Bushe Mwaliba no Mutima wa Cishinka?

IMFUMU Davidi yacincishe umwana kabili impyani ya iko, Solomone, ukubombela Yehova “no mutima wa cishinka.” (1 Imilandu 28:9) Aya mashiwi yalicindama sana na ku bafwaya ukubombela Lesa leelo. Pa kuti tuumfwikishe ubucindami bwa aya mashiwi, tulingile ukwishiba umo bakalemba ba Baibolo balelosha ilyo balelanda pa mutima wa muntu.

Umutima walilandwapo sana mu Malembo, nalimo imiku 1,000 mu nshila shalekanalekana. Amashiwi ya ciHebere (lev, le·vavʹ) ne ciGriki (kar·diʹa) ayapilibula “umutima” yalibomfiwe na bakalemba ba Baibolo mu nshila ya cine cine nelyo mu mampalanya. Lelo, miku fye iinono yabomfiwa ku kulosha ku mutima ulya wine fye uwaba mu fifuba fyesu, uusalanganya umulopa ku nsandesande sha mu mubili. (2 Ishamfumu 9:24) Imiku iingi limoneka mu Malembo, ili shiwi “umutima” libomfiwa mu mampalanya.

Umutima wa Mampalanya

Umutima wa mampalanya Baibolo ilandapo tawapangwa fye na fintu umuntu atemwa nelyo ifimucincisha ukucitapo fimo, na kabili taulosha fye ku mano. Icitabo ca The Metaphorical Use of the Names of Parts of the Body in Hebrew and in Akkadian cilondolola aciti: “Ku bantu abaleikala pa kati ka kapinda ka ku kulyo na masamba mu Asia . . . fyonse ifyaibela ifyo umuntu akwata, pamo nge nkuntu, amano no kufwaya kwakwe, fyalemonwa nge fifuma ku mutima.” Ici citabo na kabili citila umutima “muntu wa mu kati uwapusanako no mubili, umuntu wa ku nse.”

Icacindama sana kuli Lesa, uuceeceeta imitima, ni fintu umuntu aba mu kati te mimonekele ya ku nse. (Amapinda 17:3; 24:12) E ico Amalembo yafunda ukuti: “Ukucishamo ku kubaka konse, lindo mutima obe [umuntu wa mu kati], pantu muli wene e mwaba amatuntuko ya mweo.” (Amapinda 4:23) Kabili abakashi ba Bwina Kristu bacincishiwa ukwangwa ukusaama “ukwa muntu wabelama uwa mu mutima ne ca kufwala cishingabola ica mutima uwatalala kabili uwafuuka, uwaumo mutengo mu menso ya kwa Lesa,” te ku kusaama kwa ku nse iyo.—1 Petro 3:3, 4.

Imiku iingi iyo ishiwi “umutima” limoneka muli Baibolo, lilosha sana ku maka ya kutontonkanya, lelo te mu nshila iilekanya aya maka ku fintu fimbi ifipanga umuntu wa mu kati. Mose acincishe abena Israele ukuti “Mucibike na ku mitima yenu [nelyo, mwibukishe], ukuti Yehova e Lesa.” Kabili pa numa abebele ati “Yehova tapeela kuli imwe umutima [nelyo, amano] wa kwishiba.”—Amalango 4:39; 29:4.

Umutima no Kucincishiwa

Amaka ayatucincisha ukucita ifintu mu nshila imo na yo yaba lubali ulwacindama ulwa muntu wa mu kati, uwimininwako no “mutima.” E ico, bonse abasangwilileko ku kukuule hema “baishileko umuntu onse uo umutima wakwe wamwimishe.” (Ukufuma 35:21) AbaHebere 4:12 balondolola ukuti Icebo ca kwa Lesa ica cilayo, ukupala ulupanga ulwatwa, kuti “calingulula amatontonkanyo na mapange ya mutima.” Yesu na o atile  mu mutima e mufuma amaka ayacincisha umuntu ukucita icisuma nelyo icabipa.—Mateo 15:19.

Pa kuti tulecita icisuma, Baibolo itusoka ukuti tatulingile ukuleka bukaitemwe nelyo ukutemwa indalama, no kufwaisha icuma, ukukowesha imibombele yesu na bambi. (1 Timote 6:9, 10; Yuda 16) Lelo, itukoselesha ukuti tulelundulula ukutemwa kwine kwine ukwa kuli Lesa pantu e kwakulatulenga ukumubombela. Kabili itukoselesha ukuba no kutemwa kwa kuipeelesha pantu e kwakulatutungulula mu mibombele yesu na basumina banensu. (Yohane 15:12, 13; 1 Yohane 5:3) Baibolo na kabili itukoselesha ukulatemwa abanensu nga fintu twaitemwa.—Luka 10:27-37.

Imibele yesu ne fyo tucita e filangilila ifyo umutima wesu uwa mampalanya waba, nampo nga wa cilumba nelyo wali-icefya. (Amapinda 16:5) Ifyo tuyumfwa ne nkuntu shesu na fyo fine fyaba lubali lwa muntu wesu uwa mu kati. Ne fi fyaba kutemwa, ukusekelela, ukukalipwa no bulanda, no lupato.—Ubwina Lebi 19:17; Amalango 6:5; 28:47; Abena Roma 9:2.

Ibakeni ku Mutima wa Kufutika

Nangu ca kuti Adamu alipwililike, alilekele umutima wakwe ukumubeleleka; akeene icine no kupondokela Lesa. (Moneni Yakobo 1:14, 15.) Ne cafuminemo ca kuti abantunse bonse, ubufyashi bwa kwa Adamu umubembu, baimitilwe mu lubembu no kupaapilwa mu mampuulu. (Amalumbo 51:5) Ilyo Ilyeshi lyapwile, Lesa aebele abantu bonse ukuti: “Ukulinga kwa mutima wa muntu kubi ukufuma ku bwaice bwakwe.”—Ukutendeka 8:21.

Lesa aebele abaYuda bacipondoka ati: “Umutima wa kufutika ukucile fintu fyonse, kabili walilwalisha.” (Yeremia 17:9) Ici caba kusoka ukulangilila ukuti abalefwaya ukuteemuna Lesa tabafwile ukupoosa amano ku fyo abantu babamona lelo bafwile ukupoosa amano ku fyo baba, e kutila ku muntu wa mu kati. Umuntu kuti aba Umwina Kristu pa myaka iingi, kuti aishiba Baibolo bwino bwino, no kuishininkisha ukuti kuti acimfya ubwafya ubuli bonse ubwingesako. Lelo, nangu ca kutila alishiba ukuti icintu cimo calilubana no kuti amafunde ya kwa Lesa yalicilesha, ulunkumbwa lwakwe lwine kuti lwamubeleleka ku kucita ulubembu.

Pali uyu mulandu Umwina Kristu, nangu ca kuti alishiba icine kabili aimona ukuti alikosoka, afwile ukwibukisha ukuti umutima wakwe kuti wamufutika kabili afwile ukucenjela sana pa kuti tele uko engatunkwa.—1 Abena Korinti 10:8-12.

Ukubombela Yehova “no Mutima wa Cishinka”

Pa kuti umutima wine wine ubombe bwino ufwile ukuba uutuntulu, lelo umutima wa mampalanya kuti wa-akanikana. Davidi apepele ati: “Lengeni umutima wandi ukusaminwo kuba na katiina kwi shina lyenu,” icilepilibula ukuti umutima wa muntu kuti wa-akanikana ukulingana na fintu watemwa na fintu utiina. (Amalumbo 86:11) Umuntu wa musango yo kuti aba ne “mitima ibili” kabili kuti aba uwa cifulefule mu kupepa Lesa. (Amalumbo 119:113; Ukusokolola 3:16) Umuntu nga aba ne “mitima ibili,” esha ukubombela bashikulu babili nelyo mu bumbimunda kuti asosa icintu cimo lyene mu matontonkanyo muli icintu cimbi.—1 Imilandu 12:33; Amalumbo 12:2.

Umuntu ulefwaya ukuteemuna Lesa tafwile ukuba ne mitima ibili lelo afwile ukumubombela no mutima wa cishinka. (1 Imilandu 28:9) Ici cikabila ukubombesha pantu umutima walilwalisha kabili ufwaisha ukucita icabipa. (Yeremia 17:9, 10) Ifi e fingatwafwa ukusungilila umutima wa cishinka: ipepo ilifuma pa nshi ya mutima, ukulabelenga Icebo ca kwa Lesa lyonse, ukuba uwapimpa mu kushimikila imbila nsuma, no kulabishanya na bantu ababa ne mitima ya cishinka kuli Yehova.—Esra 7:10; Amalumbo 119:145; linganyeniko 2 Ishamfumu 10:15, 16; Yeremia 20:9.