Icingamulenga Ukuba ne Nsansa

ABALEMBELE ulupapulo lwa Declaration of Independence, mu calo ca United States batile umuntu onse alafwaya “ukuba ne nsansa.” Lelo ukufwaisha ukuba ne nsansa kwalipusana no kuba ne nsansa. Nangu cingatila abaice abengi balafwaisha ukulumbuka mu mangalo na mu kushika inyimbo, ni banga abo mwaishiba abafika apo bafwaya ukufika? Uwimba inyimbo uwaishibikwa sana kabili uwaishiba ifyo cayafya ukuba kemba mwine mwine, atile “calyafya ukufika apo ulefwaya.”

Nga mutontonkanya ukutila te kuti musange insansa, tamulingile ukufuupulwa. Nga mwatwalilila ukufwaya insansa mu nshila iisuma, mukashisanga. Mulandu nshi twalandile ifyo? Icipande cafumineko calilandile pali “Lesa wa nsansa” Yehova. (1 Timote 1:11) Mu Baibolo e mo Lesa abika ifya ku mutungulula pa kuti ilyo mulefwaya insansa mushisange. Yehova kuti amwafwa ukucimfya ifintu fimo ifimulenga ukuba aba bulanda. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa fyo Lesa amusansamusha lintu uo mwatemwa afwa.

Lintu uo Twatemwa Afwa

Teti tutile mfwa isuma! Imfwa ilapatukanya abafyashi na bana, ilapatukanya ifibusa, e lyo na bantu ababombela pamo. Ilyo umo afwa, ulupwa ulwaba ulwa nsansa kuti nalimo lwaba no bulanda icine cine.

Bonse twalishiba ukuti imfwa yalibipa, lelo kwaliba abantu bamo abatila imfwa tayabipa,  bena batila imfwa lipaalo. Natulande pa cacitike pa numa lintu icikuuku ca mwela ica Hurricane Katrina capumine icofi ca ku Mexico mu August 2005. Pa cililo ca muntu umo uwafwile, shimapepo alandile ukuti: “Icikuuku ca Katrina te cimwipeye, Lesa e umusendele ku muulu.” Pa nshita imbi na yo, uubomba mu cipatala aebele umukashana uo banyina bafwile ukuti wisakamana, Lesa nasenda banoko ku muulu. Uyu mukashana alililile icibi, atile: “Mulandu nshi Lesa engampokela bamayo?”

Ifya kumwenako nge fi pa muulu filelanga fye ukuti ilingi line ifisumino fya musango yo pa bafwa tafisansamusha abafwililwe. Mulandu nshi? Pantu tafilanda cine pa mfwa. Icabipisha sana ca kuti, ifi fisumino filenga Lesa ukumoneka kwati alapokolola ulupwa ne fibusa abatemwikwa babo ukubomfya inshila iyabipa sana kabili iileta ubulanda ku bantu. Mu nshita ya kuti abantu balemona ukuti Lesa alabasansamusha, bamulenga ukumoneka kwati alibipisha kabili e ulenga abantu ukufwa. Lelo Icebo ca kwa Lesa cilatweba icine pa mfwa.

Baibolo itila, imfwa mulwani, kabili ipashanya imfwa ku mfumu iiteka abantunse. (Abena Roma 5:17; 1 Abena Korinti 15:26) Imfwa mulwani uwakwatisha amaka, ica kuti takwaba umuntu nangu umo uwingailwisha, kabili umutemwikwa wesu onse uufwa aba fye pa minshipendwa ya bantu abo uyu mulwani acimfya. Ifyo Baibolo yalondolola fileumfwana ne fyo tuyumfwa aba bulanda kabili abapelelwa ilyo umutemwikwa wesu afwa. Kabili itila ukuyumfwe fyo kwa cifyalilwa fye. Nomba bushe Lesa abomfya imfwa, umulwani wesu, pa kusenda abo twatemwa ku muulu? Mukwai lekeni Baibolo yasuke ilyo lipusho.

Lukala Milandu 9:​5, 10 itila: “Lelo abafwa bantu abashaishiba kantu nangu kamo, . . . Pantu takuli ica kucita nangu ca kwelenganya nangu kwishiba nangu mano ku [Nshiishi, NW] uko uleya.” Mu nshishi abafwa tabacita nangu cimo, tabasunkana, tabomfwa nangu cimo, kabili tabatontonkanya. Ciba kwati bali mu tulo utwine twine. Kanshi Baibolo itweba ukwabula ukupita mu mbali ukuti Lesa tasenda abatemwikwa besu abafwa ku muulu. Apo balifwa, tababa abomi mu nshiishi.

Yesu alandile ifyo abafwa baaba lintu umunankwe Lasaro afwile. Apashenye imfwa kutulo. Nga ca kuti Lasaro alile ku muulu kuli Lesa Wa maka yonse, teti tutile cali fye bwino filya Yesu amubuushishe no kumubwesha pe sonde ku kwisafwa na kabili. Baibolo itila ilyo baile uko bamushikile, Yesu abilikishe ishiwi likalamba ati: “We Lasaro, fumina kuno nse!” Kabili itwalilila ukulanda ukuti: “Uwafwile alifumine ku nse.” Lasaro ali umumi na kabili. Yesu alishibe ukuti Lasaro tabalile aya ku muulu, kabili taali umumi ilyo ali mu nshishi.—Yohane 11:11-14, 34, 38-44.

Ifyalembwa mu Baibolo ifyacitike kale fitwafwa ukumfwikisha ukuti imfwa te nshila Lesa abomfya kufumishamo abantu pe sonde no kubasendelamo ku muulu. Apantu natwishiba ukuti Lesa te ulenga ukuti tube aba bulanda,  kanshi kuti twapepa kuli wena. Kabili kuti twacetekela ukuti Lesa aleshiba bwino bwino ifyo tuyumfwa aba bulanda, kabili aleshiba ne fyo uyu mulwani atucena. Na kabili Baibolo ilalanda icine pa fyo abantu abafwa baba, ilanda ukuti tabacula mu mulilo wa helo nelyo mu mutwala, kabili tababa abomi mu nshishi. Kanshi ilyo tuleibukisha abatemwikwa besu abafwa tatufwile ukupata Lesa nelyo ukuba no mwenso wa kwishiba uko baaba. Na kabili Yehova alatusansamusha ukubomfya Baibolo.

Isubilo Lilalenga Abantu Ukuba ne Nsansa

Amalembo twalanshanyapo yalelangilila ukuti isubilo lilafwaikwa sana pa kuti umuntu abe ne nsansa sha cine cine. Amashiwi ayabomfiwa mu Baibolo aya ciHebere ne ciGriki ayapilibulwa ukuti “isubilo” yapilibula “ukulolela cimo” no “kusubila ifisuma.” Pa kuti twishibe ifyo isubilo lilenga abantu ukuba ne nsansa pali lelo, lekeni tulande sana pa fyo Yesu abuushishe Lasaro.

Kwali imilandu ibili iyo Yesu acitile cilya cipesha amano. Umulandu umo wa kuti alefwaya ukusansamusha Malita, Maria ne fibusa fyakwe abalelosha. Alefwaya ukuti baipakishe na kabili ukuba pamo no mutemwikwa wabo. Lelo, Yesu aebele Malita mulandu uwacindama sana uwalenga bubili, atile: “Bushe nshikwebele ukuti nga watetekela, ulemona ubukata bwa kwa Lesa?” (Yohane 11:40) Baibolo ya The New Testament in Modern English, iya kwa J. B. Phillips, ipilibula amashiwi ya kulekeleshako ukuti “icipesha amano ico Lesa engacita.” Pa kubusha Lasaro, Yesu alangile ifyo Yehova Lesa engacita ne fyo ali no kucita ku ntanshi. Nomba, natulande sana pali ici “cipesha amano ico Lesa engacita.”

Pali Yohane 5:​28, 29, Yesu atile: “Mwisunguka pali ici, pantu inshita ileisa ilyo bonse ababa mu nshiishi bakebukishiwa kabili bakomfwe shiwi lyakwe no kufumamo.” Ici cilepilibula ukuti bonse ababa mu nshiishi, ukusanshako na batemwikwa besu, bakabuuka. Imilimo 24:15 ilanda ifingi pali iyi inshita isuma, itila: “Kukaba ukubuushiwa kwa balungama na bashalungama.” Kanshi na “bashalungama,” e kutila abantu abengi abashaishibe Yehova kabili abashamubombele nabo bene ku ntanshi bakapeelwa ishuko ilya kuti Lesa akabapaale.

Ni kwi abantu bakabuukila? Amalumbo 37:29 yatila: “Abalungama bakapyaninine calo, no kwikalamo inshiku pe.” Bushe na mwishiba ifyo ico cilepilibula? Cilepilibula ukuti indupwa ne fibusa abalekana na batemwikwa babo bakesaba pamo na kabili pano pene pe sonde. Ca cine, ilyo muletontonkanya pa fyo mukaipakisha ukuba pamo na bantu mwatemwa, umutima wenu kuti waisulamo ne nsansa icine cine.

Yehova Afwaya Imwe Ukuba ne Nsansa

Natulanda pa nshila shibili isho Yehova alengelamo imwe ukuba ne nsansa te mulandu na mafya mulepitamo. Inshila ya kubalilapo kupitila muli Baibolo, umo Lesa amupeela ukwishiba e lyo no kumulanga ifingamwafwa ukushipikisha amafya. Pa mbali ya kutusansamusha pa bulanda tukwata ilyo twafwilwa, ukufunda ukwaba mu Baibolo kuti kwatwafwa na kabili ukushipikisha amafya ya mu mikalile yesu e lyo na lintu tulelwala ne lyo tulelwalika. Uku kufunda kuti kwamulenga ukushipikisha amafya ya mu bwikashi na mafya ayesako pa mulandu wa mapolitiki. Kabili nga mwakonka fintu Baibolo ilanda, ikamwafwa ukushipikisha amafya na yambi yantu mukwata.

Na kabili, ukusambilila Baibolo kuti kwamulenga ukuba ne subilo ilyacila pa cili conse ico abantunse bengamupeela. Isubilo ilyo Baibolo ilandapo lisanshamo ukubuuka kwa fibusa e lyo na balupwa lwesu. Ukusokolola 21:3, 4 kulondolola ifingi, ukuti: “Na Lesa umwine akaba pamo na [bantu]. Kabili akafuuta ifilamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko kabili iyo, nangu kuloosha nangu kukuuta nangu kukalipwa tafyakabeko kabili iyo. Ifya ntanshi nafiya.” Ici cilepilibula ukuti fyonse ifimulenga ukuba aba bulanda fikafumapo ku ciyayaya. Ifyo Baibolo yalaya fikafikilishiwa, kabili mukaipakisha icine cine. Ukwishiba fye ukuti ifintu fikawama ku ntanshi cilatusansamusha.  Na kabili tulaba aba nsansa ukwishiba ukuti ilyo twafwa tatutwalilila ukucula.

Ku ca kumwenako, pa myaka iingi baMaria balemona uko ubulwele bwa balume babo bwaleya bulebipilako fye, balelwa kansa kabili mu kupelako balifwile. Ilyo bacili balelosha abalume babo, indalama shalyafishe basukile bafuma mu ng’anda yabo umo baleikala na bana babo batatu abakashana. Pa numa ya myaka ibili, baMaria ba basangile no bulwele bwa kansa. Balibalepula imiku ibili, ica kuti bakalipwa fye cila bushiku. Te mulandu naya mafya, baMaria baliba ne subilo ica kuti balaya mu kukoseleshako abantu bambi. Cinshi cilenga ukuti batwalilile ukuba ne nsansa?

BaMaria basosa ukuti: “Nga nakwata ubwafya, ndesha na maka ukukanatontonkanya sana pali ubo bwafya. Ndasengauka ikuipusha amepusho pamo nga: ‘Mulandu nshi ifi filecitikila kuli ine? Mulandu nshi ndeculila ifi? Mulandu nshi nalwalila?’ Ukulatontonkanya pa fintu fya musango uyo kulapwisha sana amaka. Lelo, ndabomfya amaka yandi ku kubombela Yehova no kwafwa bambi. Ne ci cilanenga ukuba ne nsansa.”

Bushe isubilo lyaafwa shani baMaria? Balolesha ku ntanshi lintu Yehova akafumyapo ukulwala na mafya abantu bapitamo. Ilyo baya ku cipatala ku kundapwa, balashimikilako abalwele banabo abashakwata isubilo pa fyo Lesa akacita pa malwele balwala. Bushe isubilo lyacindama shani kuli baMaria? Batila: “Ilingi line ntontonkanya pa fyo Baibolo ilanda pa baHebere 6:19, palya Paulo alondolwele isubilo nge nanga ya mweo. Ukwabula ilya nanga, kuti wasensenunwa kwati ni filya ciba ku bwato ilyo kuli icikuuku. Lelo nga namukakwa ku nanga, tamwakasensenunwe nangu fye ni lintu mwakwata amafya ayakalamba.” ‘Isubilo lya bumi bwa muyayaya ubo Lesa uushingabeepa, alaya,’ lilafwa baMaria ukuba aba nsansa lyonse. Na imwe nga mwakwata ilyo subilo, mu kaba aba nsansa inshita yonse.—Tito 1:2.

Te mulandu na mafya mukwata, nga mwalasambilila Baibolo mukaba ne nsansa icine cine. Nalimo kuti mwatwishika nga ukusambilila Baibolo kuti kwamwafwa. Ukubomfya Baibolo Inte sha kwa Yehova bakatemwa ukumulangisha amasuko ayo mukabila pa kuti mube aba nsansa icine cine. Kabili ilyo mulelolela ukuti Yehova akafikilishe ifyo alaya, kuti mwaba pa bantu abalondololwa ukuti: ‘Bakapokelela ukusekelela no kwanga, ubulanda no kuteta fikafulumuka.’—Esaya 35:10.

[Icikope pe bula 5]

Icingatusansamusha fye, cine icaba mu Baibolo

[Icikope pe bula 7]

Isubilo lya kubuuka ilyo Baibolo ilandapo kuti lyatulenga ukuba ne nsansa