Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Ukufwayafwaya Ubutungulushi Busuma

Ukufwayafwaya Ubutungulushi Busuma

Ukufwayafwaya Ubutungulushi Busuma

“Ndetila, kabiye, nacipwa tatulekufwaya. Mwi shina lya kwa Lesa, kabiye!”—Leopold Amery ayambwile ayo mashiwi ayalandilwe na Oliver Cromwell shicilye wa mu ng’anda ya mafunde mu Britain.

Papitile imyeshi 8 ukutula apo Inkondo ya Calo iya Cibili yatendekele kabili yaonawile ifipe ifingi na bantu ica kuti camoneke kwati abena Britain na bo bayampene na bo mu nkondo bali no kucimfiwa. Leopold Amery na bambi aba mu buteko bamwene ukuti bafwile ukwalula intungulushi. E ico pa May 7, 1940, lintu kwali ukukumana mu ng’anda ya mafunde, Amery ayambwile amashiwi yatendekeleko no kweba Kateka Neville Chamberlain. Ilyo papitile fye inshiku shitatu, Chamberlain incito yalipwile, kabili Winston Churchill alimupyene.

UBUTUNGULUSHI bulakabilwa lyonse ku bantu lelo te onse engafikapo ukuba intungulushi. Nangu fye ni mu lupwa, pa kuti umukashi na bana babe aba nsansa umwaume alingile ukubombesha mu butungulushi bwakwe. E ico, kanshi ifikabilwa kuli kateka wa calo nangu uwe sonde lyonse fifwile ukucilanapo! E mulandu wine cayafisha nga nshi ukusanga bakateka abasuma.

Na kuba, pa myaka iingi, amabufumu ayengi yalitekapo, aya kusubwa fye, aya bumwaluka, aya kupokolola fye ku maka, aya kusontwa fye, aya kusala, aya kusuumyo mulopa, na ya kufwaya fye ukwalula imitekele. Ishamfumu, bacilolo, bana mfumu, bakateka, bakalemba mukalamba, pamo na bakateka ba buluku bonse balitekako no kufumapo. Ukwaluka kwabulo kwenekela kwalifumya intungulushi sha maka pa bufumu. (Moneni umukululo uuleti “Ukufuma pa Bufumu mu Kupumikisha,” pe bula 5.) Na lyo line, calyafya ukusanga ubutungulushi bwafikapo kabili ububelelela.

Bushe “Tulingile fye Ukucipokelela”—Nelyo Bushe Kwaliba Umwa Kulosha?

E mulandu wine, kanshi, abengi bashakwatila isubilo lya kusanga ubutungulushi busuma. Mu fyalo fimo, lintu kwaba ukusala aba mu buteko e lyo cimonekesha ukuti abantu tabakwate subilo kabili balitendwa ne mibombele ya ntungulushi shabo. Geoff Hill, kalemba umo uwe lyashi mu Afrika, atile: “Ukukanasakamana nelyo ukufumapo [pa nshita ya kusala] nakuseeka sana lintu abantu bamona ukuti tabali na maka ya kufumyapo amacushi yabo. . . . Mu Afrika, abantu nga tabaleya mu kusala tacilola mu kuti balitemwa bakateka ababapo iyo. Ilingi line ninshi balefwaya ukwafwa ku bengabomfwa.” Ukupalako, uulemba imikululo ya malyashi mu nyunshipepala mu calo ca Amerika alembele ukulosha ku kusala ukwasungamine ukuti: “Ifyo ningafwaisha ukuti uuleiminina pa kusalwa abe uwafikapo.” Alundilepo ukuti: “Takwaba umuntu wa musango yo. Takwabala akuba. Tulingile fye ukucipokelela.”

Bushe abantunse icine cine tabakwata umwa kusengulwila lelo ‘balingile fye ukupokelela’ intungulushi shishafikapo? Bushe icishinka ca kuti intungulushi sha buntunse tashakwata amaka ya kwikusha ukukabila kwa batekwa babo bushininkisho bwa kuti tatwakabale atukwata ubutungulushi busuma? Iyo. Ubutungulushi bwawamisha e ko bwaba. Icipande cikonkelepo calalanda pa walinga ukuba intungulushi ya bantu ne fyo ubutungulushi bwakwe bwinganonsha abantu abengi nga nshi abalekanalekana—kumo na imwe bene.

[Ifikope pe bula 3]

Pa muulu ku kuso: Neville Chamberlain

Pa muulu ku kulyo: Leopold Amery

Pe samba: Winston Churchill

[Abatusuminishe]

Chamberlain: Icikope kuli Jimmy Sime/Central Press/Getty Images; Amery: Icikope kuli Kurt Hutton/Picture Post/Getty Images; Churchill: The Trustees of the Imperial War Museum (MH 26392)