‘Icilangililo’ Icacindama Kuli Ifwe

KUTI cayafya nga nshi ukwishiba ifyo Amalembo yamo yapilibula nga ca kutila amalembo yambi tayatwebele umwalola ayo malembo. Amalyashi yaba mu Cebo ca kwa Lesa aya fyalecitika kale kuti yalemonwa kwati lyashi fye. Lelo mu malyashi yamo mwaba icine icashika ica kuti pa kubalilapo fye ilyo umuntu abelenga te kuti eshibe ifyo cilepilibula. Ilyashi limo ilyabe fyo, ni lilya ilya bakashi babili aba kwa Abrahamu. Umutumwa Paulo aitile lilya lyashi ukuti “icilangililo.”—Abena Galatia 4:24.

Tulekabila ukubikako sana amano ku fyaba muli ici cilangililo, pantu ifyo cipilibula fyalicindama nga nshi kuli bonse abafwaisha ukuti Yehova abapaale. Lelo, natutale tulande pa fyalengele Paulo ukusokolola ubucindami bwa ici cilangililo.

Abena Kristu ba kubalilapo aba mu Galatia bali no bwafya. Bamo ‘balesefya inshiku ne myeshi ne nshita ne myaka,’ ifyo Ifunde lya kwa Mose lyalefwaya ukuti balesefya. Aba bantu baletila, abasumina balekabila ukumfwila Ifunde lya kwa Mose pa kuti Lesa abapaale. (Abena Galatia 4:10; 5:2, 3) Lelo, Paulo alishibe ukuti Abena Kristu tabalekabila ukusefya ifintu fya musango uyo. Pa kuti ici cishinka cumfwike, Paulo alandile pe lyashi ilyo umuYuda onse aishibe bwino.

Paulo acinkwileko Abena Galatia ukutila Abrahamu, wishi wa luko lwa baYuda, afyele Ishmaele na Isaki. Umwana wa kubalilapo afyelwe muli Hagari umukashana umusha, e lyo uwa bubili afyelwe muli Sara umwanakashi umuntungwa. Ukwabula no kutwishika abo abalekonka Ifunde lya kwa Mose balishibe bwino ili lyashi lya kwa Sara ukuti ali ing’umba pa kubala kabili apeele Hagari kuli Abrahamu pa kuti amufyalile umwana. Bafwile balishibe ukuti ilyo Hagari aimite, asuulile nakulu Sara. Nangu cibe ifyo, Lesa asukile afikilisha ifyo alaile Sara, na o alifyele Isaki mu  bukote. Ilyo papitile nshita, Abrahamu atamfishe Hagari na Ishmaele pantu Ishmaele alecusha Isaki.—Ukutendeka 16:1-4; 17:15-17; 21:1-14; Abena Galatia 4:22, 23.

Abanakashi Babili ne Fipangano Fibili

Paulo alilondolwele ifyali muli ici “cilangililo,” atile: “Aba banakashi fipingo fibili, umo wa mu lupili lwa Sinai, uufyala abana ba mu busha, kabili uyu e Hagari. . . . [alingene] na Yerusalemu wa leelo, pantu aaba mu busha na bana bakwe.” (Abena Galatia 4:24, 25) Hagari aleimininako Israele, umo Yerusalemu ali umusumba uukalamba. Ulu luko lwa baYuda lwalenakila Yehova ukupitila mu kukonka Ifunde lya cipangano ico abapeele pa Lupili lwa Sinai. Ifunde lya cipangano lyaleibukishako Abena Israele ukuti bali abasha ku lubembu kabili balekabila ukulubulwa.—Yeremia 31:31, 32; Abena Roma 7:14-24.

Kanshi ni bani Sara “umwanakashi umuntungwa” pamo no mwana wakwe Isaki bemininako? Paulo alandile ukuti Sara “ing’umba iishifyala” aleimininako umukashi wa kwa Lesa nelyo ukuteyanya kwa kwa Lesa ukwa mu muulu. Uyu mwanakashi ali ing’umba pantu ilyo Yesu ashilaisa takwete “abana” abasubwa no mupashi wa mushilo pano isonde. (Abena Galatia 4:27; Esaya 54:1-6) Lelo, pa Pentekoste wa mu 33 C.E., umupashi wa mushilo walipongolwelwe pa baume na banakashi abo abaishilefyalwa libili ukuba abana ba uyu mwanakashi wa ku muulu. Yehova alipokelele aba bana bafyelwe muli uku kuteyanya kabili baishileba impyani shinankwe isha kwa Yesu Kristu ukupitila mu cipangano cipya. (Abena Roma 8:15-17) E mulandu wine umutumwa Paulo, umo uwa aba bana, alembele ukuti: “Lelo Yerusalemu wa mu muulu muntungwa, kabili wene e nyinefwe.”—Abena Galatia 4:26.

Abana ba aba Banakashi Babili

Baibolo ishimika ukuti, Ishmaele alecusha Isaki. E fyacitike na mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E., abana ba kwa Yerusalemu umusha balepumya no kucusha abana ba kwa Yerusalemu wa ku muulu. Paulo alondolwele ukutila: “Ifyo cali lilya ukuti uwafyelwe ku mubili [Ishmaele] atendeke ukupakasa uwafyelwe ku mupashi [Isaki], e fyo cili na pali nomba.” (Abena Galatia 4:29) Ilyo Yesu Kristu aishile pe sonde no kutendeka ukubila pa Bufumu bwa kwa Lesa, intungulushi sha mapepo isha baYuda shacitile filya fine umwana wa  kwa Hagari Ishmaele acitile kuli Isaki impyani ya kwa Abrahamu. Balepumya no kucusha Yesu Kristu, balemona kwati e bali impyani sha kwa Abrahamu kabili balemona Yesu kwati ni umbi umbi fye.

Inshiku ishinono ilyo Yesu bashilamwipaya kuli bakateka ba bena Israele, atile: “We Yerusalemu, we Yerusalemu, we wipaya bakasesema no kupoola amabwe abatumwa kuli iwe,—ifyo imiku iingi nafwaile ukulonganika abana bobe, filya nankoko afukatila utwana twakwe mu mapindo yakwe! Lelo imwe tamwalefwaya. Moneni! Ing’anda yenu yashilwa imwe icipompa.”—Mateo 23:37, 38.

Ifyalembwa ifyapuutwamo ifya mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ifilanda pa fyalecitika, fisosa ukuti uluko lwa bena Israele ulwaleimininako Hagari, talwafyele abana baume abali no kuba impyani shinankwe isha kwa Yesu. Yehova alikeene abaYuda abaleituntumba ukuti e bali impyani pantu fye bafyalilwe mu luko lwa bena Israele. Lelo abena Israele bamo balisangwike impyani shinankwe isha kwa Kristu. Bapeelwa ili shuko ilyaibela te pa mulandu wa kuti bali bena Israele, lelo pa mulandu wa kuti balicetekela Yesu.

Bamo abali no kuba impyani shinankwe isha kwa Kristu baishibikwe pa Pentekoste wa mu 33 C.E. Mu kuya kwa nshita, Yehova asubile na bambi ukuba abana baume aba muli Yerusalemu wa mu muulu.

Umulandu Paulo alondolwele ici “cilangililo” ni co alefwaya ukulangilila ifyo icipangano cipya cacilile pa cipangano ce Funde ico Mose ali kawikishanya. Takwali uwali no kupaalwa na Lesa pa mulandu wa kukonka Amafunde ya kwa Mose, pantu abantunse bonse bali babembu kabili Amafunde yalebalanga fye ukuti bali basha ku lubembu. Lelo, nga fintu Paulo alondolwele, Yesu aishile pe sonde ‘ukuti atulubule pa kushita abateekwa ku mafunde.’ (Abena Galatia 4:4, 5) E ico kanshi, ukucetekela umutengo we lambo lya kwa Kristu kwalenga abantu ukuba abatungwa, ukufuma kwi koli lya Mafunde.—Abena Galatia 5:1-6.

Ifyo Icilangililo Cacindama Kuli Ifwe

Mulandu nshi tulefwaisha ukwishiba ifyo Paulo alondolwele ici cilangililo? Umulandu umo wa kuti cilalenga twaishiba bwino ubupilibulo bwa Malembo ayashali na kwishikwa bwino bwino. Ubo bulondoloshi bulalenga twacetekela ukuti Baibolo yonse yalikatana.—1 Abena Tesalonika 2:13.

Na kabili, ifyo ici cilangililo cilepilibula fyalicindama kuli ifwe pa kuti tukabe aba nsansa ku ntanshi. Nga ca kuti Lesa tafikilishe ubulayo bwa kubapo kwa “bana” ifwe nga twatwalilila fye ukuba mu busha bwa lubembu ne mfwa. Lelo, ukupitila mu butungulushi bwa kwa Yesu ne mpyani shinankwe isho Lesa alandilepo mu bulayo kuli Abrahamu, “inko shonse isha pano isonde e mo shikaifwailo kupaalwa.” (Ukutendeka 22:18) Ici cikacitika ilyo bakalubulwa umupwilapo ukufuma ku lubembu, ukukanapwililika, ubulanda, ne mfwa. (Esaya 25: 8, 9) Mwandi iyo ikaba ni nshita iisuma nga nshi!

[Icikope pe bula 11]

Bapeelwe icipangano ce Funde pa Lupili lwa Sinai

[Abatusuminishe]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Icikope pe bula 12]

‘Icilangililo’ ico umutumwa Paulo alandilepo cacindama shani?