Ukusala Ifya Kucita Ifisuma Pa Kutuusha Na Pa Kwangala

“Nga mulelya nalimo mulenwa nalimo conse ico mulecita, citeni fyonse ku kucindika Lesa.”—1 ABENA KORINTI 10:31.

1, 2. Mulandu nshi twingalandilo kuti ukusansamuka “ca bupe ca kwa Lesa,” lelo Baibolo itusoka shani ukwabulo kupita mu mbali?

FWE bantu tulakabila ukusansamuka no kwangala. Lesa wesu Yehova uwa nsansa, afwaya tuleipakisha ubumi, kabili alitupeela ifintu ifingi pa kuti tulesansamuka mu mikalile yesu. (1 Timote 1:11; 6:17) Imfumu ya mano Solomone yatile: “Ninjishibo kuti takuli cisuma . . . kano ukusamwa . . . Kabili ukuti umuntu onse alye, no kunwa, no kumone cisuma mu kucucutika kwakwe konse, e ca bupe ca kwa Lesa.”—Lukala Milandu 3:12, 13.

² Ukusansamuka ilyo umuntu aleipakisha ififumine mu kubombesha kwakwe kulalenga abwesha amaka, sana sana ilyo aletuushisha pamo no lupwa lwakwe nelyo ifibusa. Kanshi kuti twatila ukusansamuka na ko “ca bupe ca kwa Lesa.” Lelo kwena, ifi Kabumba atupeela ifisuma ifingi te kutila ninshi alitupeela ne nsambu sha kwangala fye apo tulefwaila, ukwabula no kuilama. Baibolo yalilesha bucakolwa, ubuliili, no bulalelale bwa musango onse, yalitusoka ukuti abacite fya musango yu “tabakapyane Ubufumu bwa kwa Lesa.”— 1 Abena Korinti 6:9, 10; Amapinda 23:20, 21; 1 Petro 4:1-4.

3. Cinshi cikatwafwa ukulalola lwa ku mupashi no kulaibukisha ukuti ubushiku bukalamba ubwa kwa Yehova bukesa?

³ Muli shino nshiku shayafya isha mpela, Abena Kristu bafwile ukucenjela sana ku misango yabipa iya muli cino calo, epali batendeka ukukonkelesha abashipepa. (Yohane 17:15, 16) Nge fyo ukusesema kwa mu Baibolo kwalandile kale, abantu shino nshiku nabatemwo “kwangala ukucisho kutemwa Lesa,” ica kuti tababika na mano ku fishinka filanga ukuti ku ntanshi kuli “ubucushi bukalamba.” (2 Timote 3:4, 5; Mateo 24:21, 37-39) Yesu asokele abakonshi bakwe ukuti: “Muyangwe mwe bene epali imitima yenu yafinininwa ku buliili no kukolwakolwa na masakamika ya mikalile, no bushiku bulya bwaisa pali imwe no kupumikisha kwati citeyo.” (Luka 21:34, 35) Apo tuli babomfi ba kwa Lesa, tufwaisha ukumfwila aya mashiwi ya kwa Yesu aya kusoka. Tatwaba nga bantu ba muli cino calo abashipepa, tufwaisha ukuba abalola lwa ku mupashi no kulaibukisha ukuti ubushiku bukalamba ubwa kwa Yehova bukesa.—Sefania 3:8; Luka 21:36.

4. (a) Mulandu nshi cayafisha ukusanga ifya kucita ifisuma pa kutuusha na pa kwangala? (b) Kufunda nshi kwaba pa Abena Efese 5:15, 16 uko tufwile ukumfwila?

⁴ Tacayanguka ukutaluka ku fyabipa pantu Kaseebanya alalenga filemoneka bwino sana, kabili alilenga ifi fintu ukufula sana muno calo. Na kabili, muli cino calo, calyafya sana ukwishiba ifisuma ifyo twingacita pa kutuusha na pa kwangala. Ifya kutambatamba ne fya kubelenga ifingi ifya muli cino calo  filenga abantu ukufwaisha ifya “lunkumbwa lwa mubili.” (1 Petro 2:11) Ifya musango yu filasangwa sana konse fye, lelo kuti fyaingila na mu mayanda yesu mwine. Kuti fyaba fya kubelenga fyabipa, ifyo tutamba pa TV, ifyo tumona pa Intaneti, nelyo ifiba mu mavidio ayo tutamba. E ico kanshi, Icebo ca kwa Lesa cilafunda bwino Abena Kristu ukuti: “Cenjeleni ukuti ukwenda kwenu takuli ngo kwa bawelewele iyo kano nga ba mano, ukuilubwile nshita mwe bene, pantu ishi nshiku sha bubifi.” (Abena Efese 5:15, 16) Tufwile ukukonka uku kufunda, pantu limbi kuti twatampa ukukumbwa ifyabipa, kabili kuti fyatendeka no kutuliila sana inshita no kutonawila bucibusa bwesu na Yehova, na pa kulekelesha kuti twaisafwa!—Yakobo 1:14, 15.

5. Ni kwi tusanga ukupuupuutulwa kwine kwine?

⁵ Apo Abena Kristu balikwata ifya kucite fingi, limo bakabila ukutuushako no kwangala. Na kuba, Lukala Milandu 3:4 atila kwaliba “inshita ya kuseka” ne “nshita ya kucinda.” Kanshi takwaba apo Baibolo yalanda ukutila ukutuusha no kwangala ninshi konaula fye inshita. Lelo ukucite fyo, kufwile ukulenga twabwesha amaka, takufwile ukonaula bukapepa bwesu nelyo ukulenga twafilwa ukubomba bwino ifya ku mupashi. Abena Kristu bakosoka balishiba ukuti insansa ishingi shaba mu kupeela. Babika sana amano ku kucita ukufwaya kwa kwa Yehova kabili basanga “ukupuupuutulwa” kwine kwine ‘ku myeo yabo’ ilyo basenda ikoli lya kwa Yesu ilyayanguka.—Mateo 11:29, 30; Imilimo 20:35.

Ukusala Bwino Ifya Kutamba, Ifya Kubelenga ne Fyangalo

6, 7. Kuti mwaishiba shani ifyo mutamba, ifyo mubelenga nelyo ifyangalo muteya nangu ukwangala, nga fisuma nelyo fibi?

⁶ Kwaliba ifingi ifyo twingafwaya ukutamba, ifyo twingafwaya ukubelenga nelyo ifyangalo twingafwaya ukuteya no kwangalako. Lelo kuti twaishiba shani nga fisuma ku Mwina Kristu? Abafyashi balafwa abana babo mu fya musango yu, baeluda na bo balafwa aba mu cilonganino nga bamona apali ubwafya. Lelo kwena, tatufwile ukulolela bambi ukuti batwebe ububi bwingaba mu kubelenga icitabo cimo, mu kutamba filimu umo, mu kuteya nelyo ukwangala icangalo cimo, na mu micindile imo nelyo mu kulisha inyimbo shimo. Paulo atile ‘abakosoka . . . ukupitila mu kubelesha bakansha ukulingulula kwabo ku kulekanya icalungama ne cabipa.’ (AbaHebere 5:14; 1 Abena Korinti 14:20) Baibolo yalilanda ifishinte fya mafunde ifingatwafwa ukulekanya icalungama ne calubana. Kampingu wenu uwasambilishiwa ne Cebo ca kwa Lesa, akamwafwa nga muleumfwila ifyo alemweba.—1 Timote 1:19.

⁷ Yesu atile “umuti wishibikilwa ku fisabo fya uko.” (Mateo 12:33) Nga ca kutila ifyo tuletamba, ifyo tulebelenga nelyo ifyangalo tuleteya nangu ukwangala, filetulenga ukutemwa ifyabipa ifili nga ulukaakala, ubulalelale ne fyakuma ku fibanda ne mipashi, tufwile ukutaluka ku fya musango yo. Tatufwile no kwangala nelyo ukuteya ifyangalo ifingalenga twaceneka nelyo ifingatulwalika, ifya kutonawila indalama nangu ukutuletela amafya yambi, e lyo ne fingapunwisha bambi. Umutumwa Paulo atusokele ukuti nga tulepunwisha bakampingu wa bamunyinefwe, ninshi tulebembuka. Paulo atile: “Ilyo mwabembuka ifyo kuli bamunyinenwe no konaula kampingu wabo uwanaka, ninshi mulebembukila Kristu. E ico, nge ca kulya cilepunwisha munyinane, nshakalye inama kabili iyo, epali napunwisha munyinane.”—1 Abena Korinti 8:12, 13.

8. Bubi nshi bwaba mu kuteya ifyangalo fya pa kompyuta na pa vidio?

⁸ Mu matuuka ayengi shino nshiku balashitisha  sana ifyangalo fya pa makompyuta na pa mavidio. Ifyangalo fimo kuti fyaumfwika bwino ukutamba nelyo ukuteya ilyo umuntu aletuusha, lelo ilingi line, muli ifyo fyangalo muba ifintu ifyo Baibolo yalesha. Bushe kwena kuti twatila icangalo cisuma ukuteya nga ca kutila mwaba ifya kucenana no kwipayana, nangu mwaliba ne fye shiku? Yehova alipata aba “lubuli.” (Amapinda 6:16-19; Abena Kolose 3:5, 6) Nga ca kutila ukuteya icangalo cimo ica pa kompyuta nelyo ica pa vidio kulalenga amano yenu yonse yasendwa no mupashi wa kufwaisha ukucimfya lintu muleteya, nangu ico cangalo cilamukalifya no mutwe pa kutontonkanya, nelyo cilamupoosela sana inshita, ninshi ilyo line, ishibeni ukuti muli no bwafya ubukumine bukapepa bwenu kabili mwishingashinga ukucitapo cimo.—Mateo 18:8, 9.

Ifisuma Ifyo Twingacita pa Kutuusha na pa Kwangala

9, 10. Finshi ifisuma ifyo abaipekanya bwino bacita ilyo baletuusha nelyo ukwangalila pamo na bambi?

⁹ Limo Abena Kristu balepusha ukuti: “Kanshi finshi ifisuma ifyo umuntu engacita pa kutuusha na pa kwangala? Pantu ifingi ifyabako shino nshiku fyalipusana ne fishinte fya mafunde ya mu Baibolo.” Mukwai ifya kucita pa kuti muipakishe ukutuusha no kwangala fyena fingi, lelo ukulanda fye icishinka, mufwile ukuipekanya bwino pa kucite co. Mufwile mwapekanya bwino ilyo kucili inshita, kabili abafyashi e bafwile no kupekanya bwino sana. Abengi balaipakisha ukutuushisha pamo nelyo ukwangalila pamo no lupwa lwabo lonse nelyo pamo na ba mu cilonganino. Kulaba ukusansamuka sana no kukuulana nga muleipakisha ifya kulya capamo ica kutila namutekanya na pa kulya, uku ninshi mulelanda na pa fyacicitika ubo bushiku nelyo mulelanda amalyashi yamo aya mu Baibolo. Bambi na bo kuti basenda ifya kulya no kuyaliila ku cifulo cimo nelyo kuti baya mu kutandala ku ncende imo ukusuma, nangu fye ku ncende basungila inama. Limbi kuti baya kumo ku kwangalila pamo ifyangalo ifisuma nelyo kuti baya ku kwendauka ukoololako amolu. Kuti mwaipakisha sana ukucita ifya musango yu kabili kuti mwasansamuka sana no kutuusha bwino ica kutila mwaumfwa na maka yabwelelamo.

¹⁰ Eluda umo no mwina mwakwe abakwata abana batatu batile: “Ukufuma fye ilyo abana besu bali abaice, twalebeba ukuti balande uko bengatemwa tukaye na bo ilyo tukaba pa cuti. Limo twalesuminisha umwana onse ukusendako umunankwe sana, ico calelenga ukuti tuleipakisha nga nshi ukutuusha kwesu. Twasukile twaishiba ifyo abana besu baleumfwa bwino sana ukucita ilyo tuletuusha nelyo ukwangalila pamo. Mu nshita mu nshita, twaleita balupwa lwesu ne fibusa fya mu cilonganino ukwisa ku ng’anda ku mwesu. Twaleipikila pa nse no kuliila pa nse pene ifya kulya e lyo no kwangala ifyangalo ifisuma. Twaleya na ku mpili ku kutambe mpanga kabili ilyo tuli kulya, twalelanda na bana besu pa bubumbo bwa kwa Yehova.”

11, 12. (a) Kuti mwacita shani pa kuti mulesanshamo na bambi ilyo mulepekanya ukutuusha nelyo ukwangalila pamo? (b) Kutuusha nshi nelyo ukwangalila pamo uko abengi batemwa sana?

¹¹ Limo limo nga mulepekanya ifya kucita pa lwenu nelyo pamo no lupwa lwenu, kuti mwalaalikako na bambi. Abali nga bamukamfwilwa, bamo abashaupa nelyo abashaupwa, nangu bafyashi abashimbe na bana babo, pantu aba musango yo kuti bakabila ukukoseleshiwa. (Luka 14:12-14) Kuti  mwalaalikako na bapya bamo mu cilonganino, nangu ca kutila apo pena mufwile ukucenjela, epali bamo bayambula imisango yabipa kuli bamo abali mwi bumba lyenu. (2 Timote 2:20, 21) Nga kuli abakote nelyo abalwalilila abekala fye pa ng’anda, kuti mwatwala ifya kulya ku ng’anda ku mwabo no kuyatuushisha na bo capamo.—AbaHebere 13:1, 2.

¹² Abengi balatemwa sana ukutuushisha pamo ninshi pali ne fya kulya fyayanguka ilyo bamo baleshimika ifyo basambilile icine, bambi na bo balashimika icalenga ukuti batwalilile abakosa mu kubombela Lesa. Balalanda pa fya mu Baibolo fimo fimo kabili bonse kuti balandapo, na bana bene kuti bakoseleshiwa ukulandapo. Ukulanda pa fya musango yo kulakuula bonse abasangilweko, tapaba nangu umo uwingaimona kwati tafwile ukulandapo nangu kwati ena tapali nangu cimo ico engalanda.

13. Bushe Yesu na Paulo baba shani ifya kumwenako fisuma kuli ifwe ilyo tuletontonkanya pa fya kucita lintu tuli pamo na bambi?

¹³ Kuti twasambililako fimo kuli Yesu pantu aali ne cileela kuli bambi kabili na o wine nga bamwita kumo, talekaana ukuya. Lyonse fye aleshukila ako kashita ukulanda na bantu ali na bo pa fya ku mupashi ifisuma. (Luka 5:27-39; 10:42; 19:1-10; 24:28-32) Abasambi bakwe aba kubalilapo, na bo bene balepashanya Yesu muli ici. (Imilimo 2:46, 47) Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Ndefuluka ukumumona, pa kuti imupeeleko ica bupe ca bumupashi ku kumwikasha; nelyo, ntile, pa kuti kube ukukoseleshanya pamo na imwe, umo na umo ku citetekelo ca mubiye, fyonse pamo icitetekelo cenu ne candi.” (Abena Roma 1:11, 12) E fyo na ifwe tufwile ukucita ilyo tuletuushisha pamo, tufwile ukulanda pa fya kukoseleshanya.—Abena Roma 12:13; 15:1, 2.

Fimo Ifyo Tufwile Ukulaibukisha no Kucenjelako

14. Mulandu nshi tacawamina ukufusha sana abantu ilyo tuletuusha nelyo ukwangalila pamo?

¹⁴ Tacawama ukufusha sana abantu pa kutuusha nelyo ukwangalila pamo, pantu ilingi line abantu nga bafula, kulaba ubwafya bwa kuti tapali uwingeshiba bwino bwino ifyo bonse abeshile balecita. Mu nshita ishili ya kucitamo ifya ku mupashi, indupwa ishalinga kuti bapekanya ukuya ku ncende imo nelyo ukwangalila pamo icangalo icishili ca kucimfyanya. Nga ca kutila ilyo muletuusha nelyo ukwangalila pamo kuli na baeluda, ababomfi batumikila, nelyo bamunyina bambi abakosoka, kuti kwawama sana kabili bonse abaliko kuti baipakisha icine cine.

15. Mulandu nshi abapekenye ukutuusha nelyo ukwangalila pamo bafwile ukubikila sana amano ku kwishiba ifilecita bonse abasangilweko?

¹⁵ Ilyo muletuusha nelyo ukwangalila pamo, abapekenye bafwile ukubikako sana amano ku kwishiba ifilecita umuntu onse uwishileko. Kwena, kuti mwaumfwa bwino sana ukulaalika abantu ku ng’anda ku mwenu, nomba kuti mwaumfwa shani nga ca kutila abeni benu bamo bapunwishiwa pa mulandu wa kuti tamwishibe ifilecita bamo abasangilweko? Tontonkanyeni pa cishinte ce funde icaba pa Amalango 22:8. Kwali ifunde lya kuti umwina Israele nga akuula ing’anda, afwile ukubika uluncingi mu mbali ya mutenge wabatama uwa ng’anda yakwe, pantu ilingi line, pa mutenge wabatama, e po baletuushisha pamo na beni. Mulandu nshi babebele ukucite fyo? ‘Ukuti ekabika mulandu wa mulopa pa ng’anda yakwe nga aponapo umuntu.’ Na imwe bene citeni ifyapalako, ukwabula ukubika ifibindo ifyakosa sana, sakamaneni abantu mwitile pa mwenu pa kuti tabacenenwe nangu ukucita fimo ifingonaula bukapepa bwabo.

16. Cinshi abapekenye bafwile ukucenjelako nga ca kuti baleta ubwalwa apo baletuusha nelyo ukwangalila pamo?

¹⁶ Nga ca kutila pali no bwalwa ilyo muletuusha nelyo ukwangalila pamo, ninshi abapekenye bafwile  ukucenjela sana. Abena Kristu abengi tabaletapo ubwalwa ilyo baletuusha nelyo ukwangalila pamo na bambi, kano fye nga nabashininkisha ukutila bakeshiba bwino bwino icipimo ca bwalwa bakaleta, kabili bakalamona ne minwene ya muntu onse uwishileko. Abapekenye tabafwile ukusuminisha ica kupunwisha nangu cimo ukucitika pa mulandu wa bwalwa nelyo ukuleka bamo ukumona kwati bakwata ishuko lya kunwensha. (Abena Efese 5:18, 19) Bamo na bo abasangilweko nakalimo te kuti batemwe fye no kunwako ubwalwa, limbi kuti kwaba fimo ifyo abene beshibe ifingalenga ukuti bakaane. Mu fyalo ifingi na mo, kwaliba amafunde ayalesha umuntu ukunwa nga talafisha imyaka bapima ku buteko, Abena Kristu bafwile ukumfwila amafunde ya kwa Kaisare, nangu cingamoneka kwati amafunde yamo yalicilamo fye ukukosa.—Abena Roma 13:5.

17. (a) Nga kuli inyimbo, mulandu nshi abapekenye bafwile ukusalila bwino inyimbo sha kulisha? (b) Nga kuli ukucinda, abaliko kuti bailama shani mu micindile yabo?

¹⁷ Abapekenye bafwile ukushininkisha ukuti inyimbo, ukucinda ne fyangalo nelyo ifisela fimbi, fili bwino ukulingana ne fishinte fya mafunde ya Bwina Kristu. Inyimbo abantu batemwa shalipusanapusana, kabili kwaba inyimbo ishingi nga nshi. Lelo, mu nyimbo ishingi shino nshiku, balanda fye pali bucipondoka, ubulalelale, no lukaakala. Tufwile ukusala bwino sana inyimbo sha kulisha. Kwena te kutila inyimbo ishisuma ni shilya fye ishatekanya bwino sana pa kulila, na lyo line mu nyimbo tulelisha tamufwile ukuba amashiwi ya bulalelale nelyo aya musaalula. Na kabili, tatufwile ukufwaisha ukuti kano fye icilimba ciletensha no mushili pa kulila. Ilyo muletuusha nelyo ukwangalila pamo, saleni bwino uwa kubika ku kulisha inyimbo, mwilekela uushaishiba ukuti tacawama ukukusha iciunda ukucila mu cipimo. Abena Kristu bafwile ukusengauka ukucinda kushalolamo ukwingalenga abantu ukutontonkanya pa fya bulalelale pa mulandu wa fyo abalecinda balecita umusana nelyo amabele.—1 Timote 2:8-10.

18. Bushe abafyashi kuti bacingilila shani abana babo pa kwishiba ifilecitika ilyo baleangalila pamo?

¹⁸ Abafyashi Abena Kristu bafwile ukubikako amano ku fikaba ku kwangalila pamo uko abana balefwaya ukuya, kabili ilingi line, kuti cawama na bafyashi bene ukuyila pamo na bana. Ca bulanda ukuti abafyashi bamo balaleka abana babo ukuya ku kwangalila pamo ukushili abakalamba nangu bamo aba kumona ifilecitika, kabili abana abengi balatunkwa ukucita ubulalelale nelyo fimbi ifya nsoni ilyo bali beka beka. (Abena Efese 6:1-4) Nangu ca kutila abalumendo na bakashana bali mupepi ne myaka 20 kabili ifyo bacita filanga ukuti nabakula mu mano, na lyo line, abafyashi bafwile ukutwalilila ukwafwa abo bana “ukufulumuka ulunkumbwa lwa bwaice.”—2 Timote 2:22.

19. Cishinka nshi icingatwafwa ukubika amano ku fintu ifyo tufwile “ukufwaya intanshi”?

¹⁹ Mu nshita mu nshita, ukusansamuka kusuma no kutuushisha pamo kulalenga tuleipakisha ubumi no kumfwa bwino ukuba pano calo. Takwaba apo Yehova alanda ukuti tatufwile ukutuusha nelyo ukwangalila pamo, lelo ukulanda fye icishinka, ukwangala takutwafwa ukulonganika ifyuma fya ku mupashi mu muulu. (Mateo 6:19-21) Yesu afundile abasambi ukuti icacindama mu mikalile ya muntu “kufwaya intanshi ubufumu [bwa kwa Lesa] no bulungami bwakwe,” te kufwaisha ifya kulya, ifya kunwa ne fya kufwala, “ifyo abena fyalo bafwaisha.”—Mateo 6:31-34.

20. Finshi ababomfi ba cishinka aba kwa Yehova balolela ukufuma kuli Kapekape Mukalamba?

²⁰ E ico kanshi, ‘nga tulelya nalimo tulenwa, natucite fyonse ku kucindika Lesa,’ ilyo tuletasha Uwatupeela ifisuma fyonse ifyo tuipakisha ukwabula ukucila mu cipimo. (1 Abena Korinti 10:31) Mu Paradaise wa kwa Lesa uuli no kwisa nomba line, cila bushiku tukalaipakisha ifisuma ifingi nga nshi ifyo Yehova akatupeela ilyo tukaba pamo na banensu aba mibele isuma iyo Lesa afwaya.—Amalumbo 145:16; Esaya 25:6; 2 Abena Korinti 7:1.

Bushe Muleibukisha?

• Mulandu nshi cayafisha ku Bena Kristu shino nshiku ukusala ifya kucita ifisuma pa kutuusha na pa kwangala?

• Finshi ifisuma ifyo aba mu ndupwa sha Bwina Kristu bacita ilyo baletuusha nelyo ukwangalila pamo?

• Ilyo tuleipakisha ukutuusha nelyo ukwangalila pamo, finshi ifishawama ifyo tufwile ukulaibukisha no kucenjelako?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 18]

Saleni ifya kucita ifisuma ilyo muletuusha

[Ifikope pe bula 19]

Fyangalo nshi ifyo Abena Kristu bashifwile kuteyako nelyo ukwangalako?