Ukushimikila Ubunte bwa mu Lyashi ku

Balanda Icingeleshi Mu Mexico

UMUTUMWA Paulo abomfeshe bwino inshita pa kushimiko bunte bwa mu lyashi ilyo ali mu Atena ninshi alelolela abo aleenda na bo. Baibolo ilondololo kuti: “Cila bushiku pa mushiika alepelulushanya na balesangwapo.” (Imilimo 17:17) Yesu ashimikile ubunte bwa mu lyashi ku mwanakashi umwina Samaria mupepi ne cishima ilyo ali pa lwendo lwa kufuma ku Yudea ukuya ku Galili. (Yohane 4:3-26) Bushe lyonse mulalanda na bantu pa mbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa ilyo kwabe shuko?

Mu Mexico, nacilinga nga nshi ukushimikila ubunte bwa mu lyashi ku bantu abalanda iciNgeleshi. Abatandashi balatandalila ififulo fya kutuushishako, lyonse abasambi abapya balesa pa yuniversiti, na bashili bena Mexico abaaleka incito ilingi bapoosa inshita ku ma parka, na ku fifulo bashitisha ifya kulya. Inte sha kwa Yehova abengi abaishiba iciNgeleshi nabalamuka ukutendeka ukulanshanya na bantu ba musango yo. Na kuba, balangwa ukulanda ku bashili bena Mexico nelyo abalanda iciNgeleshi. Natumone ifyo bacite ci.

Ilingi line baNte abafuma ku nse ya Mexico ababombela mu fifulo balanda iciNgeleshi balailondolola ku bo bamona ukuti te bena Mexico no kubepusha uko baatula. Ici cilenga baipusha Nte ico alecita mu Mexico ne ci cimupeela ishuko lya kulondolola ifyo Abena Kristu basuminamo. Ku ca kumwenako, Gloria, uubombela ukwaba ukukabila, ku cifulo ukwaba sana abalanda iciNgeleshi mu Oaxaca, cilamwangukila sana ukutendeka ukulanshanya muli iyi nshila. Ilyo aleya ku ng’anda ukufuma ku kushimikila, abaupana abafuma ku England balimwimike. Umwanakashi atile: “Napapa ukumona umwanakashi uwafiita aleenda mu misebo ya muno mu Oaxaca!” Ukucila ukufulwa, Gloria asekele fye, kabili batendeke ukulanda pa co abelele mu Mexico. Uyu mwanakashi alaalike Gloria ukuti akaye ku mwakwe ku kuyanwako kofi. Pa numa ya uku kupangana, Gloria amutambike bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni!, lelo umwanakashi alikeene ukupoka bamagazini, alandile ukuti tasumina muli Lesa. Gloria ayaswike ukuti alitemwa ukulanda na bashasumina muli Lesa no kutila kuti atemwa ukuumfwa ifyo aletontonkanya pa lyashi lyaleti “Bushe tulakabila—Ififulo fya Kupepelamo?” Umwanakashi alisumine kabili atile: “Nga wanengo kusumino kuti Lesa e ko aba, ala ico calampapusha.” Balilanshenye amalyashi ayapusanapusana ninshi uku balenwa kofi. Pa numa, uyu mwanakashi no mwina mwakwe balibwelele ku England, lelo Gloria no yu mwanakashi balitwalilile ukulembeshanya bakalata pa kompyuta.

Gloria na kabili atendeke ukulanshanya na Saron, umusambi uwafumine ku Washington, D. C., uwali mu Oaxaca ku kubomba umulimo wa kuitemenwa na banakashi ba  ku Mexico pa kupwisha amasambililo yakwe aya pa muulu sana. Pa numa ya kutasha Saron pa fyo alebombesha, Gloria alondolwele ico abelele mu Mexico. Ici catungulwile ku kulanshanya kusuma pali Baibolo na pa co Lesa akacitila abantu bonse, te bapiina fye. Saron atile calimupapwishe nga nshi ukuti umuntu wa kubalilapo ukulanda nankwe mu Mexico ali ni Nte ya kwa Yehova ilintu ku United States tatalile alandapo na baNte! Saron alisumine ukusambilila Baibolo kabili atendeke ukusangwa ku kulongana ilyo line fye.

Abengi abafuma ku fyalo fimbi balikuukila ku Mexico ku fifulo fya kutuushishako ifyaba mupepi na babemba, pantu bafwaya ififulo ifimoneka nga paradaise. Pa kutendeka ukulanshanya na bantu ba mu musumba wa Acapulco, Laurel alanda pali uku kufwaisha. Alabepusha nga ca kuti uyu musumba ulamoneka nga paradaise ukucila uko baatula. Kabili alabepusha na fintu batemwa pali wene. Lyene alondololo kuti nomba line fye isonde lyonse likaba paradaise. Abomfeshe iyi ine nshila ku kutendeka ukulanshanya no mwanakashi umwina Canada uo akumenye mwi ofesi lya wasambilila ifya kuundapa inama, kabili kwatungulwile kwi sambililo lya Baibolo. Bushe iyi mitendekele kuti yabomba uko mwikala?

‘Mu Misebo na mu Mansa’

Ilingi line, ukulanshanya mu misebo na mu fifulo fya cintubwingi kutendekela ne lipusho lya kuti: “Bushe mulalanda iciNgeleshi?” Abena Mexico abengi balalanda iciNgeleshi pa mulandu wa ncito babomba nelyo pa mulandu wa kuti balikalako ku United States.

BaNte abaupana balandile na nakulubantu uo bale-ensha kuli nasi pa cicinga ca balwele. Baipwishe aba banakulubantu nga balalanda iciNgeleshi. Batile balishibe pantu balikeleko ku United States pa myaka iingi. Bapokele Ulupungu lwa Kalinda na Loleni!, ifyo bashabalile ababelengapo, kabili babebele ishina lyabo ukuti ni baConsuelo, no kubeba uko bekala. Ilyo babatandalile pa numa ya nshiku shine, basangile ukuti baleikala mu ng’anda ya kusungilamo abakote iyalesakamanwa na banakashi bashimbe aba ku Katolika. Pa kubalilapo, calyafishe ukumonana na baConsuelo pantu aba banakashi baletwishika aba baNte, e co babebele ati baConsuelo te kuti babapokelele. Aba baupana bapaapeete aba banakashi ukuti bebe baConsuelo ati e beshile no kutila balefwaya ukubaposhako fye. BaConsuelo balipokelele aba baupana. Ukutule lyo, aba banakulubantu aba myaka 86 balaipakisha isambililo lya Baibolo ilya lyonse, te mulandu na mashiwi yabipa ayalanda aba banakashi. Na kabili balisangwa ku kulongana kumo kumo ukwa Bwina Kristu.

Amapinda 1:20 yatila: “Amano yaulo tupundu mu misebo, mu mansa yasansule shiwi lya yako.” Moneni ifyo ici cacitike mu cifulo musangwa sana abantu ku San Miguel de Allende. Bushiku bumo, ulucelocelo, Ralph alandile no mwaume uwa cikalambako uwaikele pe benchi. Uyu mwaume alipapile nga nshi ilyo apeelwe Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni! kabili alondolwelele Ralph pa lwa fyo apitilemo mu bumi bwakwe.

Uyu mwaume alilwileko mu nkondo ya ku Vietnam kabili pa mulandu wa kulunguluka umutima ku mulandu wa kumona abantu abengi abaleipaiwa, aishilelwala ukupopomenwa lintu ali mu mulimo uwa bushilika. Bamufumishe pa kulwa inkondo no kumutwala ku  kubombela ku kamba ka bashilika. Kulya, apeelwe umulimo wa kusambe fitumbi fya bashilika no kufipekanya pa kuti bafitwale ku United States. Nomba, pa numa ya myaka 30, acili alomfwo bubi lyonse kabili alaba no mwenso sana. Lulya lucelo, aikele pe benchi, aalepepa mu mutalalila ukulomba ukwafwiwa.

Uyu mushilika alipokele impapulo kabili asumine no kusangwa ku kulongana ku Ng’anda ya Bufumu. Pa numa ya kusangwa ku kulongana, alondolwele ukuti mu ma-awala yabili ayo ali ku Ng’anda ya Bufumu, alipepemwike. Tabalile omfwapo ifyo pa myaka 30. Uyu mwaume aikele mu Miguel de Allende pa milungu fye iinono, lelo ali-ipakishe amasambililo ya Baibolo no kusangwa ku kulongana konse mpaka fye no kubwelelamo ku mwabo. Balipekenye ukuti akatwalilile ukusambilila ku mwabo.

Ukushimiko Bunte bwa mu Lyashi pa Ncito na pa Sukulu

Bushe mulaishibisha pa ncito ukuti muli Nte ya kwa Yehova? Ifi e fyo Adrián acita, uulipilisha abatandashi amayanda ya kufikilamo abeni mu Cape San Lucas. E mulandu wine umubomfi munankwe Judy alondolwela ati: “Imyaka fye itatu iyapita, nga ca kuti mwanjebele ukutila kuti naba Inte ya kwa Yehova, nga nayaswike nati, ‘Te kuti ncicite nangu fye panono!’ Lelo, natontonkenye ukuti mfwile ukubelenga Baibolo. Natile, ‘Nga kuti cankosela shani apo nalitemwa ukubelenga?’ Nangu cali fyo, nshabelengele na mabula 6 lintu naishileiluka ukuti nalekabila uwa kunjafwa. Uo fye natontonkenye ukutila kuti anjafwa ali ni Adrián uo nalebomba nankwe. Nalitemenwe ukulanda nankwe pantu e wali fye ne mibele isuma pa ncito nali.” Ukwabula no kupoose nshita, Adrián alisumine ukwisa na nkobekela wakwe, Katie, no kwasuka amepusho yonse aya kwa Judy. Katie atendeke ukusambilila nankwe Baibolo, kabili tapakokwele Judy abele Inte iyabatishiwa.

Ni shani pa lwa kushimiko bunte bwa mu lyashi pa sukulu? BaNte babili abalesambilila iciSpanish pa yuniversiti, bushiku bumo tabasangilwe ku masambililo pantu baile mu kulongana kukalamba ukwa Bwina Kristu. Lintu babwelele ku kalasi, baebelwe ukulondolola mu ciSpanish ifyo baile mu kucita. Bashukiile aka kashita ku kushimiko bunte ukufika apapelele amaka yabo mu ciSpanish. Kafundisha, Silvia, alitemenwe sana ukusesema kwa mu Baibolo. Alisumine ukusambilila Baibolo mu ciNgeleshi kabili pali leelo ni kabila wa mbila nsuma. Balupwa lwakwe bamo na bo balasambilila Baibolo. Silvia atila: “Nasangile ico nalefwaya mu bumi bwandi bonse.” Ca cine, ukushimiko bunte bwa mu lyashi kulafumamo ifisuma.

Ukubomfya Amashuko Yambi

Ukuba ne cileela kuti kwatungulula ku kushimika ubunte. E fyo baJim na baGail, ababombela mu San Carlos Sonora, baasanga. Nakulubantu uwasendele imbwa yakwe mu kwenda mu nshita ya lucelo iya 06:00 hrs aliminine pa baJim na baGail aletamba ulubansa. BaJim na baGail bamwebele ukwingila mu ng’anda ku kunwako kofi. Mu myaka 60 yonse, wali e muku wa kubalilapo ukuumfwa pa lwa kwa Yehova ne subilo  lya bumi bwa muyayaya. Isambililo lya Baibolo lyalitendeke.

Adrienne na o wa cikuuku ku beni. Lintu ali mu cifulo ca kuliilamo mu Cancún, umulumendo wacaice apalamine kuli wene no kumwipusha nga afumine ku Canada. Lintu asumine ukuti e ko afumine, uyu mulumendo alondolwele ukuti wene na banyina bale-esha ukwafwilisha nkashi yakwe pa fya kupekanya lipoti pa bena Canada. Nyina, uwalelanda iciNgeleshi aishileikala mupepi na Adrienne. Pa numa ya kwasuka amepusho yakwe pa bena Canada, Adrienne asosele ati: “Kwena kwaliba umulandu uwacindamisha untu nafumina ku Canada ukwisa kuno—mfwaya ukwafwa abantu ukusambilila Baibolo. Bushe kuti mwatemwa ukusambilila Baibolo?” Umwanakashi alisumine. Alilekele ukuya ku kupepa imyaka 10 iyapitapo kabili ale-esha ukusambilila Baibolo eka. Apeele Adrienne inambala yakwe iya foni na keyala, kabili isambililo ilisuma ilya Baibolo lyalitendeke.

‘Poose Cilyo Cobe pa Menshi’

Ukulanda lyonse pa cine ca mu Baibolo ilingi line kufumamo ukushimiko bunte ku bantu abashakwetepo ishuko nelyo abakweteko ishuko panono ilya kuumfwa ubukombe bwa Bufumu. Mwi tauni lya Zihuatanejo, umwaba icabu, mwalibe tuuka bashitishamo ifya kulya umusangwa sana abantu. Muli li tuuka, Nte alaalike abaupana abashali bena Mexico ukwikala nankwe apo aleliila, pantu mwaliswile. Aba baupana balyenda mu ngalaba ukuya ku fifulo ifingi pa myaka 7. Balandile pa fyo bashifwaya Inte sha kwa Yehova. Pa numa ya ici cacitike umu umwa kuliila, Nte atandalile aba baupana pa bwato bwabo no kubalaalika ukuti bakaye ku ng’anda yakwe. Bapokelele bamagazini ukucila 20 ne fitabo ukucila 5 kabili balaile ukuti bali no kufwaya baNte pa cabu cikakonkapo apo bakeminina.

BaJeff na baDeb bamwene abaupana abakwete akaana akanakashi akayemba. Apa pali ni pa cifulo ca kuliilapo icabela uko bashitisha ifya kushitishashitisha mwi tauni lya Cancún. Lintu balandilepo fimo pa mwana, abafyashi bakwe babalaalike ukuti bengalya na bo ica kulya. Caishilesangwa ukuti ulu lupwa lwafumine ku India. Tabatalile abomfwapo ulwa Nte sha kwa Yehova, nelyo ukumonapo impapulo shesu. Bafumine pali cilya cifulo ne mpapulo sha baNte.

Icapala ici calicitike pa cishi icabela mupepi no lulamba lwa Yucatán. Abena China baupana, aba cupo cipya, balombele Jeff ukuti abakopeko ifikope, na o alisumine. Aishilesanga ukuti nelyo ca kuti balikele mu United States pa myaka 12, tabatalile abamonapo nelyo ukuumfwapo ulwa Nte sha kwa Yehova! Balikonkenyepo no kulanshanya kusuma. Jeff abakoseleshe ukuti bakayefwaya baNte nga babwelelamo.

Inshita shimo mu cifulo mwikala kuti mwaba icilecitika icingamupeela ishuko lya kushimiko bunte bwa mu lyashi. Lintu kateeka wa ku United States atandalile kateeka wa ku Mexico pe famu lyakwe mupepi na ku Guanajuato, abalembe lyashi abafumine mwi sonde lyonse baishile mu kulemba ulwa uku kutandala. Ulupwa lumo ulwa Nte lwamwene ukuti cali bwino ukubomfya iyi nshita ku kushimiko bunte mu ciNgeleshi. Ukwankulako kwali bwino. Ku ca kumwenako, kalemba we lyashi umo alembele pa nkondo shimo nga shilya isha ku Kosovo na ku Kuwait. Umubomfi munankwe amufwilile mu maboko pa numa ya kupikwa ku mushilika. Pa numa ya kusambilila ulwa kubuushiwa, uyu kalemba we lyashi atashishe Lesa uku ninshi ne filamba nafilengalenga mu menso pa kumwafwa ukwishiba umulandu atubumbiile. Atile nelyo ca kuti takamone aba baNte na kabili, takatale alaba iyi mbila nsuma ya mu Baibolo.

Nga fintu twamona ukufuma kuli ifi fya kumwenako, ififumamo muli iyi nshila ya kushimiko bunte ilingi tafishibikwa. Nangu ni fyo, Imfumu ya mano Solomone yatile: “Poose cilyo cobe pa muulu wa menshi, pantu ilyo papite nshiku ishingi ukacisanga.” Asosele no kuti: “Ku lucelo tande mbuto shobe, ukufika na ku cungulo wileka kuboko kobe kutushe; pantu tawishibe ico cikashuka, ici napamo ici, nangu nga fyonse fibili pamo fikabe fisuma.” (Lukala Milandu 11:1, 6) E co, mu kupimpa ‘pooseni icilyo cenu’ pa menshi ayengi kabili ‘tandeni imbuto shenu’ ukwabula akaso, nge fyo Paulo na Yesu bacitile kabili nga fintu baNte bacita leelo ku bantu abalanda iciNgeleshi mu Mexico.