Ububumbo Bwa Kwa Yehova Ubwapesha Amano

‘Ulusuba ne Mpepo Tafyakaleke’

AKASUBA kabalika sana mu matololo. Ku mbali shimbi ishe sonde kalaleta icikabilila ilyo inshita ya mpepo yapwa. Ukubalika kwa kasuba e cimo pa filenga sana imiceele ukwaluka no kupusana kwa nshita sha mwaka.

Uku kupusana kwa nshita sha mwaka kulaibela ukulingana ne calo. Lelo bushe inshita shine shi shilamuwamina nelyo ukumubipila? Bushe mulatemwa ukumona imiti na maluba uko fyabalula mu mainsa? Mumfwa shani icungulo mu nshita ya lusuba ilyo kwakabako panono? Ilyo kutalala mu nshita ya mibundo, bushe mulomfwa bwino ukutamba amabula yasuma ayaya yaleyaluka mu kumoneka?

Icilenga inshita sha mwaka ukupusana cinshi? Kuti twatila fye ni co isonde lyalibeyama. Isonde lyalibeyama amadigiri mupepi na 23.5. Nga ca kuti isonde talyali ilyabeyama, te kuti kube ukupusana kwa nshita sha mwaka. Imiceele nga yaba fye cimo cine inshita yonse. Ifimenwa kuti fyaonaika kabili te kuti kube ubusomboshi.

Ukupusana kwa nshita sha mwaka kwaba bushininkisho bwa kuti Kabumba e walengele ishi nshita sha mu mwaka. Uwalembele amalumbo aitile Yehova Lesa ati: “Ni mwe mwacitile imipaka yonse ya pano isonde; [ulusuba ne mpepo, NW] ni mwe mwafilengele.”—Amalumbo 74:17. *

Ku bekala pe sonde, ifya mu muulu, e kutila akasuba, umweshi ne ntanda, filabaafwa ukwishiba bwino bwino inshita sha mwaka. Ilyo Lesa alengele akasuba na maplaneti ayashinguluka akasuba, atile: “Napabe ifya kubuutusha mwi ulu lya mu muulu . . . ; ku kube fiishibilo ifya kulinge nshite shalingwa, inshiku ne myaka.” (Ukutendeka 1:14) Mu mwaka, paba incende shibili apo isonde lifika apo akasuba kesa mu kumoneka ukulungatana fye na pa kati ke sonde. Ici citwa ati equinox, kabili mu ncende shingi nga cabe fi ninshi shinde ne mibundo fyatendeka. Nga kwaba equinox akasuba no bushiku fiba fye mupepi no kulingana mwi sonde lyonse.

Ishi nshita shapusana isha mwaka tashisako fye pa mulandu wa kushinguluka kwa fya mu muulu fyeka. Inshita sha mwaka, ne miceele yonse yalundanishiwa mu mitantikile iyapikana iitungilila ubumi. Ilyo abatumwa ba Bwina Kristu, Barnaba na Paulo, balelanda ku bantu ba mu Asia Minor—abengi balibeleshenye sana no bulimi. Aba batumwa batile Lesa e upeela “imfula ukufuma mu muulu ne nshita sha kutwala ifisabo, ukwisushamo imitima yenu ica kulya no kusangalala.”—Imilimo 14:14-17.

Inshila ya kusungusha iyo ibula lipanga ifya kulya ilafwilisha ifimenwa pe sonde. Kwaba ne fimenwa ifishimoneka ifisangwa muli babemba ifitungilila ubumi bwa fya mu menshi. Imiceele yalekanalekana ilafwilisha ifya kulya ukumena mu kukonkana kabili iyi mibombele te kuti tuyumfwikishe bwino bwino. Paulo alilandilepo pali ci lintu alandile pa fyo Yehova abomba. Atile: “Pantu umushili uunwa imfula iilokelapo libili libili, kabili uumesha ifimenwa ifyayana na kuli abo uliminwako, ulapokelelapo ne paalo ukufuma kuli Lesa.”—AbaHebere 6:7.

Ishiwi lya kuti “ipaalo” lilaba no bupilibulo ubupya nga mwatontonkanya sana pa cicitika muli isho ncende mu nshita ya shinde ilyo imiceele iba fye bwino, inshiku shilalepa, akasuba kalabalika  sana, ne mfula ilaloka mu kulinga. Amaluba yalabalula kabili utushishi tulakuuka ukufuma umo twaikele mu nshita ya mpepo pa kuti twafweko ifimenwa ukutwala. Ifyuni pamo nga blue jay uo mulemona pano, filenga impanga ukumoneka bwino pa mulandu wa mimonekele ya fiko kabili filemba inyimbo. Ici cilalundako bumi, kabili ifya mweo filatwalilila ukufyalana ne fimenwa filatwalilila ukukula. (Ulwimbo lwa Nyimbo 2:12, 13) Ici cilenga kuleba ukusombola mu kulekelesha kwa lusuba nelyo mu mibundo.—Ukufuma 23:16.

Kuti twamona imilimo ya kusungusha iya kwa Yehova ku fyo abika isonde ilyabeyama pa kuti kuleba akasuba no bushiku, inshita sha mu mwaka ishapusana, inshita ya kubyala ne ya kusombola. Twalishininkisha ukuti impepo nga yapwa pakakonka ulusuba. Na kuba ni Lesa e walaile ukuti: “Inshiku shonse she sonde, takwakaleke ukubapo ukubyale mbuto no kulobolola, no kutalala no kukaba, no lusuba [ne mpepo, NW], na kasuba no bushiku.”—Ukutendeka 8:22.

[Futunoti]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 9]

Umweshi Ulabomba Icintu Icikankaala ku Bumi

Pa myaka iingi umweshi walisungusha sana abantu. Na lyo line bushe mwalishiba ukuti umweshi ulalenga inshita sha mwaka ukupusana? Umweshi ulalenga isonde ukutwalilila ukuba ilyabeyama. Kalemba wa fya pali sayansi Andrew Hill, atile: Umweshi “ulalenga ifintu pe Sonde ukuwama sana. Kabili ici cilatungilila ubumi. Nga ca kuti takwali umweshi ku kwafwilisha isonde lyesu ukubeyama, kuti kwakaba sana kabili nalimo te kube ubumi pe sonde. Ibumba lya baishiba ifya maplaneti lyasondwelele ukuti: “Umo kuti atila umweshi e ucilikila imiceele ukukaanabipa pe Isonde.”—Amalumbo 104:19.

[Abatusuminishe]

Umweshi: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./Bart O’Gara

[Icikope pe bula 9]

Ingamali, ku North Africa na ku Arabian Peninsula