Langeni Ukutemwa na Katiina ku Bena Mwenu pa Kulama Ululimi

“Na imwe umo umo, onse atemwe umukashi wakwe ifyo aitemwa umwine; umukashi na o wine abe na katiina ku mulume wakwe.”—ABENA EFESE 5:33.

1, 2. Cipusho nshi icacindama ico abaupa nelyo ukuupwa balingile ukuipusha, kabili mulandu nshi?

TUTILE mwapokelela ica bupe mu cibokoshi ico balembelepo ukuti: “Muli Ifingatobeka.” Bushe kuti mwacisunga shani? Kwena kuti mwacisunga bwino sana pa kuti tamonawile ifilimo. Inga icupo ico Lesa amupeela, bushe mufwile ukucisunga shani?

² Naomi, mukamfwilwa umwina Israele, aebele abakashana babili Olipa na Ruti ukuti: “Yehova amupeele ukusango kutusha umuntu no muntu mu ng’anda ya mulume wakwe.” (Ruti 1:3-9) Baibolo ilanda pa mukashi umusuma ukuti: “Ing’anda ne fyuma e cakupyaninina icifuma kuli bashibo, lelo ni kuli Yehova e kufumo mukashi washilimuka.” (Amapinda 19:14) Nga mwalyupa nelyo ukuupwa, mufwile ukulamona abena mwenu ukuti bupe ubo Lesa amupeela. Bushe musunga shani ubupe ubo Lesa amupeela?

3. Kufunda nshi ukwa mutumwa Paulo uko abalume na bakashi balingile ukukonka?

³ Ilyo umutumwa Paulo alembele kalata ku Bena Kristu ba kubalilapo, atile: “Na imwe umo umo, onse atemwe umukashi wakwe ifyo aitemwa umwine; umukashi na o wine abe na katiina ku mulume wakwe.” (Abena Efese 5:33) Tontonkanyeni pa fyo imilandile ya balume na bakashi ingalanga ukuti balakonka uku kufunda.

Cenjeleni ku Lulimi ‘Ulubi Ulushinakila’

4. Bushe ululimi kuti lwatulenga shani ukucita icisuma nelyo icabipa?

⁴ Kalemba wa Baibolo Yakobo atile ululimi ‘lubi talunakila’ kabili “lwaisulamo ubusungu bwa mfwa.” (Yakobo 3:8) Yakobo alishibe ici cishinka cacindama nga nshi ica kuti: Ululimi ulushinakila lulakalifya nga nshi. Afwile alishibe sana ipinda lya mu Baibolo ililinganya amashiwi ya kukalifya ku “kulasaula kwa lupanga.” Ipinda limo line lisosa no kuti “ululimi lwa ba mano lulaposha.” (Amapinda 12:18) Ca cine, amashiwi yalafika sana pa mutima wa muntu, kuti yamukalifya nelyo ukumuposha. Bushe amashiwi musosa ku bena mwenu yabalenga ukumfwa shani? Nga mwaipusha abena mwenu ici cipusho, bushe kuti bayasuka shani?

5, 6. Finshi filenga bamo ukufilwa ukulama ululimi lwabo?

⁵ Nga ca kuti mulasosa amashiwi ya musaalula mu cupo cenu, kuti mwayaluka  no kulalanshanya bwino. Nomba pa kupwisha ubu bwafya, mulingile ukubombesha. Mulandu nshi? Pantu mulingile ukulwisha ukukanapwilika. Ulubembu twapyana lulatulenga ukutontonkanya ifyabipa pali bambi nelyo ukusosa amashiwi ya kubakalifya. Yakobo alembele ukuti: “Ngo muntu taipununa mu cebo, uyu ninshi muntu uwapwililika, uwingalama no mubili wakwe onse ku mukobelo.”—Yakobo 3:2.

⁶ Cimbi icilenga umuntu ukuba no musaalula ni ng’anda akulilemo. Bamo bakulile mu ng’anda umo abafyashi ‘bashalefwaya ifipangano, . . . abashailama, kabili abakali.’ (2 Timote 3:1-3) Ilingi line, abana abakulila mu ndupwa sha musango yo balaba no musaalula nga bakula. Nomba, nga tuli ba musaalula, tatulingile ukubepekesha mu kukanapwililika nelyo mu fyo batukushishe. Lelo, ukwishiba ifi kulatwafwa ukumfwikisha umulandu bamo bafililwa ukulama ululimi lwabo.

‘Fuleni Imisango Yonse iya Lwambo’

7. Ni mwi umutumwa Petro aloseshe ilyo akonkomeshe Abena Kristu ‘ukufuula . . . imisango yonse iya lwambo’?

⁷ Te mulandu ne cingalenga, ukusaalula abena mwenu kulanga ukuti tamubatiina kabili tamwabatemwa. E mulandu wine Petro akonkomeshe Abena Kristu ‘ukufuula . . . imisango yonse iya lwambo.’ (1 Petro 2:1) Ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ukuti “ulwambo” muli ici cikomo lipilibula “umusaalula.” Lilosha ku ‘kupontela abantu.’ Aya mashiwi yalalondolola bwino ifyo ululimi ulushilamwa lucita!

8, 9. Cinshi cingacitika nga ca kuti abaupana balesosa amashiwi ya musaalula, kabili mulandu nshi balingile ukusengaukila umusaalula?

⁸ Nalimo kuti mwamona kwati umusaalula tawabipa, lelo tontonkanyeni pa ficitika nga ca kuti umulume nelyo umukashi asaalula umunankwe. Ukweba abena mwenu ukuti walitumpa, ulimunang’ani, nelyo ukuti waliitemwa kupilibula ukuti mulelondolola ifyo baba mwi shiwi fye limo, nalyo ililanga ukuti mwalibasuula! Ici cilakalipa nga nshi kabili cilanga ukuti tamwabatemwa. Inga ukusosa amashiwi ya kukukumya ayalanga ukuti abena mwenu balalufyanya lyonse? Bushe nga mwasosa ukuti “Lyonse tamubwela bwangu” nelyo “Lyonse tamubikako amano nga ndelanda” ninshi tamulekukumya? Ukwabula no kutwishika ukusosa amashiwi ya musango yo kukalenga abena mwenu bakatendeke ukuipokolola. Ne cikafumamo, kukangana.—Yakobo 3:5.

⁹ Nga mulebomfya umusaalula pa kulanshanya, mu cupo kuti mwaba amafya, kabili kuti mwafuma ifyabipa. Amapinda 25:24 yatila: “Cawamo kwikala pa cifutu ca pa mutenge ukucilo kwikala mu ng’anda ikalamba no mukashi wa lubuli.” Ifi fine e fyo twingasosa na ku mulume uwa lubuli. Mu kuya kwa nshita, umusaalula kuti walenga bucibusa ukupwa, nalimo umulume nelyo umukashi kuti alamona kwati tamwamutemwa, kabili tamwakatale amumutemwa. Kanshi calicindama sana ukulama ululimi. Nomba kuti twalama shani ululimi?

‘Mulelama Ululimi’

10. Mulandu nshi cacindamina ukulama ululimi?

¹⁰ Pali Yakobo 3:8 patila: “Ululimi, takwaba muntunse uwingaluteeka.” Lelo, tulingile ukulama ululimi nga filya umuntu atungulula kabalwe ku mukobelo. “Ngo muntu aitunga ukuba kapepa wine wine kabili talama lulimi lwakwe ku mukobelo, lelo atwalilila ukubeepa umutima wakwe wine, ninshi imipepele ya uyu muntu ya fye.” (Yakobo 1:26; 3:2, 3) Aya mashiwi yalelanga ukuti mukalubulwilapo pa fyo mubomfya ululimi lwenu. Ifyo mulubomfya tafikuma fye bucibusa bwenu na bena mwenu; lelo filakuma na bucibusa bwenu na Yehova Lesa.—1 Petro 3:7.

11. Bushe kuti mwacita shani pa kuti ukukanaumfwana mu fyo mulelanda takufikile ku kupusana?

¹¹ Cisuma ukwishiba amashiwi musosa nga mulelanshanya na bena mwenu. Nga mwapusana, muleesha ukupwisha ubwafya.  Tontonkanyeni pa bwafya bwaimine mu ng’anda ya kwa Isaki no mukashi wakwe Rebeka. Ili lyashi lyaba mu Ukutendeka 27:46–28:4. “Rebeka atile kuli Isaki, Ninengwo bunani ku mweo wandi ku cinso ca bana banakashi ba kwa Hete. Yakobo abuulo mukashi pa bana banakashi ba kwa Hete nga aba, uwa bana banakashi ba bana calo, nga waba wa nshi kuli ine umweo wandi?” Tapaba apo Baibolo ilanda ukuti Isaki ayaswike bukali bukali. Lelo, aebele Yakobo ukuyafwaya umwanakashi uutiina Lesa uushali na kulenga Rebeka ubulanda. Tutile abalume na bakashi bapusana. Cinshi bengacita? Pa kuti ubwafya bwikula sana, balingile ukulanda pa bwafya ukucila ukulapeelana imilandu. Ku ca kumwenako, ukucila ukusosa ukuti, “Tamwikala pa ng’anda!” bafwile ukusosa abati, “Kuti cawama nga tuleikalako bonse pa ng’anda pa nshita ntali.” Landeni pa bwafya te pa muntu fye iyo. Mulesengauka ukufwaya ukwishiba uulubile. Pa Abena Roma 14:19 patila: ‘Konkeleleni ifya mutende ne fya kukuulana.’

Fumyeni Pali Imwe ‘Ukusasuka, Icipyu, no Bukali’

12. Pa kulama ululimi, cinshi tulingile ukulapepela, kabili mulandu nshi?

¹² Pa kulama ululimi tulingile ukucita na fimbi ificilile pa kwishiba fye amashiwi tusosa ku bena mwesu. Na kuba, ifyo tusosa e fishibisha ifyo tutontonkanya. Yesu atile: “Umuntu musuma afumya ifisuma mu cipao icisuma ica mutima wakwe, lelo umubifi afumya ifyabipa mu cipao cakwe ica bubifi; pantu ku kupaka kwa mu mutima e ko akanwa kakwe kalandila.” (Luka 6:45) Kanshi pa kulama ululimi, tulingile ukulapepa nge fyo Davidi alepepa, ukuti: “Nengeleni umutima uwasanguluka, mwe Lesa; no kubwekeshapo ukulenga mu kati ka ine umutima uwashangila.”—Amalumbo 51:10.

13. Bushe ukusasuka, icipyu no bukali kuti kwalenga shani umuntu ukuba no musaalula?

¹³ Umutumwa Paulo acincishe abena Efese ukusengauka umusaalula e lyo ne cilenga umuntu ukusosa amashiwi ya musango yo. Alembele ukuti: “Ukusasuka konse ne cipyu no bukali no kootoka no musaalula fumyeni pali imwe pamo no bubi bonse.” (Abena Efese 4:31) Moneni ukuti ilyo Paulo ashilalanda pa “kootoka no musaalula,” atalile alanda pa ‘kusasuka ne cipyu no bukali.’ Ubukali e bulenga umuntu ukusosa amashiwi ya musaalula. Kanshi yipusheni ukuti: ‘Bushe ndatwalilila ukuba no bukali pa nshita ntali? Bushe naliba ne “cipyu”?’ (Amapinda 29:22) Nga e fyo mwaba, mulepepa kuli Lesa alemwafwa ukupwisha ubu bwafya pa kuti muleilama no kulasengauka amashiwi ya musaalula. Amalumbo 4:4 yatila: “[Kalipeni, NW] lelo mwibembuka; isosheni mu mitima yenu pa cakusendamapo cenu, no kutalala.” Nga mwamona ukuti mwalakalipa kabili mwaishiba no kuti calamwafya ukuilama, mulekonka ifyo Amapinda 17:14, NW yatucincisha ukucita, yatila: “Ilyo ukuumana takulaima, fumapo.” E ico, mulefumapo pa nshita iinono mpaka icipyu capwa.

14. Bushe ukusunga icikonko kuti kwalenga shani ubwafya mu cupo?

¹⁴ Calyafya ukulanshanya no muntu uuli ne cipyu nangu uukalipe, sana sana nga icilengele ukukalipa ni cilya Paulo aitile ukuti “ukusasuka.” Ishiwi lya ciGriki ilyo Paulo abomfeshe pano balilondolola ukuti “kusunga icikonko ica kuti mwakaana ukuwikishanya no muntu” e lyo no ‘lupato ulwa kuti mulesunga ne filubo.’ Limo limo, impatila kuti yaba kwati cibumba icakosa pa kati ka mulume no mukashi, kabili kuti yatwalilila pa nshita ntali. Ulupato kuti lwabako nga tamwapwishishe ubwafya. Nomba calibipa ukusunga icikonko pa mulandu wa cilubo ico umo acitile kale. Te kuti mwalule ifyacitike kale. Nga mwaelela umuntu uwamulufyenye, mulingile ukulabako na ku fyo acitile. Ukutemwa “takusunga ifilubo.”—1 Abena Korinti 13:4, 5.

15. Cinshi cingafwa abatemwa ukusosa amashiwi ya musaalula ukuleka ukubomfya amashiwi ya musango yo?

¹⁵ Tutile mu ng’anda mwakulile balebomfya  sana amashiwi ya musaalula, e lyo na imwe mwalibelela ukusaalula bambi. Na lyo line, umusaalula wena kuti mwaleka. Kale kale mulailama mu fintu fimo fimo kabili te kuti mucite fyo fintu nangu cibe shani. Nga mu milandile, cinshi mwingacita pa kuti muleilama? Nga mwakalipa, bushe mukalafumapo ilyo mushilatendeka umusaalula? Mulekonka ukufunda kwaba pa Abena Efese 4:29 ukutila: “Mwileka icebo cabola cifume mu kanwa kenu.” Pa kuti mwingakonka uku kufunda, mulingile ‘ukufula ubuntu bwa kale pamo ne micitile ya buko, no kufwala ubuntu bupya, ubo mu kwishiba kwine kwine bulalengwa ubupya ukulingana ne cipasho ca kwa Kalenga wa buko.’—Abena Kolose 3:9, 10.

Mufwile ‘Ukulalanshanya’

16. Mulandu nshi ukukanasosha abena mwenu nga mwapusana kwingonawile cupo?

¹⁶ Nga ca kuti abalume na bakashi baleka ukusoshanya, tapali ico bengapwishishisha kabili ici kuti cakalifya abena mwabo. Ukukanabasosha te nshila isuma iya kubasalapwilamo pantu ubukali e bulenga umuntu ukukanasosha umunankwe kabili ukucite fyo takupwisha amafya lelo kulenga fye ubwafya ukukulilako. Umukashi umo alandile ukuti: “Nga twatendeka ukulasoshanya ubwafya tabupwa, bulabwelelapo na kabili.”

17. Cinshi Abena Kristu abali na mafya mu cupo balingile ukucita?

¹⁷ Amafya nga yatwalilila mu cupo, kwaba fye cimo ico mulingile ukucita. Amapinda 15:22 yatila: “[Ukushili ukulanshanya kwa fibusa, NW] amapange yafulunganiwa, lelo ukuli abapanda amano abengi amapange yaleminina.” Mulingile ukwikala pa nshi na bena mwenu no kulanda pa cilengele ubo bwafya. Mulebikako amano ukukutika no kumfwa ilyo abena mwenu balelanda. Nga  ca kuti mwafilwa ukulanshanya bwino, lyena iteniko baeluda. Baeluda balishiba sana Amalembo kabili balishiba ukubomfya ifishinte fya mu Baibolo. Aba baume baba “ngo mwa kufisama ku mwela, ngo mwa kubelama ku kupongoloka kwa mfula.”—Esaya 32:2.

Kuti Mwapwisha Ubwafya

18. Bwafya nshi ubo balondolola pa Abena Roma 7:18-23?

¹⁸ Calyafya ukulama ululimi. Kabili calyafya ukuilama mu fyo tucita. Umutumwa Paulo alondolwele ubwafya akwete ilyo atile: “Naishiba ukuti muli ine, e kutila, mu mubili wandi, tamwaikala icisuma nangu cimo; pantu muli ine amaka ya kufwaya ukucite cisuma e mo yaba, lelo amaka ya kucicita e yashabamo. Pantu icisuma ico mfwaya nshicita, lelo icibi ico nshifwaya e co ncita. Awe, nga ico nshifwaya e co ncita, ninshi te ine ncita, lelo lubembu ulwaikala muli ine.” Pa mulandu we “funde lya lubembu [ilyaba] mu filundwa [fyesu],” tulafilwa ukulama ululimi ne filundwa fimbi ifya mubili. (Abena Roma 7:18-23) Lelo, tulingile ukupwisha ubu bwafya, kabili kuti twabupwisha fye nga twashintilila pa kwafwa kwa kwa Lesa.

19, 20. Ica kumwenako ca kwa Yesu kuti cayafwa shani abalume na bakashi ukulalama ululimi lwabo?

¹⁹ Mu cupo umwaba ukutemwa na katiina, tamuba umusaalula. Tontonkanyeni pa ca kumwenako ca kwa Yesu Kristu. Yesu tabomfeshepo amashiwi ya musaalula ku basambi bakwe. Nangu fye ni pa bushiku bwa kupelako ukuba pano isonde ilyo abatumwa baleumana pa wali umukalamba pali bena, Umwana wa kwa Lesa tabashimawile. (Luka 22:24-27) Baibolo ikonkomesha abalume ukuti: “Mwe balume, twalilileni ukutemwa abakashi benu, filya na Kristu atemenwe icilonganino no kuipeela pali cene.”—Abena Efese 5:25.

²⁰ Nga bakashi bena, cinshi Baibolo ibakonkomesha ukucita? Itila umukashi “na o wine abe na katiina ku mulume wakwe.” (Abena Efese 5:33) Umukashi uutiina umulume wakwe te kuti amusasukile no ukusosa amashiwi ya musaalula kuli ena. Paulo alembele ukuti: “Ndefwaya mwishibe ukuti umutwe wa mwaume onse ni Kristu; no mutwe wa mwanakashi mwaume; no mutwe wa kwa Kristu ni Lesa.” (1 Abena Korinti 11:3) Umukashi afwile ukunakila umutwe wakwe nga filya Kristu anakila Umutwe wakwe. (Abena Kolose 3:18) Nangu ca kuti takwaba umuntu umubembu uwingapashanya Yesu bwino bwino, ukulaesha na maka ‘ukukonka bwino bwino mu ntampulo shakwe’ kukafwa abalume na bakashi ukupwisha ubwafya bwa kubomfya ululimi bubi bubi.—1 Petro 2:21.

Finshi Mwasambilila?

• Bushe ululimi ulubi kuti lwaonaula shani icupo?

• Mulandu nshi cayafisha ukulama ululimi?

• Cinshi citwafwa ukulama ululimi?

• Cinshi mulingile ukucita nga mwaba na mafya mu cupo?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 24]

Baeluda babomfya Amalembo pa kwafwa bambi