Bushe Cine Cine Mwaliba ne Nsansa?

NALIMO kuti mwayipusha amuti, ‘Bushe cine cine naliba ne nsansa? Abasambilila pa mikalile ya bantu balefwaisha sana ukwishiba ifyo imwe na bantu bambi mwingasuka ili lipusho, lelo balifilwa ukusanga ubwasuko. Ukupima insansa umuntu akwata kuti kwapalana ku kufwaya ukwishiba ifyo umulume atemwa umukashi wakwe nelyo ukwishiba ifyo umo akalipwa nga afwilwa. Tacayanguka ukwishiba bwino bwino ifyo umuntu ayumfwa pa fintu fimo. Nangu cibe fyo, basayantisti balishiba bwino sana ukuti, abantu bonse kuti baba ne nsansa.

Mu cifyalilwa fye twapangwa ukulaba aba nsansa, lelo nangu cibe fyo, amafya ayakalamba yalaleta sana ubulanda. Ku ca kumwenako, mu misumba imo abalefwa kuli AIDS baleisusha inshiishi ica kuti ubuteko buleisula inshiishi sha kale pa kuti baleshikamo abalefwa nomba. Mu fyalo fimo mu Afrika, ukupanga imbokoshi e milimo abengi balebomba. Ukuli konse uko mwikala, mwalimona abantu abalelwala amalwele ayakulu yakulu, na balefwilwa balupwa lwabo ne fibusa ukuti tababa ne nsansa.

Nga mu fyalo ifikankaala mwena caba shani? Abantu abaikala bwino balashala balecula ilyo ifintu ifyo bashacilaenekela fyacitika mu kupumikisha. Mu United States, abengi abapoka penshoni balitendeka ukubomba incito na kabili pantu tababapeela indalama bafwile ukulafola pa numa ya kupoka penshoni. Ukulwala na ko kulapwa indalama isho bakwata. Mpanda mano atile: “Kuti wamona abantu baleisa ku kubapandako amano pa fya kubomfya indalama, lelo nga wamona indalama ubwingi bali no kupoosa ku kulipila inkongole sha malaiti, amenshi, e lyo ne sho bali no kulipila ku fipatala, cilaleta ubulanda nga nshi. Ilingi line tubeba ukuti mufwile ukushitisha ing’anda pa kuti mukwate indalama sha kubomfya.’” Nga balya abashakwata ubwafya ubuli bonse ubwa ndalama, bushe bena ciba shani? Bushe nabo kuti baba aba bulanda?

Ifyo cali kuli Richard Rodgers uwalelemba inyimbo, e fyo ciba na ku bantu bengi. Cashimikwa ukuti: “Banono sana abasansamusha abantu abengi nge fyo Richard Rodgers acitile.” Nangu cingatila inyimbo sha kwa Rodgers shalelenga abantu bambi ukuba ne nsansa, ena alilwele amasakamika. Alisangile ifintu fibili ifyo abantu abengi bafwaisha mu bumi, ifyuma e lyo no kulumbuka, lelo bushe alikwete nsansa? Kalemba umo atile: “[Rodgers] alifikile apatali sana mu ncito yakwe, ali umusambashi, kabili apokele ifilambu fibili ifya Pulitzer Prize pamo na untu alelemba nankwe inyimbo. Inshita iikalamba tali ne nsansa, aleba fye uwa bulanda.”

Nga fintu mwamona pali ifi twalandapo, ukubika sana amano ku cuma ukusubila ukuti e cikamuletela insansa, ilingi line kuibepa fye. Kalemba we lyashi mu nyunshipepala ya The Globe and Mail iya ku Toronto,  mu Canada, yalandile pa “kutalalilwa na masakamika” ayo aba fyuma abengi bapitamo. Mpanda mano umo na o atile, abafyashi abakwata ifyuma nga balepeela abana babo indalama ishingi nga nshi nelyo ifya bupe, “ilingi line abana balesa mu kucula ku ntanshi.”

Bushe Kwaliba Ifingaleta Insansa?

Pa kuti icimenwa cikule bwino cilakabila iloba ilisuma, amenshi, e lyo ne micele iisuma. Ukupalako, abasambilila pa bumi balishiba ukuti kwaliba ifintu fimo ifingalenga umo ukuba ne nsansa. Ne fi fyaba bumi busuma, incito isuma, ifya kulya fyalinga, ing’anda ne fya kufwala, ukutunguluka mu fyo tulecita, e lyo ne fibusa fya cine.

Nalimo mulesumina ukuti ifintu twalumbula pa muulu filalenga umuntu ukuba ne nsansa. Lelo kwaliba icintu cimo icacindama sana icilenga umo ukuba ne nsansa. Caba kwishiba “Lesa wa nsansa,” ishina lyakwe ni Yehova. (1 Timote 1:11) Bushe ukwishiba Lesa kutwafwa shani? Yehova e wa tupangile, kabili atupangile ukuti tuleba ne nsansa inshita yonse. Kanshi Yehova alishiba ifingatuletela insansa shine shine. Icipande cikonkelepo calalondolola inshila Lesa abomfya pa kuti abantu bonse aba mibele yalekanalekana bengaba ne nsansa icine cine.

[Icikope pe bula 4]

Pa kuti iluba lilekula bwino kulaba ifikabilwa ukucitwa, no muntu pa kuti atwalilile ukuba ne nsansa alakabila ifintu fimo ifisuma

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 3]

© Gideon Mendel/CORBIS