Ubumi Bwabo

Ndabombela Yehova ne Nsansa Nangu ca Kutila Nalilemana

ABASHIMIKA ILI LYASHI NI BA VARNAVAS SPETSIOTIS

Mu 1990, ilyo nali ne myaka 68, ifilundwa fyandi fyonse fyalilekele ukubomba. Na lyo line, nalitwalilila ukubomba ne nsansa umulimo wa nshita yonse pa cishi ca Cyprus mupepi ne myaka 15 nomba. Cinshi calenga ukuti ntwalilile ukubomba umulimo wa kwa Yehova nangu ca kutila nalilemana?

NAFYELWE pa 11 October 1922, kabili fwe bana bonse twali 9, abaume bane na banakashi basano. Twaleikala mu mushi wa Xylophagou, ku Cyprus. Nangu ca kuti abafyashi bandi balikwete icuma, balekabila ukulima sana pa kuti fwe bana tukule bwino pantu twalifulile.

Batata ba Antonis, balitemenwe sana ukubelenga kabili balefwaisha ukwishiba ifintu. Tapakokwele ukutula apo nafyalilwe, batata baile mu kutandalila kafundisha umo mu mushi twaleikala, kabili bamwene katrakiti akaleti Peoples Pulpit, akalembelwe na Basambi ba Baibolo (e fyo baleita Inte sha kwa Yehova ilya nshita). Batendeke ukukabelenga, kabili tapakokwele balitemenwe ifyalembelwemo. E co batata pamo na banabo ba Andreas Christou, e bali aba kubalilapo ukulongana ne Nte sha kwa Yehova pa cishi twaleikala.

BaNte Balifulile Nangu ca Kuti Balebakaanya

Umuye nshiku, batata pamo na banabo balipokele impapulo na shimbi isha Baibolo ukufuma kuli baNte. Tapakokwele, batata na ba Andreas batendeke ukwebako abekalamushi banabo icine ca mu Baibolo ico balesambilila. Umulimo wabo uwa kushimikila walengele ukuti balebakaanya sana kuli bashimapepo ba ku Greek Orthodox Church na bambi abalemona  kwati Inte sha kwa Yehova balalenga abantu ukuba ababi.

Abekalamushi abengi balicindike aba baume babili abalesambilisha Baibolo. Batata baishibikwe ukuti ba cikuuku kabili ni bakapekape. Ilingi baleafwa indupwa ishipiina. Limo balefuma ubushiku no kuya pa mayanda ya bantu abashikwete ifya kulya no kusha ing’anu nelyo umukate pa minshi yabo ninshi abene tabeshibe no kwishiba. Bukapekape bwa musango yu bwalengele ukuti abantu batemwe sana ubukombe bwa aba babomfi babili aba kwa Lesa.—Mateo 5:16.

Ici calengele ukuti abantu abengi balefwaya ukusambilila Baibolo. Ilyo baishibe icine, bamwene ukuti balekabila ukutendeka ukulalongana mu mayanda no kulasambilila Baibolo pamo. Muli ba1934, baNikos Matheakis, abaleshimikila imbila nsuma inshita yonse, bafumine ku Greece no kwisa ku Cyprus kabili bakumene na kalibumba kali mu mushi wa Xylophagou. Mu kutekanya kabili mu kuba no mupampamina, Munyina Matheakis alyafwilishe ukuteyanya abali muli aka kalibumba no kubaafwa ukumfwikisha Amalembo. Aka kalibumba e kaishilepanga icilonganino ca kubalilapo ica Nte sha kwa Yehova mu Cyprus.

Ilyo umulimo walelunduluka kabili na bantu abengi balesumina icine ca mu Baibolo, bamunyina bamwene ukuti balekabila icifulo cine cine ica kulonganinamo. Abakalamba bandi baGeorge na bena mwabo baEleni, bapeele ing’anda yabo iyali pa farmu iyo balesungilamo ifintu ukuti emo balelonganina. Iyi ng’anda, iyali mupepi ne ng’anda yabo bali-iwemye kabili yaishileba icifulo calinga ica kulonganinamo. E ico bamunyina pa cishi baishilekwata Ing’anda ya Bufumu iyabo. Ala balitemenwe icine cine! Kabili ici calengele ukuti abalefwaya ukusambilila icine batendeke ukufula!

Nakosa mu Kupepa

Mu 1938, ilyo nali ne myaka 16, natontonkenye ukuti mfwile ukusambilila umulimo wa bukabaasa. E co, batata bantumine ku Nicosia, umusumba ukalamba uwa mu Cyprus. Batata bapekenye ukuti ndeikala na baNikos Matheakis, pantu bamwene ukutila ici kuti cangafwa ukukosa mu kupepa. Abengi ababa pa cishi ca Cyprus bacili balebukisha uyu munyina wa cishinka pa fyo aali uwacincila kabili  uwa cileela. Ukucincila kwakwe no kushipa ifyalemoneka fye apabuuta fyalekabilwa sana ku Mwina Kristu onse mu Cyprus pali ilya nshita.

Munyina Matheakis alingafwile sana ukukosa mu kwishiba Baibolo no kulunduluka lwa ku mupashi. Ilyo naleikala na bo, nalesangwa ku kulongana konse ukwalebela mu ng’anda mu mwabo. Nalimwene ukuti ukutemwa kwandi ukwa kuli Yehova kwaleya kulekula. Natile mfwile ukulunduluka muli bucibusa bwandi na Lesa. Ilyo papitile fye imyeshi iinono, naipwishe munyina Matheakis nga kuti naya nankwe mu kushimikila. Umo mwali ni mu 1939.

Ilyo papitile inshita, naile mu kutandala ku mwesu. Ukubako na batata pa nshita imo kwalengele ukuti nshininkishe sana ukuti nalisangile icine kabili nalishibe na bwino ico Lesa abumbiile umuntu. Mu September 1939, Inkondo ya Calo iya Cibili yalitendeke. Abalumendo abengi aba mushinku wandi bali-ipeeleshe ukuya ku nkondo, lelo ine nshaileko pantu nakonkele ifunde lya mu Baibolo ilya kukanaitumpa mu fikansa fya calo. (Esaya 2:4; Yohane 15:19) Ulya wine mwaka, nali-ipeele kuli Yehova kabili mu 1940 nalibatishiwe. Ilyo nabatishiwe e lintu naumfwile ukuti nalilekele ukutiina abantu!

Mu 1948, naupile Efprepia. Twaishilekwata abana bane. Ilyo twakwete abana, twaishileishiba ukuti tufwile ukubombesha pa kubakusha mu “kusalapula no kukonkomesha kwa kwa Yehova.” (Abena Efese 6:4) Twalepepa no kubombesha ukuti tusambilishe abana besu ukutemwa sana Yehova no kucindika amafunde yakwe ne fishinte fya mafunde ya mu Baibolo.

Ubwafya bwa Kulwala

Mu 1964, ilyo nali ne myaka 42, ukuboko no kuulu kwa ku kulyo fyatendeke ukutalala. Panono panono, natendeke ukumfwa cimo cine na ku kuboko na ku kuulu kwa ku kuso. Bansangile no bulwele bulenga imicincili ya mu mubili ukuleka ukubomba bwino. Ubu bulwele tabupola kabili bulenga ifilundwa fyonse ifya mubili ukuleka ukubomba. Ilyo banjebele fye, calimponeshe pa musao. Ifintu fyalyalwike mu kwangufyanya kabili fintu ifyo nshale-enekela! Pa mulandu kuti nalifulilwe kabili naleumfwa icifukushi, naleipusha ukuti: ‘Mulandu nshi ica musango yu cacitikila kuli ine? Cinshi ndufyenye pa kukandwa ifi?’ Lelo mu kuya kwa nshita, nasukile nacimfya ukuyumfwa ukubipilwa uko naleumfwa ilyo fye banjebele ulwa bulwele bwandi. Lyena ukusakamikwa e kwaishilecilamo  pantu nshaishibe ifyo ifintu fyali no kuba. Nalecula sana na matontonkanyo. Naleipusha ukuti, bushe umubili wandi onse ukaleka ukubomba ica kuti bambi e bakalancitila fyonse fye? Bushe nkashipikisha shani? Bushe nkakumanisha ukusakamana aba mu ng’anda yandi, e kutila umwina mwandi na bana bandi bane? Ala calenkalipa nga natontonkanya pali ifi.

Pali iyi nshita nalecula, naleumfwa ukuti mfwile ukulapepa kuli Yehova sana ukucila ifyo nalepepa kale, ukumweba fyonse ifilensakamika kabili ukumweba fyonse fye ukwabula ukumufisa nangu cimo. Nalepepa lyonse fye, uku ninshi ndelila no kulila. Tapakokwele, nalisansamwike. Amashiwi ya kusansamusha ayaba pa Abena Filipi 4:6, 7 yalinkoseshe sana, ayatila: “Mwisakamikwa nangu kamo, lelo muli fyonse lekeni ifya kulomba fyenu fiishibikwe kuli Lesa mu kupepa no kupaapaata pamo no kutootela; no mutende wa kwa Lesa uwacila amatontonkanyo yonse ukalinda imitima yenu na matontonkanyo yenu muli Kristu Yesu.”

Ukushipikisha Ubulwele bwa Bulebe

Ukulwala kwaleya fye pa ntanshi. Naishilekutuluka ukuti mfwile ukufwaya bwangu fimbi ifya kucita pantu nomba ifintu nafyaluka. Apo nomba nshali na kubomba umulimo nalebomba uwa bukabaasa, natendeke ukufwaya incito iyo nali no kukumanisha ukulingana ne fyo nali, incito iyali no kungafwa ukusanga imikalile. Pa kubala, natendeke ukushitisha ice cream kabili nalikwete na kamotoka ako nalebomfya pa kubomba uyu mulimo. Nabombele uyu mulimo napamo imyaka 6 mpaka ilyo ubulwele bwacililemo ica kuti nale-endela fye pa ncinga ya balemana. Lyena natendeke ukubombako utumilimo twalekanalekana utwayanguka uto nalekumanisha ukubomba.

Ukutula mu 1990, ubumi bwandi bwalibipa sana ica kuti no kubomba nshibomba. Nomba bancitila fye fyonse, ne fintu ifyo umuntu umutuntulu afwile ukucita cila bushiku. Pa kuya mu kusendama, pa kusamba na pa kufwala, lyonse kano pali aba kungafwa. Pa kuya ku kulongana, bankunkulusha fye pa ncinga ya balemana ukuntwala kuli motoka kabili balanjimya no kumbika muli motoka. Nga twafika ku Ng’anda ya Bufumu, na ko balanjimya pa kufuma muli motoka no kumbika pa ncinga yandi kabili balankunkulusha ukuya mu Ng’anda ya Bufumu. Ndasenda kamashini ka malaiti aka konta ako mbika mupepi ku kukafyako ku makasa ilyo tulelongana mu Ng’anda ya Bufumu.

Nangu ca kuti nalilwala ubulebe, ilingi ndasangwa ku kulongana konse. Nalishiba ukuti ku kulongana e ko Yehova atusambilishisha, kabili ukuba pamo na bamunyinane na bankashi bwaba bucingo icine cine kabili balantungilila no kunkoselesha. (AbaHebere 10:24, 25) Abasumina banensu abakosoka lwa ku mupashi balesa lyonse mu kututandalila kabili ici cilankosha. Ng’umfwa nga filya Davidi aumfwile ilyo atile: “Ulukombo lwandi lwaisula paa.”—Amalumbo 23:5.

Umukashi wandi uwatemwikwa alangafwa sana imyaka yonse iyi. Abana bandi na bo bene balangafwa icine cine. Pa myaka iingi nomba, balingafwa mu fyo nkabila cila bushiku. Umulimo babomba uwa kunsakamana walikosa, kabili ilyo imyaka ileya ilepita, e lyo umulimo wa kunsunga na o uleya ulekosa. Baliba abatekanya sana kabili bali-ipeelesha icine cine ukungafwa, kanshi ndabapepelako kuli Yehova ukuti aletwalilila ukubapaala.

Cimbi icisuma sana ico Yehova atupeela icikosha ababomfi bakwe, caba lipepo. (Amalumbo 65:2) Yehova alyasuka ukupaapaata kwandi ukwa kufuma pa nshi ya mutima pa kumpeela amaka ya kutwalilila uwa citetekelo imyaka yonse iyi. Maka maka nga nafuupulwa, ipepo lilankosha no kungafwa ukutwalilila uwa nsansa. Ukupepa kuli Yehova lyonse kulansansamusha kabili kulalenga nalafwaisha ukutwalilila. Nalishininkisha sana ukuti Yehova alomfwa amapepo ya babomfi bakwe kabili alabapeela umutende uo bakabila.—Amalumbo 51:17; 1 Petro 5:7.

Ne cinkosha sana ca kwishiba ukuti Lesa akaposha bonse abakaba mu Paradaise mu Bufumu bwa Mwana wakwe, Yesu Kristu. Limo  ndalila ne filamba ku nsansa nga natontonkanya pali ili subilo lishaiwamina.—Amalumbo 37:11, 29; Luka 23:43; Ukusokolola 21:3, 4.

Natendeka Umulimo wa Kushimikila Inshita Yonse

Muli ba 1991, pa numa ya kupituluka mu mikalile yandi, naishilekutuluka ukuti icingawama sana ukucita pa kuti nilaililila ubulanda, kuba uwapamfiwa mu mulimo wa kwebako bambi imbila nsuma ya Bufumu. Ulya wine mwaka, natendeke ukulashimikila inshita yonse.

Apo nalilemana, ilingi line, nembela fye abantu amakalata pa kubashimikila imbila nsuma. Na lyo line, no kulemba kwine takwayanguka, kushomboka icine cine. Cilangafya ukwikata akalembelo mu minwe, pantu ukuboko takubomba bwino pa mulandu wa bulwele bwine ubo nalwala. Lelo, pa mulandu wa kuti naliba no mukoosha e lyo no kupepa lyonse, nalitwalilila ukushimikila ukupitila mu kulemba amakalata ukucila pa myaka 15 nomba. Ndabomfya na lamya ukushimikila ku bantu. Ndashukila inshita iili yonse ukulanda kuli balupwa, ifibusa na ku bena mupalamano abesa mu kumpempula. Ndalanda na bena pe subilo lya calo cipya na pe sonde lya Paradaise.

Ifintu ifingi ifisuma fyalicitika pa mulandu wa kushimikila muli iyi nshila. Nalitemenwe sana ukumona umwishikulu wandi, uo nalesambilila nankwe Baibolo mupepi ne myaka 12 iyapita, alunduluka no kucindamika icine ca mu Baibolo. Pa mulandu wa kampingu wakwe uwasambilishiwa bwino na Baibolo, alitwalilila uwa cishinka kabili uwakosa kabili alikaana ukuitumpa mu fya ici calo.

Ndatemwa sana ilyo abantu nembela amakalata banjeba ukuti balefwaya ukusambilila na fimbi ifya mu Baibolo. Limo, bamo balalomba impapulo na shimbi isha Baibolo. Ku ca kumwenako, umwanakashi umo antumiine lamya no kuntasha pali kalata wa kukoselesha uo nalembeele umulume wakwe. Alitemenwe sana ifyebo fyali muli kalata. Ici calengele ukuti tutendeke ukulanshanya sana ifya mu Baibolo no yu mwanakashi pamo no mwina mwakwe mu ng’anda mu mwandi.

Nalikwata Isubilo

Pa myaka yonse iyi, nalimona uko bakabilisha ba Bufumu bafula muli cino calo. Ing’anda ya Bufumu iinono iyali mupepi ne ng’anda ya bakalamba bandi baGeorge, bali-ikusha no kuiwamya imiku iingi. Yaba cifulo icisuma ica kupepelamo, kabili ifilonganino fibili ifya Nte sha kwa Yehova e filonganinamo.

Batata bafwile mu 1943 ninshi bali ne myaka 52. Lelo kwena balitushila ubupyani ubusuma ubwa ku mupashi! Fwe bana babo 8 twalisambilila icine kabili tucili tulebombela Yehova. Mu mushi wa Xylophagou umo batata bafyalilwe, ne mishi ya mupepi, nomba mwaba ifilonganino fitatu, kabili bakasabankanya ba Bufumu bonse baba 230!

Ifintu fya musango yu filansansamusha sana. Nomba ino nshita ndi ne myaka 83, kabili nalicetekela amashiwi ya kwa kemba wa malumbo aya kuti: “Imisepela ya nkalamo ilabulwa, no kuumfwe nsala, lelo abafwaya Yehova tababulwa cisuma nangu cimo.” (Amalumbo 34:10) Ndafwaisha sana ukusangwako ilyo ukusesema kwaba pali Esaya 35:6 kukafikilishiwa, ukutila: “E lyo uwalemana amolu akacilauka nge nsebula.” Nangu ca kutila nalilemana, ndefwaisha ukutwalilila ukubombela Yehova ne nsansa ukufikila ilyo aya mashiwi yakafikilishiwa.

[Mapu pe bula 17]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)

TURKEY

SYRIA

LEBANON

CYPRUS

Nicosia

Xylophagou

Bemba wa Mediterranean

[Icikope pe bula 17]

Ing’anda ya Bufumu iya kubalilapo mu Xylophagou, icili ilabomfiwa na nomba

[Ifikope pe bula 18]

Ndi na Efprepia mu 1946 na pali ino nshita

[Icikope pe bula 20]

Ndaipakisha ukushimikila pali lamya no kulemba amakalata