“Mube Abatemwana Nga Nshi”
“Mube Abatemwana Nga Nshi”
“Ku kutemwa aba bwananyina mube abatemwana nga nshi.”—Abena Roma 12:10.
1, 2. Ni bucibusa bwa musango nshi mishonari umo akwete na babwananyina, kabili Paulo na o akwete bucibusa bwa musango nshi na babwananyina?
PA MYAKA yonse 43 iyo baDon babombele bumishonari ku fyalo fya ku Asia, bapangile ishina lya kuti balitemenwe nga nshi abantu. Ilyo balecula mu busanshi ku bulwele bwali no kubasenda, bamo bantu basambilile na bo Baibolo kale bafumine ukutali ukwisa ku kupempula baDon no kubeba mu cina Korea ati: “Kamsahamnida, kamsahamnida!” e kuti “Twatasha mukwai, twatasha mukwai!” Ukutemwa kwafikapo ukwa baDon kwafikile balya bantu pa mutima.
2 Ukutemwa kwa musango yu takwaba fye kuli baDon beka. Mu nshiku sha batumwa, umutumwa Paulo alitemenwe nga nshi abantu alebombela. Paulo ali-ipeeleshe ku kubabombela. Nangu ca kuti aali uwashipa sana, na lyo line aali uwanakilila kabili aleangwa abantu, “nga filya nyina uonsha atentemba abana bakwe bene.” Alembeele icilonganino ca ku Tesalonika ukuti: “Pa kuba ne citemwishi kuli imwe, twabekelwe ukumupeelapo, te mbila nsuma ya kwa Lesa epela, lelo ne myeo yesu iine, pa kuti mwaishileba abatemwikwa kuli ifwe.” (1 Abena Tesalonika 2:7, 8) Inshita imbi, lintu Paulo alaile aba bwananyina ba ku Efese no kubeba ukuti tabaali na kumumona na kabili, ‘balilile apakalamba, no kuwila Paulo pa mukoshi, no kumutomona.’ (Imilimo 20:25, 37) Cailanga ukuti bucibusa Paulo akwete na babwananyina bwalicilile pa kuba fye mu citetekelo cimo. Baali abatemwana nga nshi.
Ukutemwa no Kutemwana Nga Nshi
3. Bushe amashiwi ya mu Baibolo aya icitemwishi no kutemwa yendela shani pamo?
3 Mu Malembo, icitemwishi, ukulangulukila, ne nkumbu fyendela sana pamo ne mibele yapulamo ku Bena Kristu iya kutemwa. (1 Abena Tesalonika 2:8; 2 Petro 1:7) Yonse iyi mibele ya bulesa yendela pamo kabili ilasailishanya. Ilalundako bucibusa bwa Bena Kristu ku bantu bapepa na bo na kuli Shibo wa ku muulu. E mulandu umutumwa Paulo acincishishe abasumina banankwe ukuti: “Ukutemwa kwenu kwiba ukwa bumbimunda. . . . Ku kutemwa aba bwananyina mube abatemwana nga nshi.”—Abena Roma 12:9, 10.
4. Calola mwi ukutila “beni abatemwana nga nshi”?
4 Ishiwi lya ciGriki lintu Paulo abomfeshe pano ilyapilibulwa ukuti “abatemwana nga nshi,” lyabamo ifintu fibili, bucibusa no kutemwa kwa cifyalilwa. Nge fyo uwasoma Baibolo umo alondolola, calola mu kuti Abena Kristu “bafwile ukumoneka apabuuta ukuti cine cine baba mu lupwa ulubombesha na maka yonse ukulanga ukutemwana, ulwa bucibusa, kabili ulucitila ifintu pamo.” Bushe na imwe e fyo mumfwa pali bamunyinenwe ne nkashi aba Bwina Kristu? Mu cilonganino ca Bena Kristu mufwile ukuba bucibusa bwine bwine. (Abena Galatia 6:10) E co, Baibolo wa The Bible in Bemba uwa 1983 pa Abena Roma 12:10 atila: ‘Muletemwana icitemwiko ca bwananyina.’ Kanshi ukutemwana kwa Bena Kristu takufwile ukubako fye pa mulandu wa kuti kusuma nelyo ukutemwanina fye ico cine. Tufwile ‘ukutemwa aba bwananyina ukwabula ubumbimunda, ukubatemwa nga nshi ku mitima.’—1 Petro 1:22.
“Musambilishiwa Kuli Lesa Ukutemwana”
5, 6. (a) Yehova aabomfya shani ukulongana ukusangwako aba mu fyalo fimbi ku kusambilisha abantu bakwe ukutemwana kwa Bwina Kristu? (b) Bushe bucibusa pa babwananyina bukosa shani lintu baba pamo pa nshita ntali?
5 Nangu line pano calo “ukutemwa kwa bengi” kulefubalila, Yehova alesambilisha abantu bakwe pali lelo “ukutemwana.” (Mateo 24:12; 1 Abena Tesalonika 4:9) Ukulongana kukalamba ukwa Nte sha kwa Yehova ukusangwako abafuma ku fyalo fimbi, kuba kashita kasuma aka kulanga ukutemwana. Ilyo kwaba uku kulongana, Inte sha kwa Yehova abekala mu calo balelonganina balamonana na bafuma mu fyalo fya kutali, kabili abengi balapokelela abeni mu mayanda yabo. Nomba line, lintu kwali ukulongana, bamo bafumine ku calo uko abantu bashaba ne cifyalilwa ca kulanga sana apabuuta ukuti nabomfwa bwino nangu fye cimo ciwame sana. Umwina Kristu umo uwabombeleko umulimo wa kupekanya umwa kufikila abeni, ashimiko kuti: “Ilyo bafikile fye, balemoneka aba mwenso kabili aba nsoni. Lelo ilyo papitile fye inshiku 6 pa bushiku bwa kuya, bafukatile bashibweni babo ninshi baleponya fye filamba ku nsansa. Babalangile ukutemwa kwa Bwina Kristu uko bashakatale abalaba.” Ukuba ne cileela kuli bamunyinefwe, te mulandu na kuntu baafuma, kuti kwalenga abeni pamo na bashibweni ukulanga ukutemwana ukwine kwine.—Abena Roma 12:13.
6 Kwena ificitika ku kulongana kukalamba ngo ku filatukoselesha sana, lelo bucibusa ubwacilanapo ukukosa bupangwa lintu Abena Kristu babombela Yehova pamo pa nshita ntali. Ilyo twaishiba bwino bamunyinefwe, kuti twatendeka no kukumbwa imibele isuma iyo bakwata, pamo nga ukucetekelwa, icishinka, icikuuku, bukapekape, ukulangulukilako, inkumbu, no kubulwa bukaitemwe. (Amalumbo 15:3-5; Amapinda 19:22) BaMark, ababombelepo bumishonari ku East Africa, batile, “Ukubombela pamo na babwananyina kulenga twapanga na bo bucibusa bwa cine kabili ubwakosa.”
7. Cinshi cifwaikwa pa kuti tuleipakisha ukutemwana kwa Bwina Kristu mu cilonganino?
7 Pa kuba na bucibusa bwakosa ubwa musango yo no kutwalilila ifyo fine, aba mu cilonganino bafwile ukupalamana. Pa kusangwa lyonse ku kulongana kwa Bwina Kristu, tukosha bucibusa bwesu na bamunyinefwe ne nkashi. Ukusangwako no kulandapo ilyo ukulongana takulatendeka, mu kati ka kulongana, na pa numa, kulenga kwaba ukukoseleshanya no kucincishanya “ku kutemwa kabili ku kubombe milimo isuma.” (AbaHebere 10:24, 25) Eluda wa ku United States atile: “Ala ndafuluka nga naibukisha ku bwaice, aba pa mwesu lyonse fye e baleba aba kulekeleshako ukufuma pa Ng’anda ya Bufumu, abengi kuti nabaya, ifwe natushala tuleshimika fye lyashi.”
Bushe Mufwile ‘Ukukushe Mitima’?
8. (a) Bushe Paulo aloseshe mwi lintu aebele Abena Korinti ‘ukukushe mitima’? (b) Cinshi twingacita pa kukosha bucibusa mu cilonganino?
8 Pa kuti tufikepo ukutemwana mu musango yu tufwile ‘ukukushe mitima.’ Ku cilonganino ca ku Korinti, umutumwa Paulo alembele ukuti: “Imitima yesu naikula. Tamwafenenkeshiwa muli ifwe.” Na bo bene abacincishe ukuti ‘bakushe mitima.’ (2 Abena Korinti 6:11-13) Bushe na imwe kuti ‘mwakusho mutima’ mu nkumbu shenu kuli bambi? Mwilolela amuti kano bambi babalilepo. Muli kalata wakwe ku bena Roma, lintu Paulo alandile pa bucindami bwa kutemwana nga nshi, abafundile no kuti: “Ku kucindikana ni mwe mubalilepo.” (Abena Roma 12:10) Pa kulanga umucinshi kuli bambi, kuti mwabalilapo ukubaposha pa kulongana. Nakalimo kuti mwapangana ukubomba na bo mu mulimo wa mwi bala nelyo ukupekanishisha ukulongana pamo na bo. Ukucite fyo kukalenga bucibusa ukukosa.
9. Cinshi bamo bacita pa kuti bucibusa na Bena Kristu banabo bukose? (Landeniko na pa fyo bamo bacita uko mwikala.)
9 Indupwa na bantu umo umo mu cilonganino kuti ‘bakushe mitima’ pa kutandalila bambi, nalimo ukuliila pamo utwa kulya twayanguka, nangu ukucitila pamo fimo ifisuma. (Luka 10:42; 14:12-14) Munyinefwe Hakop limo alapekanya ukuti Abena Kristu bamo aba mpendwa yalinga baye mu kwangalila pamo. Atweba ukuti: “Abakalamba na baice balasangwako, pamo na bafyashi abashakwata abena mwabo. Lintu twabwela, bonse baba ne fya kwibukisha ifisuma, kabili balamona no kuti bucibusa bwabo nabukosa.” Nga Bena Kristu, tufwile ukubombesha ukuti tube na bucibusa bwakosa, ubwacila pa kuba fye mu cilonganino cimo.—3 Yohane 14.
10. Kuti twacita shani nga twaba no bwafya bwa kukanaumfwana na bamunyinefwe bamo ne nkashi?
10 Lelo kwena, inshita shimo, ukukanapwililika kulenga twabako na mafya muli bucibusa bwesu no kutemwana. Kuti twacita shani? Ica kubalilapo, tufwile ukupepelapo ukuti tuleumfwana bwino na bamunyinefwe. Kufwaya kwa kwa Lesa ukuti abamubombela baleumfwana, kabili ali no kwasuka amapepo ya musango yo aya bufumacumi. (1 Yohane 4:20, 21; 5:14, 15) Na kabili tufwile ukucita ifintu ukulingana na mapepo yesu. Munyinefwe Ric, kangalila wenda ku East Africa, ebukisha fintu camwafishe ukumfwana na munyina umo uwali na kamusango ka kwebelapo bambi ukwabula ukupita mu mbali. Munyinefwe Ric atila: “Ukucilo kutaluka kuli wene, natile fye lekeni nkamwishibe bwino. Nasukile naishiba ukuti bawishi baali abakali. Lintu nailwike fintu abombesha ukwalula inkulilo yakwe pa kuti abeko na filya aba, natendeke no kumukumbwa. Twatampile ukumfwana bwino sana.”—1 Petro 4:8.
Landeni Ifili ku Mutima!
11. (a) Cinshi cifwaikwa pa kuti ukutemwana kukule mu cilonganino? (b) Lwa ku mupashi, mulandu nshi cingabipila ukukanaeba nangu umo ifili ku mutima?
11 Shino nshiku, abengi mu calo baicitila fye ifyabo, tabafwaya ukube cibusa no muntu nangu umo. Kwena ico ca bulanda! Mu cilonganino ca Bena Kristu tacalinga ukube fyo, kabili tatufwile no kube fyo. Ukutemwa kwine kwine ukwa bwananyina takupelela fye pa kulanda ifisuma kuli bamunyinefwe no kuba ne misango isuma kuli bene; kabili tacalola mu kuti kano twacita fimo ifya kuti na bantu batendeka ukutamba. Lelo, tufwile fye ukuitemenwa ukulanda ifili ku mutima, nga filya Paulo acitile ku bena Korinti, tufwile fye ukulanga abasumina banensu ukuti twalyangwa kuli bene icine cine. Ca cine ukuti te bonse bakwata icifyalilwa ca kulanda sana, lelo ukukutumana fye lyonse na ko takwawama. Baibolo itusoka ukuti: “Uuitalusha ku banankwe akonkelela ifyo atemwa umwine; acita ifyapusana ku mano yene yene.”—Amapinda 18:1, NW.
12. Cinshi ukulanshanya kwacindamina pa kuti bucibusa bukose mu cilonganino?
12 Ukulanshanya mu bufumacumi kwalicindama sana pa kuti tube na bucibusa bwine bwine. (Yohane 15:15) Bonse tulakabila cibusa uo twingebako fyonse ifili ku mutima na fintu tuleumfwa pa fintu fimo. Na kabili, nga twaishibana bwino sana, tukeshiba bwino sana no kukabila kwesu umo umo. Lintu twalanga ukuti tulasakamanana muli uyu musango, mu cilonganino mulaba ukutemwana nga nshi, kabili tukamona no kuti Yesu alilungike ilyo atile: “Mwaba insansa ishingi mu kupeela ukucila ishaba mu kupokelela.”—Imilimo 20:35; Abena Filipi 2:1-4.
13. Cinshi twingacita pa kulanga ukuti twalitemwa bamunyinefwe icine cine?
13 Pa kuti tumwenemo sana mu kutemwana kwesu, tufwile ukukulanga. (Amapinda 27:5) Nga tuli no kutemwa kwa cine, tukamoneka na pa menso, kabili kuti twalenga na bantu ukulanga ukuti na bo balitutemwa. Ipinda lya mu Baibolo litila: “Ukubengeshima kwa menso kulengo mutima ukusekelela.” (Amapinda 15:30) Ukucitila bambi ifya kulanga ukuti twalyangwa kuli bene na ko kwine kulakosha bucibusa bwesu ubwa cine. Ca cine ukuti takwaba uwingashita icibusa ca cine, lelo ica bupe ca kufuma ku mutima na co calicindama. Ukutumina umuntu kardi, ukumutumina kalata, nelyo fye ‘icebo icasoswa pa nshita iiyene,’ fyonse filanga ukuti twalitemwana nga nshi. (Amapinda 25:11; 27:9) Pa numa ya kupanga bucibusa, tufwile ukutwalilila ukulanga ukuti twalitemwana pa kubacitilako fimo. Tufwile ukutungilila ifibusa fyesu, sana sana lintu baletukabila. Baibolo itila: “Cibusa wine wine atemwa mu nshita yonse, kabili ni munyina uwafyalilwo bucushi.”—Amapinda 17:17, NW.
14. Kuti twacita shani nga ca kuti umo talemoneka ukufwaya ukupalama sana kuli ifwe?
14 Ukulanda fye icishinka, te kuti twenekele ukupalama sana kuli bonse mu cilonganino. E fyo caba fye ukuti kukaba bamo abo tukapalamako sana ukucila bambi. Kanshi nga mwasanga ukuti umo talemoneka ukupalama sana kuli imwe nga fintu mwingatemwa, mwiyangufyanya ukumona kwati pali icilubene. E lyo mwipatikisha ukuti kano fye mutemwane sana nankwe. Nga mwamulanga fye ukuti mwalimutemwa ukufika pantu umwine alemona ukuti nacilinga, nalimo ku ntanshi kuti mwaba ifibusa sana.
“Muli Iwe E mo Mbekelwa”
15. Bushe umuntu omfwa shani nga atashiwa, kabili omfwa shani nga alelengululwa fye?
15 Lintu Yesu abatishiwe, afwile alitemenwe sana ukumfwa amashiwi ukufuma ku muulu aya kuti: “Muli iwe e mo mbekelwa.”! (Marko 1:11) Ayo mashiwi ya kutasha yafwile yalengele Yesu ukumfwa ukuti ca cine Wishi alimutemwa. (Yohane 5:20) Ca bulanda ukuti bamo tabatala abomfwapo amashiwi ya ifyo ukufuma ku bantu bacindika kabili abo batemwa. Umukashana Ann atila: “Fwe baice abengi, twikala na balupwa abo tushipepa na bo. Lyonse ku ng’anda batulengulula fye. Kanshi twikala fye aba bulanda.” Ilyo abaice ba musango yu batendeka ukulongana, balomfwe fyo cawama ukutemwikwa ku lupwa lwa nsansa, ulusakamana, ulwa ku mupashi, uko basanga bawishi, banyina, pamo na bamunyinabo ne nkashi aba mu citetekelo.—Marko 10:29, 30; Abena Galatia 6:10.
16. Mulandu nshi ukulengulula kushafwila umuntu ukucita bwino?
16 Ukulingana ne ntambi shimo, abafyashi, abakalamba, na bakafundisha, te lingi batasha abaice ukufuma ku mutima, batila ukubatasha kuti kwabatumpika, batendeka no kuyumfwa. Ukutontonkanya kwa musango yo kuti kwayambukila ne ndupwa sha Bwina Kristu ne cilonganino cine. Ilyo balelanda pa fyo ilyashi lyaciba nelyo pali fimbi ifyo umwaice acicita, kuti batila fye: “Kwena wacicita fye bwino, nomba te sana!” Nangu kuti bamoneka fye kwati tabatemenwe no kutemwa pa fyo umwaice acitile. Abengi bamona kwati ukucite co e kukoselesha abaice ukubombesha ukufika apengapela amaka yabo. Lelo ico ilingi cifuupula fye abaice, kuti baleka no kweshako pantu kuti calenga batendeka ukumona kwati fyalikosa.
17. Mulandu nshi tufwile ukufwaila apa kutashisha bamunyinefwe?
17 Lelo kwena, ukutasha takufwile ukuba cintu ca kucita fye lintu tulefwaya ukufunda umuntu. Ukutasha kwa kufuma ku mutima kulenga paba ukutemwana nga nshi mu lupwa na mu cilonganino. E cilenga abaice ukubutukila kuli bamunyinefwe ne nkashi ababelesha mu fintu pa kuti babapandeko amano. Kanshi, ukucila ukukonke ntambi, ‘natufwale ubuntu bupya ubwalengelwe umwabela ukufwaya kwa kwa Lesa mu bulungami bwa cine na bucishinka.’ Tasheni nge fyo Yehova acita.—Abena Efese 4:24.
18. (a) Mwe baice, mufwile ukucimona shani lintu abakalamba bamufunda? (b) Mulandu nshi abakalamba bapoosela amano ku mashiwi balanda pa kufunda?
18 Lelo, mwe baice, na imwe mwitila abakalamba nga balemulungika nelyo ukumupandako amano, ninshi kumupata. (Lukala Milandu 7:9) Awe te fyo caba! Ilingi line ninshi balyangwa kuli imwe kabili balimutemwa nga nshi. Nga tabamutemwa, cinshi bengaculila no kulanda na imwe? Apo balishiba ukuti mukashala muletontonkanyapo sana pa mashiwi bakamweba, abakalamba abengi, sana sana baeluda, ilingi balatala batontonkanyapo sana no kupepelapo ilyo bashilaisa ku kumufunda, pantu bafwaya fye ukuti cimuwamine.—1 Petro 5:5.
“Yehova wa Citemwishi Nga Nshi”
19. Mulandu nshi abalengelwepo insoni bengatetekelela fye Yehova ukuti akabatungilila?
19 Ifyacitikila bamo ilyo balefwaya ukulanga ukutemwa, fyalilenga batendeka ukumona kwati nga batwalilila, kukacitika na cimbi icabipa. Bafwile ukushipa sana no kuba ne citetekelo ca maka pa kuti na kabili batendeke ukweba umo ifili ku mutima. Lelo tabafwile ukulaba ukuti Yehova “taba kutali kuli ifwe umo umo.” Alatwita ukuti tupalame kuli wene. (Imilimo 17:27; Yakobo 4:8) Na kabili alishiba no kuti tulatiina ukutukalifya, kabili alilaya ukututungilila no kutwafwa. Kemba wa malumbo Davidi atukoselesha ukuti: “Yehova aba mupepi na ku baputuke misana, kabili abafunshike mitima alabapususha.”—Amalumbo 34:18.
20, 21. (a) Bushe twaishiba shani ukutila kuti twapalama kuli Yehova? (b) Finshi fifwaikwa pa kuba na bucibusa bwa cine na Yehova?
20 Bucibusa bwafikapo na Yehova e bucibusa bwacindamisha ubo twingalundulula. Lelo bushe, ca cine Yehova kuti aba cibusa wesu? Ee, kuti aba. Baibolo ilatweba fintu abaume bamo na banakashi abalungama bali ifibusa fya cine na Shifwe wa ku muulu. Ilyo lyashi lisuma lyalembelwe pa kuti na ifwe tube no kucetekela kwa kutila kuti twapalama kuli Yehova.—Amalumbo 23, 34, 139; Yohane 16:27; Abena Roma 15:4.
21 Umuntu fye onse kuti akumanisha ukucita ifyo Yehova afwaya pa kuba cibusa wakwe. Davidi aipwishe ukuti: “Mwe Yehova, nani engalebela mwi hema lyenu? . . . Uwendo wa mpomfu, uucito bulungami, uusose cine mu mutima wakwe.” (Amalumbo 15:1, 2; 25:14) Ilyo tulemona ukuti ukubombela Lesa kutuletela ifisabo fisuma kabili kulenga tuletungululwa no kutungililwa na wene, tukasanga ukuti “Yehova wa citemwishi nga nshi.”—Yakobo 5:11.
22. Ni bucibusa bwa musango nshi Yehova afwaya abantu bakwe ukuba na bo?
22 Mwandini twalipaalwa pantu Yehova alafwaya ukuba na bucibusa na ifwe, fwe bantunse fye abashapwililika! Bushe na ifwe kanshi, te kuti tutemwane fye? Ilyo Yehova aletwafwa, umo umo kuti alengako ukuti kube ukutemwana nga nshi, ukwaba e cishibilo ca bwananyina bwesu ubwa Bwina Kristu. Mu Bufumu bwa kwa Lesa, umuntu onse akomfwa ukuti alitemwikwa nga nshi umuyayaya.
Bushe Kuti Mwalondolola?
• Bushe mu cilonganino ca Bwina Kristu mufwile ukuba shani?
• Bushe umo umo kuti acitako shani fimo pa kuti mu cilonganino mube ukutemwana nga nshi?
• Bushe ukutasha kwa kufuma ku mutima kuti kwakosha shani ukutemwana kwa Bwina Kristu?
• Bushe ukutemwa kwa kwa Yehova kututungilila shani no kutwafwa?
[Amepusho]
[Icikope pe bula 15]
Abena Kristu balamoneka ukuti balitemwana nga nshi
[Ifikope pe bula 16, 17]
Bushe kuti ‘mwakushako mutima’ mu kutemwa kwenu?
[Icikope pe bula 18]
Bushe mulengulula fye nelyo mulakoselesha?