Kuti Mwapashanya Icitetekelo ca kwa Abrahamu na Sara!

ETWA ati “shibo wa bonse ababa ne citetekelo.” (Abena Roma 4:11) Umukashi wakwe uwatemwikwa na o alikwete iyi mibele. (AbaHebere 11:11) Tulelanda pa cikolwe Abrahamu no mukashi wakwe Sara, abaletiina Lesa. Mulandu nshi aba babela fya kumwenako fisuma mu citetekelo? Mesho nshi yamo ayo bashipikishe? Kabili cinshi tulemwenamo mu lyashi lilanda pali bena?

Abrahamu alilangile icitetekelo ilyo Lesa amwebele ukufuma ku mwakwe. Yehova atile: “Fuma mu calo cobe na mu bantu bobe na mu ba mu ng’anda ya kwa wiso uye ku calo ico nkakulanga.” (Ukutendeka 12:1) Abrahamu, icikolwe ca citetekelo alyumfwilile, pantu Baibolo itila: “Ni ku citetekelo e ko Abrahamu, ilyo aitilwe, aumfwilile no kuya ku cifulo ico ali no kupokelela no kupyana; kabili aliile, nangu taishibe uko aleya.” (AbaHebere 11:8) Tontonkanyeni pa fyabimbilwe mu kuya ku ncende imbi.

Abrahamu aleikala mu musumba wa Uri, ku kapinda ka ku kulyo aka calo citwa nomba Iraq. Umusumba wa Uri wali cifulo calelunduluka mu Mesopotamia uko abalefuma ku Persian Gulf nalimo na ku Mupokapoka wa Indus baleisa ku kucitila amakwebo. Sir Leonard Woolley, umukalamba wa baleshula busaka busaka mu Uri, atile mu nshita ya kwa Abrahamu amayanda ayengi yakuliilwe injelwa no kushingulwa ne mpemba. Ku ca kumwenako, ing’anda ya muntu umo uwali ne cuma sana yakwete intunti shibili no lubansa lwa njelwa. Imiputule yali pa ntunti ya kubalilapo mwaleikala ifitekwa na beni. Pa ntunti ya kubalilapo, pali ulukungu lwa mbao ulwashingulwike icibumba, kabili emo balepita pa kuya ku miputule yalebomfya aba mu lupwa. Nangu line aya mayanda yakwete imiputule 10 ukufika kuli 20, Woolley atila “imiputule yali iikulu, iisuma kabili iyalinga ukwikalamo, nga filya aba ku Kabanga bekala.” Yali “mayanda ya bantu aba ndalama kabili aba mu matauni.” Nga ca kuti aya mayanda e yo Abrahamu na Sara bashiile no kuya mu kwikala mu matenti, ninshi bali-ipuswile ifingi pa kuti bengomfwila Yehova.

Abrahamu intanshi atwele aba mu ng’anda yakwe ku Harani, umusumba wabelele ku kapinda ka ku kuso aka Mesopotamia, lyena batewike ukuya ku Kanaani. Ulu lwendo ulwalepele bakilomita mupepi na 1,600—lwali lwendo ulutali kuli balya bakoloci  baupana! Ilyo bafumine mu Harani, imyaka ya kwa Abrahamu yali 75, na Sara yali 65.—Ukutendeka 12:4.

Bushe Sara aumfwile shani ilyo Abrahamu amwebele ukuti bali no kufuma mu Uri? Nalimo alisakamikwe pa kusha ing’anda ya mutelelwe iisuma no kuya ku calo ashaishibe nalimo ukwali na balwani, no kusumina fye ukwikala imikalile ya pa nshi. Na lyo line, Sara alinakiile, alemona Abrahamu nga “shikulu” wakwe. (1 Petro 3:5 6) Abasoma bamo batila ici calelangilila ukuti Sara “alecindika wene no kumunakila” ne ci cali bushininkisho bwa fyo Sara ‘aletontonkanya no kuyumfwa’ ukufuma pa nshi ya mutima. Lelo icikalamba cali ca kuti, Sara alicetekele Yehova. Ukunakila kwakwe ne citetekelo fyaba ca kumwenako cisuma ku bakashi ba Bwina Kristu.

Tabaletila pa kumfwila Lesa kano twaya ku ncende imbi, nangu ca kuti bamo ababa mu mulimo wa nshita yonse balifuma mu fyalo fyabo no kuya ku fyalo fimbi pa kuti bengayashimikila imbila nsuma. Te mulandu no ko tulebombela Lesa, nga tulebika ifya ku mupashi intanshi mu mikalile yesu, akatupeela ifyo tukabila.—Mateo 6:25-33.

Sara na Abrahamu tabaisekele pa fyo bapingwilepo. Umutumwa Paulo atile: “Abalafuluka icifulo uko bafumine, nga balisangile inshita ya kubwelelamo.” Lelo tababwelelemo. Apo balicetekele ukuti Yehova “aba kalambula wa bamufwaisha,” balitetekele mu malayo yakwe. Na ifwe bene tufwile ukutetekela mu malayo yakwe pa kuti tutwalilile ukuipeela kuli Yehova no mutima onse.—AbaHebere 11:6, 15, 16.

Ifyuma fya ku Mupashi ne fya ku Mubili

Ilyo Abrahamu afikile ku Kanaani, Lesa amwebele ati: “Ku bufyashi bobe nkapeele calo ici.” Ilyo aumfwile ico, Abrahamu akuuliile  Yehova iciipailo no kulilila “kwi shina lya kwa Yehova.” (Ukutendeka 12:7, 8) Yehova alengele Abrahamu ukuba umukankaala, na bali na o balifulile sana. Apo inshita imo aimishe abaume bakwe 318 abasambilishiwa, abasha bafyalilwe mu ng’anda yakwe, catunganishiwa ukuti “bonse pamo abali nankwe bafwile balicilile ikana.” Te mulandu ne calengele, abantu balemwita ati “umukankaala wa kwa Lesa.”—Ukutendeka 13:2; 14:14; 23:6.

Abrahamu ali ni solwesolwe mu kupepa, alesambilisha aba mu ng’anda yakwe “ukubake mibele ya kwa Yehova, ku kucito bulungami no bupingushi.” (Ukutendeka 18:19) Imitwe ya ndupwa sha Bwina Kristu pali nomba kuti bakoseleshiwa ku ca kumwenako ca kwa Abrahamu uwalesambilisha aba mu ng’anda yakwe ukucetekela Yehova no kumubombela mu nshila yalungama. Kanshi teti tupape ukuumfwa ukuti Hagari umubomfi mwanakashi uwa kwa Sara umwina Egupti, uwakulishepo pa babomfi ba kwa Abrahamu, na Isaki mwana Abrahamu bacetekele Yehova Lesa.—Ukutendeka 16:5, 13; 24:10-14; 25:21.

Abrahamu Afwaile Umutende

Ifyacitikile Abrahamu filanga ukuti ali ne mibele ya bukapepa. Ukucila ukuti ukuumana kutwalilile pa kati ka bacemi ba fitekwa fyakwe na bacemi ba fitekwa fya kwa Lote, umwana wa kwa munyina, Abrahamu atubulwile ukuti bapaatukane kabili aebele Lote umulumendo ukuti asale incende iyo atemenwe. Abrahamu alecito mutende.—Ukutendeka 13:5-13.

Nga tatukoselele sana pa nsambu shesu nelyo twasuminisha ukuipusula fimo pa kubakilila umutende, tukapaalwa filya fine Yehova talekele Abrahamu ukucula pa mulandu wa kulangulukila Lote. Lelo, Lesa alaile ukupeela Abrahamu no bufyashi bwakwe impaanga yonse iyo Abrahamu atemenwe. (Ukutendeka 13:14-17) Yesu atile, “ba nsansa aba[cito] mutende, pantu baketwa ‘abana ba kwa Lesa.’”—Mateo 5:9.

Nani Akaba Impyani ya kwa Abrahamu?

Nangu line Sara bamulaile ukufyala ubufyashi, ali ni ng’umba. Abrahamu atwele uyu mulandu kuli Lesa. Bushe Eliesere umubomfi wakwe ali no kupyana fyonse ifyo akwete? Iyo, pantu Yehova atile: “Uyu takakupyane; kano uukafuma mu nda yobe, wene akakupyana.”—Ukutendeka 15:1-4.

Na lyo line, Abrahamu na Sara tabakwete mwana, kabili Sara uwali ne myaka 75 tali ne subilo lya kwimita. E ico, aebele Abrahamu ati: “Yehova andesho kufyala; shi ingila kuli kanakashi wandi; napamo kuti nakuulilwe ng’anda ukutula pali wene.” E co Abrahamu abuulile Hagari no kuba umukashi wakwe uwa bubili, aingile kuli wene, na o aliimite. Ilyo fye Hagari aishibe ukuti naimita, atendeke ukusuula nakulu. Sara aliilishenye sana kuli Abrahamu kabili alelele Hagari buluku buluku ica kuti no kubutuka alibutwike.—Ukutendeka 16:1-6.

Abrahamu na Sara bacitile ico bamwene ukuti cali fye bwino, ico na bonse balecita pali ilya nshita. Lelo, te nshila Yehova afwaile ukuletelamo ubufyashi bwa kwa Abrahamu. Intambi sha ku ncende twikala kuti shalenga twacita fimo ifyo tulemona ukuti fili fye bwino pa nshita shapusanapusana, lelo ici tacilola mu kuti Yehova nasuminisha. Ifyo Yehova alemona ifintu kuti fyapusaninina fye ne fyo tulefimona. Kanshi, tufwile ukwipusha Lesa ukuti atutungulule no kupepa ukuti atulange inshila alefwaya tubombelemo ifintu.—Amalumbo 25:4, 5; 143:8, 10.

Takuli “Icingapesha Yehova Amano”

Mu kuya kwa nshita, Hagari afyele umwana we shina lya Ishmaele kuli Abrahamu. Lelo, uyu mwana taali e Bufyashi bwalaiwe. Uwali no kufyala ubufyashi bwalaiwe ni  Sara, te mulandu no bukote.—Ukutendeka 17:15, 16.

Ilyo Lesa atile Sara akafyalila Abrahamu umwana, “Abrahamu awile ubukupeme, alaseka, na mu mutima wakwe atile, Bushe ku waba ne myaka umwanda umo kwingafyalwa abana? bushe na Sara uwaba ne myaka amakumi pabula, engafyala?” (Ukutendeka 17:17) Ilyo malaika abwekeshepo ubukombe mu matwi ya kwa Sara, Sara ‘alisekele mu nda yakwe.’ Lelo takuli “icingapesha Yehova amano.” Kuti twatetekela ukuti Yehova alacita conse ico alefwaya.—Ukutendeka 18:12-14.

“Ni ku citetekelo e ko na Sara apokelele amaka ya kwimita ulubuto, nangu ali mu mushinku wa bukote, apo atungile ukuti wa cishinka uwalaile.” (AbaHebere 11:11) Mu kupita kwa nshita, Sara afyele Isaki, uo ishina lyakwe lyalola mu kuti “Uluseko.”

Ukucetekela Umupwilapo Amalayo ya kwa Lesa

Yehova aebele Isaki ukuti e o balelolela pa nshita ntali ukuba impyani. (Ukutendeka 21:12) Kanshi Abrahamu afwile alipapile pa kuumfwa Lesa amweba ukutuula umwana wakwe ilambo. Na lyo line, Abrahamu alikwete ubushininkisho bwa kucetekela Lesa umupwilapo. Bushe Yehova ali no kufilwa ukwimya Isaki ku bafwa? (AbaHebere 11:17-19) Bushe Lesa talangile amaka yakwe ilyo abukulwile amaka ya bufyashi kuli Abrahamu na Sara no kubalenga ukufyala Isaki? Apo Abrahamu alishininwe ukuti Lesa alikwata amaka ya kufishapo amalayo yakwe, alyumfwilile. Lelo Lesa alimukeenye ukwipaya umwana wakwe. (Ukutendeka 22:1-14) Ifi fyacitike kuli Abrahamu filetwafwa ukuumfwikisha ifyo cayafishe kuli Yehova Lesa ‘ukupeela Umwana wakwe uwafyalwa eka, ukuti onse uumutetekela eonaika lelo abe no bumi bwa muyayaya.’—Yohane 3:16; Mateo 20:28.

Icitetekelo ca kwa Abrahamu muli Lesa calengele eshibe ukuti uwali no kupyana amalayo ya kwa Yehova taali na kuupa umuntu walepepa tulesa twa bufi mu calo ca Kanaani. Bushe umufyashi uutiina Lesa cinshi engofisha umwana wakwe ku muntu uushibombela Yehova? E co Abrahamu afwaile Isaki umukashi walinga mu bantu bakwe ku Mesopotamia, apali bakilomita 800. Pa kulanga ukuti Lesa napaala kulya kubombesha, alangile ukuti Rebeka e mwanakashi asalilwe ukuba umukashi wa kwa Isaki kabili nacikolwe wa kwa Mesia. Yehova “apaalile Abrahamu muli fyonse.”—Ukutendeka 24:1-67; Mateo 1:1, 2.

Amapaalo ku Nko Shonse

Abrahamu na Sara fya kumwenako fisuma mu kushipikisha amesho no kutetekela amalayo ya kwa Lesa. Ukufikilishiwa kwa aya malayo kulakabilwa pa kuti umuntunse akeseipakisha amapaalo ya muyayaya, pantu Yehova aebekeshe Abrahamu ati: “Mu bufyashi  bobe e mo shikaifwailo kupaalwa inko shonse isha pano isonde; pa kuti nuumfwe shiwi lyandi.”—Ukutendeka 22:18.

Ca cine ukuti Abrahamu na Sara bali abashapwililika nga ifwe. Lelo, ilyo baumfwikishe ukufwaya kwa kwa Lesa, bwangu bwangu balyumfwilile, te mulandu ne fyo cayafishe ukucite co. E co pa kwibukisha Abrahamu tutila “cibusa wa kwa Lesa,” na Sara na o tutila ‘umwanakashi wa mushilo uwacetekele Lesa.’ (Yakobo 2:23; 1 Petro 3:5) Nga twabombesha ukupashanya icitetekelo ca kwa Abrahamu na Sara, na ifwe kuti twaba bacibusa ba pa mutima aba kwa Lesa. Kabili kuti twamwenamo mu fintu ifisuma ifyo Yehova alaile Abrahamu.—Ukutendeka 17:7.

[Icikope pe bula 26]

Pa mulandu wa kuti Abrahamu na Sara bali ne citetekelo, Yehova alibapaalile pa kubapeela umwana mu bukote

[Icikope pe bula 28]

Ica kumwenako ca kwa Abrahamu citwafwa ukuumfwikisha ifyo Yehova ayumfwile pa kusuminisha Umwana wakwe uwafyalwa eka ukufwa