Bushe Amafya Yalenga Mwaba Ifyo Mushali Na Kuba?

AMALANGULUSHI na mafya nafiseeka muli shino “nshiku ishayafya.” (2 Timote 3:1) Amafya yambi kuti yaba fye ya pa kashita kanono e co mu kupita kwa nshita kuti yapwa. Yambi yalatwalilila pa myeshi nangu fye pa myaka. Ico, cilenga abengi ukuyumfwa nga kemba wa malumbo Davidi, uwaliliile kuli Yehova ati: “Nasheni ukumanama kwa mutima wandi; na mu mpatapata mfumyenimo.”—Amalumbo 25:17.

Bushe mulacushiwa ku mafya yakakala? Nga ni fyo, kuti mwasanga ukwafwa ne nkosho muli Baibolo. Natulande pali Yosefe na Davidi, ababomfi ba busumino aba kwa Yehova, abashipikishe amafya. Nga twabebeta ifyo bacitile ilyo bali mu mafya, kuti twasambililako ifyacindama ifingatwafwa ukushipikisha nga twaba na mafya yapalako.

Bakwete Amafya Yabipisha

Lintu Yosefe ali ne myaka 17, aponenwe ubwafya bwabipisha ubwafumine ku lupwa lwakwe lwine. Abakalamba bakwe bamwene ukuti Yakobo, shibo, “atemwa [Yosefe] ukucila bamunyina bonse.” Mu kupita kwa nshita, “balimupatile, no kufilwa ukulanda nankwe umutende.” (Ukutendeka 37:4) Kuti twaelenganya ifyo ici casakamike no kulungulusha Yosefe. Ku kulekelesha, bamunyina kwa Yosefe balimupatile sana ica kuti bamushitishe mu busha.—Ukutendeka 37:26-33.

Ilyo ali mu busha mu Egupti, Yosefe akeene ukubeleleka kwa mukashi wa kwa shikulu wakwe ukwa kuti olungane nankwe. Ilyo Yosefe akeene, alifulilwe kabili abepeshe Yosefe ukuti e walefwaya amucende. Yosefe apooselwe mu “ng’anda ya cifungo,” umo ‘bacushishe amakasa yakwe mu makusu, mu fyela umo aingile.’ (Ukutendeka 39:7-20; Amalumbo 105:17, 18) Ubu bufwile bwali bwesho bwakakala! Yosefe ali umusha nelyo umufungwa mupepi ne myaka 13, ne calengele lufyengo lwa bantu bambi, ukubikapo  fye na ba mu lupwa lwakwe.—Ukutendeka 37:2; 41:46.

Davidi wa mu Israele wa pa kale na o aliponenwe amafya ilyo ali umulumendo. Pa myaka iingi, apatikishiwe ukube mbutushi, ukulalungwa nge nama ku Mfumu Shauli. Ubumi bwa kwa Davidi bwaleba mu kapoosa mweo cila nshita. Inshita imo, aile kuli shimapepo Ahimeleke ku kulomba ifya kulya. (1 Samwele 21:1-7) Ilyo Shauli aishibe ukuti Ahimeleke na-afwa Davidi, apeele icipope ca kuti Ahimeleke na bashimapepo bonse ne ndupwa shabo bepaiwe. (1 Samwele 22:12-19) Elenganyeni ifyo Davidi alungulushiwe ilyo aishibe ukuti icalengele bepaiwe ni co bamupeele ifya kulya!

Tontonkanyeni pa myaka ubwingi iya kupatwa no kusungwa bubi bubi iyo Yosefe na Davidi bashipikishe. Nga twabebeta ifyo bacitile ilyo bali na mafya, kuti twasambililako fimo ifyacindama. Natubebete ifintu fitatu umo twingapashanya aba baume.

Mwiba ne Mpatila no Bukali

Ica kubalilapo, aba baume ba busumino balikeene ukuba ne mpatila no bukali. Ilyo Yosefe ali mu cifungo, nga aletontonkanya fye pa fyo bamunyina bamukeene, napamo no kutontonkanya pa fyo engalandula nga akumana na bo na kabili. Twaishiba shani ukuti Yosefe alitalwike kuli uko kutontonkanya kwabipa? Moneni ico acitile ilyo ali ne shuko lya kulandula bamunyina ilyo baile ku Egupti mu kushita ifya kulya. Ilyashi litila: “Na o Yosefe alyalwikeko, afuma pali bene no kuyalila. . . . E lyo Yosefe aebele ukwisusha ifipe fyabo ingano, no kubweseshe sha silfere isha muntu no muntu muli tumba wakwe, no kubapeele mpao sha pa nshila.” Pa numa, ilyo aebele bamunyina ukutwala wishi ku Egupti, Yosefe abakoseleshe ati: “Mwilatenkanishanya mu nshila.” Mu fyo alelanda no kucita, Yosefe alangile ukuti talekele mpatila nelyo ubukali ukubifya imibele yakwe.—Ukutendeka 42:24, 25; 45:24.

Davidi na o tapatile Imfumu Shauli. Imiku ibili alikwete ishuko lya kwipaya shauli. Lelo, ilyo abaume bakwe bamukoseleshe ukucite co, Davidi atile: “Ca kutali fye kuli ine ukucite ci cintu kuli shikulu, ku wasubwa wa kwa Yehova, ku kumutambikilo kuboko kwandi, apo wene abo wasubwa wa kwa Yehova.” Davidi atuulile umulandu mu maboko ya kwa Yehova no kweba abantu bakwe ukuti: “Umweo wa kwa Yehova, Yehova akamupuma, napamo bukeso bushiku bwa kufwa, napamo ni mu kulwa e mo akatentemukila no kuloba.” Pa numa Davidi ashikile no lwimbo lwa kuloosha Shauli no mwana wakwe Yonatani, ilyo bafwile. Nga filya fyali Yosefe, Davidi na o talekele impatila ukumucimfya.—1 Samwele 24:3-6; 26:7-13; 2 Samwele 1:17-27.

 Bushe tuba fye abafiitwa kabili abakalipa umo shacela ilyo umo atufyenga nelyo atukalifya? Ici calyanguka ukucitika. Nga twalaenda ne cikonko, kuti twacita ne cabipa sana ukucila na pa fyo tufyengelwe. (Abena Efese 4:26, 27) Nangu ca kuti tatwingaba na maka ya kulesha bambi ukucita ifintu fimo, ifwe kuti twailama. Calyangukapo ukuleka impatila no bukali nga natucetekela ukuti Yehova akasakamana imilandu mu nshita yakwe.—Abena Roma 12:17-19.

Citenipo Fimo ku Kuwamya Ifintu

Ica bubili ico twingasambililako kukanaleka amafya ukutupwisha amaka ya kucita ifyo tufwile ukucita. Napamo kuti twalatontonkanya sana pa fyo tushingacita ica kuti twafilwa no kucita ifyo twingacita. Nga cabe fi, ninshi ificitike fyatendeka ukwalula ubuntu bwesu. Yosefe afwaya nga alicitile ifi. Lelo, asalilepo ukucita fimo ifingawamya ifintu. Ilyo ali umusha, Yosefe “asangile ububile mu menso [ya kwa shikulu wakwe], kabili alemupyungila; e lyo amulaashile pa ng’anda yakwe.” E fyo Yosefe acitile na lintu ali mu cifungo. Pa mulandu we paalo lya kwa Yehova no kucincila kwa kwa Yosefe, “mushika wa ng’anda ya mushiki apeele mu minwe ya kwa Yosefe abafungwa bonse abali mu ng’anda ya mushiki; kabili fyonse ifya kucita mulya, wene e wali wa kuficita.”—Ukutendeka 39:4, 21-23.

Imyaka yonse iyo Davidi ali imbutushi, na o alibombeshe ukuti ifintu fiwameko. Ilyo aleikala mu matololo ya Parani, wene na bantu bakwe balecingilila umukuni wa kwa Nabali ku mpuka ya fita. Umo pa bacemi ba kwa Nabali atile: “Bali ilinga pali ifwe ubushiku na kasuba.” (1 Samwele 25:16) Ilyo aileikala mu Siklagi, Davidi asanshile imishi ya ku kapinda ka ku kulyo iyo abalwani ba bena Israele bapokele. E co, alecingilila imipaka ya Yuda.—1 Samwele 27:8; 1 Imilandu 12:20-22.

Bushe tukabila ukubombesha pa kuti ifintu fituwamine? Nangu line ukucite co napamo kuti kwayafya, teti tufilwe. Ilyo aletontonkanya pa bumi bwakwe, umutumwa Paulo alembele ati: “Nalisambilila ukuteko mutima mu mibele yonse iyo ndimo . . . Muli fyonse na mu mibele yonse nalisambilila inkaama ya kwikuta no kuba ne nsala, iya kukwata ifingi ne ya kubulwa.” Cinshi calengele Paulo ukube fyo? Kutwalilila ukucetekela Yehova. Atile: “Muli fyonse ndi no bukose mu ulenkosha.”—Abena Filipi 4:11-13.

Loleleni Yehova

Ica butatu ico twingasambililako ca kuti ukucila ukubomfya inshila shabindwa mu malembo ku kwalula ifintu, tufwile ukulolela Yehova. Umusambi Yakobo alembele ati: “Lekeni ukushipikisha kupwishe umulimo wa kuko, ukuti mube abafikapo kabili abatuntulu muli fyonse, abashabulwa kantu.” (Yakobo 1:4) Tufwile ukuleka ukushipikisha ‘kwapwisha umulimo wa kuko’ mpaka ubwesho bwapwa ukwabula ukubomfya inshila amalembo yabinda ku kupwisha ubwafya bwangu. Lyene icitetekelo cesu cikalopololwa na maka ya ciko yakamoneka. E kushipikisha kwali na Yosefe na Davidi. Tabaeseshe ukupwisha ubwafya mu nshila ingafulwisha Yehova. Lelo, balibombeshe ukucita ifingawamya ifintu. Balilolelele Yehova, kabili balipaalilwe pa kucite co! Yehova alibabomfeshe bonse babili ku kutungulula abantu bakwe.—Ukutendeka 41:39-41; 45:5; 2 Samwele 5:4, 5.

Na ifwe limo kuti twaba na mafya ayo twingatunkwa ukupwisha mu nshila shabindwa mu malembo. Ku kulangilila, bushe mwalifuupulwa pa mulandu wa kuti tamulasanga uwa kuupana nankwe uwayana? Nga e fyo cili, mwitunkwa ukutobe funde lya kwa Yehova ilya kuupila “muli Shikulu epela.” (1 Abena Korinti 7:39) Bushe mu cupo cenu muli amafya? Ukucila ukukonkelela umupashi wa calo uukoselesha ukupatukana no kulekana, bombeleni capamo na bena mwenu  ukupwisha amafya. (Malaki 2:16; Abena Efese 5:21-33) Bushe cilemukosela ukusakamana ulupwa lwenu pa mulandu wa ndalama ukwafya? Nga mulalolela Yehova mukataluka ku kucita ifyabipa nelyo ifyabindwa pa kuti fye mukwate indalama. (Amalumbo 37:25; AbaHebere 13:18) Ca cine, bonse tufwile ukubombesha ukuti ifintu fituwamineko no kutukuta ukucita ifingalenga Yehova ukutupaala. Ilyo tulecite fyo, shi natupampamine pa kulolela Yehova ukuti akapwishe amafya yonse.—Mika 7:7.

Yehova Akamwafwa

Ukutontonkanya pa fyo Yosefe na Davidi, abalandwapo mu Baibolo babombele bwino ilyo bafyengelwe na lintu baponenwe amafya, kuti kwatunonsha. Nangu line, ifyabacitikile fyalembwa fye pa mabula ayanono muli Baibolo, amesho yabo yasendele imyaka iingi. Ipusheni mwe bene amuti: ‘Bushe ababomfi ba kwa Lesa aba musango yo basambilila shani ukushipikisha amafya? Bushe cinshi calengele ukuti batwalilile ukusekelela? Mibele nshi balundulwile?’

Kuti cawama nga twalatontonkanya na pa kushipikisha kwa babomfi ba kwa Yehova aba muno nshiku. (1 Petro 5:9) Muli bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni! mulaba amalyashi ya babomfi ba kwa Yehova cila mwaka. Bushe mulabelenga no kutontonkanyapo pali aba Bena Kristu ba busumino? Na mu filonganino fyesu mwine mwaliba abashipikisha amafya ukwabula ukunenuka. Bushe lyonse mulabishanya na bo no kusambililako kuli bene pa kulongana kwa cilonganino?—AbaHebere 10:24, 25.

Nga mwaponenwa amafya, mulecetekela ukuti Yehova alamusakamana no kuti alamwafwa. (1 Petro 5:6-10) Bombesheni ukuti ifyamucitikila fimulenga ukuba ifyo mushali na kuba. Konkeni ifyacitile Yosefe na Davidi, na bambi pa kukanaba no lupato, pa kubombesha ukuwamya ifintu, na pa kulolela Yehova ukuti akapwishe amafya yonse. Palameni kuli wene ukupitila mwi pepo na mu kubomba imilimo ya ku mupashi. Nga mwacite fi, na imwe mukasekelela no kuba ne nsansa na mu nshita shayafya.—Amalumbo 34:8.

[Icikope pe bula 20, 21]

Yosefe alibombeshe ukucita ifingawamya ifintu

[Icikope pe bula 23]

Davidi alolelele Yehova ukupwisha amafya yakwe