Mwe Misepela, Bushe Muleipekanishisha Ifya ku Ntanshi?

“Ninjishiba amatontonkanyo ayo ndemutontonkanya, . . . amatontonkanyo ya mutende, te ya bubi iyo, aya kumupeele cilayo ne cilolelo.”—YEREMIA 29:11.

1, 2. Bushe abantu bamona shani imyaka ya bwaice?

ABAKALAMBA abengi batila inshita ya bwaice ni nshita isuma nga nshi. Balebukisha ifyo bali na maka ne fyo bali abacincila ku bwaice. Balomfwa bwino nga baibukisha ilya nshita bashakwete ifya kucita ifingi, ilyo baleipakisha ukwangala, no kukwate nshita iikalamba ku ntanshi umo bengacite fingi.

² Mwe bacili abalumendo na bakashana mufwile tamumona ifintu muli iyo nshila. Napamo kuti mwafilwa ukuilama ilyo mulekula mu matontonkanyo na mu mushinku. Pa sukulu napamo kuti mulesongwa sana ukucita ifyabipa. Mukabila ukubombesha ukuti mwiwila mu kubomfya imiti ikola, ukunwesha ubwalwa, no kucita bucisenene. Mwe bengi mulashingwana no mulandu wa kukanaitumpa mu fikansa fya calo nelyo mu milandu imbi iyakuma icitetekelo cenu. Ca cine, ubwaice limo iba ni nshita ya-afya. Na lyo line yaba ni nshita mwingashukila. Ilipusho lya kuti, Bushe mukashukila shani iyo nshita?

Ipakishe Ubwaice Bobe

3. Finshi Solomone afundile no kusoka imisepela?

³ Abakalamba bakakweba ati inshita ya bwaice ilapwa bwangu, ne co cishinka. Mu myaka fye iinono, ukaba umukalamba. E co, shukila ino nshita ilyo ucili umwaice! E fyo Imfumu Solomone yafundile ilyo yalembele ati: “Samwa mu bulumendo bobe, we mulumendo, no mutima obe ukusekeleshe mu nshiku sha bulumendo bobe; wende na mu mibele ya mutima obe, na mu mimwene yonse ya menso yobe.” Lelo, Solomone asokele imisepela ati: “Fumyo kufiitwa ku mutima obe, no kutalusho kukalipwa ku mubili obe.” Kabili akonkenyepo ati: “Ubulumendo no kufiita kwa mushishi mupu.”—Lukala Milandu 11:9, 10.

4, 5. Mulandu nshi cacindamina ku misepela ukuipekanishisha ifya ku ntanshi? Langilileni.

⁴ Bushe waumfwa umo Solomone aloseshe? Ku kulangilila, tontonkanya pa musepela uwapokelela ica bupe icikalamba, napamo indalama ishingi. Kuti ashibomfya shani? Kuti ashonaula fye ku kwangala—nga filya fine umwana walubile uwa mu mulumbe wa kwa Yesu acitile. (Luka 15:11-23) Lelo, cinshi cingacitika nga ca kuti indalama shapwa? Kwena akomfwa ububi ukuti tabomfeshe bwino indalama! Lelo, ni shani nga ca kuti abomfya ici ca bupe ku kuipekanishisha inshita ya ku ntanshi, napamo ishingi ashibomfya bwino ica kuti shasanda. Mu kuya kwa nshita, nga ca kuti atendeka ukumwenamo mu ndalama asungile, bushe kuti aumfwa ububi ukuti tapoosaike indalama shakwe ku kwangala ilyo aali umusepela? Kwena te kuti cibe fyo!

⁵ Ulemona imyaka yobe iya bwaice ukuti bupe ukufuma kuli Lesa, pantu na kuba bupe. Bushe ukaibomfya shani? Kuti waonaula amaka yonse no kucincila ku kwangala, ukulaipakisha fye umo shacela ukwabula  ukuipekanishisha ifya ku ntanshi. Lelo, nga wacite fyo ninshi kuli iwe “ubulumendo no bwaice” fikaba “mupu.” Kanshi kuti cawama washukila inshita ya bwaice ku kupekanya ifya ku ntanshi!

6. (a) Kufunda nshi ukwingafwa imisepela uko Solomone afundile? (b) Cinshi Yehova engatemwa ukucitila imisepela, kabili cinshi imisepela ingacita pa kuti bamwenemo?

⁶ Solomone alandilepo icishinte cimo icingakwafwa ukubomfya mano mano inshita ya bwaice bobe. Atile: “Ibukisha Kalenga obe mu nshiku sha bulumendo bobe.” (Lukala Milandu 12:1) E cingalenga ifintu ukukwendela bwino—ukukutika kuli Yehova no kucita ukufwaya kwakwe. Yehova aebele Abena Israele ba ku kale ifyo alefwaya ukubacitila, atile: “Ninjishiba amatontonkanyo ayo ndemutontonkanya, . . . amatontonkanyo ya mutende, te ya bubi iyo, aya kumupeele cilayo ne cilolelo.” (Yeremia 29:11) Yehova kuti atemwa ukupeela na iwe “icilayo ne cilolelo.” Nga wamwibukisha mu fyo ucita, mu kutontonkanya kobe, na mu fyo usala, icilolelo cobe ne cilayo fikawama.—Ukusokolola 7:16, 17; 21:3, 4.

“Palameni kuli Lesa”

7, 8. Bushe umusepela kuti wapalama shani kuli Lesa?

⁷ Yakobo atukoseleshe ukwibukisha Yehova ilyo akonkomeshe ati: “Palameni kuli Lesa, na o akapalama kuli imwe.” (Yakobo 4:8) Yehova e Kabumba, Mulopwe wa mu muulu, uo tulingile ukupepa no kulumbanya. (Ukusokolola 4:11) Na lyo line, nga twapalama kuli wena, na o akapalama kuli ifwe. Bushe uko kutemwa Lesa atutemwa takulenga umutima obe ukucankwa?—Mateo 22:37.

⁸ Tupalama kuli Yehova mu nshila ishingi. Imo ni yi umutumwa Paulo alandilepo: “Mube aba mute mu kupepa, ukutwalilila abalola muli kwene no kutootela.” (Abena Kolose 4:2) Mu mashiwi yambi, belesha ukupepa lyonse. Wilapelela fye pa kulanda ati ameni ilyo bawiso nelyo Umwina Kristu munobe mu cilonganino alepepa. Bushe walibala aupongolwela Yehova ifya ku mutima no kumweba ifyo utontonkanya, ifyo utiina, na mafya ukwata? Bushe walibala aumweba ifintu ifyo wingomfwa insoni ukweba umuntunse uuli onse? Ukupepa ukufuma pa nshi ya mutima kulapwisha amasakamika. (Abena Filipi 4:6, 7) Kulatwafwa ukupalama kuli Yehova no kumona ifyo na o apalama kuli ifwe.

9. Bushe umusepela kuti wakutika shani kuli Yehova?

⁹ Tumona inshila na imbi iya kupalamina kuli Yehova muli aya mashiwi yapuutwamo ayatila: “Umfwo kupanda amano kabili pokelelo kusalapula, pa kuti ukabe uwa mano ku ntanshi.” (Amapinda 19:20) Ca cine, nga wakutika kuli Yehova no kumumfwila, ninshi uleipekanishisha ifya ku ntanshi. Kuti walanga shani ukuti ulakutika kuli Yehova? Ukwabula no kutwishika ulasangwako ku kulongana lyonse no kukutika ku malyashi. Na kabili, ‘ulomfwila abafyashi bobe’ pa kusangwa pe sambililo lya Baibolo ilya lupwa. (Abena Efese 6:1, 2; AbaHebere 10:24, 25) Ico cawama. Lelo, bushe, ‘ulailubwile nshita’ ya kupekanya ukulongana, ukubelenga Baibolo lyonse, no kusapika? Bushe ulesha ukukonka ifyo ubelenga, pa kuti ule-enda “nga ba mano”? (Abena Efese 5:15-17; Amalumbo 1:1-3) Nga ulacite co ninshi ulepalama kuli Yehova.

10, 11 Mapaalo nshi ayakalamba ayo imisepela bakwata nga balekutika kuli Yehova?

¹⁰ Mu mashiwi ya kubalilapo mwi buuku lya Amapinda, kalemba wapuutwamo alondolola ico ili buuku lyalembelwe. Atila, lyabelako ku kulengo muntu “ukwishiba amano no kusalapula, ku kwiluke nsoso sha mucetekanya, ku kupokelelo kusalapula kwa kushilimuka, ubulungami no bupingushi no kutambalala, ku kupeelo kucenjela ku bapelwa amano, ku kupeelo kwishiba no kupanga ku mulumendo.” (Amapinda 1:1-4) E ico, ilyo ulebelenga no kukonka amashiwi ya mwi buuku lya Amapinda—pamo na mabuuku yonse aya mu Baibolo —ukaba umulungami kabili uwatambalala, na Yehova akomfwa bwino ukupalama kuli iwe. (Amalumbo 15:1-5) Nga walundulula sana ubupingushi, ukucenjela, ukwishiba no kulingulula atemwa ubupanda, e lyo ukasala bwino sana ifya kucita.

¹¹ Bushe kucishamo fye ukwenekela umusepela ukucita ifya mano ifi? Iyo, pantu imisepela ya Bwina Kristu abengi balacite fyo. Ne ci cilenga bambi ukubacindika no ‘kukanasuula ubwaice bwabo.’ (1 Timote 4:12) Abafyashi balasekelela pali iyi misepela, Yehova na o atila balalenga umutima wakwe ukusamwa. (Amapinda 27:11) Nangu line bacili abacaice, kuti bacetekela ukuti aya mashiwi yapuutwamo yalanda pali bene, ayatila: “Lolesho wa bumpomfu, kabili mono watambalala; pantu kuli inkonkani ku muntu wa mutende.”—Amalumbo 37:37.

Sala Bwino

12. Cinshi cimo icacindama ico imisepela ilingile ukusala, kabili mulandu nshi ico cikumina ubumi bwabo pa nshita ntali?

¹² Inshita ya bwaice ni nshita ya kusala ifya kucita. Fimo pali ifi filakuma ubumi bobe bonse. Fimo ifyo usala ukucita pali ndakai fikakuma ubumi bobe pa myaka iingi. Ukusala bwino kulaleta insansa ne mikalile isuma. Ukukanasala mano mano kuti kwaonaula imikalile yobe ku ntanshi. Mona ifyo ici cicitika pa fya kupingulapo fibili ifyo ufwile ukupingulapo. Intanshi: Ni bani usala ukwangala na bo? Mulandu nshi ico cacindamina? Ipinda lyapuutwamo litila: “Enda na ba mano e lyo ukabo wa mano, lelo uucito bunabo ku bawelewele akacula.” (Amapinda 13:20) Mu mashiwi yambi tulasuka twaba nga balya bene twangala na bo—nampo nga ba mano nelyo bawelewele. Bushe kuti watemwa ukuba nga bani?

13, 14. (a) Pa mbali ya kubishanya na bantu mu kulungatika, finshi fimbi wingabishanya na fyo? (b) Cilubo nshi imisepela bafwile ukutaluka?

¹³ Ilyo watontonkanya pa kubishanya, nalimo umona fye ati kuba na bantu. Ico ca cine, lelo te ico ceka. Nga watamba TV, wakutika ku nyimbo, wabelenga ibuuku, waya ku kutamba filimu, nelyo wabomfya Intaneti, ninshi ulebishanya na bamo. Nga muli uko kubishanya muli ulukaakala, bucisenene, ukubomfya imiti ikola, bucakolwa, nelyo icili conse icishumfwana ne fishinte fya mafunde ya mu  Baibolo, ninshi ulebishanya no “mupumbu,” uucite fintu kwati Yehova takwaba.—Amalumbo 14:1.

¹⁴ Napamo umona kwati ifi usangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu no kubombesha mu cilonganino, walikosa ica kutila te kuti usongwe ku mafilimu ya lukaakala nelyo inyimbo sha fiunda fisuma ishakwata amashiwi yabipa. Napamo umona kwati tamwakafume fyabipa nga waloleshako fye panono pa fye shiku pa Intaneti. Umutumwa Paulo akweba ati uleibepa fye! Atila: “Ukubishanya kubi konaule mibele isuma.” (1 Abena Korinti 15:33) Ku ca bulanda Abena Kristu bacaice abengi abaali fye bwino balilenga imibele yabo iisuma ukonaulwa pa mulandu wa kubishanya kubi. Pampamina pa kutaluka ku kubishanya kwa musango yo. Nga wacite fyo, ninshi ulekonka ukufunda kwa mutumwa Paulo ukwa kuti: “Mwipalana no bwikashi buno, lelo musangulwe pa kwalula amatontonkanyo yenu, ukuti mushininkishe mwe bene icabo kufwaya kwa kwa Lesa icisuma kabili icapokelelwa kabili icapwililika.”—Abena Roma 12:2.

15. Cintu nshi ica bubili ico imisepela ifwile ukusalapo, kabili limo finshi filenga ukuti pabe amafya?

¹⁵ Cimbi ico ukapingulapo ica kucita ni ci. Inshita ikesa ilyo ukafwaya ukusala ifyo ulefwaya ukucita nga wapwisha isukulu. Nga wikala mu calo umo incito shishafula, napamo kuti wasongwa ukubomba fye incito iili yonse. Nga wikala mu calo icikaankala, kuti wakwata amashuko ayengi aya kwingila incito, incito shimo kuti shamoneka bwino sana. Ku kufwaya ukuti ukekale bwino, bakafundisha nelyo abafyashi bobe kuti bakukoselesha ukubomba incito iingalenga walaikala bwino, napamo no kukwata fye ifyuma ifingi. Lelo, ukusambilila ifya kubomba iyo milimo kuti kwaceefya inshita yobe iya kubombela Yehova.

16, 17. Londololeni ifyo amalembo yalekanalekana yengafwa umusepela ukusala bwino incito.

¹⁶ Uleibukisha ukumona ico Baibolo yalandapo ilyo ushilasala ica kucita. Baibolo itukoselesha ukubomba pa kuti tukwate umwa kuliila, icilangilila ukuti natufikapo ukuikalila. (2 Abena Tesalonika 3:10-12) Na lyo line kuli na fimbi ifyo ufwile ukubebeta. Tulekukoselesha ukubelenga amalembo yakonkapo no kutontonkanya pa fyo yengaafwa umusepela ukusala bwino incito: Amapinda 30:8, 9; Lukala Milandu 7:11, 12; Mateo 6:33; 1 Abena Korinti 7:31; 1 Timote 6:9, 10. Pa numa ya kubelenga ifi fikomo, bushe waishiba ifyo Yehova amona uyu mulandu?

¹⁷ Incito tailingile ukucindama sana ica kuti wasuulilapo no kubombela Yehova. Nga kuti waingila incito iili fye bwino ilyo wapwisha isukulu lya ku sekondari, ninshi cawama. Nga kuti wafwaya ukulundako amasomo pa numa ya kupwisha isukulu lya ku sekondari, ulingile ukulanshanye co na bafyashi bobe. Lelo, te kwesha ukusuula “ifyacilapo ukucindama,” e kutila ifya ku mupashi. (Abena Filipi 1:9, 10) Wipanga cilubo ico Baraki, kalemba wa kwa Yeremia apangile. Alekele ukucindika umulimo wacindama apeelwe no kutendeka ‘ukuifwaile fikalamba.’ (Yeremia 45:5) Alilabile pa nshita inono ukuti tapali ‘icikalamba’ muli cino calo icali no kumupalamika kuli Yehova nelyo ukumwafwa ukupusuka ubonaushi bwa Yerusalemu. E fyo caba na kuli ifwe pali leelo.

Cindika Ifya ku Mupashi

18, 19. (a) Cinshi abena mupalamano bobe abengi baleculako, kabili ufwile ukuyumfwa shani pa lwa bene? (b) Mulandu nshi abengi bashumfwila nsala ya ku mupashi?

¹⁸ Bushe walitambapo ifikope pa mulabasa ifya baice baba mu fyalo umwaba ifipowe? Nga walibamonapo, ufwile walibomfwilile uluse. Bushe na baba mu bwina mupalamano ulabomfwila uluse? Mulandu nshi? Ni co abengi balecula ku nsala. Balecula ku nsala Amose  asobeele ilyo atile: “Inshiku shikesa, cisemo ca kwa Shikulu Yehova, ilyo nkatume nsala mu calo, te nsala ya cilyo kabili te cilaka ca menshi, lelo ica kuumfwe cebo ca kwa Yehova.”—Amose 8:11.

¹⁹ Ca cine ukuti abengi abalecula kuli ici cipowe ca ku mupashi ‘tabaibukila ukuti balakabila ifya ku mupashi.’ (Mateo 5:3) Abengi tabomfwa insala ya ku mupashi. Bamo baitunga no kuti balalya fye bwino. Lelo, nga balalya, ninshi balya ifishacindama, e kuti “amano ya ku calo,” ayabamo ukutemwisha indalama, amatukuto ya basayansi, ifyo baishiba abene pa lwa mibele isuma, na fimbi ifyapalako. Bamo batila “amano” ya muno nshiku yalenga ifyaba mu Baibolo ukuleko kubomba. Lelo, “aba pano calo tabaishibe Lesa ku mano yabo.” Amano ya pano calo tayakakwafwe ukupalama kuli Lesa. Yene “buwelewele kuli Lesa.”—1 Abena Korinti 1:20, 21; 3:19.

20. Mulandu nshi ukukonkelesha abashipepa Yehova kushawamina?

²⁰ Nga walolesha pali ifyo fikope fya baice abali ne nsala, bushe ulafwaya ukuba nga bene? Kwena tawingafwaye co! Lelo, imisepela imo mu ndupwa sha Bena Kristu balilanga ukutila kuti batemwa ukuba nga bena mupalamano ababa mu cipowe ca ku mupashi. Imisepela ya musango yo ifwile itontonkanya ukuti abacaice ba ku calo takwaba icibasakamika, no kuti balaipakisha ubumi. Balalaba ukuti iyo misepela yalipaatuka kuli Yehova. (Abena Efese 4:17, 18) Balalaba ifyabipa ififuma mu cipowe ca ku mupashi. Fimo pali ifi, kupula mafumo bwaice bwaice, amalwele na masakamika ififuma mu bulalelale, ukupeepa fwaka, bucakolwa, no kubomfya imiti ikola. Insala ya ku mupashi ilaleta bucipondoka, ukupelelwa sana no kukanaikala bwino.

21. Kuti twaicingilila shani ku kukonkelesha imibele yabipa iya bashipepa Yehova?

²¹ E ico, nga uli pa sukulu pa bashili bakapepa ba kwa Yehova banobe, te kwesha ukulakonkelesha imibele yabo. (2 Abena Korinti 4:18) Abengi bakalaponta pa fya ku mupashi. Na kabili aba ku mulabasa bakasabankanya ifyebo fyabipa, ifilenga camoneka kwati caliba fye bwino ukucita ubulalelale, ukukolwa, nelyo ukubomfya insoso sha musaalula. Cincintila uko kusonga. Lyonse ulebishanya na bantu “abaikate citetekelo na kampingu musuma.” Ube ‘uwacincila pe mu mulimo wa kwa Shikulu.’ (1 Timote 1:19; 1 Abena Korinti 15:58) Cincila pa Ng’anda ya Bufumu na mu mulimo wa mwi bala. Ilyo uli pa sukulu, ulebombako  bupainiya bwa kwafwilisha mu nshita mu nshita. Kosha bumupashi bobe pa kucite fi fintu, lyene tawakapumbuke.—2 Timote 4:5.

22, 23. (a) Mulandu nshi umusepela wa Bwina Kristu wingasalila ukucita fimo ifyo bambi bashingomfwikisha? (b) Finshi imisepela yakoseleshiwa ukucita?

²² Bumupashi ukwabula no kutwishika bukalenga walasala ukucita fimo ifyo bambi bashingomfwikisha. Ifi e fyacitile umulumendo umo Umwina Kristu. Ali ni kemba walamuka kabili umwana we sukulu uwali na mano sana mu masambililo yonse pa sukulu. Ilyo apwile sukulu, atendeke ukubombe ncito ya kuwamya amawindo pamo na bawishi pa kuti abombe umulimo alefwaya uwa bukabila bwa mbila nsuma ubwa nshita yonse, nelyo bupainiya. Bakafundisha bakwe tabaumfwikishe ico asalile ukucite co, lelo iwe nga walipalama kuli Yehova, tulesuubila ukuti nawishiba ico acitile fyo.

²³ Ilyo uletontonkanya pa lwa kubomfya inshita yawamisha iya bwaice bobe, ‘ibikile we mwine umufula usuma uwa ku ntanshi, ku kuleka wikatishe ku bumi ubwine bwine.’ (1 Timote 6:19) Pampamina pa ‘kwibukisha Kalenga obe’ mu nshiku sha bwaice bobe—na mu bumi bobe bonse. E cingalenga fye ukuti ukekale bwino ku ntanshi, ku ciyayaya.

Finshi Mwasambilila?

• Kufunda nshi ukwapuutwamo ukwafwa imisepela ukuipekanishisha inshita ya ku ntanshi?

• Finshi fimo ifingalenga umusepela ‘ukupalama kuli Lesa’?

• Finshi ifyo umusepela engasalapo ifikakuma ubumi bwakwe ku ntanshi?

[Amepusho]

[Ifikope pe bula 15]

Bushe ukaleka ifyo ufwaisha pa lobe ukukusendela amaka ya bwaice bobe no kucincila?

[Icikope pe bula 16, 17]

Imisepela ya Bwina Kristu iya mano ilapoosa amano ku fya ku mupashi