Ubumi Bwabo

Twali No Mupampamina wa Kuba fye ku Lubali lwa Kuteka kwa kwa Lesa

NGA FINTU CASHIMIKWA NA BA MICHAL ŽOBRÁK

Ilyo nali mu kalyati neka pa mweshi uutuntulu, balintintenye no kuntwala ku wa kundubulwisha. Pa nshita fye inono alikalipe icibi kabili apundile ati: “Muli nengu! Muli nengu sha ku Amerika!” Cinshi calengele ukuti afulwe sana? Mulandu wa kuti ilyo anjipwishe uko mpepa, namwebele ati: “Ndi Nte ya kwa Yehova.”

ICI cacitike imyaka ukucila pali 50 iyapita. Pali yo nshita icalo cesu caletekwa no buteko bwa Komyunisimu. Ilyo iyi nshita tailafika ninshi kale kale twalilolenkanapo no kukaanya kwaluma pa mulimo wesu uwa kusambilisha uwa Bwina Kristu.

Tulomfwo Bubi pa Fyafumine mu Nkondo

Ilyo Inkondo ya Kubalilapo iya Calo conse yabalamwike mu 1914, nali fye ne myaka 8. Pali yo nshita, umushi wesu uwa Zálužice waletekwa ne mfumu ya Buteko bwa Austro-Hungarian. Inkondo yalengele ifintu ukwaluka mu calo, kabili yalengele no kuti ntendeke ukubomba umulimo wa bakalamba bwaice bwaice. Batata bali bashilika, kabili bafwile ulya wine mwaka wa kubalilapo uwa nkondo. E calengele ukuti Ine na bamayo kumo na baice bandi babili abanakashi tushale mu bucushi bwine bwine. Apo nine nali umwaume umukalamba pa ng’anda, natendeke ukubomba imilimo iingi pa farmu yesu iinono ne milimo ya pa ng’anda. Ukufuma fye ku bwaice, nalitemenwe ukuya ku mapepo. Kabili shimapepo wa mu calici lyesu ilya Reformed Church (ilya baCalvinist) alenshiilako no mulimo wa kufundako abaice banandi nga afumapo.

Ilyo Inkondo ya Calo conse yapwile mu 1918, kwali kwilululwa icine cine. Ubuteko bwa Austro-Hungarian bwalifumishiwepo, kabili twaishileba abatekwa ba calo ca Czechoslovakia. Kabili abengi  mu calo cesu abafulumukile ku calo ca United States balibwelele. Pa babwelele pali na Michal Petrík, uwafikilile mu mushi wesu mu 1922. Ilyo atandalile ulupwa lumo ulwa bena mupalamano, ine na bamayo, batwitile ukuyasangwako.

Ifyo Twasambilile Ukuti Ubuteko bwa kwa Lesa bwa Cine Cine

Michal aali Musambi wa Baibolo, nge fyo baaleita Inte sha kwa Yehova pali ilya nshita, kabili alandile pa fyacindama ifyaba mu Baibolo ifyo natemenwe nga nshi. Icacindeme sana ico abalilepo ukulanda, cali kwisa kwa Bufumu bwa kwa Yehova. (Daniele 2:44) Ilyo alandile ukuti kukaba ukulongana kwa Bena Kristu mu mushi wa Záhor pa bushiku bwa pa Mulungu, kabili na ine nali-ipeeleshe ukuyasangwako. Nashibwike 04:00 hrs ya lucelo kabili naendele bakilomita 8 ukuyafika ku mufyala wandi ku kwashima incinga. Ilyo twawemye itaela lyatulike, nacofele bakilomita na bambi 24 ukufika ku Záhor. Nshaishibe ukwabelele ukulongana, lelo natendeke ukuya mu musebo umo panono panono. Lyena naumfwile ulwimbo lwa Bufumu mu ng’anda imo ifi. Nalisansamwike icine cine. Kabili naile pali yo ng’anda no kulondolola ico nakonkele. Lyena bapekenye ica kulya ca lucelo, e fyo twalilile pamo bonse mu ng’anda, e lyo pa numa bansendele ku kulongana. Nangu ca kuti pa kubwelelamo ku ng’anda na po pene nacofele incinga bakilomita na bambi 24 no kwenda bakilomita na bambi 8 na kabili, nshanakile nangu fye panono.—Esaya 40:31.

Nalitemenwe sana ifyo Inte sha kwa Yehova shalelondolola bwino Baibolo. Isubilo lya kuipakisha imikalile isuma mu buteko bwa kwa Lesa lyalimfikile pa mutima. (Amalumbo 104:28) Ine na bamayo twalembele inkalata ya kuleka ukuya ku calici ku mwesu. Ico calengele ukupusana na baba mu mushi twaleikala. Abantu bamo balilekele no kutusosha pa nshita imo, lelo twaleumfwana bwino sana na baNte abengi abaleikala mu ncende yesu. (Mateo 5:11, 12) Tapakokwele sana nalibatishiwe mu Mumana wa Uh.

Ukushimikila Kwaishileba E Mulimo Wesu

Twabomfeshe inshita yonse iyo twakwete mu kushimikila abantu pa Bufumu bwa kwa Yehova. (Mateo 24:14) Twabikile sana amano kuli luulu wa kushimikila pa nshiku sha Mulungu. Ilingi line pali ilya nshita abantu abengi batemenwe ukubuuka ku macaca, e ico na ifwe twaletendeka ukushimikila lucelocelo. Lyene mu nshita ya kasuba kwaleba ukulongana kwa ku cintubwingi. Ilingi line bakasambilisha ba Baibolo balesambilisha ukwabula no kulolesha pe pepala. Balepoosa amano ku mpendwa ya bantu abalefwaya ukusambilila, ku fyo basuminemo, na ku fintu fimbi ifyabakumine.

Icine ca mu Baibolo ico twalesambilisha calengele abengi aba mitima isuma ukumfwikisha ifyo balesambilila. Pa numa fye ya kubatishiwa natendeke ukushimikila mu mushi wa Trhovište. Pa ng’anda imo, nalandile kuli namayo wa cikuuku kabili uwayangusha, Zuzana Moskal. Wena pamo na ba pa ng’anda bonse balepepa ku Calvinist uko na ine nalepepa kale. Te mulandu ne fyo aishibeko Baibolo, ali na mepusho ayengi icine cine pa lwa Baibolo. Twalanshenye ukucila pe awala limo, kabili nabashiliile icitabo ca The Harp of God. *

Ulu lupwa lwa baMoskal apo pene fye lwatendeke ukubelenga icitabo ca The Harp of God lyonse ilyo balebelenga Baibolo. Indupwa ishingi muli ulya mushi shalefwaya ukusambilila kabili shatendeke ukusangwa na ku kulongana. Shimapepo wabo uwa ku Calvinist abasokele na maka pali ifwe ne mpapulo shesu. Lyena abantu bamo abalefwaya ukusambilila icine baebele ulya shimapepo ukusangwa ku kulongana no ukuti akasuushe ukusambilisha kwesu mu kulanshanya kwa pa lwalaala.

Ulya shimapepo alishile, nomba alifilwe ukubelenga ilembo ilili lyonse mu Baibolo ku kwafwilisha ifisambilisho fyakwe. Ku kuipokolola, alandile fye ukuti: “Te kuti tusumine fyonse ifyaba muli Baibolo. Yalembwa na bantu, kabili amepusho pa lwa Baibolo kuti yalondolwelwa mu nshila ishingi.” Apo pene fye abengi balyalwike. Bamo baebele shimapepo ukuti tabakatale abakutika ku kusambilisha kwakwe pantu tasumina muli Baibolo. E ico, balilekele ukuya ku Calici ya baCalvinist, kabili abantu nakalimo 30 aba mu  mushi wesu batendeke ukusambilila icine ca mu Baibolo.

Umulimo wesu wali wa kushimikila imbila nsuma ya Bufumu, e ico ilyo nalefwaya uwa kuupa nalefwaisha umwanakashi uwafuma mu lupwa lwakosa lwa ku mupashi. Kwali umuntu umo uo twalebomba nankwe mu mulimo wa kubila no kusambilisha Ján Petruška, uwasambilile icine ku calo ca United States. Kabili natemenwe umwana wakwe umwanakashi uwatemenwe ukushimikila ku bantu bonse, nge fyalecita bawishi. E ico mu 1936 twalyupene, kabili Mária ali kabomba munandi uwa cishinka pa myaka 50 ukufikila imfwa yakwe mu 1986. Mu 1938, Eduard umwana wesu umo fye mpo alifyelwe. Lelo pali iyo nshita Inkondo na imbi yali mupepi no kubalamuka mu Bulaya. Bushe yali no kupumfyanya umulimo wesu uwa kushimikila?

Twalyeshiwe pa Kukanaitumpa mu fya Calo nga Bena Kristu

Ilyo Inkondo ya Calo iya Bubili yatendeke, icalo ca Slovakia caishileba icalo pa lwa ciko, kabili caletungululwa na baNazi. Lelo takwali ukukanya ukuli konse pa mulimo wa Nte sha kwa Yehova. Na lyo line, twalebomba mu bumfisolo, kabili impapulo shesu shalececetwa. Te mulandu ne fyo, mano mano twatwalilile no mulimo wesu.—Mateo 10:16.

Ilyo Inkondo yakosele, bampatikishe ukuba umushilika, nangula nalicilile imyaka 35. E ico pa mulandu wa kuti ndi Mwina Kristu, nshalefwaya ukuitumpa mu fya calo, kabili nalikeene ukulwa inkondo. (Esaya 2:2-4) Ku ce shuko, ilyo abalashi tabalapingula ifya kucita kuli ine, bonse fwe bali ne myaka 35 no kucilapo balitulekeleko.

Twaishileiluka no kuti cali icayafya kuli bamunyina bali mu kalale ukukwata ifya kulya ukucila ifwe fwe bali mu mishi. E ico twalefwaya ukubapeelako ifya kulya twakwete. (2 Abena Korinti 8:14) Twalesenda ifya kulya fingalinga ukusenda no kwenda bakilomita ukucila 500 ukulalanya icalo ukulola ku Bratislava. Ukwikatana no kutemwa ukwa Bwina Kristu mu nshiku sha nkondo kwalitukoseshe mu nshiku sha mafya ishali no kukonkapo.

Ukukoseleshiwa uko Twalekabila Kwalisangilwe

Pa numa ya Nkondo ya Calo iya Bubili, icalo ca Slovakia na kabili caishilebo lubali lwa Czechoslovakia. Ukutula mu 1946 ukufika mu 1948, ukulongana kwa citungu ukwa Nte sha kwa Yehova mu calo cesu kwalebela mu musumba wa Brno nelyo mu Prague. Fwe bafumine ku kabanga ka Slovakia twaendele na mashitima yasendele abaleya ku kulongana. Nalimo kuti mwaita aya mashitima ati amashitima ya nyimbo, pantu mu lwendo lwesu lonse twaleya fye tuleimba.—Imilimo 16:25.

 Ukulongana kwa citungu uko njibukisha sana kwaliko mu 1947 mu musumba wa Brno. Bakangalila ba Bwina Kristu batatu abafumine ku maofesi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova balisangilweko pamo na Munyina Nathan H. Knorr. Pa kusabankanya ilyashi likalamba, fwe bengi twalyendele mu musumba ne fipampa apalembwa umutwe wa lyashi. Umwana wesu Eduard uwa myaka 9, aumfwile ububi pantu takwete icipampa. E ico bamunyinefwe bapangile utupampa twa baice uto bapeele Eduard na baice bambi. Ili bumba lya baice lyalibombele umulimo usuma ukusabankanya lilya lyashi!

Mu February 1948, ubuteko bwa Komyunisimu bwalitendeke ukuteka. Twalishibe ukuti nomba line fye, ubuteko bukacitapo fimo ku kulesha umulimo wesu. Kwali ukulongana kukalamba mu Prague mu September 1948, kabili twale-enekela ukuti balatulesha kulongana pa lwalaala, uko twalongene mu buntungwa pa myaka fye itatu. Pa kusondwelela ukulongana twalaile umulapo uwaleti: “Fwe Nte sha kwa Yehova fwe balongana pano . . . , natuipeelesha ukubombesha muli yu mulimo ushaiwamina, kabili ku luse lwa kwa Shikulu, tukashipikisha na mu nshita ya mafya no kusabankanya ilandwe lya Bufumu bwa kwa Lesa mu kupimpa.”

“Abalwani ba Calo”

Papitile fye imyeshi ibili pa numa ya kulongana kwa citungu uko twakwete mu Prague, bakapokola batebelele amaofesi ya Nte ayali mupepi na Prague. Bapokolwele umusambo pamo ne mpapulo shonse isho basangile, no kwikata bonse abalebomba pa maofesi capamo na bamunyinefwe bambi. Lelo na fimbi fyali no kucitika.

Cali ni mu nshita ya bushiku pa February 3 ubwa kuca pa 4, mu 1952, e lyo abashilika bapitile mu calo conse no kwikata baNte ukucila pali 100. Na ine wine balinjikete. Ilyo inshita yali 03:00 hrs ya bushiku e lyo bakapokola babuushishe bonse fye fwe ba pa ng’anda. Ukwabula ukulanda icili conse, batwebele ukubakonka. Nakakilwe iminyololo ku molu kabili bankakile ne cisalu pa menso e lyo batupoosele mu cimbayambaya pamo na bambi. E fyo bailempoosa na mu cifungo no kumbika mu kalyati ka muntu fye umo.

Umweshi walipwile ukwabula ukusoshanyapo no muntu uuli onse. Umuntu nalemona fye ni kalinda wa cifungo uwalempoosela utwa kulya pa kapunda ka pa ciibi. Lyene bantwele ku wa kundubulwisha ulya nacilandapo pa kubala. Ilyo anjebele ati ndi nengu, akonkeshepo no kuti: “Ukupepa bututu. Lesa takwaba! Tatwakamusuminishe ukubepa abantu besu. Nga te ifyo, ninshi tukamukulika nelyo mukafwila mu cifungo. Na Lesa wenu wine nga aliishileko kuno, kuti twamwipaila kumo!”

Apo abalashi balishibe ukuti takwali amafunde aya kulesha umulimo wesu uwa Bwina Kristu, bafwaile ukwalula umulimo wesu pa ku-ulinganya na mafunde yabo pa kutila nga twakana, baletweba ati tuli “balwani ba Calo” no kuti tuli nengu ishibombela pamo na ba ku fyalo fimbi. Pa kucita ico balekabila ukunasha ukupimpa kwesu no kutupatikisha “ukusumine” milandu ya bufi iyo batupeele. Ilyo bapwishishe ukundubulwisha mu nshita ya bushiku, balindeseshe ukulaala. Papitile ama-awala yanono, na kabili batendeke ukundubulwisha. Uyu walendubulwisha pali iyi nshita alefwaya ukuti nsaine ipepala lya fyebo fyaletila: “Ine ne mulwani wa calo ca People’s Democratic Czechoslovakia nalikeene ukuilunda kwi [bumba lya buteko] pantu nalelolela abena Amerika.” Ilyo nakeene ukusaina ili  pepala lya fyebo fya bufi, bantwele ku cipinda ico bacushishako abantu.

Bandeseshe ukulaala, ukulambalala, nangu fye kwikala. Bansuminishe fye ukwiminina nelyo ukwendaukako. Nasukile nanaka icipesha amano ica kuti naishilelambalala pa nshi. Lyene abalinshi bantwele kwi ofesi ukwali uwa kulubulwisha. Kabili anjipwishe ati: “Bushe na kabili tawasaine?” Ilyo nakeene umuku wa bubili, aishilenguma pa menso kabili umulopa watendeke ukusuuma. Lyene aebele abalinshi ati: “Alefwaya ukuipaya. Musopeni bwino bwino pa kuti eipaya!” Bambwekeshe mu kalyati ka muntu umo. Balebwekeshapo fye ukuncusha ifi fine pa myeshi 6. Ukwesha konse uko baeseshe ukwa kuti nsumine ukuti ndi mulwani wa Calo takwanashishe umupampamina wandi uwa kuba uwa cishinka kuli Yehova.

Ilyo kwashele fye umweshi umo ukuya mu kulubulula, kwaishile shicilye ukufuma ku Prague kabili atendeke ukutulubulwisha bonse umo umo fwe bamunyina 12. Anjipwishe ati: “Cinshi wingacita nga ca kuti ifyalo fya ku Masamba fyasansa icalo cesu?” Nayaswike ati: “Nkacita filya fine nacitile ilyo cino calo pamo na Hitler basanshile icalo ca USSR. Nalikeene ukulwa pali ilya nshita, kabili na ino ine nshita te kuti ndwe pantu ndi Mwina Kristu kabili nshi-itumpa mu fya calo.” Lyene anjebele ati: “Te kuti tusuminishe Inte sha kwa Yehova. Tulekabila abashilika pantu ifyalo fya ku Masamba kuti fyatusansa, kabili tulekabila abashilika ba kulubula ababomfi besu aba ku Masamba.”

Pa July 24 mu 1953, batutwele mu cilye ca milandu. Kabili ifwe bonse 12 baletwita umo umo pa ntanshi ye bumba lya bakapingula. Ili lyali lishuko lya kulondolola ifyo twasuminamo. Pa numa ya kwasuka imilandu ya bufi yonse iyo batupeele, shimafumu aliminine no kulanda ati: “Nalibomba muli cino cilye pa nshita ntali. Ilingi line abantu abengi balayebelela, balalapila e lyo no kulukusha ifilamba. Lelo aba baume balabwelelamo abakosa ukucila ifyo baciba pa kwisa.” Ilyo twapwishishe ukulubulula ifwe bonse 12 batupeele umulandu wa kupondokela Ubuteko. Bankakile imyaka itatu mu cifungo kabili Ubuteko bwampokele ifipe fyonse.

Ubukote Tabwandesha Ukubomba

Ilyo nabwelele ku ng’anda, bakapokola babomba mu bumfisolo balensopa. Te mulandu ne fyo, natendeke ukubomba imilimo ya Bufumu kabili napeelwe umulimo wa bukangalila mu cilonganino cesu. Nangu ca kuti balitusuminishe ukwikala mu ng’anda yesu iyo batupokele, batubweseshe ifipepala fya ng’anda ilyo papitile imyaka 40 lintu ubuteko bwa Komyunisimu bwapwile.

Te ine fye neka bapooselepo mu cifungo mu lupwa lwandi. Naikele fye imyaka itatu ukutula apo nafumine mu cifungo e lyo Eduard bamupatikishe ukubomba umulimo wa bushilika. Pa mulandu wa kampingu wakwe uwasambilishiwa na Baibolo, alikeene kabili na o bamupoosele mu cifungo. Mu kupita kwa myaka umwishikulu wandi Peter na o apitile mu bwafya bumo bwine, nangu ca kuti alelwalilila.

Mu 1989 imitekele ya Komyunisimu mu Czechoslovakia yalipwile. Nali ne nsansa icine cine pa kuba no buntungwa bwa kubila ku ng’anda ne ng’anda uko batubindile pa myaka 40! (Imilimo 20:20) Lyonse ilyo ndi umutuntulu, naleipakisha uyu mulimo. Apo nomba ndi ne myaka 98, nshili na maka ya kubomba nge fyo nalebomba kale, lelo ndi ne nsansa pantu na nomba ncili ndashimikila abantu amalayo ya kwa Yehova aya ku nshita ya ku ntanshi.

Kuti napenda bakateka 12 abafumine mu fyalo 5 abatekako itauni lyesu. Kwali bakateka aba lucu, ne mfumu imo. Pali aba bonse, tapali uwalubwile abantu ku mafya yonse ayo baleshingwana na yo. (Amalumbo 146:3, 4) Ndatasha sana kuli Yehova ukuti anengele ukumwishiba ilyo nali fye umwaice. E calenga ukumfwikisha ifyo afwaya ukucita ukupitila mu Bufumu bwa kwa Mesia no kusengauka ubumi bwacimpelesha ubwa kukanapepa Lesa. Pa myaka 75, nalishimikila abantu imbila yawamisha mu kupimpa, kabili yalinenga ukuba no buyo busuma mu bumi, ukuba uwaikushiwa, ne subilo lisuma ilya bumi bwa muyayaya pe sonde. Takwaba ifili fyonse ifyo ningafwaya ifingacila pali ifi! *

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 26]

Inshiku fye shinono pa numa ya bwinga bwesu

[Icikope pe bula 26]

Capamo na Eduard mu kutendeka kwa ba1940

[Icikope pe bula 27]

Ukusabankanya ukulongana kwa citungu ukwabelele mu Brno, mu 1947