Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Ukuba Abashipa pa Mulandu wa Citetekelo na Katiina Kuli Lesa

Ukuba Abashipa pa Mulandu wa Citetekelo na Katiina Kuli Lesa

Ukuba Abashipa pa Mulandu wa Citetekelo na Katiina Kuli Lesa

“Kosa kabili talila; . . . Yehova Lesa obe ali nobe.”—YOSHUA 1:9.

1, 2. (a) Bushe kwali umuntu uwingasumina ukuti abena Israele kuti bacimfya abena Kaanani? (b) Mashiwi nshi Lesa aebele Yoshua pa kumukosha?

MU 1473 B.C.E., abena Israele bali-iteyenye ukwingila mu Calo ca Bulayo. Mose abacinkwileko amafya ayali no kwisa ku ntanshi ilyo atile: “Muleabuka Yordani lelo ku kwingila ku kupyaninine nko ishikalamba kabili isha maka ukucila imwe, imishi ikalamba kabili iya malinga ayafika mu muulu, abantu bakalamba . . . abana ba bena Anaki . . . abo mwaumfwile, ukuti, Nani engeminina ku cinso ca bana ba kwa Anaki?” (Amalango 9:1, 2) Ca cine, aba bashilika amapaka balishibikwe ku bantu ba mu fyalo ifingi! Na kabili, abena Kaanani bamo balikwete abashilika abaipangeshe bwino sana, balikwete na bakabalwe na maceleta yali ne fyela fyatwa ku mipeto.—Abapingushi 4:13.

2 Nomba abena Israele bena bali fye abasha mu Egupti kabili ninshi e lyo bafumine fye mu matololo umo baendele imyaka 40. Kanshi takwali umuntu nangu umo uwingasumina ukuti abena Israele kuti bacimfya abena Kaanani. Lelo Mose alikwete icitetekelo, ‘alemona’ Yehova ukuti e walebatungulula. (AbaHebere 11:27) Mose aebele abantu ukuti: “Yehova Lesa wenu e uleabukila namutangilila . . . wene akabafita, kabili wene akabalengo kunakilila ku cinso cenu.” (Amalango 9:3; Amalumbo 33:16, 17) Ilyo Mose afwile, Yehova alaile Yoshua uwali no kupyana Mose ukuti akaba nankwe kabili amwebele ukuti: “Ima, abuka Yordani uyu, iwe, na aba bantu bonse, ukuya ku calo ico ndepeela kuli bene, ku bana ba kwa Israele. Umuntu nangu umo takabe na maka ya kulungatana na iwe inshiku shonse sha mweo obe: ifyo nali na Mose, e fyo nakulaba na iwe.”—Yoshua 1:2, 5.

3. Cinshi calengele Yoshua ukuba ne citetekelo no kuba uwashipa?

3 Yehova aebele Yoshua ukulabelenga Amafunde, ukulatontonkanyapo sana no kukonka ifyalembwamo, nga acite fyo, e lyo Yehova ali no kulamutungulula no kumukosha. Yehova atile: “E lyo kuti walenge mibele yobe ukutunguluka, kabili kuti washuka. Bushe nshikwebele? Kosa kabili talila; witutuma kabili witentuka: pantu Yehova Lesa obe ali nobe konse uko uleya.” (Yoshua 1:8, 9) Yoshua alishipile no kukosa kabili alitungulwike pantu alicitile ifyo Lesa amwebele. Lelo aba mu nkulo yakwe abengi balikeene ukumfwa ifyo Lesa abebele. E calengele ukuti bafilwe ukutunguluka kabili bafwilile mu matololo.

Tabashipile Pantu Tabakwete Citetekelo

4, 5. (a) Bushe ifyaletontonkanya inengu 10 fyapusene shani ne fyaletontonkanya Yoshua na Kalebu? (b) Bushe Yehova aumfwile shani pa fyo abantu bashakwete citetekelo?

4 Imyaka 40 ku numa ilyo abena Israele bali mupepi no kwingila mu Kaanani, Mose atumine abaume 12 ku kulengula icalo. Inengu 10 shabwelele no mwenso uwine wine. Balilile abati: “Abantu bonse abo twamwene mu kati ka ciko, bantu ba mushinku ukalamba. Twamweneko na baNefili (bamwana Anaki aba mu baNefili); awe twali mu menso yesu kwati fipaso.” Bushe ca cine ukuti “abantu bonse” abo bamwene ku Kaanani bali mapaka, bamwana Anaki? Kwena te bonse bali amapaka. Bushe abena Anaki abo bamwene bali bana ba baNefili abaliko ilyo Ilyeshi lya kwa Noa talilaisa? Nakalya! Nomba, pa mulandu wa milandile yabo iya bukuuwe, balengele abantu abengi ukumfwa sana umwenso. Ala wali mwenso uyo, pantu abantu batile balefwaya no kubwelela ku Egupti uko bali abasha!—Impendwa 13:31–14:4.

5 Lelo inengu shibili, Yoshua na Kalebu, balefwaya sana ukwingila mu Calo ca Bulayo. Bena batile, abena Kaanani “cilyo cesu.” Nacifuma “pali bene icintelelwe cabo, kabili Yehova ali na ifwe: mwibatiina.” (Impendwa 14:9) Bushe Yoshua na Kalebu pa kulande fi, tabaishibe ico balecita? Mukwai balishibe! Yoshua na Kalebu pamo na bena Israele bonse balimwene ifyo Yehova aseebenye abena Egupti ba maka ne milungu yabo ku Finkunka 10 ifyo aletele pali bena. Balimweneko na lilya Yehova alengele Farao no mulalo wakwe onse ukunwena muli Bemba Wakashika. (Amalumbo 136:15) Kanshi, shilya nengu 10 na bantu abaumfwilile ifyo shalandile tabakwete umulandu wa kubepesha ukuti e cilengele babe no mwenso. Pa kubalanga ifyo afulilwe, Yehova atile: “Bushe aba bantu . . . bakafisha lilali pa kukanatetekela ine ne fiishibilo fyonse ifyo nacitile mu kati kabo?”—Impendwa 14:11.

6. Bushe ukushipa kwayampana shani ne citetekelo, kabili ifi fyonse fyamoneka shani muno nshiku?

6 Yehova alilandile icalengele balya bantu ukutiina abena Kaanani, atile ni co tabakwete citetekelo. Kanshi icitetekelo no kushipa fyalyampana sana. Fyalyampana sana ica kuti nangu fye mutumwa Yohane ilyo alelanda pa bulwi bwa Bena Kristu ababa mu cilonganino ca kwa Lesa atile: “Ukucimfya ukwacimfya icalo ni uku, icitetekelo cesu.” (1 Yohane 5:4) Muno nshiku, Inte sha kwa Yehova ukucila 6,000,000, abanono na bakalamba, abakosa na balwalilila, bonse balabombesha umulimo wa kubila imbila nsuma ya Bufumu mu calo conse pantu balikwata icitetekelo nga cilya cakweteko Yoshua na Kalebu. Takwaba umulwani nangu umo uwingalesha aba bantu bashipa kabili abakosa abaya fye ku ntanshi nga bashilika.—Abena Roma 8:31.

‘Mwikwinda’

7. Bushe ishiwi lya kuti ‘ukukwinda’ lyalola mwi?

7 Ababombela Yehova muno nshiku balishipa kabili balabila imbila nsuma pantu batontonkanya ngo mutumwa Paulo uwalembele ukuti: “Tatuli abakwinda no konaika, lelo tuli abakwata icitetekelo no kubaka umweo.” (AbaHebere 10:39) ‘Ukukwinda’ Paulo alelandapo pano te kumfwa fye umwenso pa nshita inono, pantu na babomfi ba cishinka abengi aba kwa Lesa limo balomfwako umwenso wa ifyo. (1 Samwele 21:12; 1 Ishamfumu 19:1-4) Icitabo cimo icilondolola amashiwi ya mu Baibolo citila, ishiwi lya kuti ‘ukukwinda’ lyalola mu kuti “ukuleka nelyo ukutompoka,” nangu “ukubwelela inuma mu mulimo wa kwa Lesa.” Icitabo cimo cine cilanda no kuti ishiwi lya kukwinda nakalimo lyafuma kuli filya abenda pa fimana “babwesesha ifisalu fya ku ngalaba pa nshi ya milongoti ilyo balefwaya ingalaba ukutampa ukwenda panono.” Kanshi ukukwinda kuleka ukubombesha mu mulimo wa kwa Lesa. Nomba ababa ne citetekelo cakosa bena nangu baponenwa na mafya pamo nga ukubacusha ku balwani, ukulwalilila nelyo ifya kwesha fimbi, tabaleka ukubombela Lesa iyo. Balatwalilila pantu balishiba ukuti Yehova alabasakamana nga nshi kabili alishiba apapela amaka yabo. (Amalumbo 55:22; 103:14) Bushe na imwe mwalikwata icitetekelo cakosa?

8, 9. (a) Bushe Yehova akoseshe shani icitetekelo ca Bena Kristu ba kubalilapo? (b) Ni finshi twingacita pa kukosha icitetekelo cesu?

8 Inshita imo abatumwa bamwene ukuti tabakwete sana icitetekelo, kabili balombele Yesu ukuti: “Kusheni icitetekelo cesu.” (Luka 17:5) Yehova alibapeele ifyo balombele no mutima onse, ico cacitike sana sana pa Pentekoste mu 33 C.E. ilyo umupashi wa mushilo uo Yesu abalaile waishile pa basambi no kubapeela amano ya kwishiba bwino sana Icebo ca kwa Lesa no kufwaya kwakwe. (Yohane 14:26; Imilimo 2:1-4) Apo icitetekelo ca basambi calikosele, batendeke lulu wa kubila imbila nsuma nangu ca kuti kwali abalebakaanya, kabili balibilile “ku cibumbwa conse ica mwi samba lya muulu.”—Abena Kolose 1:23; Imilimo 1:8; 28:22.

9 Pa kukosha icitetekelo cesu no kutwalilila mu mulimo wesu uwa kubila imbila nsuma, na ifwe tulingile ukulabelenga Baibolo no kwetetula pa fyo tulebelenga e lyo no kupepela umupashi wa mushilo. Tufwile ukulatontonkanya sana pa cebo ca kwa Lesa, ukulaibukisha lyonse ifyaba mu Baibolo, nge fyalecita Yoshua na Kalebu na basambi ba kwa Kristu aba kubalilapo. Nga tulecite fyo, e lintu fye tukaba ne citetekelo icingatulenga ukuba abashipa no kukosa ilyo tulemubombela kabili tukacimfya amesho.—Abena Roma 10:17.

Icitetekelo Calicila pa Kusumina fye Ukuti Lesa E ko Aba

10. Ni finshi ifyo uwaba ne citetekelo ca cine cine aishiba?

10 Ku ba kale abali aba cishinka kuli Lesa tusambililako ukuti umuntu pa kuba ne citetekelo icingamulenga ukushipa kamo aishiba ifingi ukucila ukusumina fye ukuti Lesa e ko aba. (Yakobo 2:19) Tufwile ukwishiba bwino sana imibele ya kwa Yehova no kumucetekela icine cine. (Amalumbo 78:5-8; Amapinda 3:5, 6) Tufwile no kusumina no mutima wesu onse ukuti tukamwenamo mu kukonka amafunde ya kwa Lesa ne fipope fyakwe. (Esaya 48:17, 18) Tulingile no kucetekela umupwilapo ukuti Yehova akafikilisha amalayo yakwe yonse kabili ni “kalambula wa bamufwaisha.”—AbaHebere 11:1, 6; Esaya 55:11.

11. Bushe Yoshua na Kalebu bapaalilwe shani pa citetekelo cabo no kushipa?

11 Icitetekelo ca cine cine cilakula. Cilaya cilekula ilyo tulecita ifyo tusambilila, ilyo ‘twasonda’ ubusuma bwa fyo tusambilila na lintu ‘tulemona’ ifyo Lesa aleasuka amapepo yesu, tulamona ne fyo Yehova aletutungulula na muli fimbi ifyo tucita mu mikalile yesu. (Amalumbo 34:8; 1 Yohane 5:14, 15) Twalishiba ukuti ilyo Yoshua na Kalebu bamwene ifisuma na fimbi ifyo Lesa abacitile, icitetekelo cabo calikulile. (Yoshua 23:14) Tontonkanyeni pali ifi: Tabafwilile mu matololo pa lwendo lwa myaka 40, nga filya fine Lesa abalaile. (Impendwa 14:27-30; 32:11, 12) Balibombeleko umulimo wa kupoka icalo ku bena Kaanani uwasendele imyaka 6. Ne ca kulekelesha, baikele imyaka iingi pano calo kabili abakosa ndi e lyo cila muntu balimupeele ne mpanga ya kwikalamo iyakwe umwine. Ala Yehova alapaala aba cishinka kabili abashipa ukumubombela!—Yoshua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.

12. Bushe Yehova ‘akusha shani icebo cakwe’?

12 Ifyo Lesa aali ne cikuuku kuli Yoshua na Kalebu fitwibukisha amashiwi ya waimbile amalumbo aya kuti: “Mwakushe cebo cenu ukucile fye shina lyenu fyonse.” (Amalumbo 138:2) Yehova nga alumbula ishina lyakwe pa kulaya icintu, ninshi ‘akusha icebo’ pantu ninshi aletweba ukuti akafikilisha ico cilayo ukucila sana pa fyo fwe bantu tuletontonkanya. (Abena Efese 3:20) Yehova alafikilisha conse ico alaya ‘abailemena’ kuli wena.—Amalumbo 37:3, 4.

‘Uwateemwine Lesa’

13, 14. Mulandu nshi Enoke alingiile ukuba ne citetekelo no kushipa?

13 Enoke e muntu wa kwa Lesa na umbi uwaliko ilyo ubuKristu tabulabako, kabili kuli ena kuti twasambililako ifyo cacindama ukuba ne citetekelo no kushipa. Na lintu talatendeka ukusesema, Enoke afwile alishibe ukuti alingile ukuba ne citetekelo no kushipa muli cilya calo cabipa ico aikelemo. Aishibe shani? Pantu Yehova alilandile kale fye mwi bala lya Edene ukuti kukaba ubulwani nangu ulupato pa babombela Lesa e lyo na bantu ba kwa Satana Kaseebanya. (Ukutendeka 3:15) Enoke alishibe no kuti ulo lupato lwalimoneke pa kutendeka pene fye ilyo Kaini aipeye Abele munyina. Na kuba, Adamu umufyashi wa balya bana babili, aali no mweo imyaka nalimo 310 ninshi Enoke alifyalwa kale.—Ukutendeka 5:3-18.

14 Nangu ca kuti ifintu mu calo tafyaweme, Enoke ali uwashipa kabili “aleenda na Lesa,” alipatile “ifya kuselausha” ifyo abantu balelanda pali Yehova. (Ukutendeka 5:22; Yuda 14, 15) Abengi bafwile balipatile Enoke pantu aali uwashipa kabili bambi balefwaya no kumwipaya. Pali Enoke pena, Yehova tasuminishe abalwani ukwipaya kasesema wakwe. Ilyo amulengele ukwishiba “ukuti ateemwine Lesa,” Yehova “alikuushishe” Enoke, e kuti amusendamike mu tulo twa mfwa ukwabula no mwine ukwishiba ifilecitika.—AbaHebere 11:5, 13; Ukutendeka 5:24.

15. Ni finshi ababombela Yehova muno nshiku bengasambililako kuli Enoke?

15 Ilyo Paulo alandile pa fyo Lesa akuushishe Enoke, alandile na pa fyo icitetekelo cacindama, atile: “Ukwabula icitetekelo [Lesa] te kuti ateemunwe.” (AbaHebere 11:6) Icitetekelo e calengele Enoke ukuba uwashipa ukwenda na Yehova no kubila ukuti ubupingushi bukesa mu calo ca bantu abashalepepa. Tulingile ukusambililako fimo kuli Enoke pantu alibombele bwino sana. Na ifwe twalikwata umulimo muli cino calo umo abengi bashatemwa ukupepa kwa cine kabili umwafula abacita ifyabipa ifya misango misango.—Amalumbo 92:7; Mateo 24:14; Ukusokolola 12:17.

Uwashipile Pantu Aali na Katiina Kuli Lesa

16, 17. Ni kwi Obadia alebombela, kabili bwafya nshi aalimo?

16 Ukulunda pa citetekelo, kwaliba na cimbi icilenga umuntu ukushipa, ne co, katiina kene kene aka kuli Lesa. Natulande pa muntu umo uo tufwile ukupashanya sana kabili uwali na katiina kuli Lesa mu nshiku sha kwa kasesema Eliya, kabili uyo muntu aliko ilyo Imfumu Ahabu na yo yatekele ubufumu bwa bena Israele ubwa mikowa 10. Ilyo Ahabu aali pa bufumu, abantu ba mu bufumu bwa mikowa 10 balyonaike icine cine pa mulandu wa kupepa Baali. Na kuba, bakasesema ba kwa Baali 450 na bakasesema bambi 400 abalepepela pali baAshera, “balelya pe tebulo lya kwa Yesebele” muka Ahabu. BaAshera e filubi ifyo balebomfya mu mipepele ya bulalelale.—1 Ishamfumu 16:30-33; 18:19.

17 Yesebele umulwani wa kwa Yehova umunkalwe, alefwaya ukulofya bakapepa ba cine mu calo. Aipeyepo bakasesema ba kwa Yehova kabili alefwaya ukwipaya na Eliya, lelo Lesa amwebele ukufyukila kwi shilya lya Yordani. (1 Ishamfumu 17:1-3; 18:13) Bushe kuti mwaelenganya ifyo cayafishe ukupepa Lesa wa cine mu bufumu bwa mikowa 10 pali ilya nshita? Nomba, kuti mwacita shani nga ni mwe mwaliko lilya kabili tutile mwalebombela na mwi sano lya mfumu Ahabu mwine? Ifyo fine e fyo cali kuli Obadia * uwali na katiina kuli Lesa, alebombela mu ng’anda ya Mfumu Ahabu mwine!—1 Ishamfumu 18:3.

18. Bushe Obadia aali shani uwashipa nga nshi mu kubombela Yehova?

18 Kwena, Obadia aali uwacenjela kabili uwa mano mu kupepa Yehova. Nomba taletiina bakapepa ba bufi. Na kuba, pali 1 Ishamfumu 18:3 patila: “Obadia ali uwabela Yehova akatiina apakalamba.” Awe mwandini Obadia aali na katiina kene kene kuli Lesa! Ukutiina Yehova e kwamulengele ukushipa, kabili ifyo acitile ilyo Yesebele aipeye bakasesema bamo aba kwa Yehova e fitulanga sana ukuti aali uwashipa.

19. Cinshi Obadia acitile icitulanga ukuti aali uwashipa sana?

19 Baibolo itila: “Yesebele pa kufita bakasesema ba kwa Yehova, Obadia abuulile bakasesema umwanda umo, abafishile amakumi yasano yasano mu ninga, no kubalela ku cilyo na menshi.” (1 Ishamfumu 18:4) Nga mwatontonkanyapo, Obadia aali no kuba mu bwafya sana pa kuliisha bakasesema 100 ukwabula abantu ukwishiba ifyalecitika. Obadia alingile ukubelama kuli Ahabu na Yesebele na kuli bakasesema ba bufi 850 abaleya kwi sano umo shacela. Na kabili, kwali bakapepa na bambi aba bufi abengi mu calo, aba kuti nga baishiba ifyo Obadia alecita, kuti batwala ilyashi kwi sano bwangu pa kuti babalambule ku mfumu na kuli namfumu. Na lyo line, nangu ca kuti kwali abalwani abengi sana abalepepa ifilubi abengeshiba ifyo alecita, Obadia aali uwashipa kabili aletwalila bakasesema ba kwa Yehova ifya kulya na menshi. Kanshi ukuba na katiina kuli Lesa kuti kwalenga umuntu ukushipa sana!

20. Bushe ukuba na katiina kuli Lesa kwayafwile shani Obadia, kabili cinshi mwasambililako ku mibele yakwe?

20 Ukwabula no kutwishika, Yehova alicingilile Obadia ku balwani pantu aali na katiina kuli wena. Amapinda 29:25 yatila: “Ukututumo muntu kubike citeyo; lelo uutetekela Yehova akaba umwatalala.” Obadia na o aali muntu nga ifwe bene; aleumfwa umwenso wa kuti limbi balamwikata no kumwipaya, nga filya fine na ifwe twingomfwa umwenso. (1 Ishamfumu 18:7-9, 12) Na lyo line, ukutiina Lesa kwamulengele ukushipa no kupwisha umwenso wa kutiina abantu. Bonse natupashanye imibele ya kwa Obadia, sana sana balya ababa mu fyalo umo bafwaya ukwikata bakapepa ba kwa Yehova nangu umo bafwaya ukubepaya. (Mateo 24:9) Bonse natulebombela Yehova “na katiina ka bukapepa no kututuma.”—AbaHebere 12:28.

21. Cinshi tukasambilila mu cipande cikonkelepo?

21 Nge fyo twasambilila, icitetekelo na katiina kuli Lesa filalenga umuntu ukushipa. Lelo te apo peka, ukutemwa na ko kulalenga sana abantu ba kwa Lesa ukushipa ilyo balemubombela. Paulo alembele ukuti: “Lesa tatupeele umupashi wa bukuuwe, lelo uwa maka kabili uwa kutemwa kabili uwa mano ayatuntulu.” (2 Timote 1:7) Mu cipande cikonkelepo, tukasambilila ifyo ukutemwa Yehova kwingatwafwa ukushipa ilyo tulemubombela muli shino nshiku sha kulekelesha ishayafya.—2 Timote 3:1.

[Futunoti]

^ para. 17 Uyu Obadia te kasesema Obadia iyo, ni Obadia umbi.

Kuti Mwayasuka Shani?

• Cinshi calengele Yoshua na Kalebu ukuba abashipa?

• Ni finshi ifyo uwaba ne citetekelo ca cine cine aishiba?

• Cinshi calengele Enoke ukushipa ilyo alebila ukuti ubupingushi bwa kwa Lesa bukesa?

• Bushe ukuba na katiina kuli Lesa kuti kwalenga shani umuntu ukushipa?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 16, 17]

Yehova aebele Yoshua ukuti: “Kosa kabili talila”

[Icikope pe bula 18]

Obadia afishile bakasesema ba kwa Lesa kabili alebasakamana

[Ifikope pe bula 19]

Enoke aali uwashipa ilyo alebila Icebo ca kwa Lesa