Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

‘Saleni Umweo Pa Kuti Mube No Mweo’

‘Saleni Umweo Pa Kuti Mube No Mweo’

‘Saleni Umweo Pa Kuti Mube No Mweo’

“Nimbika ku cinso cenu umweo ne mfwa, ipaalo ne citiipu: e ico saleni umweo, ku kuleka mube no mweo.”—AMALANGO 30:19.

1, 2. Finshi filanga ukuti umuntu abumbilwe mu cipasho ca kwa Lesa?

“NATUCITE umuntu mu cata cesu, umwabele cipasho cesu.” Aya e mashiwi Lesa alandile ayalembwa mu cipandwa ca kubalilapo ica mu Baibolo. Na cine, “Lesa alengele umuntu mu cata cakwe, mu cata ca kwa Lesa e mo amulengele,” e fyalanda Ukutendeka 1:26, 27. Kanshi umuntu wa ntanshi uo Lesa abumbile taali nge fibumbwa fimbi ifya pano isonde. Ulya muntu ena alipalile Kabumba wakwe muli fimo, kuti apashanya Lesa mu kutontonkanya, ukulanga ukutemwa, umulinganya, e lyo na mano na maka. Alikwete na kampingu wa kumwafwa ukwishiba ifingamuletela ubusuma no kusekesha Wishi wa ku muulu. (Abena Roma 2:15) Kanshi, Adamu alikwete amaka ya kuisalila ifya kucita. Ilyo Yehova amwene ifyo Adamu umwana wakwe uwa pano isonde abumbilwe, alandile pa mulimo wakwe ukuti: “Moneni, naciwamisha.”—Ukutendeka 1:31; Amalumbo 95:6.

2 Apo fwe bantu bonse twafumine kuli Adamu, twabumbwa mu cipasho ca kwa Lesa. Lelo bushe kwena kuti twaisalila ifya kucita? Ee, kuti twaisalila. Nangu ca kutila Yehova alikwata amaka ya kwishibila libela ifya ku ntanshi, tapingwila kabela ifyo umuntu akaba ne fikamucitikila. Yehova alipeela abana bakwe aba pano calo amaka ya kuisalila, tapingwila libela ifyo bakaba ne fikabacitikila ku ntanshi. Pa kuti twishibe bwino ifyo cacindama ukubomfya amaka yesu aya kuisalila, lekeni intanshi tusambilileko fimo ku bena Israele.—Abena Roma 15:4.

Abena Israele Balikwete Ubuntungwa bwa Kuisalila

3. Lifunde nshi ilya kubalilapo pa Mafunde Ikumi, kabili abena Israele ba cishinka basalile shani ukuti bakalalikonka?

3 Yehova aebele Abena Israele ukuti: “Nine Yehova Lesa wenu, uwamufumishe mu calo ca Egupti, mu ng’anda ya busha.” (Amalango 5:6) Mu 1513 B.C.E., Lesa alubwile abena Israele mu cipesha amano ukufuma mu busha mu Egupti, kanshi balishibe ukuti aya mashiwi ya cine. Mwi funde lya kubalilapo pa Mafunde Ikumi, Yehova aebele abena Israele ukupitila muli Mose ukuti: “Wilaba na milungu imbi pa cinso candi.” (Ukufuma 20:1, 3) Pali ilya nshita, abena Israele balisumine ukuti bakalakonka amafunde yakwe. Abene bali-itemenwe ukusala ukuti bakalapepa Yehova fye eka.—Ukufuma 20:5; Impendwa 25:11.

4. (a) Finshi Mose aebele abena Israele ukusala? (b) Finshi tufwile ukusala muno nshiku?

4 Ilyo papitile imyaka nakalimo 40, Mose acinkwileko na maka inkulo ipya iya bena Israele ukuti bafwile ukusala ica kucita. Atile: “Nalenga umuulu ne calo ukube nte pali imwe lelo, ukuti nimbika ku cinso cenu umweo ne mfwa, ipaalo ne citiipu: e ico saleni umweo, ku kuleka mube no mweo, imwe no bufyashi bwenu.” (Amalango 30:19) E fyo caba na kuli ifwe, twalikwata ubuntungwa bwa kusala ico twingatemwa ukucita. Kuti twasala ukubombela Yehova mu cishinka no kwenekela ubumi bwa muyayaya, nelyo kuti twasalapo ukukanakonka amafunde yakwe no kwisakandwa. Lekeni tulande pa bantu bamo abasalile ukucita ifisuma na pali bamo abasalile ukucita ifyabipa.

5, 6. Cinshi Yoshua asalile, kabili cinshi cafuminemo?

5 Mu 1473 B.C.E., Yoshua aingishe abena Israele mu Calo ca Bulayo. Mu lyashi lya maka ilya kukonkomesha ilyo alandile ku bena Israele lintu aali mupepi no kufwa, Yoshua aebele abena Israele bonse ukuti: “Nga cabipa mu menso yenu ukubombela Yehova, saleni lelo untu mulebombela; atemwa imilungu iyabombele bashinwe abali kwi shilya lya Mulonga, atemwa imilungu ya bena Amore abo muleikala mu calo cabo.” Na kabili atile: “Lelo ine na ba mu ng’anda yandi, tulebombela Yehova.”—Yoshua 24:15.

6 Ilyo ifi tafilacitika, Yehova akonkomeshe Yoshua ukuti abe uwakosa kabili atalile, no kuti aleumfwila Amalango ya kwa Lesa. Amwebele ukuti nga alebelenga ibuuku lya Malango akasuba no bushiku, akalenga imibele yakwe ukutunguluka. (Yoshua 1:7, 8) Yoshua alikonkele ifyo bamwebele kabili alitungulwike. Ico asalilepo kucita calimuletele amapaalo. Yoshua atile: “Tapawilepo nangu cimo ca mu fintu fyonse fisuma ifyo Yehova asosele ku ba ng’anda ya kwa Israele, conse caishilebapo.”—Yoshua 21:45.

7. Cinshi abena Israele bamo basalile mu nshiku sha kwa Esaya, kabili finshi fyafuminemo?

7 Lelo linganyeni ici ku fyacitike ku bena Israele ilyo papitile imyaka nakalimo 700. Pali iyi nshita, abena Israele abengi ninshi balitampa ukukonka intambi sha bambi bambi abashalepepa Lesa wa cine. Ulutambi lumo lwali lwa kutila pa bushiku bwa kulekeleshako mu mwaka, abantu balepanga umutebeto no kupekanya ifya kulya ifisuma no mwangashi uwalowa. Ico balecitila ifyo te kutila balefwaya fye ukusansamukila pamo. Wali mutebeto wa mapepo uwa kucindika utulubi tubili utwa bantu bambi bambi abashalepepa Lesa wa cine. Kasesema Esaya alandile amashiwi ayalanga ifyo Lesa alemona bucipondoka bwa musango yo ilyo atile: “Mwe basuula Yehova, abalabo lupili lwakwe ulwa mushilo, abateyanishisha Lishuko itebulo, abaisushisha Kalingila inkombo sha mwangashi uwasakana.” Bena baleti icalelenga basombole bwino ifisabo te mapaalo ya kwa Yehova iyo, baletila ni co baleshinshimuna utulubi baleita ati “Lishuko” na “Kalingila.” Lelo bucipondoka bwabo ubwa ku mufulo e bwali no kubaletelela. Yehova abebele ukuti: “Nkalingila imwe ukufwa ku lupanga, mukafwamina ku kwipayaulwa bonse bene; pantu ilyo naitile tamwayaswike, ilyo nasosele tamwaumfwile, mwacita ne cabipa mu menso yandi, no kusala ico nshabekelwa.” (Esaya 65:11, 12) Pa mulandu wa kuti tabasalile icisuma bali-iletelele ukukandwa, kabili utulubi twabo uto baletila Kalingila na Lishuko twalifililwe ukubapususha.

Ukusala Icingatuwamina

8. Bushe Amalango 30:20 yatila uulefwaya ukusala icingamuwamina afwile ukucita finshi?

8 Ilyo Mose akonkomeshe abena Israele ukusala umweo, alumbwile ifintu fitatu ifyo balekabila ukucita, atile bafwile: “Ukutemwa Yehova Lesa [wabo], ukuumfwa kwi shiwi lyakwe, no kulambatila kuli wene.” (Amalango 30:20) Nomba natulande pali cimo na cimo pa kuti tusambilileko ifyo twingacita pa kusala icingatuwamina.

9. Kuti twalanga shani ukuti twalitemwa Yehova?

9Ukutemwa Yehova Lesa wesu: Tusala ukubombela Yehova pantu twalimutemwa. Ilyo tutontonkanya pa fya kutusoka ifyacitike ku bena Israele, nangu twatunkwa, tulakosa no kukaana ukucita ifyabipa kabili tatufwaisha ifyuma nge fyo abantu muli cino calo bacita. (1 Abena Korinti 10:11; 1 Timote 6:6-10) Tulambatila kuli Yehova no kukonka amafunde yakwe. (Yoshua 23:8; Amalumbo 119:5, 8) Ilyo abena Israele bashilaingila mu Calo ca Bulayo, Mose abakonkomeshe ukuti: “Moneni, namusambilishe ifipope ne fya bupingushi, ifyo Yehova Lesa wandi anjebele, ku kuleka muficite mu kati ka calo ico muleingilamo ku kucikwata. E ico bakeni no kucita; pantu ici e mano yenu kabili e mucetekanya wenu ku menso ya bantu na bantu, abakomfwe fipope ifi.” (Amalango 4:5, 6) Ino e nshita ya kulanga ukuti twalitemwa Yehova pa kubika sana amano ku kumupepa mu mikalile yesu. Nga twasala ukucite co, ukwabula no kutwishika, Yehova akatupaala.—Mateo 6:33.

10-12. Finshi tusambililako ku fyacitike mu nshiku sha kwa Noa?

10Ukuumfwa kwi shiwi lya kwa Lesa: Noa aali ni “kashimikila wa bulungami.” (2 Petro 2:5) Abantu abengi nga nshi abali pano calo pa ntanshi ya Lyeshi tababikileko mano ilyo Noa alebasoka. Cinshi cabacitikile? “Ilyeshi lyalishile no kubasenda bonse.” Yesu asokele ukuti e fyo cikaba na muli shino nshiku tulimo isha “kubapo kwa Mwana wa muntu.” Icacitike mu nshiku sha kwa Noa ca kusoka ca maka ku bantu ba muno nshiku abakaana ukumfwa ubukombe bwa kwa Lesa.—Mateo 24:39.

11 Abashipoosako mano ku kusoka kwa kwa Lesa no kupumya ababomfi bakwe aba muno nshiku bafwile ukwishiba ukuti nga tabacitilepo cimo, cikababipila ku ntanshi. Umutumwa Petro alandile pali bakapumya ba musango yo ukuti: “Umwabela ukufwaya kwabo, baluba ici cishinka, ukuti ku kale kwali imyulu ne sonde ilyakambantaniwe ukufuma mu menshi kabili mu kati ka menshi ku cebo ca kwa Lesa; na kuli ifyo icalo icalipo lilya, calyonawilwe ilyo cabunshiwe ku menshi. Lelo ku cebo cimo cine imyulu ne sonde ifya nomba fyabakilwa umulilo kabili fyasungilwa ubushiku bwa bupingushi no bwa konaulwa kwa bantu bashipepa.”—2 Petro 3:3-7.

12 Tontonkanyeni pa fyo bakapumya ba musango yo bapusene ne fyo Noa na ba mu ng’anda yakwe basalile ukucita. “Ni ku citetekelo e ko Noa, ilyo asokelwe kuli Lesa ulwa fintu ifyali fishilamoneka, alangile akatiina ka bukapepa no kukuula icibwato.” Ukumfwila ukusoka kwapuswishe Noa na ba mu ng’anda yakwe. (AbaHebere 11:7) Mukwai na ifwe bene natuleumfwa bwangu ifyo Lesa aletweba no kucitapo cimo ilyo line.—Yakobo 1:19, 22-25.

13, 14. (a) Mulandu nshi ‘ukulambatila kuli Yehova’ kwacindamina? (b) Cinshi tufwile ukucita pa kuti Yehova aletufunda?

13Ukulambatila kuli Yehova: Pa ‘kusala umweo ukuti tube no mweo,’ tufwile ukutemwa Yehova no kuumfwa kwi shiwi lyakwe. Na kabili, tufwile no ‘kulambatila kuli Yehova,’ e kutila, ukutwalilila ukucita ukufwaya kwakwe. Yesu atile: “Mu kushipikisha kwenu e mo mukabakile myeo yenu.” (Luka 21:19) Na kuba ifyo tusalapo ukucita pali uyu mulandu e filanga ifyo umutima wesu waba. Amapinda 28:14 yatila: “Alishuko muntu uwaba no mwenso pe ku bubi; lelo uutalamiko mutima wakwe akawila mu bubi.” Farao wa ku Egupti alitalamike umutima wakwe. Ilyo icinkunka cimo na cimo calecitika mu Egupti mpaka ne calenga 10, Farao atalamike fye umutima wakwe, tatiinine Lesa. Yehova tapatikishe Farao ukuti abe nkosa mutwe, alekele ulya kateka wa cilumba ukuisalila ifya kucita. Na lyo line, Yehova alicitile ukufwaya kwakwe, nge fyo no mutumwa Paulo asosele ilyo alandile pa fyo Yehova alemona Farao. Atile: “Ni pali ci cine nakulekela ukutwalilila ukubako, ukuti muli iwe e mo nangile amaka yandi, no kuti ishina lyandi libilwe mwi sonde lyonse.”—Abena Roma 9:17.

14 Ilyo papitile imyake ingi ukufuma apo Lesa alubulwilile abena Israele mu busha bwa kwa Farao, kasesema Esaya atile: “Ni mwe bashifwe, mwe Yehova, bonse tuli mulimo wa minwe yenu; ifwe tuli ibumba, na imwe muli mubumfi.” (Esaya 64:8) Ilyo tusumina ukuti Yehova aletufunda mwi sambililo lya pa lwesu ilya cebo cakwe na lintu tukonka ifyo tusambilila, panono panono tufwala ubuntu bupya. Tusambilila ukuiceefya no kuba no mutima wa kufwaya ukufundwa kabili ico cilenga tutwalilile aba cishinka kuli Yehova pantu tufwaya ukumusekesha no mutima wesu onse.—Abena Efese 4:23, 24; Abena Kolose 3:8-10.

‘Mulenge Bafiishibe’

15. Bushe pa Amalango 4:9, finshi fibili ifyo Mose aebele abena Israele ukucita?

15 Ilyo abena Israele bali mupepi no kwingila mu Calo ca Bulayo, Mose abebele ukuti: “Ici fye, muibake, mubakishe imitima yenu, epali mwalabe fintu ifyo amenso yenu yamwene, kabili epali fyafuma mu mitima yenu inshiku shonse sha myeo yenu; lelo mulenge abana benu na bana ba bana benu bafiishibe.” (Amalango 4:9) Pa kuti bakapaalwe na Yehova no kwikala bwino mu calo ico bali mupepi no kwingilamo, kwali ifintu fibili ifyo Yehova Lesa wabo abebele ukucita. Atile tabafwile ukulaba ifintu fya kupapa ifyo Yehova acitile kabili ifyo baimwenene na menso, kabili balekabila no kulondolola ifyo fintu ku bana babo na ku beshikulu. Fwe bantu ba kwa Lesa aba nomba na ifwe tufwile ukucita ifi fine nga tulefwaya ‘ukusala umweo ukuti tube no mweo.’ Finshi Yehova aatucitila muno nshiku ifyo twaimwena na menso?

16, 17. (a) Bushe bamishonari bapita mu sukulu lya Gileadi babomba shani umulimo wa kushimikila abantu Ubufumu? (b) Ni bani mwaishiba ababomba imyake ingi mu mulimo wa kushimikila?

16 Tulasekelela nga twatontonkanya pa fyo Yehova alepaala umulimo wesu uwa kushimikila no kupanga abasambi. Ukutula apo isukulu lya bamishonari ilya Gileadi lyatendekele mu 1943, bamishonari balibombesha mu mulimo wa kupanga abasambi mu fyalo ifingi. Ukufika na lelo, abapitile muli ili sukulu kale sana, na nomba bacili baletwalilila mu mulimo wa kushimikila pa Bufumu nangu ca kutila nabakota kabili bamo balafilwa ukubombesha pantu balalwalilila. Bamo ababomba imyake ingi muli uyu mulimo ni baMary Olson, abafumine ku sukulu lya Gileadi mu 1944. Batendekele bumishonari ku Uruguay, lyena baile ku Colombia, ino nshita baba ku Puerto Rico. Nangu ca kutila balalwalilila pantu nomba bakote, baMary Olson balicincila mu mulimo wa kushimikila. Apo balisambilila ukulanda iciSpanish, cila mulungu balapekanyako inshita ya kuya mu mulimo wa kushimikila pamo na bakasabankanya balongana na bo.

17 BaNancy Porter abafumine ku sukulu lya Gileadi mu 1947, bacili ni bamishonari ku Bahamas kabili nomba ni bamukamfwilwa. BaNancy na bo bene balicincila mu mulimo wa kushimikila uwa bumishonari. Mu lyashi lya bumi bwabo, batile: “Ukusambilisha abantu ifya mu Baibolo e kulenga sana ukuti ndesansamuka. Ukubombako lyonse uyu mulimo kulalenga ukuti ndekwata ifya kucita cila bushiku no kutwalilila uwacincila mu mikalile yandi.” * Ilyo baNancy Porter na babomfi bambi aba cishinka batontonkanya pa fyacitika mu myaka yonse iyo babomba, tabalaba fyonse ifyo Yehova aacitila abantu bakwe. Nga ifwe tucita shani? Bushe tulatasha kuli Yehova pa fyo alepaala umulimo wa Bufumu ku ncende twikalila?—Amalumbo 68:11.

18. Finshi twingasambilila mu malyashi ya bumi aya bamishonari?

18 Tulakoseleshiwa sana ilyo twatontonkanya pa fyo abakalamba babomba pa myake ingi na pa fyo bacili balebomba. Ukubelenga amalyashi ya bumi bwabo kuti kwatukoselesha pantu tulamona ifyo Yehova aabacitila kabili ico cilakosha na ifwe ukutwalilila ukubombela Yehova. Bushe lyonse mulabelenga amalyashi yasuma pa bumi bwa bantu ayaba mu Ulupungu lwa kwa Kalinda no kwetetulapo?

19. Bushe abafyashi Abena Kristu kuti babomfya shani amalyashi ya bumi ayaba mu Ulupungu lwa kwa Kalinda?

19 Mose acinkwileko abena Israele ukuti tabafwile ukulaba ifintu fyonse ifyo Yehova abacitile no kuti fifwile ukuba mu mitima yabo inshiku shonse isha myeo yabo. Alandile na cimbi ico balekabila ukucita ilyo atile: “Mulenge abana benu na bana ba bana benu bafiishibe.” (Amalango 4:9) Cilomfwika bwino ukubelenga amalyashi ya cine pa fyo bamunyinefwe na bankashi babomba ne fyalebacitikila. Abanakukula balakabila ukumfwa ifisuma ifyo bengasambililako. Bankashi abashimbe kuti basambililako fimo kuli bankashi ba cishinka abakalamba abashimika amalyashi yabo mu Ulupungu lwa kwa Kalinda. Ukubombela mu cifulo balanda ululimi lumbi mu calo cabo mwine kuti kwalenga bamunyinefwe na bankashi ukubombesha mu mulimo wa kushimikila abantu imbila nsuma. Mwe bafyashi ba mu cilonganino, kuti cawama sana nga mulebomfya amalyashi ya bamishonari ba cishinka kuli Yehova abapita mu sukulu lya Gileadi e lyo na malyashi yambi, ukucincisha abana benu ukusalapo ukuba mu mulimo wa nshita yonse.

20. Cinshi tufwile ukucita nga tulefwaya ‘ukusala umweo’?

20 Nomba, bushe cila muntu kuti ‘asala shani umweo’? Kuti acite co nga abomfya amaka ayasuma nga nshi aya kuisalila ukulanga ukuti alitemwa Yehova. Tufwile no kutwalilila ukubomba no mutima onse umulimo wa kwa Lesa ukufikila apo umwine akatwebela ukuleka. Pantu Mose atile, Yehova “e mweo wenu kabili e kutantalila kwa nshiku shenu.”—Amalango 30:19, 20.

[Futunoti]

^ para. 17 Moneni ilyashi litila, “Ndasekelela no Kutasha te Mulandu ne Mfwa Yamponeshe pa Musao,” mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa June 1, 2001, amabula 23-27.

Bushe Muleibukisha?

• Finshi mwasambililako ku basalile ukucita icisuma na ku basalile ukucita ifyabipa abo twalandapo muli cino cipande?

• Finshi tufwile ukucita nga tulefwaya ‘ukusala umweo’?

• Finshi fibili ifyo Mose aebele abena Israele ifyo na ifwe batukoselesha ukucita?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 26]

“Nimbika ku cinso cenu umweo ne mfwa”

[Icikope pe bula 29]

Ukumfwila ifyo Lesa alandile kwapuswishe Noa na ba mu ng’anda yakwe

[Icikope pe bula 30]

BaMary Olson

[Icikope pe bula 30]

BaNancy Porter