Bakacema Ababa “Ifya Kumwenako ku Mukuni”
Bakacema Ababa “Ifya Kumwenako ku Mukuni”
“Cemeni umukuni wa kwa Lesa uwaseekeshiwa kuli imwe, . . . ku kuitemenwa; . . . ku kucincila; . . . ukuba ifya kumwenako ku mukuni.”—1 PETRO 5:2, 3.
1, 2. (a) Mulimo nshi Yesu apeele umutumwa Petro, kabili cinshi twingalandilo kuti talubile pa kumupeela ulya mulimo? (b) Bushe Yehova amona shani bakacema basontwa?
BUSHIKU bumo ninshi Pentekoste ya mu 33 C.E. tailafika, Petro na basambi ba kwa Yesu bambi 6 balelya ica kulya ca lucelo ico Yesu abapekanishishe pa lulamba lwa Bemba wa Galili. Apa ninshi Petro alimonanapo kale na Yesu ilyo abuukile kabili afwile alitemenwe sana ukumona Yesu uwafwile nomba nabuuka. Lelo nakalimo kwali icintu cimo icasakamike Petro. Pantu iyi nshita, ninshi tapalakokola apo Petro akaanine Yesu pa menso ya bantu ukuti tamwishibe nakalya. (Luka 22:55-60; 24:34; Yohane 18:25-27; 21:1-14) Bushe Yesu alishimawile Petro ukuti takwete icitetekelo nangu cingatila alilapiile pa fyo acitile? Awe iyo. Mu nshita ya kucite fyo, Yesu apeele Petro umulimo wa kuliisha no kucema “utwana twa mpaanga.” (Yohane 21:15-17) Yesu talubile pa kushiila Petro umulimo wa kucema impaanga, pantu Baibolo itushimikila ukuti umulimo wa bucemi walyendele bwino sana mu cilonganino ca Bena Kristu ba kubalilapo. Petro na batumwa bambi na bakalamba abali mu Yerusalemu, balicemene impaanga sha mu cilonganino ca Bena Kristu ilyo kwali ukweshiwa kukalamba e lyo ne mpendwa ya Bena Kristu yalekula bwangu bwangu.—Imilimo 1:15-26; 2:14; 15:6-9.
2 Muno nshiku na mo, Yehova, ukupitila muli Yesu Kristu, alisonta abaume bafikapo ukubomba umulimo wa bucemi mu cilonganino pa kuti baletungulula impaanga shakwe muli shino nshiku shayafya nga nshi ukucile nshiku shonse ukutula apo abantu babela pano calo. (Abena Efese 4:11, 12; 2 Timote 3:1) Bushe Yehova alicita fye bwino ukupeela uyu mulimo kuli aba bantu? Ifyo aba bwananyina baikatana mwi sonde lyonse, e filanga ukuti Yehova alicita bwino ukusonta aba baume. Kwena aba bakacema na bo bene bantunse kabili balalufyanya, nga filya cali na kuli Petro. (Abena Galatia 2:11-14; Yakobo 3:2) Na lyo line, Yehova alibacetekela kabili alibapeela umulimo wa kusakamana impaanga shintu “ashitile ku mulopa wa Mwana wakwe wine.” (Imilimo 20:28) Yehova alitemwa nga nshi aba baume, abamona ukutila ‘bawamino mucinshi ubili.’—1 Timote 5:17.
3. Cinshi cilenga ukuti bakacema ba mu cilonganino babombe no mutima wa kuitemenwa kabili abacincila?
3 Cinshi cilenga ukuti bakacema baitemenwe ukubomba kabili babe abacincila no kuba ifya kumwenako ku ba mu cilonganino? Nge fyo cali kuli Petro na bakacema bambi mu cilonganino ca Bena Kristu ba kubalilapo, baeluda bacetekela umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, e ubapeela amaka bakabila pa kubomba umulimo bashingamwa uwa kucema impaanga. (2 Abena Korinti 4:7) Na kabili, umupashi wa mushilo ulalenga bakwata ifisabo fya mupashi, e kutila ukutemwa, ukusekelela, umutende, ukushishimisha, icikuuku, ubusuma, icitetekelo, ukufuuka no kuilama. (Abena Galatia 5:22, 23) Lekeni nomba tulande pali fimo ifyo bakacema bacita ifilanga ukutila balikwata ifisabo fya mupashi, e lyo twalalanda na pa fyo bacita pa kuti babe ifya kumwenako ku cilonganino ilyo balecema umukuni wa kwa Lesa uo babeba ukulasakamana.
Temweni Umukuni Onse E lyo no Muntu Umo Umo mu Cilonganino
4, 5. (a) Bushe Yehova na Yesu balanga shani ukutila balitemwa umukuni? (b) Finshi fimo ifyo bakacema ba mu cilonganino bacita ifilanga ukuti balitemwa umukuni?
4 Ukutemwa e mibele yapulamo iyo umupashi wa kwa Lesa ulenga umuntu ukukwata. Yehova alalanga ukuti alitemwa umukuni wakwe onse uwa mpaanga pantu alaupekanishisha ifya kulya fya ku mupashi ifingi nga nshi. (Esaya 65:13, 14; Mateo 24:45-47) Lelo tapelela fye pa kuliisha umukuni wakwe. Alitemwa no muntu onse uwaba mu cilonganino. (1 Petro 5:6, 7) Yesu na o alitemwa umukuni onse uwa mpaanga. Apeele umweo wakwe pali shena, kabili alishiba shonse imo imo, alishishiba na “mashina.”—Yohane 10:3, 14-16.
5 Bakacema ba mu cilonganino bapashanya Yehova na Yesu. Balanga ukutila balitemwa umukuni wa mpaanga sha kwa Lesa ilyo ‘baibikilishako ukusambilisha’ icilonganino. Amalyashi yafuma mu Baibolo ayo balanda yalasambilisha aba mu cilonganino no kubacingilila ku fyabipa, kabili icilonganino conse cilamona ifyo babombesha muli uyu mulimo. (1 Timote 4:13, 16) Pali fimo ifyo bakacema babomba ifishimoneka sana ku cilonganino paba inshita bapoosa ukulemba bwino bwino ifyalembwa fya cilonganino, ukulemba amakalata ya cilonganino e lyo no kupekanya aba kulanda amalyashi mu cilonganino. Na kabili, balabomba utumilimo na tumbi utwingi pa kuti ukulongana e lyo na fimbi ifya mu cilonganino filecitwa “busaka busaka kabili mu kukonkana.” (1 Abena Korinti 14:40) Aba mu cilonganino nakalimo tabeshiba no kwishiba ukuti bakacema balabomba imilimo ya musango yo, pantu taimoneka na ku bantu ilyo balebomba. Ukutemwa aba bwananyina e kulenga balebombesha iyi milimo yonse.—Abena Galatia 5:13.
6, 7. (a) Cinshi cimo ico bakacema bacita pa kuti beshibane bwino ne mpaanga? (b) Mulandu nshi limo cawamina ukwebako eluda ifili ku mutima?
6 Bakacema ababa no kutemwa balafwaisha ukulanga ukuti balabika amano ku muntu onse mu cilonganino. (Abena Filipi 2:4) Cimo ico bacita pa kuti beshibane bwino na bantu, kubomba na bo mu mulimo wa kushimikila. Ilingi line Yesu aleendela pamo na bakonshi bakwe mu mulimo wa kushimikila kabili alebakoselesha ilyo balebombela pamo. (Luka 8:1) Kacema umo uwabelesha imilimo ya mu cilonganino atile: “Nasanga ukutila cimo icingafwa sana ukwishibana bwino no kukoselesha munyinane nelyo nkashi, kubomba nankwe mu mulimo wa kushimikila.” Nga tamwabombako na eluda mu mulimo wa mwi bala pa kati apa, kuti cawama nga mwaebako umo ukuti mukabombeko nankwe nomba line.
7 Ukutemwa kwalengele ukuti Yesu alesekelela pamo na bakonshi bakwe ilyo balesekelela no kumfwila ubulanda pamo na bo ilyo bali mu bulanda. Ica kumwenako fye, ilyo abasambi bakwe 70 babwelele mu mulimo wa kushimikila ninshi balesekelela, Yesu na o “alisekelele nga nshi.” (Luka 10:17-21) Nomba ilyo amwene ubulanda bwa kwa Maria no lupwa lwakwe ne fibusa pa mfwa ya kwa Lasaro, “Yesu alilile ifilamba.” (Yohane 11:33-35) Na bakacema ba muno nshiku e fyo baba, balabika amano ku filecitika ku mpaanga. Ukutemwa kulalenga bakacema ‘ukusekelela pamo na balesekelela’ no ‘kulila pamo na balelila.’ (Abena Roma 12:15) Nga kwacitika cimo icalenga musekelele, nangu icalenga ukuti mube no bulanda, mwitiina ukwebako bakacema ba mu cilonganino ifyo muleumfwa pa cicitike. Nga mwabebako ifisuma, mukabakoselesha. (Abena Roma 1:11, 12) Nga mwabebako ifilemucusha, bakeshiba ifya kumukoselesha no kumusansamusha.—1 Abena Tesalonika 1:6; 3:1-3.
8, 9. (a) Bushe eluda umo alangile shani ukuti alitemwa umwina mwakwe? (b) Mulandu nshi cacindamina kuli kacema, ukulanga ukutemwa ku ba mu ng’anda yakwe?
8 Kacema akalanga sana sana ifyo atemwa impaanga shonse ku fyo asunga aba mu ng’anda yakwe. (1 Timote 3:1, 4) Nga alyupa, ifyo atemwa umwina mwakwe ne fyo amupeela umucinshi filalenga na baume bambi abaupa mu cilonganino ukusambililako ifya kusunga abena mwabo. (Abena Efese 5:25; 1 Petro 3:7) Tontonkanyeni pa fyalandile baLinda abaupilwe kuli eluda. Abalume ba baLinda babombele bueluda ukucila pa myaka 20 ilyo tabalafwa. BaLinda batila: “Abena mwandi lyonse baleba abapamfiwa ne milimo ya cilonganino. Lelo lyonse fye balecitako fimo ifyalelenga ndeimona ukutila tubombela pamo na bo. Ilingi line, balentasha pa fyo nalebatungilila, kabili twaleba pamo na bo ilyo bashilebomba ifya cilonganino. Kanshi naleumfwa ukuti balintemwa, nshaleumfwa no bubi ukuti balapoosa sana inshita iikalamba ku milimo ya cilonganino.”
9 Nga ca kutila kacema wa mu cilonganino alikwata abana, ifyo abafunda cikuuku cikuuku ne fyo abatasha lyonse ilyo bacita ifisuma filalenga na bafyashi bambi mu cilonganino ukusambililako ifya kusunga abana babo. (Abena Efese 6:4) Na kuba, ifyo kacema atemwa aba mu ng’anda yakwe e filenga ukuti cilemoneka ukuti alifikapo ukubomba imilimo ya mu cilonganino nga filya cali ilyo asontelwe no mupashi wa mushilo.—1 Timote 3:4, 5.
Ukulanshanya Kulalenga mu Cilonganino Mwaba Ukusekelela no Mutende
10. (a) Cinshi cingonaula ukusekelela no mutende mu cilonganino? (b) Cinshi capene cilete icimfulumfulu mu cilonganino ca Bena Kristu ba kubalilapo, kabili baputwile shani umulandu?
10 Umupashi wa mushilo kuti walenga umutima wa Mwina Kristu ukuba no mutende ne nsansa, kabili umupashi wine kuti walenga na mwi bumba lya baeluda mwaba ukusekelela no mutende, pamo na mu cilonganino conse. Nomba nga tapali ukulanshanya kwine kwine te kuti pabe ukusekelela no mutende. Imfumu Solomone yatile: “Ukushaba kupanda amano amapange yafulunganiwa.” (Amapinda 15:22) Lelo ukulanshanya mucinshi mucinshi no kulanda fyonse ifyo umuntu aletontonkanya pali cimo, kulalenga paba ukusekelela no mutende. Ico twingamwenako fye ni cilya cacitike ilyo umulandu wa kusembululwa wapene ulete icimfulumfulu mu cilonganino ca Bena Kristu ba kubalilapo. Ibumba lyaletungulula Abena Kristu mu Yerusalemu lyalombele ukwafwa kwa mupashi wa mushilo. Balya baeluda na bo, balilandilepo cila muntu ifyo aletontonkanya. Pa numa ya kulanshanya sana, balipingwile ica kucita. Ilyo baebele ifilonganino fyonse ico bapingwile no mutima umo, aba bwananyina “balisekelele pantu balikoseleshiwe.” (Imilimo 15:6-23, 25, 31; 16:4, 5) Ico calengele ukuti mu filonganino mube ukusekelela no mutende.
11. Bushe baeluda kuti balenga shani ukuti mu cilonganino mube ukusekelela no mutende?
11 Na muno nshiku mwine, bakacema nga balelanshanya bwino pa fintu, balalenga mu cilonganino mwaba ukusekelela no mutende. Nga kwaima ubwafya ubwingaleta icimfulumfulu mu cilonganino, bakacema balekala pamo no kulandapo ifyo cila muntu aletontonkanya pa cicitike. Balalanshanya mucinshi mucinshi no kumfwa ifyo bakacema banabo balelanda. (Amapinda 13:10; 18:13) Ilyo balomba ukwafwa kwa mupashi wa mushilo, balapingula ifya kucita ukulingana ne fishinte fya mafunde ya mu Baibolo ne fyebo fyalembwa no “musha wa cishinka kabili uwashilimuka.” (Mateo 24:45-47; 1 Abena Korinti 4:6) Ibumba lya baeluda nga lyapingula ifya kucita ukukonka ne fyo Baibolo yalanda, eluda onse alanakila ku butungulushi bwa mupashi wa mushilo kabili alasumina ukukonka ifyo baeluda bapingwile nangu ca kutila limbi baeluda abengi tabasuminishe ifyo ena acilatontonkanya. Ukuiceefya muli uyo musango kulalenga ukuti mu cilonganino mube ukusekelela no mutende kabili bonse mu cilonganino balasambililako fimo ifyo bafwile ukulacita pa kwenda na Lesa. (Mika 6:8) Bushe mwali-iceefya kabili bushe mulomfwila ifyo bakacema bapingula mu cilonganino ukulingana ne fyo Baibolo ilanda?
Beni Abashishimisha Kabili aba Cikuuku
12. Mulandu nshi Yesu alefwaikilwa ukushishimisha no kuba ne cikuuku ku batumwa bakwe?
12 Nangu ca kutila abatumwa balelufyanya imiku iingi, Yesu aleshishimisha kabili aali uwa cikuuku kuli bena. Ica kumwenako fye, alyeseshe ukubakonkomesha imiku ne miku ukuti bafwile ukuiceefya. (Mateo 18:1-4; 20:25-27) Na lyo line, ubushiku bwa kulekeleshako ubwa kwa Yesu pano isonde mu nshita ya bushiku, ninshi afumine fye mu kubasambilisha ukuti bafwile ukuiceefya ilyo abasambile amakasa, “kwaimine ifikansa muli bene ifya kuti nani pali bene ali umukalamba.” (Luka 22:24; Yohane 13:1-5) Bushe Yesu alishimawile abatumwa? Awe iyo, alandile fye na bo cikuuku cikuuku kabili atile: “Nani umukalamba, uukuweme pe tebulo nelyo uulepyungila? Bushe te ukuweme pe tebulo? Lelo ine ndi mu kati kenu ngo ulepyungila.” (Luka 22:27) Ukushishimisha kwa kwa Yesu ne cikuuku, pamo ne ca kumwenako cakwe icisuma, fyasukile fyafika abatumwa pa mitima.
13, 14. Ni lilali sana sana bakacema bafwile ukuba ne cikuuku?
13 E cingacitika na kuli kacema wa mu cilonganino, nakalimo kuti kwaba umuntu uwingakabila ukumufunda imiku iingi pa bwafya bumo bwine. Eluda nakalimo kuti afulwa no kumona kwati uyo muntu tomfwa. Lelo eluda nga aibukisha ukuti na o wine alalufyanya, kuti ashishimisha no kuba ne cikuuku ilyo alekonkomesha uwa bwananyina wa musango yo. Nga acite fyo, ninshi alapashanya Yesu na Yehova, pantu bena balashishimisha kabili ba cikuuku ku Bena Kristu bonse, na kuli bakacema bene.—1 Tesalonika 5:14; Yakobo 2:13.
14 Limo bakacema kuti bafwaikwa ukufunda umuntu na maka nga ca kutila acitile ulubembu ulukalamba. Nga talapiile, baeluda bafwile ukufumya umubifi wa musango yo mu cilonganino. (1 Abena Korinti 5:11-13) Na lyo line, ilyo balelanshanya no muntu wa ifyo, imilandile yabo ifwile ukulanga ukuti ico bapatile lubembu ulo acitile, te muntu umwine iyo. (Yuda 23) Bakacema nga bali ne cikuuku, kuti cayangukila ne mpaanga iifumine mu nshila ukubwelela ku mukuni mu kuya kwa nshita.—Luka 15:11-24.
Icitetekelo E Cilenga Bakacema Ukubombe Cisuma
15. Cinshi bakacema bacita icilanga ukuti balapashanya ubusuma bwa kwa Yehova, kabili cinshi cilenga ukuti balecite fyo?
15 “Yehova musuma kuli bonse,” nangu fye ni kuli balya abashitasha na pa fisuma ifyo abacitila. (Amalumbo 145:9; Mateo 5:45) Icilanga sana ubusuma bwa kwa Yehova ca kutila alituma abantu bakwe ukushimikila abantu “imbila nsuma ya bufumu.” (Mateo 24:14) Bakacema bapashanya ubusuma bwa kwa Lesa ilyo baba pa ntanshi mu mulimo wa kushimikila. Cinshi cilenga ukuti balebombesha muli uyu mulimo? Citetekelo cakosa muli Yehova na mu malayo yakwe.—Abena Roma 10:10, 13, 14.
16. Bushe bakacema ‘babomba shani icisuma’ ku mpaanga?
16 Bakacema balabomba “icisuma kuli bonse” ilyo bashimikila abantu imbila nsuma, lelo balikwata no mulimo wa kubomba icisuma “maka maka ku ba bwananyina mu citetekelo.” (Abena Galatia 6:10) Cimo ico bacita pa kubomba icisuma ku ba mu cilonganino, kubatandalila ku kubakoselesha. Eluda umo atila: “Ndatemwa sana ukuya ku fipempu fya bucemi. Ukutandalila aba bwananyina kulalenga nakwata akashita kasuma aka kubatasha pa fyo balebombesha no kubeba ukuti umulimo babomba walicindama.” Limo bakacema kuti baebako umuntu ifyo engacita pa kuti alebomba bwino umulimo wa kwa Yehova. Ilyo balecite fyo, balafwaisha ukupashanya umutumwa Paulo. Tontonkanyeni pa mashiwi ayasuma ayo alandile ku ba bwananyina ba ku Tesalonika ilyo atile: “Tucetekela Shikulu pali imwe, ukuti mulecita kabili mwakulacita ifyo tumweba.” (2 Abena Tesalonika 3:4) Amashiwi ya musango yo aya kulanga ukuti bakacema balicetekela impaanga, yalalenga aba mu cilonganino ukumfwa bwino kabili cilabangukila ‘ukumfwila abalebatungulula.’ (AbaHebere 13:17) Nga ca kutila baeluda bamutandalila ku kumukoselesha, cisuma ukubatasha pa kutandala kwa musango yo.
Ukuilama Kulalenga Bakacema Ukuba Abafuuka
17. Lisambililo nshi Petro asambilile kuli Yesu?
17 Yesu aali uwafuuka na lintu abantu bamukalifye. (Mateo 11:29) Ilyo bamufutwike no kumwikata, Yesu aali uwafuuka kabili uwailama icine cine. Petro ena tatekenye, palya pene asomwene ulupanga no kulandula. Lelo Yesu amucinkwileko ukuti: “Bushe nalimo uleti te kuti nombe Tata ukuti ampeele nomba line amatulwe ayacila ikumi na yabili (12) aya bamalaika?” (Mateo 26:51-53; Yohane 18:10) Petro talabile ico Yesu amusambilishe bulya bushiku kabili inshita imbi acinkwileko Abena Kristu ukuti: “Kristu aculiile imwe, pa kumushila ica kumwenako ukuti mukonke bwino bwino mu ntampulo shakwe. . . . Ilyo aletukwa, tabwekeshemo ukutukana. Ilyo alecula, tatendeke ukutiinya.”—1 Petro 2:21-23.
18, 19. (a) Ni lilali sana sana bakacema bafwile ukuba abafuuka kabili abatekanya? (b) Mepusho nshi tukalandapo mu cipande cikonkelepo?
18 E fyo na bakacema bafikapo balingile ukuba, bafwile ukutekanya nangu ca kutila umuntu umo mu cilonganino abacita icabipa. Ica kumwenako fye, bamo abo bengafwaya ukwafwa limbi kuti bafulwa no kwasuka bubi bubi. Nga ca kutila uo balefwaya ukwafwa tali bwino lwa ku mupashi nelyo alinaka, nakalimo ilyo balemufunda kuti aba na “kapuuka ka kusosa ngo kulasaula kwa lupanga.” (Amapinda 12:18) Na lyo line, bakacema balapashanya Yesu, tababwekeshamo amashiwi yabipa ku muntu wa musango yo nelyo ukufwaya ukumucita icabipa. Mu nshita ya kucite fyo, balashishimisha no kutontonkanya pa fyo uyo muntu aleumfwa, kabili ico nakalimo kuti cawamina no muntu wine ulya uulekabila ukwafwiwa. (1 Petro 3:8, 9) Kanshi na imwe kuti mwasambililako ku ca kumwenako ca baeluda no kuba abailama kabili abatekanya ilyo bamufunda pali fimo.
19 Ukwabula no kutwishika, Yehova na Yesu balatasha nga nshi pa fyo bakacema abengi nga nshi mu filonganino babombesha ukusakamana impaanga mwi sonde lyonse na pa fyo babomba uyu mulimo mu kuitemenwa. Yehova no Mwana wakwe balitemwa nga nshi na babomfi batumikila abengi sana ababombela pamo na baeluda ‘ukupyungila aba mushilo.’ (AbaHebere 6:10) Lelo bushe cinshi nakalimo cingalenga bamunyinefwe bamo ababatishiwa ukutiina ukubombako uyu “mulimo usuma”? (1 Timote 3:1) Kabili bushe Yehova asambilisha shani abo asonta ukubomba umulimo wa bukacema mu cilonganino? E mepusho tukalandapo mu cipande cikonkelepo.
Bushe Muleibukisha?
• Finshi fimo ifyo bakacema bacita ifilanga ukuti balitemwa umukuni?
• Bushe bonse mu cilonganino kuti balenga shani ukuti mube ukusekelela no mutende?
• Mulandu nshi bakacema babela abashishimisha kabili aba cikuuku ilyo balefunda abantu mu cilonganino?
• Bushe baeluda balanga shani ubusuma ne citetekelo?
[Amepusho]
[Icikope pe bula 18]
Ukutemwa e kulenga baeluda ukubomba imilimo ya mu cilonganino
[Ifikope pe bula 18]
Baeluda balasangako ne nshita ya kuba pamo na ba mu ng’anda yabo ku kutuusha nelyo ukwangalako . . .
. . . no kuya na bo mu kushimikila
[Icikope pe bula 20]
Ukulanshanya kusuma mwi bumba lya baeluda kulalenga mu cilonganino mwaba ukusekelela no mutende