Ubumi Bwabo

Nasambilile Icalungama no Kucita Ifyo Nasambilile

ABASHIMIKA ILI LYASHI NI BA HADYN SANDERSON

Inshita imo Yesu aebele abatumwa bakwe ukuti: “Nga mwaishibe fi fintu, mukaba ne nsansa nga muleficita.” (Yohane 13:17) Kwena, ca cine ukuti limo kuti twaishiba icalungama, lelo inshita shimo, cilafya ukucicita! Nomba ine, pa myaka yonse 80 iyo naikala pano calo, e lyo ne myaka 40 iyo nabomba mu mulimo wa bumishonari, nalishininkisha ukuti yalya mashiwi Yesu alandile ya cine. Nga ca kuti umuntu aleumfwila ifyo Lesa asosa, cine cine kuti aba ne nsansa. Lekeni nomba nondolole ifyo nabombele.

MU 1925, ilyo nali ne myaka itatu, abafyashi bandi baileumfwa ilyashi lya Baibolo mu tauni twaleikala ilya Newcastle, ku Australia. Ilyashi lyaleti: “Millions Now Living Will Never Die,” (Abengi Abali no Mweo Pali Ino Nshita Tabakatale Abafwa). Ili lyashi lyalifikile bamayo pa mutima kabili basumiine ukuti nabasanga icine. E ico batendeke ukulasangwa ku kulongana kwa Bena Kristu lyonse. Batata bena tapakokwele balilekele ukusambilila icebo ca kwa Lesa. Batendeke ukulesha bamayo ukulaya mu kupepa ku Nte sha kwa Yehova, kabili balebatiinya ukuti nga batwalilila ukulapepa uku kwine, ninshi ifyupo fikapwa. Bamayo balitemenwe batata kabili balefwaya ukuti ulupwa lwesu lutwalilile ukuba pamo. Lelo na kabili bamayo balishibe no kuti ukumfwila Lesa, e kwacindama sana, kabili bapampamine fye pa kucita icalungama kuli Lesa. (Mateo 10:34-39) Batata balifumine pa ng’anda, kabili ukutula ilyo nalebamona fye limo limo.

Nga naibukisha ifyalecitika kale, ndakumbwa filya bamayo bali aba cishinka kuli Lesa. Filya basalilepo ukubombela Lesa fyaletele amapaalo ayengi kuli ine e lyo na kuli Beulah, nkashi yandi umukalamba. Kabili twalisambilileko icintu cimo icikalamba ica kutila nga twasambilila icalungama, tufwile ukubombesha ukucicita.

Icitetekelo Candi Caeshiwa

Abasambi ba Baibolo, abo nomba abetwa Inte sha kwa Yehova, baleafwilisha sana ulupwa lwesu. Bamama  abafyele bamayo baishile mu kwikala na ifwe kabili na bo bene basambilile icine ca mu Baibolo. Bamama na bamayo balebombela sana capamo mu mulimo wa kushimikila abantu icebo ca kwa Lesa, kabili balebapeela sana umucinshi pa mulandu wa kuti bali aba bucibusa.

Iyo ine nshita, bamunyina Abena Kristu abali abakalamba balebika sana amano kuli ine kabili balinsambilishe bwino sana. Tapakokwele nasambilile ifya kubomfya kardi wa kupelelapo ubunte ku bantu nalesanga pa mayanda. Kabili nalelisha ku bantu amalyashi ya Baibolo ayakopwa ukubomfya icilimba ca maseleti kabili nalesendako ne fipampa ifyo twalekobeka mu mukoshi ifyaleba pa numa na pa cifuba apo twalelemba ubukombe, kabili twalepitana mu musebo ukalamba uwa mu tauni. Ukubomba uyu mulimo kwalyafishe, pantu naletiina abantu. Lelo, nalishibe icalungama kabili napampamine fye pa kucita ifyo nasambilile.

Pa numa ya kupwisha isukulu, natendeke ukubomba mu banki, kabili uyu mulimo wali wa kulashinguluka mu mabanki ayabela mu matauni ya mu citungu ca New South Wales. Nangula kwali fye baNte abanono kuli ilya ncende, ifyo nasambilile fyalengele ukuti ntwalilile ukuba ne citetekelo. Bamayo balenembela amakalata ayalengele ukuti icitetekelo candi citwalilile ukuba icakosa.

Yalya makalata yalefika fye pa nshita lintu ndekabila ukwafwiwa ne nkosho. Inkondo ya Calo iya Bubili yalitendeke kabili batendeke ukumpatikisha ukwingila ubushilika. Umukalamba wa mu banki umo nalebomba na o aali uwakosa sana ukupepa ku calici limo ifi, kabili pa nshita imo ine ali e mukalamba wa bashilika ku ncende twaleikala. Nomba ilyo nalondolwele ukuti ifwe tatuibimba mu fya calo pantu tuli Bena Kristu, anjebele ukuti nsalepo cimo, pa kuleka ukupepa kuntu nalepepa nelyo ukuleka incito mu banki! Ifintu fyaishilekosa lintu naile ku maofesi ya bashilika uko balelembela abantu ubushilika. Ulya mukalamba wa ncito uwa ku banki, na o wine eko ali kabili alelolekesha ilyo naile kwi tebulo lya kulembeseshapo. Ilyo nakeene ukusaina amapepala ya kwingililapo ubushilika, abalelemba amashina balikalipe icibi. Ala ifintu fyalibipile, lelo napampamine fye pa kucita icalungama. Yehova alingafwile kabili nali uwatekanya kabili uwakosa. Lyena ilyo papitile inshita naumfwile ukuti kuli ifipondo fimo ifyalemfwayafwaya, bwangu bwangu nalongele utupe twandi no kunina ishitima, e fyo nafumine na muli lilya itauni!

Ilyo nabwelele ku Newcastle, nailemonekela ku cilye ca milandu pamo na bamunyinane bambi 7 abakeene ukwingila ubushilika. Kapingula, atupingwile ukukakwa imyeshi itatu mu cifungo no kulabomba incito ya cibe. Nangu ca kuti tacawene ukwikala mu cifungo, ukucita icalungama kwalifuminemo ifisuma. Ilyo batukakwile, umo uo twali nankwe mu kalyati kamo kene mu cifungo, na o wine uwali Inte ya kwa Yehova, Hilton Wilkinson, anjitile ukuti ndebomba nankwe incito ya kukopa no kusamfya ifikope mu cikuulwa cakwe. Kulya kwine e ko namwene Melody uwalebombela apafikila abeni muli cilya cine cikuulwa. Melody wine, e waishileba umukashi wandi. Tapakokwele ukutula apo nafumiine mu cifungo, nalibatishiwe ukulanga ukuti nali-ipeela kuli Yehova.

Twatendeka Ukutontonkanya pa Kubomba Umulimo wa Nshita Yonse

Ilyo twaupene, Melody na ine twatendeke ukuibombela fwe bene umulimo wa kukopa no kusamfya ifikope mu cikuulwa cimo ica mu Newcastle. Incito yalikulile sana ica kuti twatendeke ukulwalilila, kabili twatendeke ukulabwelele numa lwa ku mupashi. Pali ilya ine nshita, ba Ted Jaracz, abalebombela pa maofesi ya Nte sha kwa Yehova ayabela ku Australia kabili nomba baba mwi Bumba Litungulula, balilandile na ifwe no kutwipusha ifyo tufwaya ukucita mu mulimo wa kwa Yehova. Pa numa ya kulanshanya, twapingwilepo ukushitisha ubukwebo bwesu pa kuti twikale imikalile yayanguka. Mu 1954 twashitile ing’anda yakwata amawilo iyo bakulika kuli motoka kabili twakukiile ku musumba wa Ballarat mu ncende ya Victoria, no kutendeka ukubomba umulimo wa bupainiya, e kutila umulimo wa kupoosa inshita iikalamba ukulashimikila abantu icebo ca kwa Lesa.

Ilyo twalebombela capamo mu cilonganino cinono icali mu Ballarat, Yehova alepaala umulimo wesu. Ilyo twafikile fye, impendwa ya balesangwa ku kulongana yali fye 17, mu myeshi fye 18 impendwa yalikulile  ukufika na kuli 70. Lyene twapokelele kalata wa kutweba ukuti tufwile ukutendeka umulimo wa bukangalila bwa muputule, e kutila ukulatandalila ifilonganino no kulakoselesha aba bwananyina, mu citungu cikalamba ica South Australia. Pa myaka itatu iyakonkelepo, twaleipakisha umulimo wa kutandalila ifilonganino ifyali mu musumba wa Adelaide umo balepanga sana umwangashi, e lyo na ku ncende yabelele ku lulamba lwa mumana wa Murray River uko balima sana ifisabo pamo nga amacungwa, indimu na tumandalena. Ala mwandini imikalile yesu yalyalwike icine cine! Twali ne nsansa sana pa kubombela capamo na bamunyina na bankashi ababa no kutemwa. Cine cine twalipaalilwe nga nshi pa mulandu wa kucita icalungama ico twasambilile!

Twaya Muli Bumishonari

Mu 1958 twaebele aba pa maofesi ya Nte sha kwa Yehova ukuti twalefwaya ukuyasangwa ku kulongana kukalamba ukwali no kuya abantu ukufuma mu fyalo fyalekanalekana ukwali no mutwe wa kuti, “Divine Will” (Ubufwayo bwa kwa Lesa). Uku kulongana kwabelele mu musumba wa New York City. Aba ku maofesi balyaswike, lelo pa kwasuka, batupeele fye amaformu ya kulembeseshapo ukusangwa ku sukulu lya Gileadi ilya kusambilisha abo batuma muli bumishonari ilibela ku United States. Apo bonse babili twalicilile imyaka 30, twalemona kwati natucila pa myaka abalingile ukuya ku sukulu lya Gileadi bafwile ukukwata. Lelo nangu cali ifyo, twalitumine amaformu kabili balitwitile ku sukulu lya Gileadi mu kalasi lyalenga 32. Ilyo twafikile fye pa kati ka masambililo, batutumine ukuyabomba umulimo wa bumishonari ku India! Kwena pa kubala twali no mwenso kabili twalisakamikwe, lelo twalefwaya ukucita icalungama, e ico twalisumiine kabili mu nsansa twaile uko batutumine.

Twaninine ingalaba, kabili bushiku bumo ulucelocelo mu 1959 twafikile mu Bombay umusumba uwitwa nomba ati Mumbai. Abantu abengi nga nshi ababomba incito sha bucibombebombe balele fye pa lwalala palya pene apafikila ingalaba. Twaumfwile ne cena cimbi cimbi. Ilyo akasuba katulile, e lyo twaishibe ukuti cine cine kuno kuntu kwalikaba nga nshi. Tatwatalile atumfwapo ukukaba kwa musango ulya! Ba Lynton Dower na bena mwabo ba Jenny, abali bamishonari kulya kwine, e batupokelele ilyo twafikile. Aba bantu twalebomba nabo bupainiya ilyo twali mu Ballarat. Batutwele ku maofesi ya Nte sha kwa Yehova ayetwa ati Bethel aya mu India. Iyi ng’anda yali fye iinono sana kabili yabelele mupepi na ku matuuka ya mu musumba. Twaleikala capamo na bambi 6 bakabomba ba kuitemenwa muli iyo ine ng’anda iyali Bethel. Munyinefwe Edwin Skinner, uwabombele umulimo wa bumishonari mu India ukutula mu 1926, atukoseleshe ukuti ilyo tushilaya uko batutumine mu kubombela tufwile ukushita ifyola ifikalamba ifingasenda ifintu ifingi nga nshi. Ifi fyola fyali ifisuma, pantu nga ca kuti umuntu ali pa bulendo kuti asendelamo ifintu fyalekanalekana. E fyola abena India abengi balesenda ilyo bali pa bulendo mu mashitima kabili na ifwe bene fyalitubombeele umulimo uukalamba ilyo twatendeke ukwendauka.

Pa numa ya kwenda inshiku shibili mwi shitima, twafikile uko twali no kulabombela mu musumba wa Tiruchchirappalli, (pali nomba bawita ati Tamil Nadu) umusumba uwabela ku kapinda ka ku kulyo aka musumba wa Madras. Twatendeke ukubombela pamo na bapainiya baibela batatu abena India, abaleshimikila icebo ca kwa Lesa ku bantu 250,000 aba kuli ilya ncende. Imikalile yali fye ya bupiina. Inshita imo indalama twakwete tayafikile na ku madola 4 aya ku Amerika (nelyo K17,000). Nomba ilyo shilya ndalama shapwile, Yehova tatulekeleshe iyo. Twalikongweleko indalama ku muntu umo uwalesambilila Baibolo kabili twashibomfeshe ukusonkela ing’anda ya kulonganinamo. Bushiku bumo ilyo tatwakwete ifya kulya, umwina mupalamano umo uwa luse atupeele umuto watikama uo apangile ku mwakwe. Ulya muto waliweme nga nshi, lelo mwali impilipili sha sotambe ica kutila wandetele umuntekunteku!

Mwi Bala

Nangula abantu bamo bamo abali mu Tiruchchirappalli balishibe ukulanda iciNgeleshi, abengi balelanda iciTamil. E ico, twalibombeshe ukusambililako amashiwi ayayanguka aya lulya lulimi pa kuti tuleshimikilako abantu balelanda ulu lulimi. Ico calengele abantu ba kuli ilya ncende ukutucindika.

Twaleumfwa bwino sana ukushimikila ku ng’anda ne ng’anda. Abena India balikwata icifyalilwa ca kupokelela abeni, kabili abengi baletupokelela no kutwingisha mu mayanda yabo kabili baletupeela utwa kulya no twa kunwa. Twaletasha sana nga batupokelela bwino pantu ilingi line kwalekaba sana ukufika na ku madigiri 40. Ilyo tatulalanda ico tukonkele, twalebala twaipusha umutende wa bonse abali pa ng’anda. Abo twalesanga pa mayanda ilingi line baleipusha ine no mukashi wandi ati: “Bushe ni ku calo nshi mwafuma? Bushe mwalikwata abana? Nga cinshi mushakwatila abana?” Nga baumfwa fye ukuti tatwakwata bana, abengi baletila kuti batulangako abaishiba umuti! Nangu cibe fyo, ukulanshanya kwesu kwalelenga ukuti tuilondolole no kulanda na bantu pa fyo umulimo wesu uwa kusambilisha abantu Baibolo wacindama.

 Abengi abo twaleshimikilako, ba mu mipepele ya buHindu. Uku kupepa kwalipusana sana no kupepa kwa Bena Kristu. Mu nshita ya kulakansanina pa fisambilisho fyabo ifyayafya ukulondolola kabili ifyayafya no kumfwa, twalebashimikila fye imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa kabili abengi baleumfwa. Mu myeshi fye 6, abantu mupepi na 20 batendeke ukusangwa ku kulongana ukwalebela pa ng’anda yesu iya bamishonari. Umo pa balesangwako ali ni injiniya wa fya kushila amapulani ya misebo, ifikuulwa e lyo na fimbi ifyalekanalekana, uwe shina lya Nallathambi. Mu kuya kwa nshita, uyu injiniya pamo no mwana wakwe, Vijayalayan, balyafwilishe abantu mupepi na 50 ukuba ababomfi ba kwa Yehova. Vijayalayan inshita imo alibombeleko na pa maofesi ya Nte sha kwa Yehova aya mu India.

Twatendeka Umulimo wa Kwenda

Tatwakumenye ne myeshi 6 mu India, e lyo banjebele ukuba kangalila wa citungu uwa kubalilapo muli cilya calo. Uyu wali mulimo wa kwendauka mu calo conse ica India, ukulapekanya amabungano e lyo no kulabomba na bantu abalanda indimi 9 ishalekanalekana. Ala mwandini wali mulimo wakosa nga nshi. Twalongele ifya kufwala ne fipe ifya kubomfya pa myeshi 6 mu matalanka yatatu na mu fyola fikalamba ifyo twalebomfya sana, no kutendeka ubulendo ne shitima ukufuma mu musumba wa Madras (nomba witwa ati Chennai). Cila nshita twaleba pa musebo pantu icitungu twalebombelamo cali amakilomita 6,500 nga kupwisha ukushinguluka conse. Bushiku bumo pa Mulungu, twapwishishe ibungano lyabelele mu musumba wabela ku kapinda ka ku kulyo uwa Bangalore. Umulungu wakonkelepo twaile mu kubombela ku kapinda ka ku kuso ku Darjeeling iyabela mu mpili sha Himalaya ukwabelele ibungano na limbi. Pa kuya ku Darjeeling twaleenda amakilomita 2,700, e lyo no kunina amashitima yapusanapusana yasano.

Ilyo twatendeke fye umulimo wa kwenda, twaletemwa sana ukutambisha abantu filimu wa The New World Society in Action. Iyi filimu yalengele abengi ukwishiba bwino ifyo ukuteyanya kwa kwa Yehova pano isonde kutungululwa. Ilingi line abantu abengi baletambako iyi filimu. Inshita imo twatambishe filimu ku bantu ababungene mu mbali ya musebo. Ilyo baletamba ulya filimu, ikumbi lya mfula lyalifiishishe kabili twalitinine. Inshita imo ilyo naeseshe ukushimya filimu ninshi tailapwa, ibumba limo lyalifulilwe sana, e ico pali ubu bushiku pena nalekelefye filimu ukutwalilila, lelo natinike fye ibatani ililenga ifikope ukulapita bwangu. Awe mukwai na filimu yasukile yapwa no kupwa ukwabula no kuputukisha pa kati kabili ilya ine nshita ne mfula yatendeke no kuloka.

Imyaka yakonkelepo, ine na Melody twalyendawike mu ncende ishingi mu India. Ilyo twaleendauka muli shilya ncende, cali kwati twaleenda ukufuma mu calo cimo no kuya ku cibiye, pa mulandu wa kuti incende iili yonse yalikwete ifya kulya fyaibela, imifwalile imbi, ululimi lumbi, e lyo ne mimonekele ya ncende yaleibela. Cine cine ifyo Yehova abumba fisuma nga nshi kabili fyaba mu misango yalekanalekana! Ici cishinka, pantu na kuba mu India mwaba ne nama mpanga isha misango misango. Inshita imo ilyo twali mu mpanga ya calo ca Nepal, twamwene inama iikalamba iyo beta ati tiger iyapala imbwili lelo yena yakwata ifisemba. Ala mwandini iyi nama ilamoneka bwino. Ukuimona fye kwalengele ukuti isubilo lyesu ilya kwikala mu Paradaise likose sana, pantu ilya nshita abantu bakekala mutende mutende pamo ne nama.

Ukwafwilisha aba Bwananyina Ukukonka Ifyo Ukuteyanya Kufwaya

Muli shilya nshiku sha kubangilila, aba bwananyina ba mu India balekabila ukubafwa pa kuti balekonka bwino bwino ifyo ukuteyanya kwa kwa Yehova kufwaya. Mu filonganino fimo, pa kulongana,  bamunyina baleikala beka ku lubali lumo, e lyo na bankashi na bo beka ku lubali lumbi. Ilingi line baletendeka ukulongana ninshi inshita ya kutendeka naipita kale. Ku ncende imo kwena, balelisha ne nyenjele iikalamba ukwishibisha bakasabankanya ba Bufumu ukuti inshita ya kulongana yakumana. Mu fifulo fimbi na mo, bakasabankanya baleisa fye umo umo, pantu balemona fye apo akasuba kafika, ninshi baishiba ukuti nomba inshita ya kulongana yafika. Amabungano e lyo no kutandala kwa bakangalila ba miputule kwaleba fye kwa limo limo. Bamunyina balefwaisha ukucita icalungama, lelo balekabila ukusambilishiwa.

Mu 1959, ukuteyanya kwa kwa Yehova kwapekenye Isukulu lya Butumikishi bwa Bufumu. Iyi programu ya kukansha, yali fye mwi sonde lyonse, kabili yayafwilishe bakangalila ba miputule, bapainiya baibela, bamishonari, e lyo na baeluda ba mu filonganino pa kuti balebomba imilimo yabo bwino bwino nga fintu yalembwa mu Malembo. Ilyo isukulu lyatendeke mu India mu December 1961, nine nali kafundisha. Awe panono panono, baeluda batendeke ukulasambilishako na ba mu filonganino fyonse mu India, kabili ifilonganino bwangu bwangu fyatendeke ukulunduluka. Ilyo bamunyina basambilile icalungama, umupashi wa kwa Lesa walibafwile ukulacita filya fine basambilile.

Ukulongana kukalamba na ko kwalekoselesha no kwikatanya sana aba bwananyina. Ibungano ilishakalabwe pa mabungano yonse, lyaliko mu 1963 mu musumba wa New Delhi, ilyakwete umutwe waleti “Everlasting Good News,” (Imbila Nsuma ya Muyayaya) ukwaishile abantu bafumine mu fyalo ifingi. Inte sha kwa Yehova aba mu India baendele intamfu ishalepa nga nshi ukufuma mu ncende shonse isha calo pa kuti fye basangwe kuli uku kulongana, kabili abengi babomfeshe indalama shonse isho bakwete pa kuti basangweko. Kuli baNte abena India uyu wali e muku wa kubalilapo ukukumana no kulonganina capamo na ba bwananyina abengi abafumine mu fyalo 27, abali 583.

Mu 1961, ine na Melody batwitile ku maofesi ya Nte sha kwa Yehova ayali ku Bombay, kabili mu kuya kwa nshita naishileba na muli Komiti wa Musambo. Balimpeele imilimo na imbi. Pa myaka iingi nalebomba umulimo wa bukangalila uwa kutandalila amaofesi ya Nte sha kwa Yehova mu fyalo ifingi ifya mu Asia e lyo na ku Middle East. Apantu umulimo wa kushimikila walibindilwe muli ifi fyalo ifingi, bakasabankanya abaleikala muli ifi fyalo, balekabila ukuba “abacenjela nge nsoka lelo aba kaele nge nkunda.”—Mateo 10:16.

Ifyo Umulimo Walundulwike ne fyo Ifintu Fyayalwike

Ilyo twafikile fye mu India mu 1959, kwali fye bakasabankanya 1,514 abaleshimikila lyonse muli cilya calo. Nomba ino nshita impendwa yalikula ukucila pali 24,000. Pa kuti tusakamane bakasabankanya abaleya balefula, twakukiile mu maofesi ayapya imiku ibili ayo twakuulile mu musumba wa Bombay. Lyene mu March 2002, bonse ababomba pa Bethel, bakukiile ku maofesi yapya ayo bakuulile mupepi no musumba wa Bangalore, ku kapinda ka ku kulyo aka India. Ababombela pali aya maofesi yapya nomba baba 240 kabili bamo bapilibula impapulo sha cebo ca kwa Lesa mu ndimi 20.

Nangu ca kuti ine na Melody twalefwaisha ukukuukila ku Bangalore, twatendeke ukulwalilila, kabili ici cine e calengele ukuti tubwelelemo ku Australia mu 1999. Nomba tubombela pa maofesi ya Nte sha kwa Yehova ayaba mu musumba wa Sydney. Nangu ca kuti twalifuma ku India, na ino ine nshita twalitemwa nga nshi ifibusa fyesu capamo na balya twa-afwilishe ukusambilila icine ca mu Baibolo. Tulomfwa bwino sana ilyo tupokelela amakalata ukufuma kuli bena!

Nga twatontonkanya pa myaka yonse 50 iyo twabomba mu mulimo wa nshita yonse, ine na Melody twalipaalwa nga nshi. Kale twalebomba fye umulimo wa kukopa abantu ifikope pa kuti basunge ifinso fyabo pa mapepala, nomba umulimo twatendeke ukubomba uwa kwafwilisha abantu ukuba mu cibukisho ca kwa Lesa walicililepo sana ukucindama. Ala mwandini mwalifuma ifintu ifisuma nga nshi muli filya twasalile ukubika ubufwayo bwa kwa Lesa intanshi mu bumi bwesu! Cine cine, ukucita ifintu ifyo Lesa atila fyalilungama kulalenga umuntu aba ne nsansa!

[Amamapu pe bula 15]

INDIA

New Delhi

Darjeeling

Bombay (Mumbai)

Bangalore

Madras (Chennai)

Tiruchchirappalli

[Ifikope pe bula 13]

Ba Hadyn na ba Melody mu 1942

[Icikope pe bula 16]

Ulupwa lwa Bethel ku India, mu 1975