Mulekoseleshanya
Mulekoseleshanya
“Aba bene baba ica kunkoselesha.”—ABENA KOLOSE 4:11.
1, 2. Cinshi calengele ifibusa fya kwa Paulo ukumutandalila mu cifungo nangu line ukucite fi nga kwalibaletelele?
UKUBA cibusa wa muntu uulecula mu cifungo kuti kwaleta amafya—nangu fye cibusa wenu afyengelwe fye ukuba mu cifungo. Abalashi ba cifungo teti bamucetekele, kabili kuti balaceta conse ico mulecita pa kuti bashininkishe ukuti tamulepula ifunde. E ico, icikabilwa pa kutwalilila ukuba ifibusa no muntu uuli mu cifungo no kumutandalila, kushipa.
2 Lelo, ifi e fyo bamo abali ifibusa fya mutumwa Paulo bacitile imyaka mupepi na 1,900 iyapita. Tabashimbile ukutandalila Paulo mu cifungo ku kumusansamusha no kumukoselesha lwa ku mupashi. Ni bani abo bene abaali ifibusa fya cishinka? Kabili finshi twingasambilila ku kushipa kwabo, ku cishinka cabo, na bucibusa?—Amapinda 17:17.
‘Ica Kukoselesha’
3, 4. (a) Ifibusa fisano ifya kwa Paulo bali ni bani, kabili baishileba cinshi kuli wene? (b) Bushe ‘ica kukoselesha’ cinshi?
3 Natubwelele ku mwaka wa 60 C.E. Pali iyi nshita umutumwa Paulo ali mu cifungo mu Roma pa mulandu wa bufi bamubepeshe ukuti alesonga abantu ukwimina ubuteeko. (Imilimo 24:5; 25:11, 12) Paulo alumbulapo Abena Kristu basano abamukoseleshe: Tukiki, intumi yakwe ukufuma ku citungu ca Asia kabili ‘umusha munankwe muli shikulu’; Onesimu, “uwa cishinka kabili uwatemwikwa” uwafumine ku Kolose; Alistaaki umwina Makedonia uwafumine ku Tesalonika kabili pa nshita imo uwali “umufungwa” pamo na Paulo; Marko, uwalembele ibuuku lye landwe ilya kwa Marko kabili umufyala wa kwa Barnaba ulya wale-enda na Paulo pa nyendo shakwe isha bumishonari; na Yusti, umubomfi na umbi uwalebombela pamo no mutumwa “ku bufumu bwa kwa Lesa.” Ulwa aba basano, Paulo atile: “Aba bene baba ica kunkoselesha.”—Abena Kolose 4:7-11.
4 Paulo alitashishe sana pa kwafwa uko ifibusa fyakwe ifya cishinka fyamwafwile. Abomfeshe ishiwi lya ciGriki (pa·re·go·riʹa) ilyapilibulwa “ica kunkoselesha,” kabili ni pali ci cine fye cikomo e po lisangwa muli Baibolo. Lyakwata ifingi ifyo lipilibula kabili lyabomfiwe sana sana ukulosha ku fya miti miti. * Kuti lyapilibulwa ati ‘icisansamushi, ukucefyako bukali, nelyo ukutalaliko mutima.’ Paulo alekabila ukukoselesha kwa musango yu kabili aba baume basano e bamukoseleshe.
Icalengele Paulo Akabile ‘Aba Kumukoselesha’
5. Nangu line Paulo aali mutumwa, cinshi alekabila, kabili cinshi ifwe bonse tukabila limo limo?
5 Bamo limbi kuti bapapa ukumfwa ukutila Paulo, uwali mutumwa, alekabila ukukoseleshiwa. Ee, ca cine alekabila ukukoseleshiwa. Ukuba kwena, Paulo alikwete icitetekelo cakosa, kabili apuswike ku fingi, ‘impumo te sha kupenda,’ “libili libili apepi ne mfwa,” na ku macushi yambi. (2 Abena Korinti 11:23-27) Na lyo line, aali fye muntunse, kabili abantunse fye bonse limo limo balakabila icisansamushi kabili balakabila no kukosha icitetekelo cabo. Na Yesu wine alekabila ukukoseleshiwa. Pa bushiku bwa kulekelesha, malaika amoneke kuli wene mu Getsemane no ‘kumukosha.’—Luka 22:43.
6, 7. (a) Ni bani baletele Paulo ubulanda mu Roma, kabili ni bani bamukoseleshe? (b) Milimo nshi aba bwananyina ba Bwina Kristu babombeele Paulo mu Roma, iyabalengele ukuba ‘aba kumukoselesha’?
6 Kanshi na Paulo wine alekabila ukukoseleshiwa. Ilyo afikile mu Roma ngo mufungwa, abantu ba mushobo wakwe tabamusekelele. Na kuba, abengi mu baYuda balipatile ubukombe bwa Bufumu. Ilyo abakalamba ba baYuda batandalile Paulo ku cifungo, ifyalembwa mwi buuku lya Imilimo fitila: “Bamo balasumina ifyalesoswa; lelo bambi tabasumine. E co, pa mulandu wa kukanasuminishanya, batendeke ukuya.” (Imilimo 28:17, 24, 25) Ukukanatasha ukwa baYuda pa cikuuku ca bupe fye ica kwa Yehova kwalilungulwishe Paulo icine cine! Kalata alembeele cilonganino ca ku Roma imyaka fye inono ku numa, yalangile ukuti Paulo alyumfwile ububi pali ci, yatile: “Ndi no bulanda bukalamba no kucululuka kushipwa mu mutima wandi. Pantu kuti nafwayo kuti ine wine mpaatulweko kuli Kristu ngo watiipwa pa mulandu wa bamunyinane [abaYuda], abantu bandi ku mubili.” (Abena Roma 9:2, 3) Na lyo line, mu Roma mwali ifibusa fya cishinka kabili ifyashipa ifyalemutalalikako umutima. Baali bamunyina ba ku mupashi aba cine kuli wene.
7 Bushe aba bwananyina balemukoselesha shani Paulo? Tabamutalwike ilyo abikilwe mu cifungo. Lelo bali-itemenwe ukumupekanishisha ifyo alekabila, babombele imilimo umwine ashali na kubomba pa mulandu wa kuba mu cifungo. Ku ca kumwenako, balebomba nge nkombe kabili baletwala bakalata ba kwa Paulo ne fyebo aletuma pa kanwa ku filonganino fyalekanalekana; baleleta ifyebo fya kukoselesha kuli Paulo pa lwa mutende wa ba bwananyina mu Roma na mu misumba imbi. Kabili bafwile balemutwalila ifyo alekabila, pamo nga ifya kufwala mu mpepo, ifimfungwa, ne filembelo. (Abena Efese 6:21, 22; 2 Timote 4:11-13) Ifi fyonse ifya kumwafwa fyakoseleshe umutumwa wali mu cifungo ica kuti na o aishileba ‘uwa kukoselesha’ kuli bambi, ukubikako fye ne filonganino fimo fimo.—Abena Roma 1:11, 12.
Ifya Kuba ‘Ica Kukoselesha’
8. Cinshi twingasambilila ku kuiceefya kwa kwa Paulo pa kusumina ukutila alekabila ‘uwa kumukoselesha’?
8 Cinshi twingasambilila kuli ili lyashi lya kwa Paulo na babomfi banankwe basano? Natulande sana sana pe sambililo limo: Pa kukoselesha bambi ilyo bali mu mafya icikabilwa kushipa no kuipeelesha. Kabinge, pa kuti tusumine ukuti tulekabila ukwafwa nga twaba na mafya, icifwaikwa kuiceefya. Paulo tasumine fye ukutila alekabila ukwafwiwa lelo alisumine no kuti bamwafwe kabili atashishe na balemwafwa. Talemona kwati ukusumina ukwafwiwa na bantu bambi bunake nelyo ukuti cali no kumulenga ukumoneka uwa pa nshi. Kanshi na ifwe e fyo tufwile ukuba. Nga twatila tatukabila kukoseleshiwa ninshi kuti capilibula ati twaliba na maka yacila aya bantunse. Ibukisheni ukuti ifyacitile Yesu filangilila ukuti no muntunse uwapwililika, limo kuti akabila ukulomba ukwafwa.—AbaHebere 5:7.
9, 10. Busuma nshi bwingatumbukamo nga ca kutila umuntu asumina ukuti alakabila ukwafwiwa, kabili bushe ukucite ci kuti kwalenga bambi mu lupwa na mu cilonganino ukuba shani?
9 Cilawama nga nshi nga ca kutila abaletungulula balesumina ukuti balapelebela no kuti balakabila ukwafwa ukufuma kuli bambi. (Yakobo 3:2) Ukusumine ci kulenga bucibusa pa baletungulula na baletungululwa ukukosa, kabili kuti kwaba ukulanshanya pa fintu ukwabulo mwenso. Abali na mafya kuti basambililako ku kuiceefya kwa basumina ukwafwiwa. Ici cilangilila ukuti abatungulula baba fye nga bantu bonse kabili te bakutiina.—Lukala Milandu 7:20.
10 Ku ca kumwenako, abana kuti basumina bwangu ukupanda mano kwa bafyashi babo pa fya kucita pa mafya na matunko nga ca kuti abana baishibo kuti abafyashi babo na bo baalepita mu mafya yapalako ilyo bali abaice. (Abena Kolose 3:21) E ico abana kuti balalanshanya ifya ku mutima na bafyashi babo. Amalembo yengabaafwa kuti yalandwapo bwino kabili kuti bayomfwila ukwabulo bwafya. (Abena Efese 6:4) Mu cilonganino na mo, aba bwananyina bakaipekanya ukusumina ukwafwiwa na baeluda nga baishiba ukuti baeluda na bo balakwata amafya, kulaba ifibatiinya, ne fibapelenganya. (Abena Roma 12:3; 1 Petro 5:3) Nga filya cingaba ku bana, aba mu cilonganino na bo kuti balepongolola ifya ku mutima, Amalembo yengabafwa kuti yalandwapo, ne fi kuti fyakosha icitetekelo. Ibukisheni ukuti ino e nshita bamunyinefwe na bankashi balekabila sana ukukoseleshiwa.—2 Timote 3:1.
11. Mulandu nshi abantu abengi muno nshiku balekabila ‘aba kubakoselesha’?
11 Ifwe bonse, te mulandu na kuntu twikala, na fintu twaba, ne lyo imyaka tukwete, tulaponenwa na mafya limo. E fyo icalo ca leelo caba. (Ukusokolola 12:12) Amafya ya musango yu e yapima amaka ya citetekelo cesu. Amesho kuti yaisa pa ncito, pa sukulu, mu lupwa, nelyo mu cilonganino. Ubulwele bwabipisha nelyo ifyamucitikila kale ifyabipa limbi e fingaleta ubwafya. Nga ca kuti umwina mwesu, eluda, nelyo cibusa atukoselesha ne fyebo ifisuma no kutucitilako fimo ifisuma, ala cilomfwika bwino! Caba ngo muti wa kulesha ubukali pa cilonda! E ico nga mwamona uwa bwananyina ali no bwafya, mukoselesheni. Nelyo nga pali ubwafya bumo ubulemucusha, lombeni ukwafwa ku bafikilepo ukumwafwa.—Yakobo 5:14, 15.
Ifyo Icilonganino Cingaafwa
12. Cinshi umo na umo mu cilonganino engacita ku kukosha bamunyina?
12 Bonse mu cilonganino, na bana kumo, kuti bakoseleshako bambi. Na kuba, ukusangwa lyonse ku kulongana no kuya lyonse mu mulimo wa mwi bala kulakosha sana icitetekelo ca bambi. (AbaHebere 10:24, 25) Ukubomba lyonse umulimo washila cilangilila ukuti muli ba cishinka kuli Yehova no kuti muli abalola lwa ku mupashi te mulandu na mafya. (Abena Efese 6:18) Ukutwalilila ukucite co kuti kwakosha bambi.—Yakobo 2:18.
13. Cinshi cingalenga bamo ukuleko kubomba, kabili cinshi twingacita ku kubaafwa?
13 Limo amafya nelyo ifintu fimbi kuti fyalenga twanashako nelyo fye ukuleka ukubomba umulimo wa mwi bala. (Marko 4:18, 19) Limbi kuti abaleka ukubomba tabesa ku kulongana. Lelo nangu tabamoneka bafwile bacili balitemwa Lesa mu mutima. Cinshi mwingacita pa kuti mukoshe icitetekelo cabo? Baeluda kuti babafwa bwino nga babatandalila. (Imilimo 20:35) Aba mu cilonganino bambi na bo kuti baebwa ukwafwako. Ukutandala kusuma ngo ku e muti wingakabilwa, uwa kupuupuutula abanaka mu citetekelo.
14, 15. Finshi Paulo afundile pa kukoselesha bambi? Landeni pa fyo icilonganino cimo cakonkele uku kupanda mano.
14 Baibolo itukonkomesha ati “sansamusheni abakungumane mitima, tungilileni abanaka.” (1 Abena Tesalonika 5:14) Napamo “abakungumane mitima” balaya balenaka kabili te kuti bacimfye amafya yalebaponena nga tapali wa kubaafwa. Bushe kuti mwabaafwa? Amashiwi yatila “tungilileni abanaka,” yapilibula “ukwikatisha” nelyo “ukukakatila” ku banaka. Yehova alateeteesa impaanga shakwe kabili alishitemwa shonse. Taashisuula, kabili tafwaya ukuti shimo shileke ukumubombela. Bushe kuti mwa-afwa aba mu cilonganino “ukwikatisha” abanaka lwa ku mupashi mpaka bakoselako?—AbaHebere 2:1.
15 Eluda umo atandalile abaupana abalekele ukubomba pa myaka 6. Eluda alemba ati: “Icilonganino conse ca-angilwe aba bantu, ne ci calibafikile pa mutima ica kuti babwelele ku mukuni.” Bushe nkashi uushalebomba kale ayumfwile shani pa kutandala kwa ba mu cilonganino? Atila: “Icatwafwile ukutendeka ukubomba na kabili ni co bamunyinefwe abaletutandalila na bankashi tabaletumona nga babifi kabili tabaletupeela imilandu. Lelo bali abalangulukila kabili baletukosha mu Malembo.”
16. Ni ani aitemenwa lyonse ukwafwa abalefwaya ukukoseleshiwa?
16 E ico, Umwina Kristu wa cine alatemwa ukukoselesha bambi. Kabili ilyo ifintu filealuka mu bumi bwesu, na ifwe bene kuti twaba pa balekoseleshiwa na bamunyinefwe. Lelo ukulanda fye icishinka, te lyonse pengaba uwa kutwafwa ilyo tulekabila ukukoseleshiwa. Na lyo line, kwaba umo uwaba Intulo ya maka, uitemenwa ukwafwa, no yu ni Yehova Lesa.—Amalumbo 27:10.
Yehova—Intulo Ikalamba iya Kukoselesha
17, 18. Ni mu nshila nshi Yehova akoseleshe Umwana wakwe, Yesu Kristu?
17 Ilyo Yesu ali pa cimuti ninshi napoopelwa, abilikishe ati: “Tata, mu minwe yenu e mo natuula umupashi wandi.” (Luka 23:46) No kufwa e fyo afwile. Ilyo ici cishilacitika, balimwikete kabili ifibusa fyakwe ifya pa mutima fyalimushiile no kufulumuka ku mwenso. (Mateo 26:56) Yesu bamushile fye eka kabili takwali kumbi ukwa kulola kano fye ku Ntulo ya kukoselesha—Wishi wa ku muulu. Kwena, ukutetekela atetekele Yehova takwali kwa fye. Bucishinka bwa kwa Yesu kuli Wishi bwalengele atungililwe na Yehova mu cishinka.—Amalumbo 18:25; AbaHebere 7:26.
18 Mu mulimo wa kwa Yesu onse uwa pe sonde, Yehova alepeela Umwana wakwe fyonse ifyo alekabila pa kutwalilila uwa cishinka mpaka fye ne mfwa yakwe. Ku ca kumwenako, pa numa fye ya lubatisho lwakwe, apatendekele umulimo wakwe, Yesu aumfwile Wishi amweba ifyo amusenamine ne fyo amutemenwe. Ilyo Yesu alekabila ukwafwa, Yehova atumine bamalaika ku kumukosha. Ilyo Yesu aponenwe no bwesho bwakulisha pa mpela ya bumi bwakwe pe sonde, Yehova alyumfwile ukupaapaata no kulomba kwakwe. Kanshi fyonse ifi fyalikoseshe Yesu.—Marko 1:11, 13; Luka 22:43.
19, 20. Kuti twashininwa shani ukutila Yehova akatukosha ilyo tulekabila inkosho?
19 Yehova afwaya ukuba Intulo ikalamba iya nkosho na kuli ifwe. (2 Imilandu 16:9) Apo e Ntulo ya cine iya maka ayengi e lyo kabili alifulisho kukosa, kuti atukoselesha na ifwe ilyo tulekabila inkosho. (Esaya 40:26) Inkondo, ubupiina, ukulwala, imfwa, nelyo ukukanapwililika kuti kwatuletela amafya. Nga ca kutila amesho yamoneka ukuba ayacilamo ngo ‘mulwani wakosa,’ Yehova kuti aba ubukose bwesu na maka yesu. (Amalumbo 18:17; Ukufuma 15:2) Alikwata ica kutwafwa ica maka icine cine, e kuti, umupashi wakwe uwa mushilo. Ukubomfya umupashi wakwe, Yehova kuti apeela “amaka ku wapomponteka” ica kuti ‘alanina na mapindo nga bakapumpe.’—Esaya 40:29, 31.
20 Umupashi wa kwa Lesa e maka yapulamo mu bubumbo bonse. Paulo atile: “Muli fyonse ndi no bukose mu ulenkosha.” Ee cine, Shifwe wa mu muulu uwatutemwa kuti atupeela “amaka yacila aya lyonse” pa kuti tushipikishe amafya ya-afya mpaka fye ne nshita akalenga “ifintu fyonse fibe fipya” mu Paradaise atulaya iili fye mupepi icine cine.—Abena Filipi 4:13; 2 Abena Korinti 4:7; Ukusokolola 21:4, 5.
[Futunoti]
^ para. 4 Ulupapulo lwa Vine’s Complete Expository Dictionary of Old and New Testament Words, ulwalembwa na W. E. Vine, lutila: “Ili shiwi nga lyalosha ku cintu [pa·re·go·riʹa] lipilibula umuti wa kucefyako ubukali.”
Bushe Muleibukisha?
• Bushe aba bwananyina mu Roma bali shani ‘ica kukoselesha’ kuli Paulo?
• Ni mu nshila nshi twingabela ‘ica kukoselesha’ mu cilonganino?
• Bushe Yehova aba shani Intulo ikalamba iya nkosho?
[Amepusho]
[Icikope pe bula 18]
Aba bwananyina baali ‘aba kukoselesha’ kuli Paulo pa kumutungilila mu cishinka, ukumukoselesha, no kumubombela imilimo
[Icikope pe bula 21]
Baeluda e baba pa ntanshi mu kukoselesha umukuni