Ukusambilila Ukulamona Ubukalamba Nge Fyo Kristu Alebumona

“Onse uufwayo kuba umukalamba pali imwe, afwile ukuba kapyunga wenu.”—MATEO 20:26.

1. Bushe icalo cimona shani ubukalamba?

MU CALO ca Egupti, ukwenda bakilomita mupepi na 500 ukulola ku kapinda ka ku kulyo aka musumba wa Cairo, mwaba umusumba waleitwa kale ati Thebes (pali leelo witwa ati Karnak). Muli uyu musumba mwaba icimpashanya babumba ica kwa Farao Amenhotep III icalepa bamita 18. Umuntu amoneka umunono sana nga ailinganya kuli cilya cimpashanya calulubala. Ukwabula no kutwishika, ici cimpashanya calelenga ukuti balepepa imfumu kabili caba ca kumwenako ca fyo icalo cimona ubukalamba, e kutila ukuilenga ukumoneka umukalamba kabili uwacindama sana e lyo no kulenga bambi ukumoneka aba pa nshi.

2. Ca kumwenako nshi Yesu aimikile abakonshi bakwe, kabili mepusho nshi tufwile ukuipusha?

² Cilanyeni ifyo icalo cimona ubukalamba ku fyo Yesu Kristu asambilishe pa bukalamba. Nangu ali “Shikulu kabili Kasambilisha” wa bakonshi bakwe, Yesu abasambilishe ukuti ukupyungila bambi e kulenga umuntu ukuba umukalamba. Pa bushiku bwa kulekelesha ukuba pa calo, Yesu alangile umwalolele isambilisho lyakwe lintu asambile amakasa ya basambi bakwe. Ala mwandini wali mulimo wa kuiceefya! (Yohane 13:4, 5, 14) Ni cili kwi mwatemwa sana—ukupyungila bambi nelyo ukumupyungila? Bushe ica kumwenako ca kuiceefya ica kwa Kristu cilemulenga ukufwaisha ukuba  abaiceefya nge fyo ali? Nga e fyo cili, kanshi natubebete ifyo Kristu alemona ubukalamba e lyo tucilanye ne micitile yaseeka iilanga ifyo icalo cimona ubukalamba.

Mwilamona Ubukalamba Nge fyo Aba ku Calo Babumona

3. Fya kumwenako nshi ifya mu Baibolo ifilanga ukuti mu kuifwaila ubukata mulatumbuka amalanda?

³ Mu Baibolo mwaba ifya kumwenako ifingi ifilanga ukuti ifyo icalo cimona ubukalamba fitwala ku boni. Tontonkanyeni pa mwaume wa maka Hamani, uwacindeme sana mwi sano lya mfumu ya ku Persia mu nshiku sha kwa Estere na Mordekai. Ukufwaisha ukuba no bukata kwalengele Hamani ukuseebana no kwipaiwa. (Estere 3:5; 6:10-12; 7:9, 10) Tontonkanyeni na pa cacitikile Nebukadnesari wa cilumba, uwapenene ilyo ubufumu bwakwe bwali sana na maka pa calo. Inshila yalubana alemwenamo ubukalamba imonekela muli aya mashiwi: “Bushe uyu te Babele ukalamba, uo ine nakuula ku kube ng’anda ya bufumu ku maka yandi yakalamba, kabili ube wa bukata bwa kucindama kwandi?” (Daniele 4:30) Lyena kuli na Herode Agripa I uwa cilumba. Uyu Herode asumine ukupeelwa ubukata bwalingile ukupeelwa kuli Lesa. Ne catumbwikemo ca kuti Herode ‘aliiliwe ku mititi kabili alekele no mweo.’ (Imilimo 12:21-23) Ukufilwa ukwishiba ifyo Yehova amona ubukalamba kwalengele bonse aba ukuceefiwa.

4. Nani aalenga ukuti mu calo mube icilumba?

⁴ Kwena caliba fye bwino ukubomfya ubumi bwesu mu nshila iingatuletela umucinshi. Lelo, Kaseebanya abomfya ici ku kutwala pa ntanshi icilumba, icilangilila amapange yakwe umwine. (Mateo 4:8, 9) Mwilaba ukuti Kaseebanya ni “lesa wa bwikashi buno,” kabili apampamina pa kulundulula amapange yakwe pano isonde. (2 Abena Korinti 4:4; Abena Efese 2:2; Ukusokolola 12:9) Apo Abena Kristu balishiba ukutula aya mapange, balakaana ukumona ubukalamba nge fyo aba mu calo babumona.

5. Bushe ukupwishishishapo fimo, ukulumbuka, ne fyuma filaleta insansa shibelelela? Londololeni.

⁵ Itontonkanyo limo ilyo Kaseebanya atwala pa ntanshi lya kuti ukulumbuka muli cino calo, ukucindikwa ku bantu, ne fyuma, e filenga umuntu ukuba ne nsansa mu mikalile. Bushe e fyo caba? Bushe ukupwishishishapo fimo, ukulumbuka, ne fyuma filalenga umo ukuba ne nsansa? Baibolo ilatusoka ukukanabepwa muli uyu musango. Imfumu ya mano Solomone yalembele ati: “Namwene ukuti ukucucutika konse no butukushi bonse fifuma mu kufinukana kwa muntu no mubiye. Ici na co mupu no kufuluko mwela.” (Lukala Milandu 4:4) Abantu abengi abakonkelele fyuma muli ci calo kuti basuminisha ukuti uku kufunda kwa mu Baibolo ukwapuutwamo kwa cine. Ica kumwenako cimo icishininkisha ifi ca mwaume uwaelengenye, ukupanga, no kwesha indeke iyo abantu babomfeshe pa kuya ku mweshi. Ebukisha ukuti: “Nalibombeshe sana kabili naishileba no butukushi mu fyo nacitile. Lelo ifyo napwishishishe fya fye, tafyangafwa nangu panono ukuba ne nsansa ishibelelela nelyo ukupwisha amasakamika.” * Ifyo aba mu calo bamona ubukalamba, nampo nga ni mu makwebo, mu mangalo, nelyo  mu fya kuleseshamo icitendwe, tafileta insansa shibelelela.

Ukuba Umukalamba, Kupyungila Bambi pa Mulandu wa Kubatemwa

6. Cinshi cilanga ukuti ifyo Yakobo na Yohane balemona ubukalamba fyalilubene?

⁶ Icacitikile Yesu e cilanga ifyabimbwamo mu kuba umukalamba. Yesu na basambi bakwe baleya ku Yerusalemu ku kusangwa ku Ca Kucilila ica mu 33 C.E. Ilyo baleya, bamunyina bakwe aba mwi fumo limbi, Yakobo na Yohane, bacitile cimo icalangilile ukuti ifyo balemona ubukalamba fyalilubene. Ukubomfya banyina, balombele Yesu ati: ‘Soseni icebo ca kuti tukekale, umo ku kwa kulyo kwenu na umo ku kwa kuso kwenu, mu bufumu bwenu.’ (Mateo 20:21) Ku baYuda, ukwikala ku kwa kulyo nelyo ku kwa kuso kwalemonwa ngo mucinshi sana. (1 Ishamfumu 2:19) Yakobo na Yohane balefwaya ukupeelwa ififulo fikalamba ukubomfya inshila ya bufumfuntungu. Balefwaisha ukuba pali ifi fifulo fya bulashi. Yesu alishibe ifyo baletontonkanya kabili abomfeshe iyi yine nshita ukubalanga ifyo bafwile ukumona ubukalamba.

7. Yesu alondolwele shani ifyo Umwina Kristu wa cine afwile ukucita pa kuba umukalamba?

⁷ Yesu alishibe ukuti muli cino calo mwaba icilumba, abantu bamona ukuti umukalamba ni ulya uutungulula no kweba bambi ifya kucita, e kutila uusontako fye umunwe pa kuti bambi bacite ifyo alefwaya. Lelo, ukupyungila bambi mu kuiceefya e kulangilila umukalamba pa bakonshi ba kwa Yesu. Yesu atile: “Onse uufwayo kuba umukalamba pali imwe, afwile ukuba kapyunga wenu, na onse uufwayo kuba uwa ntanshi pali imwe, afwile ukuba umusha wenu.”—Mateo 20:26, 27.

8. Ukuba kapyunga kwalola mwi, kabili mepusho nshi tufwile ukuipusha?

⁸ Mu Baibolo, ishiwi lya ciGriki ilyapilibulwa ati “kapyunga” lilosha ku muntu uubombesha sana kabili uucincila pa kupyungila bambi. Yesu alesambilisha abasambi bakwe isambilisho ilisuma ilya kuti: Ukweba bambi ifya kucita takulenga umo ukuba umukalamba; lelo ukupyungila bambi pa mulandu wa kubatemwa e kulenga umo ukuba umukalamba. Taleni ipusheni amuti: ‘Nga nine nali Yakobo nelyo Yohane, bushe nga nacitile shani? Bushe nga nalisumine ukuti ukupyungila bambi pa mulandu wa kubatemwa e kulenga umo ukuba umukalamba?’—1 Abena Korinti 13:3.

9. Ca kumwenako nshi Yesu atwimikile mu kuumfwana na bambi?

⁹ Yesu alangile abasambi bakwe ukuti ifyo icalo cimona ubukalamba fyalipusana no  bukalamba Kristu alelangilila. Tatalile aibililika ku bo alepyungila nelyo ukubalenga ukuimona kwati tabali kantu. Abantu ba misango yonse—abaume, abanakashi, na bana, abapiina na bakankaala, abaali na maka, ukusanshako fye na baishibikwe ukuti babembu—balyangukilwe ukuba na wena. (Marko 10:13-16; Luka 7:37-50) Ilingi line abantu tabatekanishisha ababa na mabunake. Lelo Yesu wena ali-ibelele. Limo limo abasambi bakwe tabaletontonkanya bwino kabili baleumana, lelo alebatekanishisha pa kubasambilisha, ukubalanga ukuti aali uwaiceefya kabili uwapetama.—Sekaria 9:9; Mateo 11:29; Luka 22:24-27.

10. Bushe imikalile ya kwa Yesu yalelanga shani ukuti alitemenwe ukupyungila bambi?

¹⁰ Ica kumwenako ca kubombela bambi icaimike uyu Mwana mukalamba wa kwa Lesa calelanga umwalola ukuba umukalamba. Yesu taishile pa calo ku kupyungilwa, lelo aishile ku kupyungila bambi, ukuposha “amalwele ya misango misango” no kulubula abantu ku fibanda. Nangu ca kuti alenaka kabili alekabila ukutuusha, abikile umutima ku fyo bambi balekabila ukucila ifyo alekabila, kabili alepilikita pa kuti fye abafwe. (Marko 1:32-34; 6:30-34; Yohane 11:11, 17, 33) Ukutemwa abantu kwalengele ukuti alebafwa mu fya ku mupashi, ale-enda amakilomita ayengi mu misebo ya lukungu pa kuya mu kushimikila imbila nsuma ya Bufumu. (Marko 1:38, 39) Ukwabula no kutwishika, Yesu alemona ukupyungila bambi ukuti kwalicindama.

Pashanyeni Ukuiceefya kwa kwa Kristu

11. Mibele nshi ifwaikwa mu baume abasontwa ukuba bakangalila mu cilonganino?

¹¹ Ku kupwa kwa ba1800, imibele iyo bakangalila ba Bwina Kristu balekabila ukulundulula yalikomailwepo ilyo balesala abaume bali no kuba abeminishi benda aba kupyungila abantu ba kwa Lesa. Ukulingana na Zion’s Watch Tower iya September 1, 1894, abalekabilwa baume “abafuuka—pa kuti tabaleibililika . . . , abaume baiceefya kabili abashi-ilanga, lelo abalandilako Kristu—abashisambilisha amano yabo, lelo abasambilisha Icebo cakwe mu nshila ya-anguka kabili ku maka.” Cine cine, Abena Kristu ba cine tabafwile ukuifwaila imilimo pa kuti ifintu filebawamina nelyo pa kuti balumbuke, no kulatungulula bambi. Kangalila waiceefya alebukisha ukuti imilimo yakwe yaba “mulimo uusuma,” te mulimo wa kumusansabika no kumuletela umucinshi. (1 Timote 3:1, 2) Bonse baeluda na babomfi batumikila bafwile ukuiceefya no kubomba apapela amaka yabo ilyo balepyungila bambi. Kabili bafwile ukuba pa ntanshi mu kubomba umulimo washila, ukwimika ica kumwenako cisuma ico bambi bafwile ukupashanya.—1 Abena Korinti 9:19; Abena Galatia 5:13; 2 Timote 4:5.

12. Mepusho nshi abaletinamina imilimo ya mu cilonganino bafwile ukuipusha?

¹² Munyina onse uuletinamina ukuba na ya mashuko afwile ukuipusha ati: ‘Bushe ndafwailisha inshila sha kupyungilamo bambi, nelyo  mfwaya ukuti balempyungila? Bushe ndaitemenwa ukubomba imilimo ya kwafwilisha bamo mu fintu ifyo bambi bashimona?’ Ku kulangilila, munyina wacaice kuti aitemenwa ukulanda amalyashi mu cilonganino ca Bwina Kristu lelo limbi kuti ashimunuka ukwafwa aba cikalamba. Limbi alatemwa ukuba pamo na baume baba ne milimo mu cilonganino lelo alashimunuka ukubomba umulimo wa kushimikila. Uyo munyina wacaice afwile ukuipusha ati: ‘Bushe mbika sana mano ku milimo ya kwa Lesa inganenga ukwishibikwa sana nelyo ukundetela ilumbo? Bushe ndabombesha pa kuti fye bambi banjishibe?’ Nga tuleifwaila umucinshi ninshi tatulepashanya ica kumwenako ca kwa Kristu nangu panono.—Yohane 5:41.

13. (a) Bushe ica kumwenako ca kuiceefya ica kwa kangalila kuti cakuma shani bambi? (b) Cinshi twingalandila ukuti ukuiceefya, nelyo ukupetama, mibele iyo fwe Bena Kristu bonse tufwile ukukwata?

¹³ Nga twabombesha mu kupashanya ica kumwenako ca kuiceefya ica kwa Kristu, tulacincishiwa ukupyungila bambi. Tontonkanyeni pa ca kumwenako ca kwa kangalila wa calo uwalemona imibombele ye ofesi lya musambo ilya Nte sha kwa Yehova. Nangu aali ne milimo iingi nga nshi iya kucita, uyu kangalila aliminine no kutendeka ukwafwa munyina wacaice uwale-esha ukubika bwino cimashini pa kuti citendeke kulundanya ututabo nelyo bamagazini. Munyina wacaice ashimika ukuti: “Nalipapile apakalamba! Anjebele ukuti ilyo aali uwacaice pa Bethel, alebombela pali cimashini cimo cine. Kabili alebukisha ifyo calemwafya ukucibika bwino. Nangu aali ne fya kucita ifingi nga nshi ifyacindeme, alibombele na ine pali cimashini pa nshita ntali. Ala mwandini nalitemenwe icine cine.” Ulya munyinefwe, nomba uuli ni kangalila pa maofesi ya musambo aya Nte sha kwa Yehova, acili alebukisha ulya mulimo wa kuiceefya. Shi twilaimona ukuti twalisumbukisha ica kuti teti tubombe imilimo iimoneka iyasuulwa nelyo kwati twalicindamisha ica kuti teti tubombe imilimo iimoneka iya pa nshi. Lelo, tufwile ukufwala “ubupete.” Ukufwala ubupete cintu ico ifwe bonse tufwile ukucita. Kwaba lubali lwa “buntu bupya” ubo Umwina Kristu afwile ukufwala.—Abena Filipi 2:3; Abena Kolose 3:10, 12; Abena Roma 12:16.

Ifya Kucita pa Kuti Tulemona Ubukalamba Nge fyo Kristu Alebumona

14. Bushe ukwetetula pali bucibusa bwesu na Lesa e lyo na bantu banensu kuti kwatwafwa shani ukusambilila ukumona ubukalamba mu nshila iisuma?

¹⁴ Bushe kuti twacita shani pa kuti tulemona ubukalamba mu nshila isuma? Inshila imo kupitila mu kwetetula pali bucibusa bwesu na Yehova Lesa. Bukatebebe, amaka, na mano yakwe fyalimusumbula nga nshi pa mano ne micitile ya bantunse abacepesha. (Esaya 40:22) Ukwetetula pali bucibusa bwesu na bantu banensu na ko kuti kwatwafwa ukulundulula ubupete. Napamo kuti twacila bamo muli fimo fimo ifyo twaishiba, lelo na bo kuti batucila mu mikalile imo iyacindamisha, nelyo bamunyinefwe ba Bwina Kristu kuti baba ne mibele imo iyo ifwe tushakwata. Na kuba, abengi aba mutengo mu menso ya kwa Yehova tabafwaya kulumbuka pa mulandu wa mibele yabo iya bufuuke no kuiceefya.—Amapinda 3:34; Yakobo 4:6.

15. Bushe bucishinka bwa bantu ba kwa Lesa bulangilila shani ukuti takwaba nangu umo uufwile ukuimona uwasumbuka ukucila bambi?

¹⁵ Ifyacitikila Inte sha kwa Yehova ishale-eshiwa e filangilila bwino ici cishinka. Ilingi line, ni balya abo icalo cimona ukuti bantu yawe yawe e batwalilila aba cishinka kuli Lesa ilyo bale-eshiwa. Ukwetetula pali ifi fya kumwenako kukatwafwa ukutwalilila ukuba abaiceefya no kutusambilisha ‘ukukanaitontonkanishisha  ukucila ifyo tulingile ukutontonkanya.’—Abena Roma 12:3. *

16. Bushe aba mu cilonganino bonse kuti balundulula shani ubukalamba pa kukonka icipasho ico Yesu aimike?

¹⁶ Bonse Abena Kristu, abanono na bakalamba, bafwile ukusambilila ukumona ubukalamba nge fyo Kristu alebumona. Imilimo yalekanalekana ifwile ukubombwa mu cilonganino. Mwilafulwa nga bamweba ukubomba imilimo imoneka iyasuulwa. (1 Samwele 25:41; 2 Ishamfumu 3:11) Mwe bafyashi, bushe mulakoselesha abana benu ukubomba mu nsansa imilimo yonse iyo bengapeelwa, nampo nga ni pa Ng’anda ya Bufumu, pa cifulo ca kulonganinapo ukulongana kukalamba, nelyo ukulongana kwa citungu? Bushe balamumona mulebomba imilimo iimoneka iyasuulwa? Munyinefwe umo, nomba uubombela pa maofesi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova, alebukisha sana ica kumwenako ca bafyashi bakwe. Atile: “Ifyo balebomba umulimo wa kuwamya Ing’anda ya Bufumu nelyo icifulo ca kulonganinapo ukulongana kwa citungu fyanengele ukwishiba ukuti balemona ulya mulimo ukuti walicindama. Balitemenwe ukuipeelesha ukubomba imilimo iya kunonsha icilonganino nelyo aba bwananyina, nangu ni lintu imilimo yalemoneka ukuba iya pa nshi. Iyi mibele yalingafwa ukusumina ukubomba umulimo onse pa Bethel no ku-ubomba mu kuitemenwa.”

17. Abanakashi baiceefya kuti baba shani ipaalo ku cilonganino?

¹⁷ Twalikwata ica kumwenako ca kwa Estere ica kubika amano ku fyo bambi batemwa ukucila ifyo twatemwa. Estere aishileba namfumu wa mu Persia imyaka mupepi na 2,500 iyapita. Nangu aleikala kwi sano, ali-itemenwe ukuibika mu kapoosa mweo pa kuti fye ciwamine abantu ba kwa Lesa. Na kabili ici caleumfwana no mwalolele ukufwaya kwa kwa Lesa. (Estere 1:5, 6; 4:14-16) Te mulandu ne fyo imikalile yayafya, abanakashi ba Bwina Kristu aba muno nshiku balalanga imibele ya mutima nga ilya Estere akweteko ilyo bakoselesha abapopomenwa, ilyo bapempula abalwele, ilyo babombako umulimo wa kushimikila, na lintu babombela pamo na baeluda. Ala mwandini bankashi ba musango yo baba lipaalo ku cilonganino!

Amapaalo Yaba mu Kumona Ubukalamba Nge fyo Kristu Alebumona

18. Mapaalo nshi yaba mu kulamona ubukalamba nge fyo Kristu alebumona?

¹⁸ Mwaba amapaalo ayengi mu kulamona ubukalamba nge fyo Kristu alebumona. Ukuitemenwa ukupyungila bambi kulaleta insansa ku balepyungilwa na ku balepyunga. (Imilimo 20:35) Nga mwaitemenwa ukupyungila bamunyinenwe, mukatemwikwa sana kuli bena. (Imilimo 20:37) Ne cacindamisha ca kuti, Yehova amona ifyo mucita pa kupyungila Abena Kristu banenu nge lambo lisuma ilimucindika.—Abena Filipi 2:17.

19. Kumfwa mu kupashanya ifyo Kristu alemona ubukalamba, cinshi tulingile ukupampamina ukucita ?

¹⁹ Bonse ifwe tulingile ukubebeta umutima wesu no kuipusha atuti: ‘Bushe nakulalanda fye pa kulamona ubukalamba nge fyo Kristu alebumona, nelyo bushe nakulabombesha ukulundulula ubu bukalamba?’ Twalishiba kale ifyo Yehova amona aba matutumuko. (Amapinda 16:5; 1 Petro 5:5) Shi ifyo tucita nafilelanga ukuti twalitemwa ukupashanya ifyo Kristu alemona ubukalamba, nampo nga ni mu cilonganino ca Bwina Kristu, nga ni mu lupwa, nelyo mu mikalile yesu iya cila bushiku—tulecita fyonse ku kucindika Lesa no kumupeelo bukata.—1 Abena Korinti 10:31.

[Amafutunoti]

Bushe Kuti Mwalondolola?

• Cinshi ico tushilingile ukumona ubukalamba nge fyo aba ku calo babumona?

• Bushe Yesu alemona shani ubukalamba?

• Bushe bakangalila kuti bapashanya shani ukuiceefya kwa kwa Kristu?

• Cinshi cingatwafwa ukusambilila ukumona ubukalamba nge fyo Kristu alebumona?

[Amepusho]

[Akabokoshi pe bula 17]

Ukulingana na Kristu Bushe Abakalamba ni Bani?

Uufwaya ukupyungilwa nelyo uwaitemenwa ukupyungila bambi?

Uufwaya ukulumbuka nelyo uusumina ukubomba imilimo imoneka iyasuulwa?

Uuisansabika nelyo usansabika bambi?

[Icikope pe bula 14]

Icimpashanya calulubala ica kwa Farao Amenhotep III

[Icikope pe bula 15]

Bushe mwalishiba icalengele ukuti Hamani epaiwe?

[Ifikope pe bula 16]

Bushe mulafwailisha inshila sha kupyungilamo bambi?