Ubumi Bwabo

Tufwaisha Ukuti Tukatwalilile Ukubombela Yehova

ABASHIMIKA ILI LYASHI NI BA RAIMO KUOKKANEN

Mu 1939, Inkondo ya Calo iya Cibili yalibuukile mu Bulaya, kabili icalo ca Soviet Union casanshile icalo ca ku mwesu ica Finland. Batata baile ku nkondo pamo na bashilika ba mu calo ca Finland. Tapakokwele, indeke sha nkondo isha bena Russia shatendeke ukuponesha amabomba mu musumba twaleikala, e co bamayo bantwele kuli bamama, pantu uko bena baleikala kwaliko bwino.

MU 1971, nalebomba bumishonari ku Uganda, ku East Africa. Bushiku bumo ninshi ndeshimikila ku ng’anda ne ng’anda, abantu abengi baishile balebutuka, ninshi bali no mwenso icine cine. Naumfwile imfuti shilelila kabili natendeke ukubutukila ku ng’anda. Ilyo naumfwile ukuti imfuti shatendeka ukulilila mupepi, natolokeele mu mufoolo uwali mu mbali ya musebo. Natendeke ukwamfula ukuya ku ng’anda, uku ninshi impolopolo shilempita fye na pa mutwe.

Tapali ifyo nali no kucita pa kusengauka ifyalecitika ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Cibili. Nomba cinshi calengele ukuti ine no mukashi wandi tubike ubumi bwesu mu kapoosa mweo no kuya ku East Africa ukwali inkondo? Icalengele ukuti cibe fyo, cikumine sana ukufwaisha kwesu ukwa kutwalilila ukubombela Yehova.

Ifyo Nakoseleshiwe Ukupampamina pa Kubombela Yehova

Nafyelwe mu 1934, mu Helsinki, ku Finland. Batata balebomba incito ya kupenta, kabili pa mulandu  wa ncito yabo, bushiku bumo baile mu kupenta icikuulwa umwali na maofesi ya Nte sha kwa Yehova aya ku Finland. BaNte baebele batata ukuti balalongana cila mulungu. Ilyo babwelele ku ng’anda, bashimikiileko bamayo pali uko kulongana. Nomba bamayo tabatendeke ukulongana palya pene, lelo umuye nshiku, batendeke ukulanshanya ifya mu Baibolo na Nte umo umwanakashi uo balebomba nankwe. Tapakokwele, bamayo batendeke ukucita ifyo balesambilila, kabili mu 1940 balibatishiwe kabili baishileba Inte ya kwa Yehova.

Ilyo bamayo baletendeka ukusambilila Baibolo, ine ninshi naliya ku mushi kuli bamama pantu e lilya kwali Inkondo ya Calo iya Cibili. Kulya bamayo bashele ku Helsinki, batendeke ukulembela bamama na bamayo mwaice amakalata aya kubashimikila pa fyo Inte sha kwa Yehova basuminamo. Bamama na bamayo mwaice balitemenwe ifyebo balebalembela kabili batendeke ukusambilishako na ine. Abeminishi benda aba Nte sha kwa Yehova baleisa mu kutandalila bamama kabili baletukoselesha, nomba iyo nshita ine ninshi nshilatendeka ukufwaisha ukubombela Yehova.

Amasambililo Ayangafwile Ukubombela Lesa Yatendeka

Ilyo inkondo yapwile mu 1945, nabwelele ku Helsinki, kabili bamayo batendeke ukunsenda ku kulongana kwa Nte sha kwa Yehova. Limo, mu nshita ya kuya ku kulongana, naleya mu kutamba amafilimu. Nomba bamayo baleisa mu kunshimikilako ifyo bacumfwa mu lyashi lyaciba ku kulongana, kabili lyonse fye balekomaila pa cishinka ca kuti: Armagedone naipalama sana. Naishileshininkisha ukuti ca cine Armagedone naipalama kabili nalilekele ukushala ku kulongana. Ilyo natendeke ukwishiba ifingi ifya mu Baibolo, e lyo natendeke no kufwaisha ukubombako imilimo yonse iya mu cilonganino.

Naletemwa sana ukusangwa ku kulongana kwa muputule no kwa citungu. Mu 1948, nasangilwe ku kulongana kwa citungu ukwabelele mupepi no kwaleikala bamama, uko natemenwe ukuya mu lusuba ilyo ndi pa kutuusha. Cibusa wandi umo alebatishiwa pali kulya kulongana, kabili anjebele ukuti na ine mbatishiwe. Namwebele ati ifya kufwala fyandi ifyo ningafwala pa kubatishiwa fyalishele, lelo atile nga abatishiwa, alanjashimako ifya kufwala fyakwe. Nalisumine, kabili e fyo nabatishiwe pa 27 June 1948, ninshi ndi ne myaka 13.

Ilyo ukulongana kwapwile, abanabo ba bamayo bamo babebele ukuti nalibatishiwe pa kulongana. Ilyo naishilemonana na bamayo, balinjipwishe ico nacitiile icintu cacindama umusango yu ukwabula ukubepushako. Nalibalondolwelele ukuti nalishibe ifishinka fya mu Baibolo ifyacindama ifyo umuntu afwile ukwishiba pa kubala kabili nalishibe no kuti ndi no kulubulula kuli Yehova pa mibele yandi.

Ukufwaisha Kwandi Ukwa Kubombela Yehova Kwakula

Bamunyina mu cilonganino balingafwile ukukosa mu kufwaisha ukubombela Yehova. Naleya na bo mu kushimikila ku ng’anda ne ng’anda kabili balempeela na malyashi pa kulongana mupepi fye na cila mulungu. (Imilimo 20:20) Nalandile ilyashi lya kubalilapo ilya ku cintubwingi ninshi ndi ne myaka 16. Tapakokwele, nasontelwe ukuba umubomfi we sambililo lya Baibolo mu cilonganino cesu. Iyi imilimo yonse yalingafwile ukukula mu fya ku mupashi, na lyo line, nali no bwafya bwa kutiina abantu.

Ilya nshita, twalebomfya ifipampa apo twalelemba ifilembo ifikulu ukusabankanya ilyashi lya ku cintubwingi ilya pa kulongana kwa citungu. Ifi filembo fyalelembwa pa fipampa fibili ifyo balekakila ne ntambo e lyo no kufikobeka pa mabeya, cimo calebela pa ntanshi e lyo cimbi pa numa.

Bushiku bumo, naiminine pa cifutu ca musebo apashalepita sana abantu ninshi ninkobeka ifi fine fipampa, awe e kumona fye abanandi abo nalesambilila na bo balelungama fye apo naiminine. Ifyo bandoleshe ilyo balepita fyalengele ntiine sana. Napepele kuli Yehova ukuti ankoshe kabili naiminine fye shilili ninshi ninkobeka ne fi fine fipampa. Filya nacimfishe ukutiina abantu bulya bushiku fyalengele natendeka ukuipekanya ku kweshiwa kukalamba ukwali ku ntanshi ilyo naishilekaana ukuitumpa mu milandu ya calo.

Umuye nshiku, ubuteko bwaitile ine pamo na baNte bambi abacaice ukuya mu kwingila ubushilika. Twaliile uko abashilika balebombela nga fintu batwebele, lelo mu mucinshi twalikeene ukufwala amayuniformo. Balitwikete, kabili pa numa, icilye catupingwile ukukakwa imyeshi 6. Balitukakile imyeshi na imbi 8 iyo twali no kubomba ubushilika. Kanshi mu cifungo twaikelemo imyeshi 14 pa mulandu wa kukanaitumpa mu fikansa fya calo.

Ilyo twali mu cifungo, twalelongana lyonse ku kulanshanya ifya mu Baibolo. Muli iyi myeshi yonse twali mu cifungo, fwe bengi twalibelengele  Baibolo yonse imiku ibili. Ilyo imyeshi batupingwile yapwile, fwe bengi twafumine mu cifungo ninshi tulefwaisha ukubombela Yehova ukucila ifyo twalebomba kale. Ukufika na lelo, abalumendo abengi abo nali na bo balabombela Yehova mu busumino.

Lintu nafumine mu cifungo, nalibwelelemo mu kwikala na bafyashi bandi. Tapakokwele, naishibene na Veera, Nte uwacincila, kabili tapakokwele apo abatishiwilwe. Twalyupene nankwe mu 1957.

Ifyacitike Icungulo Bushiku Cimo Ifyayalwile Imikalile Yesu

Kasuba kamo mu cungulo bushiku, ilyo twaleisha na bamunyina bamo abakalamba ba pa maofesi ya Nte sha kwa Yehova, umo pali bena alitwipwishe nga kuti twasumina ukuya muli bukangalila bwa muputule. Napepele ubushiku bonse, lyena natumine foni ku maofesi no kubeba ukutila natusumina ukubomba. Nga twatendeka umulimo wa nshita yonse, ninshi nali no kuleka incito nalebomba iisuma sana, na lyo line twalefwaisha ukucindamika ifya Bufumu, kanshi nalilekele incito. Ilyo twatendeke umulimo wa kwenda mu December 1957, nali ne myaka 23, e lyo Veera ali ne myaka 19. Pa myaka itatu, twali-ipakishe ukutandalila ifilonganino no kukoselesha abantu ba kwa Yehova mu Finland.

Ku kupwa kwa 1960, napokelele kalata wa kunjita ku sukulu lya Gileadi ku Brooklyn, New York. Ku Finland twafumineko batatu fwe baile ku sukulu lya myeshi 10 ilya kusambilila ifya kubomba imilimo ya pa Bethel. Abena myesu bashele balebombela pa maofesi ya Nte sha kwa Yehova aya ku Finland.

Ninshi isukulu lili fye mupepi no kupwa, banjebele ukuyamonana na munyina Nathan H. Knorr, uwaleangalila umulimo wa Nte sha kwa Yehova mwi sonde lyonse. Munyina Knorr alinjipwishe nga kuti twatemwa ukuya muli bumishonari ku calo ca Malagasy, iciitwa nomba ati Madagascar. Nalembeele Veera kalata wa kumwipusha ifyo aletontonkanya pali uyu mulimo, na o tapoosele ne nshita alisumine ukuti “Ee, tukaye.” Ilyo nabwelelemo ku Finland, bwangu bwangu twali-ipekenye ukuya ku Madagascar.

Twalebomba ne Nsansa Lelo Kwali na Mafya

Mu January 1962, twaninine indeke ukuya ku Antananarivo, umusumba ukalamba uwa calo ca Madagascar, twafwele ifisote ifya mafufu ne fya mpepo ifyatikama pantu ilyo twalefuma ku Finland ninshi nakutalala. Ku Madagascar kwalikaba, kanshi ilyo twafikile fye twalyalwile ne mifwalile yesu. Ing’anda ya bamishonari iyo twaleikalamo pa kubala yali inono, yakwete fye icipinda ca ku kati cimo. Muli iyi ng’anda mwaleikala bamishonari na bambi abaupana, e co ine na Veera twalelala pa veranda.

Twatendeke ukusambilila iciFrench, ululimi ulo ubuteko bwasuminisha ukulabomfya mu Madagascar. Ici calyafishe pantu ine na Veera tatwalelanda ululimi lumo lwine na nkashi uwaletusambilisha iciFrench, nkashi Carbonneau. Ena alelanda iciNgeleshi pa kutusambilisha iciFrench, nomba Veera na o taishibe iciNgeleshi. E co, nkashi Carbonneau nga alanda mu ciNgeleshi, nalepilibwila Veera mu lulimi lwa ku Finland. Twaishileishiba ukuti Veera omfwa sana ululimi lwa ku Sweden, kanshi nalelondolwela Veera umwalolele amashiwi ya ciFrench ukubomfya ululimi lwa ku Sweden. Awe tapakokwele sana twatendeke ukwishiba iciFrench kabili twaishiletendeka no kusambilila ululimi lwa Malagasy ulo balanda kuli cilya calo.

Natendeke isambililo lya Baibolo ilya kubalilapo ku Madagascar no mwaume umo uwaishibe fye ululimi lwa Malagasy. Nalefwaya amalembo muli Baibolo wandi uwa mu lulimi lwa ku Finland, lyene twaleyafwaya na muli Baibolo wakwe uwa mu lulimi lwa Malagasy. Nalelandapo fye ifinono pa malembo, lelo tapakokwele, ulya mwaume atendeke ukucindamika  ifya mu Baibolo ifyo alesambilila kabili alilundulwike no kubatishiwa.

Mu 1963, munyina Milton Henschel, uwafumine ku maofesi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova ku Brooklyn aishile ku Madagascar. Tapakokwele, iofesi lya Nte sha kwa Yehova lyalipangilwe mu Madagascar, kabili nasontelwe ukuba kangalila wa musambo, ukusansha pa milimo nalebomba iya bukangalila bwa muputule no bwa citungu. Imyaka yonse iyi, Yehova alitupaalile icine cine. Ukufuma mu 1962 ukwisafika mu 1970, bakasabankanya ba Bufumu mu Madagascar balifulile ukufuma pali 85 ukufika kuli 469.

Bushiku bumo mu 1970, ilyo twabwelele ukufuma mu kushimikila, twasangile kalata pa mwinshi iya kutweba ukuti bamishonari bonse aba Nte sha kwa Yehova bafwile ukuyamonana na cilolo wa buteko uulolekesha pa ficitika mu calo. Ilyo twafikile kulya, umwaume umo uwa mu buteko atwebele ukuti ubuteko butile tufwile ukufuma mu calo ukwabula no kupoosa inshita. Ilyo namwipwishe umulandu nacitile uwalengele ukuti bantamfye mu calo, ulya mwaume anjaswike fye ati: “Ba Kuokkanen, ala tapali umulandu mucitile.”

Namwebele ukuti: “Kuno twaikalako imyaka 8. Nomba e ku mwesu. Te kuti tuye fye ifi fine apabula no mulandu.” Nangu ca kutila twalyeseshe sana ukulondolwela aba mu buteko, batwebele ukuti bamishonari bonse tufwile ukuya ilyo umulungu umo taulapwa. Amaofesi ya Nte sha kwa Yehova yaliselwe, kabili munyina wa kulya kwine e watendeke ukwangalila umulimo wa kushimikila. Ilyo tatulafuma ku Madagascar no kusha bamunyinefwe abo twatemenwe sana, balitupeele ukwa kubombela kumbi, batwebele ukuya ku Uganda.

Twatendeka Ukubombela Kumbi

Ilyo papitile fye inshiku shinono ukutula apo twafumiine ku Madagascar, twafikile ku Kampala, umusumba ukalamba uwa mu Uganda. Ilyo line fye, twatendeke ukusambilila ululimi lwa Luganda, ulusuma sana kabili ulumfwika kwati umuntu aleimba pa kulanda, nomba lwalyafya sana ukusambilila. Bamishonari bambi balyafwile Veera ukusambilila iciNgeleshi intanshi, kabili mu ciNgeleshi mwine e mo twaleshimikila bwino.

Ku Kampala kwalikaba sana, kabili uku kukaba kwalengele Veera ukulalwalilila. E co batwebele ukuya mu kubombela ku Mbarara, itauni limbi ilya mu Uganda mwine, lelo kwena takwakaba sana. Ni fwe twali baNte ba kubalilapo kuli ilyo itauni, kabili ubushiku bwa kubalilapo ubo twaile mu kushimikila, kwalicitike ne cintu icisuma sana. Ilyo nalelanshanya no mwaume umo mu ng’anda mu mwakwe,  umukashi wakwe na o alishile ukufuma mu kicini. Ishina lyakwe aali ni Margaret, kanshi alekutika ilyo nalelanshanya no mulume wakwe. Veera atendeke ukusambilila Baibolo na Margaret, kabili alilundulwike ukusambilila ifya mu Baibolo. Alibatishiwe kabili aishileba kasabankanya wacincila uwa Bufumu.

Inkondo mu Misebo

Mu 1971, inkondo ya bana calo yalengele umutende ukupwa mu Uganda. Bushiku bumo inkondo yalibuukile mu Mbarara mupepi na ku ng’anda yesu iya bamishonari. E lilya nacitile filya nacilandapo pa kutendeka kwa lino lyashi.

Ilyo nafikile ninshi Veera ena nafika kale ku ng’anda, kabili naile ndeamfula fye mu mufoolo pa ntamfu iitali, takwali umushilika nangu umo uwamwene. Twapangile umwa kufisama pa cifutu ca mu ng’anda mu mwesu ukubomfya bamateleshi ne fipe fimbi ifya mu ng’anda. Umulungu walipwile ukwabula ukufumapo mu ng’anda, twalekutika fye ku lyashi lya pa cilimba ukuti tumfwe ifyo ifintu fili. Limo twaleumfwa uko impolopolo shilelasa mu cibumba ca ng’anda ninshi ifwe tuli fye mulya mwine twapangile umwa kufisama. Ubushiku, tatwalesanika amalaiti, tatwalefwaya abantu ukwishiba ukuti tuli mu ng’anda. Bushiku bumo, abashilika balishile ku ciibi no kutendeka ukupaata. Twaikele fye tondolo, twalepepa fye kuli Yehova mu mutalalila. Ilyo inkondo yapwile, abena mupalamano balishile mu kututasha pa fyo bapuswike. Batile ni Yehova e wacingilile bena pamo na ifwe, kabili twalibasuminishe ilyo balandile ifyo.

Ifintu fyali fye bwino mpaka ilyo twaumfwile pa cilimba ukuti ubuteko bwa calo ca Uganda nabubinda Inte sha kwa Yehova. Uwalelanda pa cilimba atile baNte bonse bafwile ukubwelela uko balepepa kale. Nalyeseshe ukulanda na bakalamba ba mu buteko, lelo tapali ifisuma ifyatumbwikemo. Lyena, naile ku ofesi lya kwa Kateka Idi Amin no kulomba ukuti bampeeleko ubushiku ne nshita ilyo twingamonana nankwe. Uwalepokelela abeni anjebele ukuti te kuti imonane na kateka pantu ali uwapamfiwa sana. Nalibweleleko imiku iingi, lelo nshatalile monanapo na Kateka. E fyo twasukile fye twafuma mu Uganda mu July, 1973.

Batwebele Ukubomba fye Umwaka umo Lelo Twabombele Imyaka 10

Filya fine twaumfwile ubulanda ilyo batutamfishe ku Madagascar e fyo twaumfwile na lintu twashiile bamunyinefwe batemwikwa abena Uganda. Ilyo tushilaya ku Senegal uko twali no kulabombela, twabalile twaya ku Finland. Ilyo twali kulya, batwebele ukuti tatwakaye mu kubombela ku Senegal, batile twikale ku Finland kwine. Camoneke kwati e po umulimo wesu uwa bumishonari wapwilile. Ku Finland, twali bapainiya baibela kabili pa numa twaile mu mulimo wa kwenda na kabili.

Ilyo umwaka wa 1990 walefika, ukukaanya umulimo wa kushimikila mu Madagascar kwalipwile, kabili twalipapile ilyo aba ku maofesi yakalamba aya ku Brooklyn batwipwishe nga kuti twatemwa ukuyabombela ku Madagascar pa mwaka umo. Twalefwaya ukuya, nomba twalikwete amafya yabili ayakalamba. Batata bali bakote kabili balekabila uwa kubasakamana, Veera na o alelwalilila. Nalyumfwile ubulanda nga nshi ilyo batata bafwile mu November 1990, nomba apo Veera alitendeke ukumfwako bwino twalikwete isubilo lya kutila kuti twaya muli bumishonari na kabili. Twaile ku Madagascar na kabili mu September 1991.

Batwebele ukuti tukabombeko fye umwaka umo ku Madagascar, lelo twaikeleko imyaka 10. Muli iyi myaka, bakasabankanya balifulile ukufuma pali 4,000 ukufika ku 11,600. Nalitemenwe sana ukubomba umulimo wa bumishonari. Nomba limo nalefuupulwa, nalemona kwati nshalesakamana bwino bwino ubumi bwa mwina mwandi e lyo no kumusansamusha muli fyonse ifyalemusakamika. Yehova alitupeele amaka ya kutwalilila. Na pa kulekelesha, mu 2001 twabwelele ku Finland, na nomba e ko twikala kabili tubombela pa maofesi ya Nte sha kwa Yehova. Tucili abapimpa mu mulimo wa Bufumu kabili tatwalaba ifyo twabombele ku Afrika. Tucili tulafwaisha ukutwalilila ukubombela Yehova ukuli konse uko engatutuma ukuya mu kubombela.—Esaya 6:8.

[Mapu on pe bula 12]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)

FINLAND

UBULAYA

[Mapu pe bula 14]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)

AFRIKA

MADAGASCAR

[Mapu pe bula 15]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)

AFRIKA

UGANDA

[Icikope pe bula 14]

Pa bwinga bwesu

[Ifikope pe bula 14, 15]

Ilyo twali mu mulimo wa muputule mu Finland, mu 1960 . . .

. . . na lintu twali bamishonari ku Madagascar, mu 1962

[Icikope pe bula 16]

Ndi na Veera ino nshita