Ubumi Bwabo

Yehova Alingafwile Ukumwishiba

ABASHIMIKA ILI LYASHI NI BA FLORENCE CLARK

Naikete ku kuboko kwa balume bandi ninshi nabalwala ubwa mfwa. Apo nalepepa ku Anglican, napepele kuli Lesa ukuti abalume bandi bapole, kabili nalaile ukuti nga tabafwile, nkafwayafwaya Lesa ukufikila nkamwishibe. Nga namwishiba, e o nkalabombela fye.

NAFYELWE pa 18 September, 1937, kabili nali nine Florence Chulung. Nafyalilwe ku Oombulgurri, ukwikala abantu abo beta ati ba Aborijini. Ici cifulo cabela ku Kimberley Plateau, incende iyabela mu mpanga sana mu citungu ca Western Australia.

Ndebukisha bwino sana ifyalecitika ilyo nali umwaice, shilya inshiku twaleikala bwino kabili twali aba nsansa. Ku calici, nasambilileko ifinono fye pali Lesa na pali Baibolo, lelo bamayo e bansambilishe imikalile isuma iya Bwina Kristu. Lyonse balembelengela Baibolo, kabili ukufuma fye ku bwaice, nalefwaya ukwishiba Lesa. Nalekumbwa lupwa lwandi umo, uwali ni mishonari ku calici alepepa. Mu mutima, naleti na ine mpaka fye nkabe mishonari nga ena.

Uko twaleikala, balekwita kale ati ku Forrest River Mission, kabili kwali isukulu lya kusambililako ukufuma mu gredi 1 ukufika mu gredi 5. Nalesambilila fye ama-awala yabili ulucelo cila bushiku. Kanshi nshali na kusambilila sana, kabili ici calisakamike batata. Batata balefwaya ukuti fwe bana tukasambilile bwino bwino, kanshi batile tukuuke ku Oombulgurri no kuya ku Wyndham. Nalyumfwile ububi ubushiku twakuukile, lelo pa myaka 4 iyakonkelepo, e kuti ukufuma mu 1949 ukufika mu 1952, nalisambilile fye bwino ku Wyndham. Ndatasha  sana kuli batata pa kulenga ukuti nsambilile bwino.

Bamayo balebomba incito kuli dokota uwali kulya kwine twaleikalila, kabili ilyo nalekele isukulu ninshi ndi ne myaka 15, uyu dokota alinjipwishe nga kuti natemwa ukubomba incito ya bunasi pa cipatala ca Wyndham. Nalisumine ukubomba, pantu iyi nshita incito shalyafishe sana.

Ilyo papitile imyaka imo, naishibene na baAlec, abaNgeleshi, abalesunga ifitekwa pa farmu. Twaupene mu 1964 mwi tauni lya Derby, kabili kulya kwine kwali ne calici lya Anglican Church uko naleya mu kupepa lyonse. Bushiku bumo, Inte sha kwa Yehova baishile pa ng’anda pa mwesu. Nabebele ukuti nshilefwaya nangu panono ukukutika ku fyo balefwaya ukulanda kabili nabebele no kuti bekatala ababwela na kabili. Lelo, balilandilepo icintu cimo ico natemenwe sana—batile, Lesa alikwata ishina, ni Yehova.

“Teti Upepe fye we Mwine?”

Mu 1965 imikalile yatendeke ukwafya. Abena mwandi basangilwe mu masanso yabipisha imiku itatu—imiku ibili ninshi bali na kabalwe, e lyo umuku umo ninshi bali na motoka. Icaweme ca kuti balipolele kabili balitendeke no kubomba. Lelo tapakokwele, na kabili basangilwe mu busanso ilyo bali na kabalwe. Uno muku, bali-icenene sana ku mutwe. Ilyo nafikile ku cipatala, dokota anjebele ukuti abena mwandi tabapusuke. Nalipelenganishiwe. Nasi aebele shimapepo ukuti ese ampempuleko, lelo shimapepo atile: “Nshaise lelo. Nkesa mailo!”

Naebele umushimbe wa fya mapepo ukuti anjebeleko shimapepo ukuti ese ampepeleko. Uyu mwanakashi anjaswike ati: “Kanshi waba shani iwe? Teti upepe fye we mwine?” E co natendeke ukupepa ku filubi ifyali mwi calici, lelo tafyangafwile nakalya. Abalume bandi baleshikila fye. Naleipusha ukuti, ‘Bushe nkacita shani abalume bandi nga bafwa?’ Nalisakamene na pa bana bandi batatu—Christine, Nanette na Geoffrey. Bushe bakekala shani ukwabula bawishi? Lelo, ilyo papitile inshiku shitatu, balitendeke ukumfwako bwino kabili balifumine na mu cipatala pa 6 December, 1966.

Nangu ca kuti balipolele, bongobongo wa bena mwandi talebomba bwino iyo. Balelaba sana kabili bali abakali. Tabaleumfwana na bana kabili baleuma abana nga bafilwa ukucite fintu nga bakalamba. Ukubatensha kwalyafishe. Ifingi nalebacitila fye. Nabasambilishe cipya cipya ukubelenga no kulemba. Ukubasakamana kabili pa nshita imo ine ukubomba imilimo yonse iya pa ng’anda kwalinashishe sana ica kuti na ine wine nalilwele ukupopomenwa. Ilyo papitile imyaka 7 ukutula apo abalume bandi basangilwe mu busanso, twasuminishenye ukuti tutale tupaatukane pa kashita pa kuti na ine mpoleko.

Nalisendele abana kabili nakuukile ku musumba wa Perth, uwabela ku kapinda ka ku kulyo. Ilyo nshilakuuka, umwaice wandi umwanakashi uwaleikala mwi tauni ilinono ilya Kununurra ilyabela ku Western Australia, atendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Alinangileko icikope mu citabo ca Icine Icitungulula ku Bumi bwa Ciyayaya, * icilanga ukuti isonde likaba paradaise nga fintu Baibolo yalaya. Muli ici cine citabo anangile no kuti Lesa alikwata ishina, ni Yehova, kabili nalyumfwile bwino sana ifyo anjebele. Apo nshatalile nsambililapo ifi fintu ku calici nalepepa, natile nga nakuukila ku Perth, nkatuma foni ku Nte sha kwa Yehova.

Nomba, naleshimunuka ukutumina baNte foni. Lyene icungulo bushiku cimo, naumfwile bamo bakonkonsha ku ciibi. Umwana wandi umwaume e waile mu kwisulako, lelo bwangu bwangu alibwelele no kunjeba ati, “Mayo, balya bantu mwatile mukabatumina foni baisa.” Nalisungwikeko panono kabili namwebele ati, “Bebe ati nshilipo!” Anjaswike ati, “Mwalishiba mayo ukuti nshifwile ukubepa ubufi.” Umwana alinungike, e co naile mu kubamona. Ilyo nalebaposha, balemoneka ukupapa. Kanshi baishile mu kumona abaleikala mu ng’anda ninshi ifwe tatulakuukilamo. Nalibengishe  mu ng’anda no kubepusha amepusho ayengi kabili balinjaswike bwino bwino ukubomfya Baibolo.

Umulungu wakonkelepo, natendeke ukusambilila Baibolo lyonse ne Nte sha kwa Yehova mu citabo ca Icine Icitungulula ku Bumi bwa Ciyayaya. Ukusambilila Baibolo kwalengele ukuti mfwaishe na kabili ukwishiba Lesa. Ilyo papitile imilungu ibili, nasangilwe ku Cibukisho ca mfwa ya kwa Kristu Yesu. Natendeke ukusangwa ku kulongana pa Mulungu lyonse, kabili tapakokwele natendeke ukusangwa na ku kulongana kumbi ukwa mu kati ka mulungu. Natendeke no kwebako bambi ifyo nalesambilila. Nasangile ukuti ukwafwa bambi ukusambilila icine ca mu Baibolo kwalengafwa ukupwisha ukupopomenwa. Ilyo papitile imyeshi 6, nalibatishiwe pa kulongana kwa citungu ku Perth.

Lintu nasambilile ifingi ifya mu Baibolo, naishileishiba ukuti Yehova amona icupo ukuti ca mushilo, kabili naishibe ne cishinte ca mu Baibolo icaba pali 1 Abena Korinti 7:13 apatila: “Umwanakashi uuli no mulume uushasumina, no mulume asumino kwikala nankwe, tafwile ukusha umulume wakwe.” Ili lembo lyalengele ukuti mbwelele kuli baAlec.

Nabwelelamo ku Derby

Nafikile ku Derby pa 21 June 1979, ninshi palipita ne myaka ukucila pali 5 ukutula apo nafumine ku bena mwandi. Kwena, nshaishibe ifya kucita kabili nshaishibe nga bali no kumpokelela. Nalipapile ukuti balitemenwe sana ukuti nalibwelele, nangu ca kuti tabatemenwe ukuti nomba nali Nte ya kwa Yehova. Ilyo line banjebele ukuti mfwile ukulaya ku calici ku mwabo, uko nalepepa ilyo nshilaya ku Perth. Nabebele ukuti te kuti ncite co. Nalyeseshe na maka ukubacindika pantu balume bandi kabili nalebombesha ukulingana ne fyo umwanakashi Umwina Kristu afwile ukuba. Naleesha na maka ukubashimikila pali Yehova na pa mapaalo ayasuma nga nshi ayakaba ku ntanshi, nomba tabatemenwe ifyo nalebashimikila.

Umuye nshiku, baAlec basukile basumina ukuti ntwalilile ukupepa ku Nte sha kwa Yehova kabili balitendeke no kumpeela indalama nga kuli ukulongana kwa citungu nangu ukwa muputule no kulongana fye ukwa pa cilonganino. Nalitemenwe sana ilyo banshitiile motoka wa kubomfya pa kuya mu kulongana na mu kushimikila. Motoka ilakabilwa sana kuli ici cifulo cabela mu mpanga ica Australia. Ilingi, bamunyina na bankashi, pamo pene na bakangalila ba muputule, baleisa mu kwikala na ifwe pa ng’anda pa mwesu. Ici calengele ukuti baAlec beshibane na baNte abengi, kabili balemoneka ukuipakisha ukuba na bo.

Naleumfwa nga Filya Esekiele Aleumfwa

Naleipakisha sana bamunyina na bankashi nga baisa mu kututandalila, lelo kwali ubwafya bumo. Mwi tauni lya Derby nalimo fye neka Nte. Icilonganino cali mupepi cali ku Broome, amakilomita 220 ukufuma ku Derby. E co natile fye mfwile ukubombesha ukushimikila imbila nsuma. Pa mulandu wa kwafwa kwa kwa Yehova, naliipekenye no kutendeka ukulashimikila ku ng’anda ne ng’anda. Umulimo wa kushimikila walinkoseele, lelo lyonse naleibukisha amashiwi ya mutumwa Paulo aya kuti: “Muli fyonse ndi no bukose mu ulenkosha.”—Abena Filipi 4:13.

Bashimapepo ba muli ili tauni tabatemenwe umulimo nalebomba, kabili maka maka tabatemenwe filya naleshimikila ku bena Aborijini banandi. Balyeseshe ukuntiinya no kulesha umulimo wandi uwa kushimikila. Ilyo balenkaanya, e lyo na ine nakosele sana ukulashimikila, kabili nalepepa lyonse kuli Yehova ukuti angafwe. Lyonse naleibukisha amashiwi ya kukoselesha aya kwa Esekiele aya kuti: “Lelo nkacite cinso cobe icakosa ku kulungatana ne  finso fyabo, ne mpumi yobe iyakosa ku kulungatana ne mpumi shabo; nga daimonde uwakoso kucila nakabwe e fyo nkacite mpumi yobe; wibatiina, kabili witentuka ku finso fyabo.”—Esekiele 3:8, 9.

Imiku ne miku, abaume babili aba mu kabungwe kalelolekesha pa macalici yalekanalekana baleisa kuli ine ninshi ndeshita ifya kushita. Balebilikisha amashiwi ya kumpumya, kabili balefwaya ukuti na bambi abaleshita ifintu bomfwe ifyo balelanda. Nalecita fye kwati nshileumfwa ifyo balelanda. Inshita imbi, ilyo naile ku muntu uwalefwaya ukusambilila Baibolo, shimapepo wa mwi calici limo ifi aishile kuli ine no kunjeba ukuti nshasumina muli Yesu. Ansompwele Baibolo, no kuntiinya kwati alanguma nayo pa menso kabili ambweseshe Baibolo bukali bukali. Nalimulolekeshe pa menso kabili mu bufuuke lelo mu kushipa nayambwile amashiwi yaba pali Yohane 3:16 no kumweba na maka ukuti nalicetekela muli Yesu. Alipapile sana pa fyo namwaswike mu kushipa, e fyo aile ukwabula ukusosa nangu cimo.

Naleipakisha ukushimikila ku bena Aborijini abali mu Derby. Shimapepo umo ale-esha ukundesha ukushimikila abantu abaleikala ku ncende imo ifi, lelo balimukushiishe kumbi. Ico calengele ukuti ndeshimikila abantu ubukombe bwa mu Baibolo. Ukufuma fye na kale, nalefwaisha ukuba mishonari nga filya lupwa lwandi umo ali, kabili nomba e mulimo nalebomba, uwa kwafwako bambi ukusambilila Icebo ca kwa Lesa. Abena Aborijini abengi balitemenwe ubukombe nalebashimikila kabili nalitendeke na masambililo ya Baibolo ayengi.

Nalefwaisha Ukuba Uwakosa lwa ku Mupashi

Nalimo fye neka Nte mu Derby pa myaka 5. Cali icayafya ukuba uwakosa lwa ku mupashi pantu takwali uwa kunkoselesha nga filya ciba ilyo mulelongana lyonse na bakapepa banobe.  Inshita imo, nalifuupwilwe icine cine e co naile nde-ensha motoka. Ilyo nabwelele ku ng’anda icungulo kasuba, nasangile nkashi umo na bana bakwe 7 ninshi balendolela. Bandeteele impapulo ukufuma ku cilonganino cabelele ukutali ica ku Broome. Ukutula lilya line, ulya nkashi, Betty Butterfileld, aleisa ku Derby cila mweshi pa mpela ya mulungu mu kwikalako na ine. Twaleya bonse mu kushimikila kabili twalesambilila pamo Ulupungu lwa kwa Kalinda pa ng’anda pa mwandi. Na ine, naleya ku Broome umuku umo cila mweshi.

Bamunyina ba ku Broome balengafwa sana kabili limo bale-enda fye ne ntamfu iitali ukwisa ku Derby ukwisabomba na ine mu mulimo wa kushimikila. Balekoselesha fye na bamunyina abali bonse na bankashi aba mu matauni yambi ukuti nga balepita mu Derby baleisa mu kuntandalilako no kubombako na ine mu mulimo wa kushimikila. Aba bamunyina na bankashi balendetelako na matepu umwaleba amalyashi ya ku cintubwingi. Bamo twalesambilila pamo na bo Ulupungu lwa kwa Kalinda. Nalekoseleshiwa sana nga baisantandalila, nangu ca kuti shaleba ni nshiku fye ishinono.

Aba Kubomba na bo na Bambi Baisa

Ilyo papitile imyaka imo, aba kunkoselesha na bambi balishile, abaupana abalekele incito, baArthur na baMary Willis, abafumine ku kapinda ka ku kulyo aka Western Australia. Baleisa mu nshita ya mpepo kabili lyonse nga baisa baleikalako imyeshi itatu no kubombela pamo na ine. Munyina Willis e waletungulula ukulongana konse no mulimo wa kushimikila. Twaleya bonse ku ncende sha mu Kimberley Plateau ishabela mu mpanga, twaleya na mu mafarmu ayo batekamo ing’ombe ayaba muli ishi shine ncende. Lyonse naleumfwa ubulanda sana munyina na nkashi Willis nga baya.

Lyena, ku kupwa kwa 1983, nalipokelele imbila nsuma iya kuti ulupwa lumo lwali no kukuukila ku Derby, baDanny na baDenise Sturgeon na bana babo bane. Ilyo baishile, twatendeke ukulongana cila mulungu no kubomba bonse umulimo wa kushimikila. Icilonganino calipangilwe mu 2001. Ino nshita, mu Derby mwaliba icilonganino icakosa umwaba bakasabankanya 24, baeluda babili no mubomfi utumikila umo abatusakamana lwa ku mupashi. Limo tulafika 30 pa kulongana.

Nga naibukisha ifyacitika imyaka yonse iyi, ndomfwa insansa ukumona ifyo Yehova angafwa ukumubombela. Nangu ca kuti abena mwandi na ino ine nshita tabapepa uko mpepa, bacili balantungilila mu nshila ishingi. Aba mu lupwa lwandi basano ni Nte ishabatishiwa, e kuti, abana bandi abanakashi babili, abeshikulu bandi babili no mwana wa mwaice wandi umo. Na kabili, balupwa lwandi na bambi balasambilila Baibolo na bantu ba kwa Yehova.

Ndatasha sana kuli Yehova ukuti alingafwile ukumwishiba. Mfwaisha ukumubombela umuyayaya.—Amalumbo 65:2.

[Futunoti]

[Mapu ne Fikope pe bula 15]

(Nga mulefwaya ukumona mapu ne fikope, moneni muli magazini)

AUSTRALIA

Wyndham

Kimberley Plateau

Derby

Broome

Perth

[Abatusuminishe]

Kangaroo na lyrebird: Lydekker; koala: Meyers

[Icikope pe bula 14]

Ilyo nali nasi pa cipatala ca Wyndham, mu 1953

[Icikope pe bula 15]

Icilonganino ca Derby, mu 2005