Ukwishiba Iciswango ne Cishibilo ca Ciko

BUSHE mulaipakisha ukupikulula ubwile? Pa kuti mucite fyo, mulekabila ifya kumwafwa pa kubupikulula. Ukupitila mu Cebo cakwe icapuutwamo, Lesa alipayanya ifya kwafwa pa kumfwikisha inambala 666, ishina nelyo icishibilo ca ciswango ca mu Ukusokolola icipandwa 13.

Muli cino cipande, twalalanguluka pa nshila shine—inshila ishacindamisha—ishalalondolola umo icishibilo ca ciswango calola. Twalalanda pa (1) ifyo amashina ya mu Baibolo inshita shimo yasalwa, (2) ico iciswango caba, (3) umo calola ukuti inambala 666 ni “inambala ya muntu,” na (4) ubupilibulo bwa nambala 6 no mulandu yabwekeshiwapo imiku itatu, e kutila, ukusansha 600 ukulundapo 60 no kulundapo 6, nelyo 666.—Ukusokolola 13:18.

Amashina ya mu Baibolo—Te Cishibilo Fye

Iingi line, amashina ya mu Baibolo yalikwata ubupilibulo bwacindamisha ukucilisha nga ni Yehova e wainika abantu ayo mashina. Ku kulangilila, pa mulandu wa kuti Abramu ali no kuba wishi wa nko shonse, Lesa ayalwile ishina lya ici cikolwe ukuba Abrahamu, icipilibula “Shibo wa cinkupiti.” (Ukutendeka 17:5) Lesa aebele Yosefe na Maria ukwinika ishina lya mwana uo Maria ali no kufyala ati, Yesu, icalola mu kuti “Yehova E Pusukilo.” (Mateo 1:21; Luka 1:31) Ukulingana no bupilibulo bwe shina lya kwa Yesu, ukupitila mu butumikishi bwakwe ne mfwa yakwe iya bulilambo, Yehova alitupayanishisha ipusukilo.—Yohane 3:16.

E co, ili shina lyapangwa ne nambala 666 lifwile limininako fimo ifyo Lesa amona ukuti fishibisha imibele ya ciswango. Kwena, pa kumfwikisha iyo mibele, tulekabila ukwishiba iciswango cine no kusambilila imilimo ya ciko.

Iciswango Calondololwa

Ibuuku lya mu Baibolo ilya kwa Daniele lilalondolola ifingi pa lwa bupilibulo bwa ciswango ca cimpashanya. Mu cipandwa 7 mwaba ubulondoloshi bwaumfwika pa lwa “finama fine ifyakulisha”—inkalamo, bere, imbwili, ne cinama ca kutiinya icali na meno ya cela ayakulisha. (Daniele 7:2-7) Daniele alondolola ukuti ifi finama fimininako “ishamfumu,” nelyo amabufumu ya bupolitiki, ayakonkana kabili ayateka ifyalo ifingi.—Daniele 7:17, 23.

The Interpreter’s Dictionary of the Bible ilanda pa lwa ciswango ca mu Ukusokolola 13:1, 2 ukuti cena cakwata imibele yonse iya finama fya mu cimonwa ca kwa Daniele . . . E co, iciswango ca ntanshi [ica mu Ukusokolola] cimininako imilalo yonse iya mu calo iya bupolitiki ukuibika pamo iilwisha Lesa. Ici cileumfwana na cintu Ukusokolola 13:7 kulanda pa lwa ciswango. Kutila: “Capeelwe amaka pa mutundu onse na bantu no lulimi no luko.” *

Mulandu nshi Baibolo ibomfesha ifiswango ukwimininako imitekele ya buntunse? Napamo ni pa milandu ibili. Umulandu wa kubalilapo wa kuti, amabuteko ya buntunse yalisuumya umulopa wa bantu mu myaka yapita kwati fye fiswango. Abasoma imilandu ya kale, Will na Ariel Durant balembele ukuti “Inkondo yaba ya lyonse  mu lyashi lya kale, kabili nelyo ca kuti kwaliba ukulunduluka ne mitekele yasalwa na bantu, inkondo shicili shiletwalilila.” Kanshi ca cine ukuti “abantu bacito lukambo ku bantu ku kubabifya”! (Lukala Milandu 8:9) Umulandu wa bubili wa kuti “icing’wena [Satana] capeele iciswango amaka ya ciko ne cipuna ca ciko ica bufumu no lupaka lukalamba.” (Ukusokolola 12:9; 13:2.) E ico, imitekele ya buntunse yapangwa na Kaseebanya, na muli fyo ilanga, imibele yakwe iyapala iya ciswango, ne cing’wena.—Yohane 8:44; Abena Efese 6:12.

Nangu cibe fyo, ici tacipilibulo kuti kateka uuli onse abomfiwa na Satana mu kulungatika. Na kuba, inshita shimo, imitekele ya buntunse ibomba ngo “mubomfi wa kwa Lesa,” ukuletako umuyano mu bwikashi kabili akukanaba amabuteko, nga kwaba fye icimfulunganya ceka ceka. Intungulushi shimo shalicingilila insambu sha muntu ishacindamisha ishisanshamo ne nsambu sha kupepa kwa cine—icintu ico Satana ashifwaya. (Abena Roma 13:3, 4; Esra 7:11-27; Imilimo 13:7) Nangu cibe fyo, pa mulandu wa kusonga kwa kwa Satana, takwaba umuntu nelyo akabungwe akaletela abantu insansa no mutelelwe ubelelela. *—Yohane 12:31.

“Inambala ya Muntu”

Ica kwafwa calenga butatu ku kumfwikisha umo 666 yalola ca kuti ni “nambala ya muntu.” Aya mashiwi te kuti yaloshe ku muntu fye, pantu Satana e wakwata amaka pa ciswango. (Luka 4:5, 6; 1 Yohane 5:19; Ukusokolola 13:2, 18) Kanshi, ifi iciswango cakwata “inambala ya muntu,” nelyo icishibilo, cilangilila ukuti cakwata imibele ya muntu, te ya cibumbwa ca ku mupashi nelyo icibanda, no kuti cilangisha imibele imo iya buntunse. Bushe iyi kuti yaba mibele nshi? Baibolo yasuko kuti: “Pantu bonse [abantunse] balibembuka kabili balapelebela ku bukata bwa kwa Lesa.” (Abena Roma 3:23) Kanshi, ifi iciswango cakwata “inambala ya muntu,” cilangililo kuti amabuteko yalangisha imibele yasuulwa iya muntu, iyaishibikilwa ku lubembu no kukanapwililika.

Ifyacitika kale filashininkisha ukuti ici ca cine. Uwali kale kalemba wa buteko bwa United States Henry Kissinger atile: “Ukulunduluka konse ukwacitika kulapwa mu kuya kwa nshita. Ilyashi pa fyacitike kale lushimi umwaba ukubombesha ukushaleta fisuma, no kusubila ukushafishiwapo . . . E co, uwasambilila ifya kale afwile ukwishiba ukuti te kuti tufulumuke amafya.” Amashiwi ya bufumacumi aya kwa Kissinger yasuminishanya ne cine ca mu Baibolo icitila: “Te kwa muntunse ukwenda kwakwe; te kwa muntu uuleya ukushikimika amatampulo yakwe.”—Yeremia 10:23.

 Apo nomba natwishiba iciswango no kwishiba fintu Lesa acimona, nomba kuti twabebeta ulubali lwa kulekelesha ulwa bwile bwesu—inambala 6 no mulandu yalembelwa mu kubwekeshiwapo imiku itatu—e kutila, 666 nelyo 600 ukulundapo 60 no kulundapo 6.

Mulandu Nshi 6 Yabwekeshiwapo Imiku Itatu?

Mu Malembo, amanambala yamo yalikwata ubupilibulo. Ku kulangilila, inambala 7, ilingi line ibomfiwa ku kulangilila icintu icakumanina, nelyo icapwililika kuli Lesa. Ku ca kumwenako, umulungu wa kubumba uwa kwa Lesa wakwata ‘inshiku’ 7 nelyo inshita shalundwako, umo Lesa apwishishe mu kukumanina umulimo wakwe uwa kubumba isonde. (Ukutendeka 1:3–2:3) “Ifyebo” fya kwa Lesa fyaba nga silfere “uwakamunwa imiku cinelubali [7],” e kuti uwalopololwa bwino bwino. (Amalumbo 12:6; Amapinda 30:5, 6) Naamani wa fibashi aebelwe ukusamba mu Mumana wa Yordani imiku 7 kabili alipolele umupwilapo.—2 Ishamfumu 5:10, 14.

Pali 6 palipelebela inambala imo iya kukumanisha 7. Bushe taileimininako icintu cimo icishapwililika, nelyo icapelebela, ukulingana ne mimwene ya kwa Lesa? Cine cine! (1 Imilandu 20:6, 7) Kabinge, ifi 6 yalembwa mu kubwekeshiwapo imiku itatu, e kuti 666, kwaba kukomailapo ukwa maka ukwa uku kukanapwililika. Nga fintu tumwene, iyi mimwene ya cine pantu iyi inambala 666 ni “nambala ya muntu.” E co, ilyashi lya kale ilya ciswango, ne fi cakwata “inambala ya muntu,” ne nambala 666 ine fyonse filelola ku nsondwelelo imo ine iya cine—e kutila ukupelebela no kufilwa kwine kwine mu menso ya kwa Yehova.

Uku kufilwa kwa ciswango kuletwibukisha icalandilwe pa lwa Mfumu Belshasari iya ku Babele wa pa kale. Ukupitila muli Daniele, Yehova aebele kateka ulya ukuti: “Namulingwa mu ca kulingo kufina, no kusangwo wabulila.” Muli bulya bwine bushiku Belshasari alipaiwe, kabili no Buteko bwa maka ubwa Babele bwaliwile. (Daniele 5:27, 30) Mu kupalako, ubupingushi bwa kwa Yehova pa ciswango ca bupolitiki na pa bakwata icishibilo ca ciko kupilibula impela ya ciswango na bonse abacitungilila. Nangu cibe fyo, pali iyi nshita, Lesa takonaule fye ubwikashi bumo ubwa bupolitiki lelo akonaula na fyonse ifikashala ifya mitekele ya buntunse. (Daniele 2:44; Ukusokolola 19:19, 20) Kanshi, nacicindama ukukaana icishibilo ca ciswango icingatuletele mfwa!

Icishibilo Calondololwa

Pa numa fye ya kusokolola inambala 666, Ukusokolola kulumbula ba144,000 abakonshi ba Mwana wa Mpanga, Yesu Kristu, abalembwa pa mpumi ishina lyakwe ne lya kwa Wishi, Yehova. Aya mashina bakwata yabeshibisha ukuba abantu ba kwa Yehova no Mwana wakwe, abo bashimiko bunte mu kucankwa. Abakwata icishibilo  ca ciswango na bo balalangisha apabuuta ukuti babombela iciswango. Kanshi, te mulandu na po icishibilo cabela, nampo nga ni pa kuboko kwa ku kulyo nelyo pa mpumi, ukulandila mu mampalanya, icishibilo cishibisha umuntu uwacikwata nga umo uupepa iciswango ca bupolitiki ica calo. Abo bakwata icishibilo bapeela kuli “Kaisare” ifintu ifilingile ukupeelwa kuli Lesa. (Luka 20:25; Ukusokolola 13:4, 8; 14:1) Bushe bacita shani co? Bapeela umucinshi uulingile ukupeelwa kuli Lesa ku mabuteko ya bupolitiki, ku fimpashanya fya yako, na ku maka ya bushilika ayo yakwata, uko benekela ipusukilo. Ukupepa ukuli konse bapeela kuli Lesa wa cine kwa pa kanwa fye.

Lelo, Baibolo itucincisha ukuti: “Mwitetekela bakankaala, nangu mwana wa muntu uo takuli ukupususha muli wene; wafumo mupu wakwe, abwelela ku mushili wakwe, ubushiku bulya bwine yaloba amatontonkanyo yakwe.” (Amalumbo 146:3, 4) Abomfwila uku kufunda tabalengwe nsoni ilyo amabuteko yafilwa ukufikilisha amalayo yabo nelyo lintu intungulushi sha longolo shafuma pa fifulo fyabo ifya pa muulu.—Amapinda 1:33.

Ici tacipilibulo kuti Abena Kristu ba cine tabacitapo nelyo fimo pa mafya ya bantunse. Lelo, mu kupimpa balabilisha ubufumu bumo fye ubukapwisha amafya ya bantunse—ubufumu bwa kwa Lesa, ubo bemininako.—Mateo 24:14.

Ubufumu bwa kwa Lesa—Isubilo fye Lyeka Ilya Bantunse

Lintu Yesu ali pe sonde, Ubufumu bwa kwa Lesa bwali e lyashi likalamba aleshimikila. (Luka 4:43) Mwi pepo lyakwe ilya cilangililo, ilyo inshita shimo litwa ati Ipepo lya We Shifwe, Yesu asambilishe abakonshi bakwe ukupepela ukuti bulya Bufumu bwise no kuti ukufwaya kwa kwa Lesa kucitwe pano isonde. (Mateo 6:9, 10) Ubufumu buteko ubukateka isonde lyonse, tabwakaletekela ukufuma mwi tauni limo ilikalamba ilya pali cino calo, lelo bukalatekela ukufuma mu muulu. E co Yesu abwitile ati “Ubufumu bwa mu muulu.”—Mateo 11:12,10.

Bushe kuliko uuli onse uwingafikapo ukuba Imfumu yalinga iya bulya Bufumu ukucila pali Yesu Kristu, uwafwilile abatekwa abo ali no kwisateeka ku ntanshi? (Esaya 9:6, 7; Yohane 3:16) Nomba line fye iyi Mfumu yapwililika, iili icibumbwa ca ku mupashi, ikapoosa iciswango, ishamfumu sha ciko, no mulalo wa ciko muli “bemba wa mulilo uulepya ku libwe lya mingu” icipilibula ukonaulwa umupwilapo. Te ico ceka. Yesu na kabili akafumyapo Satana, icintu ico umuntu ashingacita.—Ukusokolola 11:15; 19:16, 19-21; 20:2.

Ubufumu bwa kwa Lesa bukaleta umutende ku batekwa bonse abacumfwila. (Amalumbo 37:11, 29; 46:8, 9) Nangu fye bulanda, ukukalipwa ne mfwa tafyakabeko. Mwandi lisubilo lyawamisha kuli abo bashakwata icishibilo ca ciswango!—Ukusokolola 21:3, 4.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 5]

Ifya Kwafwa Ukwishiba Ubupilibulo Bwa 666

1. Amashina ya mu Baibolo ilingi line yasokolola ifintu fimo pa mibele nelyo ubumi bwa mwine we shina, nga fintu caba kuli Abrahamu, Yesu, na bambi abengi. Cimo cine ne ciswango, inambala ya ciswango imininako ifyo iciswango caba.

2. Mwi buuku lya mu Baibolo ilya Daniele, ifiswango fyapusanapusana fimininako amabuteko nelyo imitekele yakonkana iya buntunse. Iciswango ca mu Ukusokolola 13:1, 2 icabamo ifingi cimininako imitekele ya calo conse iya bupolitiki, iyapeelwa amaka na Satana no kutungululwa na wene.

3. Ifi iciswango cakwata “inambala ya muntu” nelyo “inambala ya buntunse,” cilangililo kuti cimininako umuntu, te cibanda iyo. Kanshi, cilangilila ifyo abantunse bafilwa pa mulandu wa lubembu no kukanapwililika.

4. Ukulingana ne mimwene ya kwa Lesa, apo inambala 6 yalicepapo pali 7, iyo muli Baibolo ipilibula icintu icakumanina kabili icapwililika, iyi nambala 6 ilepilibula ukukanapwililika. Ukubwekeshapo iyi inambala imiku itatu, kulekomaila uko kukanapwililika.

[Ifikope pe bula 6]

Imitekele ya buntunse yalifilwa, nga fintu yaimininwako bwino ne nambala 666

[Abatusuminishe]

Umwana alecula ku nsala: UNITED NATIONS/Photo by F. GRIFFING

[Ifikope pe bula 7]

Yesu Kristu akaleta imitekele yapwililika pe sonde