Ibakeni ku Bucenjeshi

“Cenjeleni: epali umuntu amulenga ukuba icinakabupalu cakwe ku . . . bucenjeshi.”—ABENA KOLOSE 2:8.

1-3. (a) Finshi filanga ukuti ubucenjeshi buli fye mpanga yonse? (b) Mulandu nshi tushingile ukupapila pa bucenjeshi buli mu calo?

IMYAKA imo iyapitapo, uwasambilila ifya mafunde uwalefwaya ukusanga ifishinka fimo aipwishe bashimafunde ati: “Bushe ni banga pali imwe abashabala ababepwa ku muntu mulelubulwilako?” Bushe mwaishiba ifyo asangile? Alondolola ati: “Pali bashimafunde abengi abo naipwishe, ni umo fye uo bashabepelepo.” Cinshi calengele ukuti uyu umo bemubepa? Atila: “Uyu shimafunde umo uo bashabepele e lyo fye atendeke incito kabili ali talalubulwilako umuntu.” Ili lyashi lyalanga icishinka cimo icabipa, ica kuti ukubepa no bucenjeshi fyaliseeka muno calo.

² Kwaba imisango yalekanalekana iya bucenjeshi kabili ubucenjeshi buli fye mpanga yonse. Amalyashi ya pa filimba na ya mu nyunshipepala yalanda pa bantu abacenjeshi. Pali aba paba bakateeka ababepa pa micitile yabo, ababomfi ba ndalama na bashimafunde abeba indalama, abasabankanya ifya makwebo ababepa abantu, e lyo na bo balelubulwisha mu cilye ababepa utwampani tupeela abantu indalama nga baponenwa na mafya. E lyo kwaba no bucenjeshi mu mipepele. Bashimapepo balabepa abantu abengi nga nshi pa kubasambilisha ifya bufi. Fimo ifyo babasambilisha fya kuti umweo taufwa, kwaba umulilo wa pe, no kuti kwaba Balesa Batatu.—2 Timote 4:3, 4.

³ Bushe tufwile ukupapa pali ubu bucenjeshi bonse? Iyo. Ilyo Baibolo yalelanda pa “nshiku sha kulekelesha,” yasokele ukuti: ‘Ababifi kabili abafutika bakaya balebipilako fye, bakalalufya kabili bakalalufiwa.’ (2 Timote 3:1, 13) Fwe Bena Kristu tufwile ukucenjela ku fyebo fya kulufya ifingatufumya ku  cine. Kanshi kuti twaipusha amepusho yabili: Mulandu nshi ubucenjeshi buseekele ifi leelo, kabili kuti twaibaka shani ku kubepwa?

Mulandu Nshi Ubucenjeshi Bufulile Ifi?

4. Bushe Baibolo ilondolola shani umulandu ubucenjeshi bufulile ifi mu calo?

⁴ Baibolo ilalondolola bwino icalenga ubucenjeshi ukufula ifi mu calo. Umutumwa Yohane alembele ukuti “icalo conse calaala mu maka ya mubifi.” (1 Yohane 5:19) Uyu “mubifi” ni Satana Kaseebanya. Yesu alandile pali Satana ati: “Taiminine ndi mu cine, pantu muli wene tamwaba cine. Ilyo alanda ubufi, alanda ifya mu mutima wakwe, pantu wa bufi kabili e wishi wa bufi.” Kanshi e mulandu wine abantu abengi mu calo babela ne mibele e lyo no bucenjeshi ifyakwata kateeka wa cino calo!—Yohane 8:44; 14:30; Abena Efese 2:1-3.

5. Bushe Satana alebombesha shani muli ino nshita ya ku mpela, kabili ni bani afwaisha ukoongola?

⁵ Muli ino nshita ya ku mpela, Satana alebombesha nga nshi. Alipooswa pano calo. Alishiba ukuti inshita akwete inono, kabili ali ne “cipyu cikalamba.” Apo alefwaisha ukonaula abantu abengi nga nshi, ‘alelufya aba pano isonde bonse.’ (Ukusokolola 12:9, 12) Satana tabepa fye limo limo. Lelo, tatuusha ilyo alebombesha ukulufya abantunse. * Abomfya inshila yonse iya bucenjeshi iyo akwata pa kuti apofwishe amatontonkanyo ya bashasumina no kubatalusha kuli Lesa. Inshila shimo isho abomfya longolo no kufutika. (2 Abena Korinti 4:4) Uyu muntu uwaishiba sana ubucenjeshi afwaisha ukulufya abapepa Lesa “mu mupashi na mu cine.” (Yohane 4:24; 1 Petro 5:8) Mwilalaba ukuti Satana atunga ukutila kuti afumya abantu bonse kuli Lesa. (Yobo 1:9-12) Natulande pa “micenjelo” imo iya kwa Satana ne fyo twingaibaka kuli yena.—Abena Efese 6:11.

Ibakeni ku Bucenjeshi bwa Basangu

6, 7. (a) Cinshi abasangu bengatunga? (b) Bushe Amalembo yalondolola shani ico abasangu bafwaya?

⁶ Satana alibomfya abasangu pa nshita ntali ku kwesha ukubepa abantu ba kwa Lesa. (Mateo 13:36-39) Abasangu kuti baitunga ukuti bapepa Yehova no kuti balicetekela Baibolo, lelo balakaana ukuteyanya kwakwe ukwa pe sonde. Bamo balabwelela na ku fisambilisho fisaalula Lesa ifya muli “Babiloni Mukalamba,” e kutila ubuteko bwa calo ubwa kupepa kwa bufi. (Ukusokolola 17:5; 2 Petro 2:19-22) Bakalemba ba Baibolo abapuutilwemo na Lesa babomfeshe amashiwi yaluma ku kusokolola imibele ne nshila sha basangu.

⁷ Cinshi abasangu bafwaya? Abengi tabafwaya fye bafuma mu mipepele iyo balemona ukuti e ya cine. Ilingi, bafwaya basendako na bambi. Ukucila ukutendeka ukufwaya no kupanga abasambi babo, abasangu abengi bafwaya “ukukula abasambi [e kutila abasambi ba kwa Kristu] babakonke.” (Imilimo 20:29, 30) Umutumwa Paulo asokele pali bakasambilisha ba bufi ati: “Cenjeleni: epali umuntu amulenga ukuba icinakabupalu cakwe.” (Abena Kolose 2:8) Bushe ifi te fyo abasangu abengi besha ukucita? Nga filya uwiba umuntu asenda umuntu uushishibe no kumufumya kuli balupwa lwakwe, abasangu na bo bafwaya aba mu cilonganino ababacetekela. Ico bafwaya kubasenda ukubafumya ku mukuni.

8. Finshi abasangu bacita pa kuti bacite ico bemininepo?

⁸ Bushe finshi abasangu bacita pa kuti bacite ico bemininepo? Ilingi line batendeka ukubepa. Yesu alishibe ukuti abantu bamo bali no ‘kubepesha’ abakonshi bakwe “umusango onse wa bubifi.” (Mateo 5:11) Aba bantu  abali no kulakaanya abasambi icabipisha bali no kulanda ifya bufi pa kuti babepe bambi. Umutumwa Petro asokele pa basangu abali no kulanda “ifyebo fya cimbepa,” ukusabankanya ‘ifisambilisho fya kulufya,’ no ‘kupotamika Amalembo’ pa kuti fye bacite ico bemininepo. (2 Petro 2:3, 13; 3:16) Ica bulanda ca kuti abasangu ‘balawisha icitetekelo ca bamo.’—2 Timote 2:18.

9, 10. (a) Cinshi twingacita pa kuti tuicingilile ku kubepwa ku basangu? (b) Cinshi tushifuupwilwa nga ca kuti ifyo twaishiba pa kufwaya kwa kwa Lesa fyayalulwa?

⁹ Cinshi twingacita pa kuti tuicingilile ku kubepwa ku basangu? Tufwile ukuumfwila ukupanda mano kwaba mu Cebo ca kwa Lesa, ukutila: ‘Mulelolekesha abaleta amalekano ne fya kupunwisha ifipusene ne sambilisho ilyo mwasambilila, kabili batalukeni.’ (Abena Roma 16:17) Kuti ‘twabataluka’ nga twakaana ifyebo fyabo, nampo bene balelanda, nangu fili mu fitabo balemba, nelyo pa Intaneti. Cinshi tucitila ico? Intanshi, pantu Icebo ca kwa Lesa citweba ukucite fyo, kabili twalicetekela ukuti lyonse Yehova afwaya ifintu filetuwamina.—Esaya 48:17, 18.

¹⁰ Ica bubili, twalitemwa ukuteyanya ukwatusambilisha icine icisuma nga nshi icitupaatula kuli Babiloni Mukalamba. Kabili, twalishiba no kuti tatwafikapo ukwishiba bwino bwino ukufwaya kwa kwa Lesa; ifyo twaishiba filaya filealuka. Abena Kristu ba cishinka balalolela Yehova ilyo kuleba ukwaluka konse uku. (Amapinda 4:18) Lelo, tatwakashe ukuteyanya uko Lesa abomfya, pantu tulamona ubushininkisho bwine bwine ubwa kuti Lesa alasenamina uku kuteyanya.—Imilimo 6:7; 1 Abena Korinti 3:6.

Ibakeni ku Kuibepa

11. Mulandu nshi abantunse batemenwa ukuibepa?

¹¹ Abantunse abashapwililika baba no musango umo uyo Satana atemwa. Uyu musango kuibepa. Pali Yeremia 17:9, paba amashiwi ayatila: “Umutima wa kufutika ukucile fintu fyonse, kabili walilwalisha.” Kabili Yakobo alembele ati: “Umuntu onse eshiwa ilyo alembulwa no kubelelekwa ku lunkumbwa lwakwe lwine.” (Yakobo 1:14) Nga twabelelekwa mu mutima, umutima wesu kuti watutunka ukubembuka, ukulenga ulubembu ukumoneka kwati lusuma kabili kwati talwabipa. Ubu bufi, pantu ukunakila ku lubembu kuleta amafya.—Abena Roma 8:6.

12. Bushe kuti twaibepa shani?

¹² Calyanguka nga nshi ukuibepa.  Umutima wa kufutika kuti walenga twalaipeela insambu pa cilubo cikalamba nelyo pa lubembu lwabipisha ulo twacita. (1 Samwele 15:13-15, 20, 21) Umutima wesu uwalwalisha kuti wafwaya ne nshila sha kutulengelamo ukumona kwati imyendele imo yaliba fye bwino nangu ca kuti tayaba bwino. Natulande pa mafilimu. Amafilimu yamo yaliba fye bwino kabili yasuma. Lelo, ifintu ifya muli cino calo ifiba mu mafilimu na mu maprogramu ya pa TV na pa Intaneti fya nsoni kabili fibi. Calyanguka ukutontonkanya ukutila kuti twatamba amafilimu yabi ukwabula amafya. Bamo batila: “Kwena ifi fili fye bwino kuli ine, ninshi cinshi cibipile?” Lelo aba musango yo ‘baleibeepa fye.’—Yakobo 1:22.

13, 14. (a) Lyashi nshi limo mu Malembo ililanga ukuti kampingu wesu te kuti acetekelwe lyonse? (b) Bushe kuti twaibaka shani ku kuibepa?

¹³ Bushe kuti twaicingilila shani ku kuibepa? Intanshi, tufwile ukwibukisha kuti te lyonse kampingu wa muntunse engacetekelwa. Moneni ifyo cali ku mutumwa Paulo. Ilyo ashilaba Umwina Kristu, alepakasa abakonshi ba kwa Kristu. (Imilimo 9:1, 2) Nalimo pali  ilya nshita kampingu wakwe talemushinina. Lelo, kampingu wakwe afwile tasambilishiwe bwino. Paulo atile: “Nshaishibe kabili nacitiile mu kubule citetekelo.” (1 Timote 1:13) Kanshi nga ca kuti kampingu wesu taletushinina pa musango wa mafilimu tuletamba te kuti ninshi yali fye bwino. Kampingu uwingatutungulula bwino ni ulya uwasambilishiwa ne Cebo ca kwa Lesa.

¹⁴ Nga tulefwaya ukuibaka ku kuibepa, pali ifishinka fimo ifingatwafwa ifyo tufwile ukulaibukisha. Ibebeteni no kupepelapo. (Amalumbo 26:2; 2 Abena Korinti 13:5) Ukuibebeta kwa cishinka kuti kwamwafwa ukwishiba umo mufwile ukwaluka. Kutikeni kuli bambi. (Yakobo 1:19) Apo kuti twaibepa ilyo tuleibebeta, kuti cawama ukukutika ku fyebo fisuma ifya Bena Kristu banensu abakosoka. Nga mulepingula nelyo ukucita ifintu ifyo Abena Kristu banenu abakosoka balemona kwati tafiweme, kuti mwaipusha amuti, ‘Bushe nalimo kampingu wandi tasambilishiwa bwino nelyo umutima wandi ulembepa?’ Mulesambilila lyonse Baibolo ne mpapulo shilanda pali Baibolo. (Amalumbo 1:2) Ukucita ifi kukamwafwa ukulatontonkanya no kulacita ifintu umwabela ifishinte fya kwa Lesa.

Ibakeni ku Bufi bwa kwa Satana

15, 16. (a) Bufi nshi Satana abepa ilyo ale-esha ukutulufya? (b) Cinshi twingacita pa kuti na ifwe twibepwa?

¹⁵ Satana alabepa ubufi bwalekanalekana pa kwesha ukutulufya. Afwaya ukutulenga ukusumina ukuti ifikwatwa kuti fyatuletela insansa no kutwafwa ukuteke mitima, lelo te fyo caba. (Lukala Milandu 5:10-12) Afwaya tusumine ukuti cino calo cibifi cikabelelela, nangu ca kuti kwaba ubushininkisho bwine bwine ubwa kuti tuli mu “nshiku sha kulekelesha.” (2 Timote 3:1-5) Satana afwaya abantu ukusumina ukuti tamwaba ububi mu kucita ifyabipa, nangu ca kuti abafwaisha ukwangala ilingi balalobolola ifyabipisha. (Abena Galatia 6:7) Bushe kuti twacita shani pa kuti na ifwe tatubepelwe?

¹⁶Sambilileni ku balandwapo mu Baibolo. Mu Baibolo mwaba amalyashi ya kutusoka aya bantu ababepelwe kuli Satana. Aba bantu batemenwe ifikwatwa, tabayangilwe inshita baleikalamo, nelyo batendeke ukucita ifyabipa, kabili mwatumbwike ifibi. (Mateo 19:16-22; 24:36-42; Luka 16:14; 1 Abena Korinti 10:8-11) Sambilileni ku filecitikila abantu leelo. Ica bulanda ca kuti Abena Kristu limo balalaba ukuti tuli ku mpela kabili batontonkanya ukuti ilyo balebombela Lesa balaipusula ifisuma. Kuti bafuma mu cine pantu bena batontonkanya ukuti nga bacite fyo e lyo bakalaipakisha. Lelo, aba musango yo baba “umwatelela,” pantu umuye nshiku imicitile yabo iibi ikabaletelela. (Amalumbo 73:18, 19) Kuti cawama ifwe ukusambilila ku filubo bambi bacita.—Amapinda 22:3.

17. Cinshi Satana abepela ukuti Yehova tatutemwa kabili tatusakamana?

¹⁷ Kwaba ubufi bumbi ubo Satana abepa ubo abengi basumina. Ubu bufi bwa kuti Yehova tatutemwa kabili tatusakamana. Satana apoosa imyaka iminshipendwa ukwishiba ifyo abantunse abashapwililika baba. Alishiba bwino ukuti ukufuupulwa kuti kwatunasha. (Amapinda 24:10) E ico, alabepa ukuti tatwacindama mu menso ya kwa Lesa. Nga tuli “abafuntulwa” kabili twasumina ukuti Yehova tatusakamana, kuti twanenuka. (2 Abena Korinti 4:9) Ifi e fyo kabepa mukalamba afwaya ifwe ukucita! Kanshi cinshi twingacita pa kuti tuibake kuli ubu bufi bwa kwa Satana?

18. Bushe Baibolo itweba shani ukuti Yehova alitutemwa?

¹⁸Tontonkanyeni pa fyo Baibolo ilanda pa fyo Lesa atutemwa. Mu Cebo ca kwa Lesa mwaba ifilangililo fisuma ifitusambilisha ukuti Lesa alatusakamana kabili alitutemwa umo umo. Yehova abika ifilamba fyenu mu “nyambi,” e kuti alamona no kwibukisha ifilamba mulukusha ilyo mulebombesha  ukuba aba cishinka. (Amalumbo 56:8) Aleshiba ilyo ‘mufunshike umutima’ kabili alaba mupepi na imwe mu nshita sha musango yo. (Amalumbo 34:18) Alishiba fyonse pali imwe, pamo ne mpendwa ya “mishishi ya ku mitwe yenu.” (Mateo 10:29-31) Icacindamisha ca kutila Lesa “apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka” pa mulandu wenu. (Yohane 3:16; Abena Galatia 2:20) Limo limo kuti camwafya ukusumina ukuti ifyo amalembo ya musango yo yalanda fyalimukuma na imwe. Lelo, tufwile ukucetekela ifyo Yehova alanda. Afwaya ifwe ukucetekela ukuti alitutemwa bonse pamo kabili alitutemwa umo umo.

19, 20. (a) Cinshi cacindamina ukwishiba no kukaana ubufi bwa kwa Satana ubwa kuti Yehova tamutemwa? (b) Bushe kangalila wenda umo afwa shani abafuupulwa?

¹⁹Ishibeni ubufi no kubukaana. Nga mwaishiba ukuti umuntu alebepa, kuti mwaicingilila pa kuti tamubepelwe. E ico ukwishiba fye ukuti Satana afwaya imwe ukusumina ubufi bwa kuti Yehova tamutemwa kuti kwamwafwa nga nshi. Umwina Kristu umo alandile pa cipande cali mu Ulupungu lwa kwa Kalinda umwali ukusoka pa micenjelo ya kwa Satana ati: “Nshaishibe ukuti Satana afwaya ukumfuupula ukubomfya ifyo ndeumfwa. Ukwishiba ici cishinka kulancincisha ukukananakila ku fyo ndeumfwa.”

²⁰ Tontonkanyeni pa ficita kangalila wenda mu calo ca ku South America. Ilyo alecema abasumina banankwe abafuupulwa, ilingi alabepusha ati, ‘Bushe mwalisumina ukuti kwaba Balesa Batatu?’ Ilingi line uufuupwilwe asuka ati, ‘Iyo,’ pantu naishiba ukuti ubu bufi bwa kwa Satana. Uyu kangalila wenda lyena alepusha ati, ‘Bushe mwalisumina ukuti kwaliba umulilo wa pe?’ Kabili uufuupwilwe asuka ati, ‘Iyo!’ Kangalila wenda lyene alabeba ukuti kwaba ubufi na bumbi ubwa kwa Satana ubushishibikwa ukutila bufi. Abalanga ifyebo fyaba pe bula 249, paragrafu 21, mu citabo citila Palameni Kuli Yehova, * apalondololwa ukutila ukusumina ukuti Yehova tatutemwa bufi. Uyu kangalila wenda ashimika ukuti mulatumbuka ifisuma muli iyi nshila ya kwafwilamo abafuupulwa ukwishiba ubu bufi bwa kwa Satana no kubukaana.

Ibakeni ku Bucenjeshi

21, 22. Mulandu nshi tushalubila imicenjelo ya kwa Satana, kabili cinshi tufwile ukupampaminapo?

²¹ Muli ino nshita ilyo tuli ku mpela ya “nshiku sha kulekelesha,” kuti twaenekela ukuti Satana akatwalilila ukufusha ubufi no bucenjeshi. Icisuma cimo ca kuti Yehova alitusambilisha imicenjelo ya kwa Satana. Baibolo ne mpapulo sha “musha wa cishinka kabili uwashilimuka” ishilanda pali Baibolo shilasokolola inshila shibi isha kwa Kaseebanya. (Mateo 24:45) Mukwai batila ukwali nsoke takwafwile bantu.—2 Abena Korinti 2:11.

²² Kanshi, natuleibaka ku fyebo fya basangu. Shi natupampamine pa kukaana ukuibepa. Kabili natwishibe no kukaana ubufi bwa kwa Satana bonse. Nga twacite fi, tukabaka bucibusa bwesu na “Lesa wa cishinka,” uwapata ubucenjeshi.—Amalumbo 31:5; Amapinda 3:32.

[Amafutunoti]

Bushe Muleibukisha?

• Mulandu nshi mu calo leelo mufulile ubucenjeshi?

• Bushe kuti twaibaka shani ku kubepwa ku basangu?

• Bushe kuti twaibaka shani ku kuibepa konse?

• Kuti twakaana shani ukulufiwa ku bufi bwa kwa Satana?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 17]

Mwilaibepa pa mafilimu

[Ifikope pe bula 18]

Pa kuibaka ku kuibepa, ibebeteni no kupepelapo, kutikeni kuli bambi, kabili lyonse mulesambilila Icebo ca kwa Lesa