amaopareshoni no kumpekanishisha ukundasa umuti wa kulesha ubukali. Ilyo bali fye no kutendeka ukundepula, uwali no kundasa umuti wa kulesha ubukali alikeene ukundasa, kabili balimfumishe na mu cipatala.

Lyene twailelanshanya na dokota wa malwele ya banakashi uushibomba pali ici cipatala. Pa kumona ukuti ubulwele bwandi bwalikosele, atile kuti andepula pa mutengo unono—kulila fye tatwebele abantu umutengo atulipilisha. Alindepwile bwino—kabili tambikilemo no mulopa. Pali iyi nshita, ine na Harold twamwene ukutemwa kwa kwa Yehova ukwa cishinka no kusakamana.

Mu 1992, Harold alwele ubwa mfwa. Twakuukiile kwi ofesi lya Nte sha kwa Yehova kabili balitusakamene bwino kulya. Umulume wandi uwatemwikwa apwishishe umulimo wakwe uwa pe sonde mu 1993 ninshi ali ne myaka 81.

Nabwelela ku England

Nalitemenwe ukuba mu lupwa lwa Bethel ya ku Hong Kong, lelo kuli ine icipuki no kukaba fyalicililemo. Lyene kwaishile kalata nshale-enekela ukufuma ku maofesi yakalamba aya ku Brooklyn ukunjipusha nga kuti natemwa ukuya kwi ofesi ukwaba bamashini abengi aba kundapilako abalwele pa mulandu wa kuti ndelwalilila. E co mu mwaka wa 2000, nabwelele ku England no kwisaba mu lupwa lwa pa Bethel mu London. Mwandi uku kwaba kutantika kwa kutemwa! Balimpokelele bwino, kabili ndaipakisha nga nshi ukubomba imilimo yalekanalekana, no kwafwa ukusakamana laibrare ya lupwa lwa pa Bethel ne fitabo fyabamo 2,000.

Kabili nongana ne cilonganino ca ciChinese icilonganina mu London, lelo kuno ifintu fyalyaluka. Ino nshita banono abafuma ku Hong Kong, lelo, abengi bafuma ku China. Balanda iciMandarin, kabili ici cilaleta ubwafya mu mulimo wa kushimikila. Mu England, amalipoti yali ya kuti kuli amasambililo ya Baibolo ayasuma ayaletungululwa ku bantu abapwisha isukulu lya ku koleji abalefuma ku China. Balabombesha kabili balitemwa icine ca mu Baibolo ico balesambilila. Cisuma ukubaafwa.

Ilyo ndi neka mu ng’anda, ilingi ndatontonkanya pa bumi bwandi ubwa nsansa kabili ndatwalilila ukupapa pa kutemwa kwa cishinka ukwa kwa Yehova. Uku kutemwa kwaba mu fintu fyonse ifikuma ubufwayo bwakwe, kabili tulamona sana ifyo asakamana ababomfi bakwe ngo muntu umo umo. Ndatasha pa fyo ansakamana mu kutemwa.—1 Petro 5:6, 7.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 24]

Ilyo nalebombela mu India

[Ifikope pe bula 25]

Harold King mu 1963 e lyo na lintu alebombela mu China muli ba1950

[Ifikope pe bula 26]

Ubushiku twaupene ku Hong Kong, pa October 5, 1965

[Icikope pe bula 26]

Capamo na ba pa Bethel, munyina na nkashi Liang abali pa kati, munyina na nkashi Gannaway ku kulyo