Ehudi Afuna Ikoli Lya Mwaume wa Lucu

ILI, lyashi lya cine cine ilya mwaume washipa kabili uwacenjela. Lyacitike imyaka nalimo 3,000 iyapita. Icalembwa ca mu Baibolo citendeka naya mashiwi: “Kabili abana ba kwa Israele babwekeshepo ukucito bubi mu menso ya kwa Yehova; na o Yehova akoseshe Egelone imfumu ya kwa Moabu pa bena Israele, pa kuti bacitile ububi mu menso ya kwa Yehova. Egelone alonganike kuli wene abena Amone na bena Amaleke; e lyo aile, aumine Israele, no kupoko mushi wa tuncindu. Na bana ba kwa Israele babombeele Egelone imfumu ya kwa Moabu imyaka ikumi na cinekonsekonse.”—Abapingushi 3:12-14.

Incende ya bena Moabu yali ku kabanga ka Mumana wa Yordani na ka Bemba Wafwa. Lelo balyabwike umumana no kulaikala mu ncende yashinguluka Yeriko, “umushi wa tuncindu,” kabili batendeke ukulateka abena Israele. (Amalango 34:3) Imfumu ya bena Moabu, Egelone, “umuntu wainisha,” alepatikisha abena Israele ukutuula umutuulo nalimo pa myaka 20 uo bashalingile ukutuula. (Abapingushi 3:17) Lelo, ukupinda umutuulo kwalengele umwaume wa lucu epaiwe.

Icalembwa citila: “Abana ba kwa Israele bakuutile kuli Yehova, na o Yehova abemishe umupusushi, Ehudi mwana Gera, umwina Benyamini, umuntu wa kuso. Abana ba kwa Israele batumiine mu minwe yakwe umutuulo kuli Egelone imfumu ya kwa Moabu.” (Abapingushi 3:15) Nalimo ni Yehova e wafwaile ukuti basale Ehudi ukutwala umutuulo. Tacaishibikwa nampo nga alibalile abombapo uyu mulimo. Lelo, ifyo Ehudi aipekenye bwino pa kuyakumana na Egelone na mano abomfeshe filangilila ukuti nalimo alishibe bwino sana ifyo isano lya kwa Egelone lyakuulilwe ne fyo ale-enekela ukucitika kulya. Ne cacindeme sana pali fyonse ifi ca kuti Ehudi alebomfya ukuboko kwa ku kuso.

Bushe Muntu Uwalemana Nelyo Uwacenjela mu Bulwi?

Nga kuyakonka fye, amashiwi ya kuti “umuntu wa kuso” yapilibula ‘ukwisala, ukulemana, nelyo ukukakwa ukuboko kwa ku kulyo.’ Bushe ici cilepilibula ukuti Ehudi ali uwalemana, napamo ali no kuboko ukwa ku kulyo ukwalemana? Moneni ifyo Baibolo ilanda pa ‘baume abasalwa abali imyanda cinelubali [700]’ aba mu mukowa wa kwa Benyamini abalebomfya amaboko ya ku kuso. Pa Abapingushi 20:16 patila ‘onse umo umo alesukuse libwe pa mushishi no kupusa iyo.’ Bafwile bali abashipa mu bulwi, e co babasalile. Abasoma Baibolo bamo basosa ati “umuntu wa kuso” muntu “uwalebomfya ukuboko kwa ku kuso no kwa ku kulyo.”—Abapingushi 3:15, The Douay Version

Na kuba, abaume ba mukowa wa kwa Benyamini baishibikilwe ku kubomfya amaboko ya ku kuso. Pali 1 Imilandu 12:1, 2 patila abena Benyamini “e ba mu mpalume ishalemwafwa ku bulwi, abaleikata amata, abalepoosela ku kuboko kwa kulyo no kwa kuso  amabwe ne mifwi mu buta.” Icitabo cimo citila nalimo icalengele babe fi, ni co “ku bwaice balebakaka amaboko ya ku kulyo no kubasambilisha ukubomfya ukuboko kwa ku kuso.” Ilingi line abalwani ba bena Israele balebakansha ukulwa na balebomfya ukuboko kwa ku kulyo. E co, ifyo abalwani bakanshiwe tafyalebomba nangu cimo nga mu kupumikisha bakumana ne cita icilebomfya ukuboko kwa ku kuso.

“Umulandu wa Nkama uwa Kusosa” ku Mfumu

Ico Ehudi abalilepo kucita kupekanya “impoko nelyo ulupanga,” ulwatwa konse kubili, ulwali ulwipi ica kuti kuti lwafiswa na mu fya kufwala. Nalimo ale-enekela ukuti bakamupikita. Ilingi line impanga baleshikobeka mu musana ku kuso ukwa mubili, uko abalebomfya ukuboko kwa ku kulyo bengashibula bwangu bwangu. Apo alebomfya ukuboko kwa ku kuso, Ehudi afishile icanso cakwe “mwi laya lyakwe pe tanta lya kulyo,” uko bakapaso ba mfumu nalimo bashali no kupikita. Lelo, ukwabulo kupumfyanya “apalamike umutuulo kuli Egelone imfumu ya kwa Moabu.”—Abapingushi 3:16, 17.

Baibolo tayalanda ifyalecitika mwi sano lya kwa Egelone. Yasosa fye ati: “Ilyo [Ehudi] apwile ukupalamiko mutuulo, alekele baye abantu abasendele umutuulo.” (Abapingushi 3:18) Ehudi alituulile umutuulo, no kushindika abasendele umutuulo ukubafisha apatali ukufuma kwi sano lya kwa Egelone, lyene alibwelele. Mulandu nshi abwelele? Bushe aile na balya baume pa kuti bengamucingilila nelyo bushe ni pa mulandu we funde, nelyo nalimo bushe bali bakusenda fye umutuulo? Bushe alefwaya ukuti baleya pa kuti bacingililwe ilyo ashilacita ifyo apangile? Kwena katwishi ifyo Ehudi umwine aletontonkanya, lelo abwelele kwi sano lya kwa Egelone eka.

“[Ehudi] abwelele ku mabwe ayabaswa ayali ku Gilgali, ailetila, Ndi no mulandu wa nkama uwa kusosa kuli imwe, mwe mfumu.” Amalembo tayalondolola ifyo aileingila na kabili kwi sano lya kwa Egelone. Bushe abalinshi tabatungenyepo nangu cimo? Bushe baletontonkanya ukuti umwina Israele umo teti asanse shikulwibo? Bushe baletontonkanya ukuti ifi ali eka nalimo alefwaya ukufutuka icalo cakwe? Te mulandu ne fyo cali, Ehudi alefwaya ukuba fye eka ne mfumu, kabili e fyo cali.—Abapingushi 3:19.

Icalembwa capuutwamo citwalilila ukusoso kuti: “Ehudi aingile umo yali [imfumu Egelone]; yene yaikele yeka mu ng’anda ya iko iya pa muulu iya kupupwamo umwela. Ehudi atile, Ndi ne cebo ca kwa Lesa ica kusosa kuli imwe.” Ehudi talelosha ku bukombe ubo Lesa asosele. Ico Ehudi alefwaya kubomfya ulupanga lwakwe. Imfumu “yaimine pa cipuna ca bufumu,” nalimo yale-enekela ukumfwa ubukombe ukufuma kuli ka lesa kaiko ka Kemoshe. Bwangu bwangu Ehudi afumishe icanso cakwe no kulasa Egelone mwi fumo. Ulupanga nalimo talwakwete icapindeme. Kanshi, “icitubo na co caliingile cakonke cilimi; no kwina kwa lukoma kwaisalile icilimi . . . [kabili mwalafuma no busali, NW],” nalimo bwalefumina pa cilonda nelyo cacitike fye mu kukanaitemenwa.—Abapingushi 3:20-22.

Afyuka Ukwabulo Bwafya

Ukucila ukupoose nshita ukufumya ulupanga lwakwe, “Ehudi afumiine pa lukungu, aisele na ku miinshi ya ng’anda ya pa muulu, no kupindako umupindo. Wene alifumine, e lyo ababomfi ba mfumu baishile; ukumona bamwene ku miinshi ya ng’anda ya pa muulu nakupindwa, nga batile, Cine cine ilepemwina mu nda mu muputule wa kupupwamo umwela.”—Abapingushi 3:23, 24.

Bushe cinshi cali “ulukungu” ulo Ehudi afuminemo? Icitabo cimo citila “ubupilibulo bwine bwine [ubwe shiwi lya ciHebere] tabwaishibikwa,” lelo batunganya ukuti lwali ni nsolokoto. Bushe Ehudi akomeene ifiibi mu kati no kufumina ku nshila imbi? Nelyo bushe akomeene kunse ukubomfya amakii  ayo apokele ku mfumu aipeye? Bushe aile ale-enda panono panono no kufumina ku mwinshi ukwali abalinshi kwati nalimo tapali nangu cimo icacitike? Amalembo tayalanda. Lelo te mulandu ne nshila Ehudi abomfeshe, ababomfi ba kwa Egelone tabatungenyepo icili conse ilyo basangile ifiibi nafikomwa. Bena batontonkenye ukuti imfumu ‘yalepemwina fye mu nda.’

Ilyo ababomfi ba mfumu balewayawaya, Ehudi alifyukile. Lyene aitile abaume ba mu Israele no kubeba ati: “Nkonkeni; pantu Yehova napeela abalwani benu, abena Moabu, mu minwe yenu.” Abaume ba kwa Ehudi bacilikile abena Moabu ababule ntungulushi ku kubwelelamo ku mwabo ilyo bapokele ifyabu fya Yordani. E co, “[Abena Israele] baipeyepo abena Moabu mu nshita ilya nalimo amakana ikumi, umuntu onse uwaluma kabili umuntu onse uwa bulamba; tapapuswike muntu. E fyo Moabu alengelwe ukunakilila mu bushiku bulya mwi samba lya kuboko kwa kwa Israele. Na mu calo mwali tondolo imyaka amakumi cinekonsekonse.”—Abapingushi 3:25-30.

Ifyo Twingasambililako

Ifyacitike mu nshiku sha kwa Ehudi fitusambilisha ukuti mu kucita ububi mu menso ya kwa Yehova mulafuma utuyofi twabipisha. Na cimbi ca kuti Yehova alaafwa abantu abalapila no kubwelela kuli wene.

Amapange ya kwa Ehudi yalitungulwike, te pa mulandu wa kuti ali uwacenjela, nelyo pantu abalwani bakwe balifililwe ukumulwisha. Umuntu teti alenge ubufwayo bwa kwa Lesa ukufishiwapo. Icalengele ukuti Ehudi atunguluke ni co Lesa e walemwafwa ilyo alecita ifyaleumfwana no bufwayo Bwakwe ubushingapumfyanishiwa ubwa kulubula abantu Bakwe. Lesa e waimishe Ehudi, kabili “ilyo Yehova abemishe [abantu bakwe] abapingushi, e lyo Yehova ali no mupingushi.”—Abapingushi 2:18; 3:15.